Mare 9 (38)

6 november 2014 38ste Jaargang • nr. 9

‘Denken aan jeuk doet al krabben’ Pagina 7

Mensen tentoonstellen: het verschil met vroeger en Groeten uit de Rimboe

Fiets fout = fiets weg?

‘Gemeente moet stoppen met onzinnig beleid’

Psycholoog onderzoekt de relatie tussen depressie en boosheid

Pagina 3

Pagina 6

Pagina 9

Kotstudenten Meer Nederlanders naar België België is het beloofde land voor Nederlandse studenten die zijn uitgeloot of geld willen besparen.

Mare ging kijken in Antwerpen.

‘Sommige Belgen weigeren überhaupt met je te praten.’

Langs de weg, die loopt van het station naar de faculteit politieke en sociale wetenschappen, zijn de zogeheten Vikings van de studievereniging economie druk bezig met hun doop. Schachten, eerstejaars, zitten in rijen van vijf op hun knieën en gieten halveliterblikken bier over zichzelf heen.

‘Ik vraag me af hoe lang de universiteit dit nog goed vindt’, vertelt een jongen in een labjas vol teksten en badges. In de eerste weken van het nieuwe collegejaar vinden in de Belgische universiteitssteden dit soort ontgroeningen plaats, waaraan ook Nederlanders deelnemen.

Want steeds meer Hollanders kiezen voor een studie bij de zuiderburen, blijkt uit de cijfers. Volgens DUO telde België vorig jaar december 3413 Nederlandse universitaire studenten. Drie jaar eerder waren dat er 2538. Het aantal hbo’ers steeg van 1876 naar 2247. ‘Maar wij tellen alleen degenen die studiefinanciering van de Nederlandse overheid ontvangen’, zegt DUO-woordvoerder Tea Jonkman.

De Nederlandse organisatie voor internationalisering in het hoger onderwijs, Nuffic, telt ook studenten mee zonder studiefinanciering.

‘Wij baseren ons op internationale inschrijvingscijfers van de OESO’, zegt woordvoerder Guus Staats. In dat geval zou het aantal studenten (van wo en hbo samen) bijna zijn verdubbeld van ruim 3650 (in 2007) tot 6250 (in 2011).

‘Het aantal groeit ook in Antwerpen’, zegt Josephien Jansen (21), die de opleiding mediastudies volgt. ‘Alleen al in mijn schakelprogramma zitten dertig Nederlanders. Dat is meer dan er nieuwe eerstejaars zijn.’

Lindsay van Gils (22) werd uitgeloot

DOOR GABE KRAMER

voor diergeneeskunde in Utrecht.

‘Omdat ik dit toch graag wilde doen ben ik hierheen gegaan. Dat geldt voor de meeste Nederlanders. En wie niet is uitgeloot, studeert hier omdat het goedkoper is.’

En dat blijft zo, ook als het plan om het collegegeld van zeshonderd naar bijna negenhonderd euro te verhogen doorgaat. ‘Voor mij was twee jaar in Vlaanderen studeren samen goedkoper dan één jaar in Nederland’, aldus Carola van Dam (27), die een master cultuurmanagement volgt.

Milou Audenaerd (21) is masterstudent sociaaleconomische wetenschappen en schuift deze ochtend aan in de collegezaal. ‘Het is niet vergelijkbaar met Nederland’, zegt ze. ‘Colleges duren veel langer, vaak drie uur. Er wordt erg weinig gebruik gemaakt van powerpoints.

Je ziet ook weinig laptops, bijna iedereen maakt aantekeningen met de hand. En veel vakken worden met een mondeling tentamen afgesloten.’

‘Het is onmogelijk een college te skippen: je loopt gelijk achter’, zegt Bart Peeters (21). Voordat hij aan een studie psychologie in Leiden begon, deed hij eerst een jaar biofarmaceutische wetenschappen in Gent. ‘Werkgroepen stellen niet veel voor, alles wat je moet weten wordt in hoorcolleges verteld. Bij mij werd bijna alles mondeling afgesloten.

Dan zit je netjes gekleed tegenover je hoogleraar, of zoals zij het zeggen: de prof. Mede-studenten noemen ze trouwens collega’s.’

En er zijn meer taalverschillen, zegt hij. ‘Een Belgische student heeft het over muilen als hij zoenen bedoelt, en over poepen als hij neuken bedoelt.’

Peeters: ‘Voor Belgen ben je trouwens altijd “de Hollander”. Je wordt heel erg als buitenlander gezien, ook al spreek je dezelfde taal. Los van de Belgen die weigeren überhaupt met je te praten omdat je Hollander bent is het dus al moeilijk genoeg om Belgische vrienden te maken.’

Zijn er ergernissen onderling?

‘Nederlanders zijn luidruchtiger, ze-

‘Ontgroenen gebeurt in België gewoon op straat.’ Foto’s Wim Daneels ker de studenten’, vindt de Vlaamse economiestudent Max Hermans (19). ‘Maar van het vooroordeel dat ze gierig zijn, merk je veel minder, we zijn toch allemaal even arm.’

En toch valt het op: als Audenaerd in de collegezaal aanschuift, blijft het stil naast haar, terwijl Belgen elkaar wel begroeten.

Op naar het café dan maar, tegenover de sporthal van de universiteit.

‘In Antwerpen ligt de nadruk op de studievereniging. Die hebben geen eigen pand maar een stamkroeg, waar ieder met een lidkaart naar binnen kan’, zegt Audenaerd. ‘Zo kan ik elke dinsdag naar “De Prof ”, het stamcafé van de studievereni-

ging. Zelfs zonder lidkaart kun je naar binnen als je inkom betaalt.

Daardoor zit het altijd vol. In principe is er elke doordeweekse dag wel wat te doen, maar als je actiever wil worden kun je ook een ontgroening doorlopen.’ > Verder lezen op pagina 5

Advertentie

WILDWEKEN DININGCITY BUBBEL EN AMUSE 3 GANGEN WILDMENU BROOD EN BOTER KOFFIE OF THEE € 35,00 P.P. T/M 4 DECEMBER

Ook dit jaar weer: de Mare-kerstverhalenwedstrijd! Schrijf een verhaal van tussen de 1500 en 2000 woorden en win €250, €75 of €50.

Oproep van auteurs en juryleden Christiaan Weijts en Arjen van Veelen: verras ons. Mail uiterlijk 11 december naar: redactie@mare.leidenuniv.nl Deelname alleen voor Leidse studenten.

Bandirah Pagina 12 mare-prentenkabinet 141009.indd 1

Kloksteeg 25, LEIDEN 071-5126666 of www.prentenkabinet.nl

Lange Mare 60, LEIDEN 071-5141937 of www.koekop.nl

21-10-14 14:02

2 Mare · 6 november 2014 Geen commentaar

Knaken voor QBus

Colofon

Redactie-adres Pieterskerkhof 6 2311 SR Leiden Telefoon 071–527 7272 Website mareonline.nl E-mail redactie@mare.leidenuniv.nl

De redactie is op vrijdag gesloten.

Oplage circa 15.000

door marleen van wesel EXCLUSIEF IN LEIDEN: JACK WHITE… Of eigenlijk: een piepjong bluesbandje van Whites label.

BETH HART! Of nou ja: een obscuur zangeresje met haast net zo’n rauwe stem.

De aankondigingen van Muziekhuis/QBus ronkten altijd nét iets harder dan de programmering zelf. Binnenkort kan er zelfs niet meer gedroomd worden van een intiem optreden van Jack White op het kleine poppodium aan de Uiterstegracht. De huurachterstand is opgelopen tot 90.000 euro.

Aan de vooravond van de opening van LVCopvolger Gebr. De Nobel lijkt het niet onoverkomelijk wanneer het doek valt voor een zaaltje met vooral bluesavonden voor je tantes.

Stomende beuknachten voor ons, neefjes en nichtjes, zaten er toch al niet in vanwege geluidsrestricties en beperkte openingsuren, tegen overlast voor de buren. Tel die gigantische schuld daarbij op, en een sluiting is niet onbegrijpelijk. Wél doodzonde.

In het spiksplinternieuwe poppodium Gebr.

De Nobel zullen op 4 december de eerste druppels drank en zweet op de smetteloze vloer spatten. Voorlopig zal het er nog naar verf ruiken, in plaats van verschaald bier. Het is heus geweldig dat Leiden weer concerten kan boeken waarvoor je maanden tevoren als een bezetene moet F5’en. Maar naast een glamoureus, flitsend en immer uitverkocht poppodium, hoort een beetje stad ook een donker hol te hebben.

Iets tússen die fabuleuze poptempel en de cafés waar toegewijde muzikanten in een hoekje goddank ook nog steeds alles geven, terwijl het publiek er eigenlijk even langs wil voor een nieuw biertje.

Na de ondergang van het LVC waren er gelukkig nog SUB071, het toevluchtsoord voor de betere takkeherrie, en QBus, waar het soms juist muisstil was, op enkele betoverende gitaarklanken na. De singer-songwriterzusjes van Clean Pete stonden er afgelopen jaar, gitaarwonder Dyzack en de Britse zanger Cosmo Jarvis, die prachtige nutteloze protestliederen zong voor de rechten van Gay Pirates. Kortom: net iets unieker dan de rest. Prima geluid, dat ook nog.

Het Muziekhuis, onder hetzelfde dak, is bovendien een broedplaats voor Leids talent, met oefenruimtes en de popafdeling van de Leidse muziekschool. Vanuit QBus vlogen rijzende sterren uit, zoals bluegrassband The Cannonbal Johnsons, en Leidse grootheden als Kraak&Smaak kwamen nog eens terug.

Met SUB071 zal het gedaan zijn zodra Multiplex tegen de grond gaat (zie pagina 4).

Muziekhuis/QBus heeft van de cultuurwethouder nog enkele weken gekregen om die 90.000 euro bij elkaar te harken.

Freek Vonk verzamelde intussen het vijfvoudige met zijn ‘Tientje voor T.rex’-actie en de gemeente mag dat bedrag van de directeur van Naturalis verdubbelen.

Het Leidse boegbeeld voor populaire wetenschap stak in het bijbehorende reclamespotje z’n duimen op: ‘Helemaal te gek!’ De benodigde vijf miljoen zijn in zicht, om een miljoenen jaren geleden uitgestorven gevaarte uit Montana hierheen te halen.

Maar Leiden heeft óók een boegbeeld voor muziek. Armin van Buuren, red ons!

Steek je duimen op, peuter tientjes los: 90.000 euro om een knus, duister hol wat hier al is, alive and kicking te houden, dát zou pas te gek zijn.

Dinsdagavond treden The Dough Rollers op. HARRISON FORD! Of nou ja: de band van z’n zoon. Kom ook en doneer een tientje aan de bar.

Hoofdredactie

Frank Provoost frank.provoost@mare.leidenuniv.nl

Column

Redactie

Vincent Bongers vbongers@mare.leidenuniv.nl Bart Braun bbraun@mare.leidenuniv.nl Petra Meijer p.meijer@mare.leidenuniv.nl Marleen van Wesel h.g.van.wesel@mare.leidenuniv.nl Gabe Kramer (stagiair) gabekramermare@gmail.com Medewerkers

Natasha Bradley • Talitha Dehaene • Tim Meijer • Esha Metiary • Marc van Oostendorp • Benjamin Sprecher Fotografie Taco van der Eb • Marc de Haan Illustraties Bas van der Schot • Bandirah • Silas.nl Basisontwerp Roeland Segaar, Zabriski Communicatie Art direction en vormgeving M-space Drukwerk Rodi Rotatiedruk, Broek op Langedijk Advertenties Bureau van Vliet B.V. Postbus 20 2040 AA Zandvoort Telefoon 023 - 571 47 45 Redactieraad

Prof. dr. J.C. de Jong (voorzitter) • Prof. dr. F. Israel (vicevoorzitter) • drs. B. Funnekotter • R. Donkersloot • G. Drijer • K. Innemee • D. Jacobs • mr. F.E. Jensma • S.K. Kerkhof • C. van Leeuwen • dr. S.J. van der Linde • prof. dr. N.J. Schrijver • dr. J.P. Vollaard • C. van der Woude Jaarabonnementen

Een jaarabonnement op Mare loopt van september t/m juni. Belangstellenden kunnen Mare thuisgestuurd krijgen door €35 over te maken op bankrekening 1032.57.950 ten name van Universiteit Leiden (o.v.v. Mare en SAP-nummer 6200900100) en vervolgens een bevestigingsmail met daarin hun adres te sturen naar redactie@mare.leidenuniv.nl. Studenten betalen €25.

Ter controle graag in de bevestigingsmail ook het studentnummer vermelden.

Adreswijzigingen

Alleen schriftelijk met postwikkel.

Klachten en opmerkingen over de toezending van Mare 071-5277272.

Mededelingen voor het op donderdag verschijnende nummer moeten uiterlijk de voorafgaande donderdag 16.00 uur in het bezit van de redactie zijn.

ISSN 0166-3690

Iets met muggen en olifanten In veel agenda’s is de 24e van de maand met een hartje omlijnd en kan om twaalf uur ‘s middags de aangehaalde buikriem met een opgeluchte zucht afgedaan worden.

Noodlelunches worden tijdelijk omgeruild voor schranspartijen bij de ShabuShabu en dat kekke paar sneakers zal eindelijk aan je voeten schitteren. Voor eventjes hoeft die bankrekening niet meer in de gaten gehouden te worden; het gratis geld is er!

Jij en ik zijn een uitstervend ras; dat exorbitante bedrag waar je bekant een hartaanval van krijgt op de DUO-website wordt na het behalen van je papiertje kwijtgescholden (lening niet inbegrepen) maar de scholieren die in mei volgend jaar hun diploma halen zullen zich niet langer mogen laven aan de tiet van de overheid.

Dat het nu toch echt gedaan is met het gratis geld doet aankomend studerend Nederland al een aantal jaar op haar achterste poten staan. En daarom maakt Den Haag zich op voor de demonstratie van volgende week vrijdag, waar scholieren en belangenorganisaties zich zullen uitspreken tegen deze duivelse tirannie.

Zij die reeds uit het potje van de DUO mogen snoepen zijn allang blij dat de overheid met haar tengels van de studenten-OV-kaart afblijft, maar er zijn ook veel huidige studenten die fel tegen het leenstelsel zijn. Op de vraag of ze zich de 14e bij de demonstratie zullen voegen, zwijgen zij echter veelzeggend. Dat mag, dat is goed. Want zij die het leenstelsel niet willen zijn lui en/of ideologisch. Het ontbreekt velen gewoon aan relativeringsvermogen; iets met een mug en een olifant. Hier nog even op een rijtje waarom solidair opstellen niet verplicht is en waarom je je daar ook niet schuldig over hoeft te voelen.

Het archaïsche argument dat studeren nu weer voor de kindjes met rijke papa’s en mama’s wordt, voert helaas

nog steeds de boventoon in het rijtje knullige argumenten van de organisatie van de manifestatie van volgende week. Bullshit en veel te kort door de bocht.

De aanvullende beurs blijft voor minder kapitaalkrachtigen gewoon bestaan. Natuurlijk: geld lenen kost geld, en het idee om tot je pensioen vast te zitten aan een afbetaling is niet prettig, maar voor niks komt de zon op. Bovendien hoef je pas te gaan dokken als je boven het minimum loon verdient, en vervolgens naar draagkracht. Als je het dan alsnog niet op kan brengen zal die schuld als sneeuw voor de zon verdwijnen. Daar gaan we echter niet van uit, ondanks dat de arbeidsmarkt er niet al te florissant uitziet.

Zoals Leo Prick in zijn column in de NRC van 25 oktober al fijntjes uiteenzet, afhankelijk van hoe bont je het maakt zal je maandelijkse aflossing ergens tussen de 36 en 102 euro per maand liggen. Dat het leenstelsel zal zorgen voor een enorme last op de schouders valt dus te overzien.

Helaas is het menseigen, ik zou bijna Nederlanderseigen zeggen, om meteen te gaan steigeren als er gemorreld wordt aan bestaande rechten en tradities. ‘Maar we worden tekort gedaan! Ze zitten verdomme aan het gratis geld! We hebben daar recht op!’ Studenten zijn niet langer leerplichtig en dat maakt studeren dus een keuze. Studeren met leenstelsel of basisbeurs; het blijft een investering in jezelf. In feite staat de komende lichting studenten dus voor dezelfde keuze als zij die vorig jaar zijn begonnen. De afweging tussen gaan werken en een basisbeurs is hetzelfde als de afweging tussen gaan werken en het leenstelsel omarmen. Die kekke sneakers komen er toch wel, ook met geleend geld.

Esha Metiary Student geschiedenis

6 november 2014 · Mare 3 Mensen

071 -527 …

Een zoo met mensen Hoe Zoeloes en Pygmeeën werden tentoongesteld Antropoloog Peter Pels ziet overeenkomsten met oude etnografische tentoonstellingen van levende mensen en tv-programma’s als Groeten uit de Rimboe.

‘Waar trek je de grens tussen nieuwsgierigheid en vermaak?’

Door Marleen van Wesel ‘De beruchte

Carl Hagenbeck, een Duitse handelaar in dieren, verzamelde ook mensen’, vertelt Peter Pels, hoogleraar antropologie in Leiden. In 1874 showde Hagenbeck in Duitse steden bewoners van Lapland, met tenten en rendieren. Twee jaar later stuurde hij een medewerker naar Afrika, voor inheemse dieren én Nubiërs, die hij door heel Europa tentoonstelde.

Dergelijke ethnographic showcases

bespreekt Pels maandag tijdens het symposium Museums and confinement, over de omgang van musea met het sturen van gevoelens en het manipuleren van kennis. ‘Zodra je dingen een museum binnen brengt, worden ze wat anders’, verduidelijkt hij. Tentoonstellingen van levende mensen, vooral tussen 1870 en 1930, passen binnen dat thema, al gebeurde dat nauwelijks in musea.

Wel op wereldtentoonstellingen en in dierentuinen.

‘Het is niet zo dat Europeanen, zeker in grote havensteden, onbekend waren met andere volkeren’, vertelt Pels. ‘Het begin van de showcases, pas halverwege de negentiende eeuw, hing echter samen met overwinningen door koloniale legers. Die werden nagespeeld, bijvoorbeeld door een groep Zoeloes in Londen. De opkomst gaat verder wanneer het

wetenschappelijke racisme vorm krijgt. Dat is tegenwoordig een gênant onderwerp. Het idee was dat je mensen kunt classificeren als kaukasisch, negroïde of mongoloïde. Er was veel discussie of rasvermenging bijvoorbeeld slecht zou zijn.’

Kritiek op de tentoonstellingen was er toen ook, vooral vanuit de christelijke hoek. ‘Ook kranten verweten de organisatoren “Barnums” te zijn. P.T. Barnum was een wereldberoemde negentiende-eeuwse circusexploitant. Hij trok rond met General Tom Thumb, een lilliputter, van wie hij een soort realityster maakte. Vanwege de populariteit gingen kranten na enige scepsis toch mee in het spektakel.’

De sensatiezucht is volgens Pels niet zomaar te onderscheiden van de rationele behoefte aan wetenschappelijke kennis. ‘Hagenbeck

werkte bijvoorbeeld actief samen met antropologen, al is er wel een ruzie bekend met een Nigeriaan, die weigerde op de foto te gaan zonder stropdas. En er was bewondering, bijvoorbeeld voor het krachtige militaire apparaat van de Zoeloes.’

Heel recent, in 2002, kwam er nog een groep Pygmeeën naar een Belgisch park om zichzelf te spelen.

‘Protestgroepen slaagden er ironisch genoeg niet in om die mensen een stem te geven. Ze werden telkens in een ander verhaal getrokken. Toen ze eindelijk zelf aan het woord kwamen, riepen ze tot ieders gêne: “Maar wij kwamen alleen maar voor het geld!”’

Pels signaleert een connectie met programma’s als Groeten uit de Rimboe en Survive the Tribe. ‘Ik weet niet of het fenomeen in alle opzichten slecht is, behalve natuurlijk als de performers zelf geen zeggenschap hebben. Bij elke hiërarchie van menselijke verschillen plaats ik grote twijfels, maar waar trek je de grens tussen nieuwsgierigheid en vermaak?’

Negentiende-eeuwse performers werden niet per se gedwongen.

‘Aan de hand van foto’s van twee zogenaamde Azteekse kinderen, is tegenwoordig vast te stellen dat ze een hersenaandoening hadden. Zij konden waarschijnlijk niet goed zelf beslissen. Maar Sara Baartman, de zogenoemde Hottentot Venus die bekend stond om haar lichaamsbouw, schijnt uit vrije wil op een boot naar Londen gestapt te zijn, al zegt dat niet dat ze daar niet werd uitgebuit.’

Pels wil een andere nuance aanbrengen. ‘We dénken wel dat we afscheid genomen hebben van de negentiende eeuw, maar misschien zien we duistere kanten van onze hedendaagse benaderingen over het hoofd. Mensententoonstellingen werden taboe, maar de behoefte aan classificeren is daarmee niet bepaald verdwenen. Later gebruikte men mannequins, in een diorama, dat sterk doet denken aan hoe opgezette dieren tentoongesteld werden. Hebben we wel echt afscheid genomen van koloniale motieven en sentimenten?’

Symposium: Museums and confinement, Rijksmuseum van Oudheden Maandag 10 november 10.00-17.30, €5 (gratis op vertoon collegekaart)

Frutti di Mare

Gewoon alles erin gooien Door Petra Meijer ‘Wil

je een gefrituurd worteltje?’ vraagt Maxime van Doorn (20, psychologie), terwijl ze met een schaal vol dubieus uitziende hapjes rondgaat. ‘Ieuw, de champignons waren goddelijk, maar deze vind ik echt niet lekker’, zegt Phebe van Langevelde (19). Als een kwartier later iedereen aanvalt op de gefrituurde knakworstjes staat de bak met worteltjes nog zo goed als onaangeroerd op tafel.

De ouders van Cees Faes (20, academische Pabo) moeten de droom van elke student zijn. Ze zijn een avondje uit eten gegaan zodat hij met zijn SSR-dispuut 9x7 in hun huis een ‘dubieuze friteuse’ kan organiseren. ‘Er zijn 37 mensen, die kan je in een kleine studentenkamer niet kwijt’, legt hij uit. Als je de trap oploopt, komt de frituurwalm je al tegemoet. ‘We moeten straks wel even goed luchten.’

In de keuken roert Jolande Disser (20, biomedische wetenschappen) in een grote kom vol bierbeslag. ‘Het zijn vijfentwintig eieren, negen flesjes bier, drie kilo meel en wat zout.’ De rest van de keuken staat vol schalen met bloemkool, broccoli, worteltjes, paprika, uienringen en blikken met knakworstjes. Voor de avonturiers zijn er ook kokosbiscuits, Marsen en ijs gehaald. ‘Eerst wilden we het een beetje gezond houden. Maar frituren is toch ongezond, dus toen dachten we: “Laten we

dan maar alles erin gooien.”’ Van Doorn kijkt bezorgd. ‘We hebben de frituurpannen geleend, dus ik weet nog niet of we gaan riskeren dat ze kapot gaan of extreem vies worden.’

Dat is jammer, want ideeën voor een nóg dubieuzere friteuse zijn er genoeg.

‘Een broodje shoarma in het deeg dopen en dan in de frituur’, oppert Corjan Meijerink (17, natuur- en sterrenkunde). Thijs de Buck (18, natuurkunde) stemt voor pepernoten en Oreo-koekjes. Anderen hebben het over rauwe pasta, tumtummetjes, spekjes en zelfs over een knikker.

Op het kleine balkon wordt druk gefrituurd, terwijl binnen de favoriet wordt bepaald: gefrituurde courgette met honing.

Tussendoor zijn er ook gewone bitterballen. En als er een kaassoufflé in het deeg valt is een nieuw concept geboren.

Terwijl het merendeel van de aanwezigen lid is van het dispuut, zijn er ook dertien eerstejaars die kennis komen maken. De 9x7-leden beschrijven het dispuut als druk, aanwezig, gek op feestjes en verkleedpartijen en even divers als SSR. ‘En we organiseren dubieuze activiteiten.’

Isabelle van der Velpen (21, geneeskunde): ‘Zoals flansen: iedereen neemt een ingrediënt mee, daarmee bereiden we een maaltijd. Zo ontdekten we dat poedersuiker over pasta superlekker is.’

Het dispuut bezoekt elk jaar de intocht van Sinterklaas, ging vroeger in galakleding uit eten in de McDonald’s, en hield een dobbelborrel. ‘Als je drie gooit, neem je de trein op spoor drie. Zo zijn we in een café in Duivendrecht beland, met vier oude opaatjes.’

Mariëlle Kant (21, criminologie): ‘Vrijdag gaan we mensen verwelkomen op Schiphol. Compleet met toeters, ballonnen, slingers en een spandoek met “Wel-

kom thuis”.’ Van der Velpen: ‘De meeste mensen vinden het leuk, maar vorig jaar werden we weggestuurd door de marechaussee. Dit jaar hebben we toestemming gevraagd.’

Tegen de tijd dat de eerste koekjes de frituur in gaan zit iedereen al aardig vol.

Aan de overkant van de straat zit een snackbar. ‘Omdat smaken verschillen’, staat er op de luifel. Binnen is het uitgestorven.

Brandalarmfunctie Politicologe Josje den Ridder promoveert volgende week in Leiden op een onderzoek naar leden van politieke partijen.

Hoeveel partijleden zijn er?

‘Het aantal partijleden daalt sinds de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 2000 is er sprake van stabilisatie; 2,5 procent van de kiesgerechtigden is partijlid. Dat zijn nu iets van 308.000 mensen. Ik schat dat een kwart van deze groep echt actief is. Vooral grote partijen verliezen leden. Er zijn uitzonderingen. Het D66ledenbestand is tussen 2008 tot 2012 verdubbeld.’

Hebben ze wat te vertellen?

‘Zeker, leden krijgen steeds meer rechten. Net voor en tijdens de opkomst van Fortuyn zag je echt een beweging opkomen met het idee: “We moeten mensen meer zeggenschap geven.” Besluiten worden niet alleen meer genomen door afgevaardigden op congressen, maar leden mogen bijvoorbeeld een lijsttrekker kiezen via de post of internet. De strijd tussen Rutte en Verdonk om VVDleiderschap in 2006 is daar een goed voorbeeld van. Een steeds grotere groep leden heeft zeggenschap.’

U schrijft dat ze een negatief imago hebben.

‘Het dominante beeld is dat van het partijlid als obstakel. Ze zijn niet eensgezind en vormen een politieke kaste. Ze zijn ideologisch extremer dan de kiezers, Kamerleden en bewindvoerders van de partij. Leden trekken de partij weg van de kiezers. Wilders zegt bijvoorbeeld: “Leden zijn stoorzenders tussen kiezers en gekozenen.”’

En dat beeld klopt niet?

‘Nee. De partijleden vinden gemiddeld heel vaak hetzelfde als de kiezers van hun partij. Sterker nog: Kamerleden wijken vaak meer af van de kiezer.

‘Partijleden kunnen een positieve bijdrage leveren aan de democratie. Ze hebben zeggenschap over de kandidatenlijst en over wie de lijsttrekker wordt.

Ze hebben invloed op de koers van de partij. Ze controleren Kamerleden en bewindspersonen. En als ze in opstand komen of hun lidmaatschap opzeggen, gaat er bij de partijleiders wel een belletje rinkelen. In 2012 zorgden boze VVD’ers voor aanpassing van de inkomensafhankelijke zorgpremie. De leden hebben een brandalarmfunctie.’

Maar veel partijleden jagen toch gewoon op een mooi baantje?

‘Het ledenbestand is inderdaad een rekruteringsreservoir. Er zijn baantjesjagers bij, maar dat is maar een klein gedeelte van de leden. De meeste contributiebetalers doen niets binnen de partij en zijn ook niet van plan om actief te worden.’

Verwacht u binnen kort een scheuring in een klassieke partij?

‘Nee. Er is meer dat de leden bindt dan wat ze scheidt. Wel is er bijvoorbeeld binnen de PvdA flinke verdeeldheid over zaken als Europa en de integratie van minderheden. Er zijn akkefietjes binnen partijen maar geen fundamentele tegensstellingen.’

De PVV heeft geen leden. Gaan andere partijen dat in de toekomst ook doen?

‘Nee. Ze hechten grote waarde aan hun leden. Ze geven ze juist meer macht en ze zijn hard nodig voor het geld. Een belangrijk deel van de partij-inkomsten komt uit contributies. Als een partij meer dan 1000 leden heeft, krijgt deze ook subsidie van de overheid. Je ziet eerder een beweging om niet-leden meer te betrekken bij partijen. In 2013 experimenteerde de PvdA hier mee. Niet-leden mochten toen meestemmen bij de verkiezing van lokale lijsttrekkers. ’

Foto Taco van der Eb

Bent u zelf lid van een partij?

‘Ja, van de PvdA. Ik heb in 2006 bij de partij gewerkt als kiezersonderzoeker en toen werd ik lid. Maar inmiddels doe ik er niets meer mee.’ VB

4 Mare · 6 november 2014 Nieuws

Promovendi niet voorbereid Promovendi bereiden zich nauwelijks voor op een carrière buiten de wetenschap, terwijl academische carrièremogelijkheden beperkt zijn. Dat blijkt uit onderzoek van het Rathenau Instituut in samenwerking met het Promovendi Netwerk Nederland. Volgens de online enquête die door 2500 promovendi werd ingevuld, ambieert 55 procent van hen een academische carrière. Maar slechts dertig procent van de gepromoveerden kan binnen de universiteit aan de slag.

Toch blijkt er binnen het promotietraject weinig aandacht voor niet-academische carrièremogelijkheden en de ontwikkeling van breed inzetbare vaardigheden.

‘Deze oriëntatie heeft twee kanten’, meldt het rapport. Sommige promovendi hebben wel interesse in een carrière buiten de universiteit, maar worden niet genoeg geholpen door hun begeleiders.

Anderzijds schiet de oriëntatie van promovendi tekort. Zo is in het vierde jaar van het promotietraject slechts 24 procent actief op zoek naar een andere baan.

Leidse Eredoctoraten William Christie, Peter J. Katzenstein en Lilian Gonçalves-Ho Kang You zullen een eredoctoraat ontvangen. De Universiteit Leiden verleent de eredoctoraten traditiegetrouw tijdens de viering van de dies natalis op 9 februari 2015. Christie, die gespecialiseerd is in Franse barokmuziek, is naast docent ook klavecinist, dirigent en musicoloog. Katzenstein, hoogleraar aan de Cornell University, ontvangt het eredoctoraat voor zijn invloedrijke werk binnen de vergelijkende politieke economie en internationale betrekkingen. Juriste Gonçalves-Ho Kang You, momenteel staatsraad bij de Raad van State, heeft zich bijzonder sterk gemaakt voor de mensenrechten.

Universiteiten botsen met Elsevier Open Access struikelblok in conflict met uitgever De onderhandelingen tussen universiteitskoepel VSNU en uitgever Elsevier zijn vastgelopen.

De meeste wetenschappelijke artikelen kun je als gewone burger niet zomaar inzien.

De vakbladen waar ze instaan, zijn van grote uitgeverijen; wie wil lezen, moet betalen.

Universiteiten betalen voor toegang, en de universiteitskoepel VSNU onderhandelt namens hen met de uitgevers over hoeveel miljoen dat precies moet kosten.

Maar de onderhandelingen met Elsevier, één van de grootste uitgevers, liggen nu stil. Dat is belangrijk: want Elsevier zit op een aantal van de belangrijkste wetenschapsbladen, en het gaat om veel geld. Ter indicatie: alleen al de Universiteit Leiden was dit jaar 866 duizend euro kwijt aan Elsevier-titels.

Het grote struikelblok is Open Door Bart Braun

Access: het idee dat burgers via belastinggeld meebetaalde aan het onderzoek - ook bij die artikelen moet kunnen zonder extra te betalen.

Nederland heeft grote ambities op dat punt: vorig jaar kondigde staatssecretaris Sander Dekker aan dat wat het Ministerie van Onderwijs en Wetenschap betreft, in 2024 alle publiek betaalde wetenschap openbaar moet zijn.

Elsevier werkt daar, wat de universiteiten betreft, te weinig aan mee.

Bastiaan Verweij van de VSNU: ‘Wij zitten op één lijn met Dekker: we moeten toe naar een toekomst waarin wetenschappelijke artikelen vrij toegankelijk zijn voor iedereen.

Elsevier zegt wel daaraan te werken, maar wat ze doen is niet genoeg, en nog lang niet substantieel genoeg.

‘We hebben moeite met dubbel betalen: onderzoekers moeten betalen om hun onderzoek te publiceren, en universiteiten moeten nog een

keer betalen om het tijdschrift met dat onderzoek te kunnen lezen. Wij willen niet meer aan de achterkant betalen, alleen aan de voorkant. Het is niet zo dat we niets meer willen betalen: de universiteiten betalen voor publicatie, en daarna is het artikel toegankelijk voor iedereen.

‘Behandelende artsen, patiënten en ondernemers hebben behoefte aan de kennis in die artikelen. Van publiek geld betaald onderzoek naar iets als ebola, dat zo leeft, moet toegankelijk zijn. De uitgevers krijgen nog steeds miljoenen, alleen op een andere manier.’

Is dat geen kwestie van vestzakbroekzak? ‘Nu is het vestzak èn broekzak’, aldus Verweij. ‘Dat willen we niet meer. Dat zet het verdienmodel van uitgevers wel op de schop, ja.’

Voor hybride constructies zoals Nature heeft, waarbij onderzoekers extra betalen om hun artikel openbaar te maken, voelt

Voorlichting onvoldoende Scholieren en studenten zijn niet altijd goed op de hoogte van de inhoud van het leenstelsel. Dat blijkt uit een enquête van de Leidse Studenten Vakbond (LSVb) en de Studentenvakbond AKKU. De bonden ontdekten dat dertig procent van de bachelorstudenten niet beseft dat ze ook onder het leenstelsel zullen vallen als ze een master gaan doen. Uit betogen geschreven door vwo-6-leerlingen blijkt bovendien dat de voorlichting over het leenstelsel ook op de middelbare school achterblijft, aldus de LSVb en de AKKU.

Nieuwe tools De Universiteit Leiden heeft 15.000 euro in de start-up FeedbackFruits geïnvesteerd. Het bedrijfje heeft verschillende interactieve tools ontwikkeld en die gekoppeld aan bestaande sites als Blackboard. Met de tool Life kan er digitaal feedback worden gegeven tijdens college. Met Dialog kan in gesprek worden gegaan met de docent en Share maakt het mogelijk om studiemateriaal te delen. Studenten hoeven niet langer studiezaken te bespreken via Whatsapp en Facebook. Docenten kunnen het vertrouwde Blackboard blijven gebruiken.

Voor het betaalde bedrag krijgt de universiteit een half jaar toegang tot een pilot van het systeem.

Multiplex plat Het zwartglazen kantoorgebouw bij het station, door de krakers die er wonen ook wel Multiplex genoemd, gaat ‘binnen nu en een jaar tegen de vlakte’, aldus Gijs Holla, fractievoorzitter van PvdA Leiden. Het gebouw moet plaats maken voor het nieuwe Rijnsburgerblok, een gloednieuw complex met daarin appartementen en kantoorruimte. Poppodium SUB071, dat sinds 2007 in de kelder gevestigd is, zal een nieuwe bestemming moeten zoeken wil het blijven bestaan.

Ook de krakers zullen op zoek moeten gaan naar een nieuwe verblijfplaats.

‘Het is nu net een loterij’ Rechtenstudenten hebben kritiek op de inschrijfprocedure van bachelorscripties. Ze willen meer vrijheid om een onderwerp te kunnen kiezen. Dat bleek vorige week tijdens de vergadering van de faculteitsraad.

‘Ik heb van een aantal studenten gehoord dat de inschrijving voor bachelorscripties erg chaotisch verloopt’, zei Koen Hamelink van studentenpartij LVS. ‘Er is één moment waarop iedereen zich moet inschrijven. Al die studenten zitten dan te-

gelijkertijd achter hun computer te wachten. En als de klok slaat, klikken ze op het onderwerp dat zij interessant vinden en echt willen hebben.’

‘Helaas vinden studenten maar een paar onderwerpen leuk. Je doet met een grote groep mee aan een soort

de VSNU niet veel. Dan moeten universiteiten namelijk nog steeds eerst betalen voor een abonnement, en extra voor de open access.

In het ergste geval lopen volgend jaar ook medewerkers van Nederlandse universiteiten tegen een paywall aan als ze de nieuwste artikelen uit Cell, The Lancet of andere Elsevier-bladen willen lezen.

Verweij: ‘Dat is best een vraagstuk, inderdaad. We moeten zoeken naar een manier waarop onderzoekers er wel bij kunnen. Maar er is nog tijd voor onderhandelingen.

Elsevier kondigde niet voor niets dinsdagavond aan dat ze verwachten door te kunnen praten. Ik neem aan dat dat betekent dat ze met een nieuw voorstel komen. Dat moet dan wel een beter bod zijn.’

Elsevier is onderdeel van het concern Reed Elsevier, dat vorig jaar twee miljard euro winst maakte. De uitgever was niet bereikbaar voor commentaar.

loterij. En je moet op dat moment maar net de tijd hebben om in te loggen. Ik verwacht dat studenten en hoger cijfer halen als ze over een onderwerp kunnen schrijven dat ze echt interesseert. Daar stoppen ze dan meer tijd en energie in. Kan dit niet anders?’

‘Ik heb geen alternatief voor de inschrijfprocedure’, zei Pauline Schuyt van het rechtenbestuur. ‘Dus als de raad die kan bedenken, dan horen wij dat graag. We hebben ruim zeshonderd bachelorstudenten die een scriptie schrijven en maar een beperkt aantal docenten. Je krijgt hele scheve verhoudingen in werklast als studenten alleen maar “leuke” onderwerpen kiezen. Of voor docenten gaan die er om bekend staan dat zij hoge cijfers geven. Dit is een pragmatische oplossing.’

Een ander punt is dat de bachelorscriptie ‘een schrijfoefening’ is. ‘Je moet als jurist over elk onderwerp een goed stuk kunnen schrijven. Dat is ook een belangrijke reden om het zo aan te pakken. Als advocaat houd je je ook niet altijd bezig met zaken die interessant zijn.’

‘Mogen studenten niet zelf een onderwerp aandragen?’ Vroeg Julian Kramer van studentenpartij SGL. Schuyt: ‘Nee, dat kan niet. Wel is het zo dat binnen een onderwerp studenten redelijk veel vrijheid krijgen. Je kunt er een eigen draai aan geven.’

Het bestuur hoort graag van de raad op welke wijze de procedure eventueel aangepast kan worden. De studenten in de raad komen met een lijst met suggesties. VB

Gedragscode: zelfciteren mag Universiteitskoepel VSNU heeft haar Gedragscode Wetenschapsbeoefening aangepast. Zelfcitatie mag, mits netjes. Ook benadrukt de nieuwe code het belang van eerlijkheid.

De Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten heeft een gedragscode voor wetenschappers. Dat is een document met wat algemene richtlijnen waar je je als wetenschapper aan zou

moeten houden. Het is geen wet, maar de Universiteit Leiden is lid van de VSNU, dus uw baas wil dat u zich eraan houdt. Deze week kwam er een nieuwe versie van uit.

Zijn naam staat nergens in het persbericht van de VSNU, maar de nieuwe versie is de schuld van Prof. Peter Nijkamp. Die veelpublicerende VU-econoom werd er begin dit jaar van beschuldigd aan ‘zelfplagiaat’ te doen. Er volgde een hele discussie waarin Nijkamp te-

recht opmerkte dat je van jezelf niet kan stelen en dat zelfplagiaat dus een contradictio in terminis is. De verwarring bleef echter bestaan: in hoeverre mag je als wetenschapper nou de Crtl-V sneltoets bezigen?

Wat de VSNU betreft mag het, als je het maar eerlijk zegt. ‘Wanneer een wetenschapper eerder gepubliceerde bevindingen opnieuw publiceert, zal hij dat door correcte bronvermelding duidelijk maken’, staat er in de nieuwe gedragscode. Wat

nièt mag, is doen alsof het hier een nieuwe bijdrage aan de wetenschap betreft. Verder: ‘Hergebruik zonder bronvermelding van korte teksten die al dan niet samen met co-auteurs zijn gepubliceerd (wat Nijkamp dus verweten werd, red.) is binnen veel wetenschapsgebieden geoorloofd.’

Ook nieuw in de gedragscode is een stukje over eerlijkheid: onderzoekers zouden geen overspannen claims over de resultaten of toepassing van hun onderzoek moeten maken. BB

6 november 2014 · Mare 5 Nieuws

CDA: ‘Staat wordt pinautomaat’ Kamerdebat over leenstelsel Tijdens het Tweede Kamerdebat over het sociaal leenstelsel opende het CDA de aanval op minister Bussemaker van Onderwijs. Volgens de partij kan het stelsel de belastingbetaler meer geld gaan kosten dan de basisbeurs.

Door Vincent Bongers De

coalitie van PvdA en VVD heeft een meerderheid in de Tweede Kamer voor de plannen van Bussemaker. Maar om het stelsel ook door de Eerste Kamer te loodsen, heeft zij een akkoord gesloten met GroenLinks en D66. De strijd van de tegenstanders tegen het stelsel is dus eigenlijk al verloren.

CDA-Tweede Kamerlid Michel Rog trok desalniettemin fel van leer tegen het kabinet. Hij wees er op dat als de plannen doorgaan er ‘jaarlijks 2700 scholieren minder gaan studeren. De minister erkent dat ook gewoon. Het is een slecht plan dat studenten opzadelt met enorme schulden.’ Vooral scholieren met minder vermogende ouders kiezen vaak niet meer voor een studie.

Jasper van Dijk van de SP: ‘Volgens mij vinden de ondersteuners van het stelsel het wel prima dat er minder studenten komen. Maar zeg dat dan gewoon.’ Hij wees er ook op dat studenten die voor een tweejarige master kiezen, helemaal de klos zijn. ‘Zij moeten nog meer lenen.’

Volgens Pieter Duisenberg van de VVD ‘maken zij een inhoudelijke afweging om toch die master te gaan doen. Iedereen die dat wil, kan studeren.’

Van Dijk: ‘Nee, het is een financiële afweging. U loopt talenten mis met dit stelsel.’

Twee studenten, gekleed in Tshirts met daarop de slogan “It’s not over... Jet!”, onderbraken het debat door op de publieke tribune op fluitjes te blazen. Ze riepen vervolgens: “Dit stelsel is moreel failliet.”

De twee werden uit de Kamer gezet.

Kamervoorzitter van Miltenburg schorste de vergadering en dreigde bij een volgende onderbreking de publieke tribune in zijn geheel te ontruimen. Het bleef verder rustig.

De Landelijke Kamer van Verenigingen had eerder al een petitie ondertekend door 96 studentenverenigingen overhandigd aan de vier partijen die het leenstelsel ondersteunen. 23 Leidse verenigingen hebben hun krabbel gezet.

Rog had wat zitten rekenen en kwam tot de conclusie dat de staat en dus de belastingbetaler wel eens flink de boot in kan gaan met het stelsel. ‘Je mag maximaal vier procent van je inkomen terugbetalen en de restschuld wordt na 35 jaar kwijtgescholden. Dat kost de staat dus veel geld. Een gedeelte van de studenten die lang over hun studie doet en maximaal leent, hoeft dus een groot deel van het geld niet terug te betalen: de staat als pinautomaat. Het was vroeger “Frisia leent”, het wordt “Jet leent”. Nog nauwelijks bekomen van de schuldencrisis stort minister Bussemaker dit land in een studieschuldencrisis. Het stelsel kan wel eens duurder uitpakken dan de studiefinanciering.’

Volgens Jesse Klaver van GroenLinks zijn de ruimhartige voorwaarden juist de kracht van het nieuwe systeem. ‘De student leent tegen een laag rentepercentage. De staat neemt het risico. Daarom is het een sociaal leenstelsel.’

Twee fluitende studenten werden tijdens het debat van de Tweede Kamer-tribune verwijderd. Foto Hollandse Duisenberg stelde dat het schrappen van de basisbeurs structureel 1 miljard euro aan investeringen in het hoger onderwijs oplevert. Verschillende Kamerleden wezen er op dat de opbrengsten een stuk lager zijn: Slechts zo’n 620 miljoen. Ook is niet duidelijk waaraan dat geld besteed wordt.

Harm Beertema van de PVV had er niet veel vertrouwen in: ‘Dat geld gaat naar consulenten, adviseurs en managers. Het circus om het onderwijs heen. Meer geld betekent niet automatisch beter onderwijs.’

Een ander financieel addertje onder het gras is dat universiteiten en hogescholen zelf eerst 200 miljoen

Geen voldoendes herkansen De Universiteit Leiden geeft studenten waarschijnlijk niet de ruimte om voldoende gemaakte tentamens te herkansen.

Dat bleek tijdens de faculteitsraad rechten vorige week.

Studentenpartijen hadden in september tijdens een eerdere raadsvergadering aan het rechtenbestuur gevraagd de onderwijs en examenregelingen (OERen) aan te passen om de herkansingen mogelijk te maken. Het bestuur kan dat echter niet doen omdat de faculteit de rege-

lingen niet zomaar kan veranderen.

De OERen worden jaarlijks vastgesteld. Afwijken kan alleen met goedkeuring van het college van bestuur.

Verder is het rechtenbestuur er zelf nog niet over uit of zij voorstander is van de herkansingen. Het brengt veel extra werk voor al overbelaste docenten met zich mee.

‘Ik heb het punt al wel naar voren gebracht in het onderwijsberaad met de andere faculteiten’, aldus Pauline Schuyt van het rechtenbestuur. ‘Als we dit willen moet het voor de hele universiteit geregeld worden. En de

andere faculteiten waren duidelijk: “Hier willen we überhaupt niet over nadenken.”

‘Als we dit toch willen dan moeten we wel met heel erg goede argumenten komen om het college en andere faculteiten te overtuigen.

Ook bij een voorstel tot facultaire afwijking van de OERen is ijzersterke onderbouwing nodig. Ik acht de kans dat zo’n voorstel het haalt, bijzonder klein. Je kunt overigens altijd bij de examencommissie een verzoek doen om een voldoende te herkansen.’

Koen Hamelink van studentenpartij LVS wil graag dat de herkansingen er toch komen. ‘Ik stel graag een document op met de voor- en nadelen van het voldoendes herkansen. Bij andere universiteiten kan het wel. Dan is het goed om te kijken hoe ze het daar doen. Bij de VU is het mogelijk en wordt er weinig gebruik van gemaakt.

Maar daar telt het laatst behaalde cijfer. Dus dan is het risico dat je van een voldoende een onvoldoende maakt.’

Het rechtenbestuur heeft toegezegd Hamelink te ondersteunen bij zijn onderzoek. VB

Muilen met mosterd in je mond > Vervolg van de voorpagina

Peeters deed zo’n doop, bij de Vlaamse Biomedische Kring.

‘Ontgroenen gebeurt in België gewoon op straat. De eerste week is vooral fysieke vernedering. De rest van het jaar blijft duidelijk wat je plaats is. Zo zit je bij cantussen op de grond. Ook blijf je verbonden aan een ouderejaars. Die kan je, ook tijdens college, opbellen met de opdracht hem een broodje te brengen.

Maar het kan ook voorkomen dat je aan het begin van het jaar honderd euro krijgt, met de opdracht daar vijfhonderd van te maken. Hoe? Ik ken mensen die medisch proefpersoon zijn geweest.’

Dopen bij de Antwerpse studentenverenigingen zijn niet minder heftig.

‘Bij Campinaria, een vereniging voor kotstudenten, dus niet gelinkt aan een studie, moet je eerst buiten een route afleggen’, zegt Van Gils over haar doop. ‘Onderweg kom je straffen tegen, zoals modderkruipen en vieze dingen eten. Daarna volgt de binnendoop, waarbij je per twee in ondergoed of zwemkleding de zaal in gaat. Daar moet je seksstandjes nadoen of zoenen met een mix van ketchup, mosterd en wormen in je mond. Ondertussen bekogelt het publiek je met water en bier.’

De studenten die actief zijn bij een studievereniging gaan vaak op

kot, in een éénkamerappartement met keukentje en badkamer, studentenhuizen zijn er nauwelijks.

Volgens Peeters komt hier het cultuurverschil weer terug, ‘Belgen zijn gewoon erg op zichzelf.’

Veel van de studentenkamers zijn rond de campus te vinden. Audenaerd wijst naar een jongen die met een wasmand langsloopt. ‘Ik ken niemand met een wasmachine: iedereen brengt zijn was naar de wasserette.

‘Verder zijn boodschappen erg duur. Ik eet daarom vaak ’s middags warm op de universiteit en ’s avonds thuis een soepje of brood.

Een warme maaltijd kost nog geen vier euro, en dan mag je, op vlees na,

onbeperkt bijscheppen.’

Verder geldt dat studenten bij een vereniging vaker op kamers gaan dan hun medestudenten die dat niet doen. De rest komt uit de omgeving.

Audenaerd: ‘Ook de Nederlanders. Die komen vaak uit Zeeland, Noord-Brabant en Limburg, omdat dit makkelijk te bereizen is. Zo zit je in 30 minuten met de bus in Breda.

Voor mij duurt het anderhalf uur om bij mijn ouders in Zeeland te komen, vanuit Leiden deed ik daar ruim drie uur over.

‘Nadeel is dat je in Roosendaal altijd even moet sprinten om in te checken voor het stuk Nederland in, om vervolgens weer in dezelfde trein te gaan zitten.’ GK

euro moeten investeren in kwaliteit.

Het is al duidelijk dat niet alle instellingen dat geld hebben.

Bij ter perse gaan van deze Mare moest Bussemaker nog reageren op de vragen en opmerkingen van de Kamer. Op 14 november is er op het Malieveld in Den Haag een protest tegen het leenstelsel.

Krijgt Wim Mugge zijn park, of niet?

Studentenvoetbalclub LSVV’70 wil graag haar terrein omdopen tot het Wim Mugge Sportpark, als eerbetoon aan een oud-trainer. Dat mocht niet van de gemeente, mede omdat Mugge nog leeft. Het CDA stelde in de gemeenteraad de vraag of er een uitzondering kan worden gemaakt.

Het antwoord van burgemeester en wethouders: nee, want dan wordt het sportpark minder vindbaar, ook voor hulpdiensten. De huidige naam ‘Kikkerpolder’ is sinds de opening van het terrein in gebruik.

De gemeente denkt blijkens het antwoord dat LSVV’70 de Kikkerpolder wil hernoemen. ‘Wij willen echter niet het hele sportpark een nieuwe naam geven. We spelen namelijk op het terrein van Lugdunum Batavorum’, laat Freek Jansen, coach van LSVV’70, weten. ‘Wij willen slechts het deel vernoemen waar wij op spelen.’

En dàt mag wel, volgens het college in dezelfde brief. ‘Als de verenigingen die gebruik maken van het Sportpark Kikkerpolder het eens zijn dat het gedeelte van LSVV’70 vernoemd wordt naar Wim Mugge, heeft het college daar geen bezwaar tegen.’ Het lijkt er op dat het college de vraag van het CDA verkeerd heeft geïnterpreteerd. Het sportpark blijft immers ‘Kikkerpolder’ heten, en de vindbaarheid komt hier niet mee in het geding. Of LSVV’70 met dit antwoord nu wel toestemming heeft gekregen om de naamsverandering door te voeren, is nog niet duidelijk. GK

6 Mare · 6 november 2014 Wisselcolumn

Met je handen in je zakken Eigenlijk wist ik al heel lang wat ik wilde worden, maar het duurde een tijdje voordat ik daarvoor uit durfde te komen. Zeggen dat je schrijver bent, is misschien iets dat het goed op feestjes doet, maar kun je er je brood mee verdienen? Ik ben veel mensen tegengekomen die zeiden dat ze met een boek bezig waren. Een kennis van mij heeft al drie romans geschreven en een tijd in Berlijn gewoond om daaraan te werken. Berlijn schijnt een paradijs te zijn om dingen af te maken.

Een plaat, boek of een kunstwerk. Die kennis heeft zijn boeken al na vele uit-

gevers gestuurd met tot nu toe weinig resultaat. Maar alle afwijzingen houden hem niet tegen, momenteel werkt hij aan een verhalenbundel. Ik denk dat het hem ooit gaat lukken. Misschien niet vanwege een groot talent maar omdat hij weigert op te geven.

Als je niet genoeg talent hebt, moet je doorzettingsvermogen hebben. Heel veel. Dan kun je soms mensen met talent zelfs nog inhalen.

Als kind stuurde ik een kort verhaal op naar een bekende schrijver.

Ik kreeg een nette brief terug met veel commentaar. De brief eindige min of

meer met de woorden dat ik het beter niet nog een keer kon proberen, maar dat als ik niet genoeg overtuigd was door zijn commentaar vooral door moest gaan. Toen ik zevenentwintig was, begon ik aan de Schrijversvakschool Amsterdam waar ik een soort late studententijd beleefde. Na elke les gingen we naar dezelfde kroeg om over ons werk te praten en bier te drinken tot de eerste begon te kotsen of de sfeer grimmig werd vanwege de drank en uiteenlopende meningen. Een van de docenten die er ook vaste klant was, liet zelfs zijn jenevers van de belasting aftrekken omdat dit volgens hem ook onder werktijd viel.

Schrijven bestaat voor mij ook voor een groot deel uit vrijwel niets doen.

Naar andere mensen kijken en over

mijn plot dromen. Adriaan Van Dis zei in een interview dat hij vroeger altijd naar zijn vader keek die schrijver was en uren met zijn handen in zijn zakken naar buiten staarde en dan dacht: dat wil ik later ook.

Kira Wuck Dichteres Kira Wuck (1978) won het NK Poetry Slam. Haar bundel Finse meisjes kreeg de C.W. van der Hoogtprijs en werd genomineerd voor de C. Buddingh’ Prijs.

Ze is een van de acht gastschrijvers die colleges geven in Leiden. De anderen zijn: Hanna Bervoets, Yannick Dangre, Nina Polak, Hassan Bahara, Philip Huff, Franca Treur en Niña Weijers. Op 20 november spreken ze tijdens de dertigste Verwey-lezing - dit jaar als leesclub over hun werk. Zie: bit.ly/1Chwi9X

Opinie

Stop de fietsenrazzia’s Met ‘fiets fout = fiets weg ‘ vervangt de gemeente junks Negen fietsen in zeven jaar. David Volkers heeft er genoeg van dat de gemeente telkens zijn tweewieler pikt. Helemaal nu dat soms al na één uur gebeurt.

Het is vrijdagmiddag 5 uur en ik ben net klaar met werken. Borreltijd zullen veel mensen denken, ware het niet dat ik de dag ook om 5 uur begonnen ben en inmiddels afgepeigerd perron 4a in Leiden afstrompel. Eenmaal afgedaald in de met verwrongen wrakken gevulde fietscatacombe, sta ik met ongeloof naar een gevulde leegte te kijken bij paal ‘vis 11’.

Een plek gevuld met vijf fietsen waar ik vanochtend in alle vroegte na lang zoeken een plekje gevonden dacht te hebben. Een plek die net zo goed leeg had kunnen staan, want mijn fiets zit niet tussen deze vijf nieuwkomers.

Voor de derde keer in zeven maanden tijd is mijn fiets weg. Mijn bloed kookt en in mijn hoofd ben ik de junk die nu waarschijnlijk op mijn fiets zit fysiek ongemak aan het toebrengen.

Gezien de staat van de fietsenstalling rondom het Centraal Station is het niet verwonderlijk dat junks bovenaan mijn verdachtenlijstje stonden. Maar hoe groot is de kans dat uit die duizenden fietsen drie keer in zeven maanden tijd mijn fiets op klaarlichte dag wordt gejat?

Nee, het moet een beter georganiseerde bende zijn die daarmee weg kan komen. Die vrees wordt bevestigd als ik op de gemeente site de mug shot van mijn fiets zie staan en ik met lichte verbijstering over het ‘fiets fout = fiets weg’-beleid lees.

De door de gemeente georganiseerde collectieve fietsenrazzia’s kende ik wel en daar kon ik het nut wel van inzien. Je kreeg een week de tijd om de ‘fffw-sticker’ van je fiets te halen zodat je kon aantonen dat het barrel nog in gebruik was.

Zo niet, dan werd de gemeente de nieuwe trotse eigenaar van je tweewieler. Dit was een prima methode om de zogenoemde weesfietsen te verwijderen en de fietsenstallingen begaanbaar te houden.

Maar deze collectieve acties hebben inmiddels plaats gemaakt voor selectieve razzia’s, waarbij je één uur de tijd krijgt om een verkeerd geplaatste fiets weg te halen. Ervan uitgaande dat er daadwerkelijk een uur wordt getimed vanaf het moment dat je fiets is gelabeld tot inbeslagname, was het voor mijn fiets al een verloren zaak, aangezien ik al

in een andere stad was.

Dat ik mijn fiets netjes in het rek had geparkeerd, waarna een andere haastige reiziger deze vakkundig er weer naast heeft gezet, maakt voor de gemeente verder niets uit. Hoe de gemeente vervolgens bepaalt welke fietsen de daadwerkelijke weesfietsen in de eindeloze en overvolle fietsenrekken zijn, is mij een raadsel.

Dit nieuwe lik-op-stukbeleid is waarschijnlijk door een ambtenaar bedacht die dit concept heeft gekopieerd van internet maar zelf 20 jaar geleden voor het laatst een fiets heeft gestald op het station.

Het resultaat is een cyclus die hetzelfde werkt als de gestolenfietsenkringloop zoals die wordt gehandhaafd door junks en dieven. Het enige verschil is dat een junk maar

10 euro vraagt en de fiets komt afgeven, terwijl de gemeente je naar een industrieterrein laat komen en je 26 euro laat betalen. Bij een junk weet je in ieder geval dat die er nog een leuke avond aan overhoudt. Bij de gemeente krijg je een ‘proces verbaal van meevoering en opslag’ mee, waarin met heel veel weeïge woorden staat beschreven dat in beroep gaan een vruchteloze onderneming is.

Het is wel een lucratieve kringloop aan de website te zien, want er staan inmiddels rond de 1500 mug shots op. Rond de 850 van deze geconfisqueerde fietsen zijn fout geparkeerde fietsen die teruggekocht kunnen worden voor 26 euro, de rest zijn weesfietsen. Ongeveer 40 procent van de ‘foute fietsen’ worden terug-

gekocht, de rest wordt doorverkocht of vernietigd. Het is dan ook bijzonder handig dat deze instantie aan de kringloopwinkel vastzit met een eigen fietsenwinkel waar de ‘nieuwe’ weesfietsen verkrijgbaar zijn van 50 tot wel 200 euro.

Het is bijna verbluffend voor een overheidsinstantie hoe snel en efficiënt deze kringloop georganiseerd is. De periode vanaf het moment dat ik mijn fiets op internet geïdentificeerd had tot aan het moment dat ik mijn handtekening zette op het proces verbaal, is korter dan de gemiddelde wachtrij tijd in het gemeentehuis voor een nieuw paspoort.

Sinds ik zeven jaar geleden in Leiden ben komen wonen ben ik negen fietsen verder en weet ik inmiddels blind mijn weg te vinden naar de

Het kunstwerk Forever (2009) van de Chinese kunstenaar Ai Wei Wei. Foto Mori Art Museum

fietsonderdelen en spuitbussen in de Action. Na het verlies van mijn derde fiets ben ik zelf weesfietsen gaan opknappen die zich - voor de geïnteresseerden - massaal bevinden rondom het museum Volkenkunde en het Lido, naast nog vele andere van dit soort fietsweeshuizen in de stad.

Geachte beleidsmakers: het huidige beleid werkt niet. De fietsenstallingen zijn overvol en de verkeerde fietsen worden nu geconfisqueerd.

Stap over op de oude methode of bedenk iets nieuws, want nu zijn jullie een duurder alternatief voor de junks-en-dievenkringloop. Misschien een leuk idee voor het huidige fietsen-park is om deze fietsen beschikbaar te maken voor toeristen die naar Leiden komen en die een gratis fiets uit te lenen voor een dag. Of schrijf een ideeënwedstrijd uit over hoe het fietsenbeleid er dan wel uit moet zien in Leiden. Want voorbeeld doet volgen en ik spreek uit ervaring dat na een paar gestolen fietsen iedere burger een heler of dief in zich ontwikkeld.

David Volkers is oud-student biologie aan de Universiteit Leiden

6 november 2014 · Mare 7 Wetenschap

Pillen De farmaceutische industrie doet heel hard haar best om ervoor te zorgen dat twee pillen precies evenveel geneesmiddel bevatten. De patiënten waar die pillen ingaan, kunnen echter sterk verschillen. Zo zijn sommige mensen bijvoorbeeld dikker dan anderen. Dat heeft gevolgen voor de dosis die ze nodig hebben, maar ook voor hoe hun lichaam omgaat met een medicijn.

In de Annual Review of Pharmacology and Toxicology staat een overzichtsartikel van farmacologen uit Leiden en Nieuwegein over die problematiek. Die blijkt lastig: bij het ene medicijn maakt overgewicht niets uit, en bij de andere blijkt de beschikbaarheid ervan voor het lichaam sterk te verschillen. Vooral voor medicijnen die via de mond worden ingenomen is er een tekort aan kennis, terwijl je juist daarbij verschillen zou verwachten. Ook de manier waarop dikke lichamen de medicijnen weer kwijtraken, kan per geneesmiddel verschillen.

Dat proces begrijpen farmacologen echter een stuk beter: vaak valt op basis van het medicijn en de dikte van de patiënt aardig te voorspellen hoe snel dat proces verloopt.

Melktandjes

‘Apen gaan zich ook meer krabben als ze filmpjes zien van krabbende apen.’ Foto Wikimedia

Denk niet aan jeuk Ai… te laat

Jeuk is verschrikkelijk gevoelig voor suggestie, stelde gezondheidspsychologe Andrea Evers vast. Dat heeft belangrijke gevolgen voor de behandeling ervan.

Waarschuwing: het lezen van dit artikel kan milde jeuk veroorzaken. Een behoefte om te krabben die steeds sterker wordt, naarmate u verder komt en meer leest over jeuk, muggenbulten, huidschilfers en het heerlijke krabben zelf. Dat is normaal, verzekert hoogleraar Andrea Evers, die vrijdag haar oratie hield als hoogleraar gezondheidspsychologie.

‘Iedereen krijgt jeuk van praten of lezen over jeuk. Apen gaan zich ook meer krabben als ze filmpjes zien van krabbende apen. Waarom dat zo besmettelijk is, is één van de grootste geheimen van jeuk; waarom ik jeuk krijg als u “jeuk” zegt, kunnen we niet verklaren. Neurobiologisch zijn er grote overeenkomsten tussen jeuk en pijn, maar je kan het uren hebben over pijn, zonder dat iemand pijn krijgt.’

Je moet het woord ‘overeenkomst’ overigens niet te sterk interpreteren.

Jeuk en pijn zijn twee verschillende dingen. Evers: ‘Vroeger werd wel gedacht dat jeuk een milde vorm van pijn was, toen werden er aparte zenuwcellen ontdekt die alleen bij jeuk betrokken zijn. Er is wel overlap, en een belangrijk gevolg daarvan is dat de twee elkaar remmen. Sommige pijnstillers hebben dan ook als bijwerking dat ze jeuk veroorzaken. Er zijn allerlei vormen van jeuk, en over de psychologie daarvan is echt nog wonderbaarlijk weinig onderzocht.’

Evers en haar collega’s werken er hard aan om dat euvel te verhelpen.

Door Bart Braun

In haar lab heeft ze een verzameling werktuigen om op verschillende manieren jeuk te veroorzaken bij haar proefpersonen. ‘Omdat er maar weinig beschikbaar was, hebben we een deel daarvan zelf ontwikkeld.’

Met dunne draadjes, elektriciteit of het immuunsysteemstofje histamine wekt ze de jeuk op, om daar vervolgens onderzoek naar te doen.

Een samenvatting van dat onderzoek over de placebo-effecten bij jeuk verscheen afgelopen maand in een apart hoofdstuk van de recentste uitgave in de boekenreeks Handbook of Experimental Pharmacology.

Een van de belangrijkste conclusies is iets dat u zelf ook al vaststelde toen u zich begon te krabben bij het lezen van dit stuk: jeuk is heel erg gevoelig voor suggestie. ‘Bijvoorbeeld: als wij vertellen dat we een prikkel geven waarbij 95 procent van de proefpersonen jeuk krijgt, rapporteert iemand veel meer jeuk dan als we zeggen dat slechts 5 procent van de proefpersonen daar last van had.’

Het probleem is dat zo’n proefje maar kort werkt. Mensen met chronische jeuk – volgens een grote studie uit 2010 zijn dat er wereldwijd zo’n 280 miljoen – hebben er niet zoveel aan. Evers: ‘Wij behandelen mensen met chronische jeuk, bijvoorbeeld met eczeem. Als je een muis eczeem geeft, krabt hij zichzelf helemaal stuk. Mensen kunnen dat voorkomen, en iedereen kan leren hoe.’

‘Een puber met eczeem of psoriasis wil wel gewoon stappen met zijn of haar vrienden’, vervolgt ze. ‘Een wondermiddel dat alle jeuk geneest, bestaat echter niet. Wij leren ze ermee om te gaan. Zorg vooral dat je de behoefte om te krabben leert te beheersen, en erop voorbereid te

zijn. Bijvoorbeeld: kleed je niet te warm, als je weet dat je jeuk krijgt van warmte. Als je al jeuk hebt, zorg dan dat je iets in handen hebt of ga erop zitten, zodat je in elk geval iets met je handen doet. Of spreek met jezelf af dat je straks als je alleen bent, iets gaat doen om een krabaanval te voorkomen of heel kort krabt. Zoek afleiding, of doe ontspanningsoefeningen; als je dat soort trucjes combineert met bijvoorbeeld vette zalven om de huid te hydrateren, kan het al enorme winst opleveren.’

‘Je kunt het uren over pijn hebben zonder het te krijgen’ Ook heeft haar onderzoeksgroep laten zien dat het mogelijk is om jeuk rechtstreeks te conditioneren. ‘Net als in het verhaal van Pavlov en zijn honden, leren we een reactie aan.

De proefpersonen krijgen lampjes te zien die we aan jeukprikkels koppelen, waardoor het mogelijk is de jeukreactie op langere termijn te versterken of te verminderen.

‘Uit het onderzoek blijkt dat de grootste effecten op jeuk hierbij gevonden worden als je deze conditionering weer combineert met bijvoorbeeld een verbale suggesties.

Dit is ook eerder bij pijn zo gevonden. Momenteel starten we ook met experimenten waarin we de fysiologische reacties rechtstreeks willen oproepen, bijvoorbeeld de immuunreactie antihistamine, door deze aan een drankje te koppelen en te conditioneren.’ De proefpersoon krijgt bijvoorbeeld een anti-

histaminepil met een drankje. Als er sprake is van conditionering, produceert het lichaam vervolgens alleen al bij het drankje dezelfde reactie als met de pil.

‘We weten uit eerder onderzoek dat dit mogelijk is, maar bekijken dit nu uitgebreider om te weten te komen of dit inderdaad ook voor antihistamine geldt en welke processen hierbij precies een rol spelen. Vervolgens hopen we het therapeutisch toe te kunnen passen.’

Je gebruikt dan in wezen het placebo-effect om mensen beter te maken. ‘Daar is niets mis mee, als je maar duidelijk maakt dat je het doet, en waarom. In het begin dacht ik dat farmaceuten heel enthousiast zouden zijn over dit soort onderzoek, maar dat valt tegen. Het maakt het verhaal over hoe en waarom hun middelen werken alleen maar ingewikkelder. Het effect van een geneesmiddel is nooit alleen afkomstig van het medicijn zelf. Maar ja, met meer kennis over de rol van suggestie, kunnen ze wel betere geneesmiddelen maken.

‘Mensen zeggen wel eens van placebo’s dat ze “alleen tussen de oren zitten”, maar èlk medisch proces zit tussen de oren’, vervolgt de hoogleraar. ‘Het idee dat er ook iets is dat zich alleen buiten de oren – de hersenen, eigenlijk – plaatsvindt, is onzin. Jeuk en pijn beïnvloeden de serotonine-huishouding, en hebben dus ook gevolgen voor je stemming. De dingen die in je lichaam gebeuren, en wat er psychologisch gebeurt, zijn parallelle processen.

Dat is ook fijn: je mag je dus ook een beetje depri voelen als je pijn hebt.

Omgekeerd kunnen ontstekingen erger worden als je depressief bent.

Niets is òf-òf.’

Sinds 2006 weten stamcelonderzoekers dat je met wat biochemisch kunst- en vliegwerk een gewone cel kunt ‘herprogrammeren’ tot een stamcel. Stamcellen kunnen uitgroeien tot allerlei verschillende soorten cellen, en in theorie zou het dus ooit mogelijk moeten zijn om met zulke hergeprogrammeerde cellen allerlei ziekten te behandelen. Medisch biologe Cheryl Dambrot promoveerde op een proefschrift over zulke stamcellen.

Ze ontdekte onder meer dat er uit melktandjes cellen te winnen zijn die zich makkelijk laten resetten tot zulke zogeheten pluripotente stamcellen. Handig, want bij kinderen mag je niet zomaar biopten nemen van de wet. Voor wie de melktanden al wat langer kwijt is, is er goed nieuws: Het kan ook met huidcellen, zelfs als die twee weken lang in een buffer hebben gelegen, stelde Dambrot vast.

Bijenvleugels Een artikel in PLOS One van onder meer Naturalis-bioloog Thibaut de Meulemeester beschrijft vier nieuwe bijensoorten. ‘Nieuw’ is hier een relatief begrip: een van de beschreven exemplaren is minstens 33,9 miljoen jaar oud.

Het is lastig om fossielen goed te beschrijven: biologen willen voor zo’n soortbeschrijving een idee hebben van waar de nieuwe soort in de evolutionaire stamboom past. Dat kan je vrij makkelijk bepalen als je DNA hebt, maar dat spul valt uit elkaar als het ouder wordt.

Bij gebrek aan DNA ontwikkelden De Meulemeester en co een nieuwe aanpak, gebaseerd op de vleugelpatronen.

In de vleugels van bijen zitten streepjes – aderen – en die vormen bij elke soort een eigen patroon. Door eerst de patronen van allerlei levende soorten te bestuderen, konden ze vervolgens de vier nieuwe in een stamboom plaatsen.

Het fossiel op de foto bleek een hommel, bijvoorbeeld. Een van de andere soorten is vernoemd naar prof.dr. Koos Biesmeijer, de bijenexpert van Naturalis.

8 Mare · 6 november 2014 Opinie

De vermaledijde tentamenboete is onwenselijk én onnodig schrijft Willem van der Does, die ook meteen de oplossing presenteert.

De tentamenboete-soap duurt nog even voort, nu Rechten hem opnieuw heeft ingevoerd. Geen 75 euro meer, maar 20 euro, want dat lijkt de minister nog wel toe te willen staan.

De minister. De faculteit houdt ook rekening met Kamervragen. Zijn er geen echte problemen meer die aandacht behoeven van bewindslieden en volksvertegenwoordigers?

De tentamenboete is het gevolg van een paar denkfouten en is overbodig en onwenselijk.

Als docent vind ik toetsing een onlosmakelijk onderdeel van een cursus. Studenten de gelegenheid bieden om het tentamen uit te stellen lijkt klantvriendelijk, maar is het niet. Het vermindert de urgentie van de cursus, waardoor studenten slechter voorbereid in de werkgroep zitten en hun medestudenten een ongunstig leerklimaat bezorgen. Bo-

vendien leidt het tot rechtsongelijkheid: wie de eerste tentamengelegenheid benut, heeft minder kans op een hoog cijfer dan iemand die langer de tijd neemt.

Indien deelname aan de eerste tentamengelegenheid verplicht wordt, zijn boetes overbodig. Maar al die no-shows dan, die zorgen voor onnodige kosten voor het kopiëren van tentamens en reserveren van stoelen?

Dat is snel verholpen indien gelijktijdig wordt afgekondigd dat no-show leidt tot een 1 en een herkansing niet leidt tot een cijfer maar tot een ‘pass’ die bij de berekening van het GPA als een 6 wordt gehanteerd.

Nog een maatregel die gelijke kansen bevordert: wie nu de eerste keer een 5 haalt kan alsnog een 9 halen, wie de eerste keer een 6 haalt heeft verder het nakijken. De snelstudeerder ziet vervolgens zijn deelname aan honourstrajecten in gevaar komen – kan de minister zich niet eens buigen over dát onrecht?

Als we van studenten verwachten dat ze leren plannen, moeten ze ook bij inschrijving voor een cursus kun-

nen overzien of het tentamen in hun schema past.

Als de cursus of het pakket cursussen in een semester tegenvalt, kunnen studenten zich in de eerste twee weken nog uitschrijven. Wie dat niet doet, moet het tentamen doen of haalt een 1. In voorkomende gevallen, bij ziekte bijvoorbeeld, kunnen studenten een uitzondering krijgen - dat zullen ze niet veel vaker dan één keer per jaar geloofwaardig kunnen doen. Voor studenten met een chronische ziekte kan een regeling bedacht worden.

Dit is geen pleidooi voor snelstuderen, hoewel daar op zich niks tegen is. Niettemin kan ik iedereen aanbevelen om alle mogelijkheden te benutten om de studietijd te rekken en studie te combineren met besturen, met sport, muziek of andere extracurriculaire activiteiten. Maar dan graag via een geplande spreiding van cursussen, niet via het oprekken van cursussen.

Willem van der Does is hoogleraar psychologie

Maretjes

In memoriam

De prijs voor een Maretje bedraagt €8,– per 30 woorden, opgegeven via redactie@mare.leidenuniv.nl uiterlijk t/m maandag 16.00 uur. Maretjes aangeboden voor commerciële doeleinden worden niet geplaatst, evenmin als Maretjes waarin zaken worden aangeboden die de waarde van 4.500 euro te boven gaan.

Clarisse L. Habraken 1926-2014 Vrijwel iedereen die tussen 1957 en 1990 scheikunde studeerde in Leiden, heeft met haar te maken gehad. Dr.Clarisse Habraken was een docent waar je in Leiden je eerste organisch synthetisch practicum deed.

Later, toen de practica voor jongerejaars geïntegreerd werden, bleef ze jaren het gezicht bepalen van het organisch practicum voor tweedejaars.

Op die practica heeft zij, naast haar activiteiten als topdocent, twee belangrijke ontwikkelingen in gang gezet, namelijk het doen van research met undergraduates en daarmee samenhangend de internationale (zomer)studentenuitwisseling opgezet.

Dankzij haar voortdurende inzet en enthousiasme werd de zomeruitwisseling met diverse universiteiten en colleges in de VS geformaliseerd, en deed Leiden als een van de eerste universiteiten mee met het Erasmusprogramma voor chemieuitwisselingen.

Gedurende dertig jaar zijn er elke zomer een vijftal geselecteerde studenten naar de VS gegaan en kwamen er evenveel terug voor een zomerproject van tien weken.

Niet zelden leidde deze uitwisseling tot een publicatie waar de student mede-auteur was en soms zelfs eerste auteur. En daar was zij wat trots op.

In de huidige gezamenlijke Delfts-Leidse opleiding Molecular Science en Technologie zijn de modules “Lerend onderzoeken” waarbij al in het eerste studiejaar kan worden meegedaan met “echte” research, zoals Clarisse het noemde, een duidelijke uitwerking van de idealen waarvoor zij streed in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw.

Geboren en opgegroeid in het voormalig Nederlands-Indië, de oorlog en Jappenkampen overleefd hebbend, ging ze na de

Illustratie Bas van der Schot

Tentamenboete en excelleren in vrijheid blijheid

oorlog naar Nederland om scheikunde te studeren in Leiden.

Na haar promotie ontwikkelde haar interesse in onderzoek en onderwijs zich verder.

Haar chemisch onderzoek, vooral op het gebied van azolen, leidde tot een groot aantal publicaties, en zelfs tot een “named reaction”, de Habraken-reactie (zie “Nitroazoles”, J.H. Boyer, VCH 1986), iets waar zij uiteraard ook trots op kon zijn.

Geen gezin hebbend, bracht ze vele jaren de zomervakantie in de VS door om met studenten aan researchprojecten te werken. In de jaren 60 van de vorige eeuw leerde ze zo een tiental colleges goed kennen, en in de jaren 70 was een sabbatical in Michigan aan haar zeer goed besteed.

De opgedane kennis en ervaring maakte haar internationaal gezien en gezaghebbend op het gebied van “undergraduate” research. Het trok vele buitenlandse collega’s van haar naar Leiden voor een sabbatical of werkbezoek, en zo verspreidde haar gedachtegoed zich ook in aantal universiteiten van WestEuropa, en dat leidde wat later weer tot het eerste en zeer succesvolle Erasmus-netwerk voor de scheikunde.

Na haar pensionering, eind 1991, bleef ze graag naar het laboratorium komen en was ze vraagbaak voor veel collega’s op onderwijsgebied. Dit deed ze tot haar gezondheid haar minder mobiel maakte.

Ze bleef ook interesse houden in onderzoek van onderwijs, en er over publiceren tot ver na haar pensioen.

Eind van de jaren 90 toen de belangstelling voor chemie als

Vrijwilligerswerk in het buitenland?

Wil je met straatkinderen werken in Azië, Afrika of Zuid-Amerika? Kom naar ons informatieweekend van 21-23 november 2014. Voor informatie en aanmelding: www.samen.org Wij zoeken voor onze twee jongens (4 en bijna 6) een lieve oppas die hen ’s ochtends naar school brengt (1-2 x p/w), en om de week op vrijdagmiddag oppast. Burgemeesterswijk Leiden. oppas2313@gmail.com

studie en als beroep zeer laag was, heeft Clarisse het initiatief genomen voor een verkenningsproject waarbij de leerlingen zelf aan het woord kwamen. In samenwerking met het bedrijfsleven en met de universitaire wereld zijn er toen twee groepen 6-vwo’ers geselecteerd die kennis mochten maken met moderne chemie en in het bijzonder “molecular modelling”.

Dit resulteerde dit in een essaywedstrijd met als onderwerp: “Schoolscheikunde vs Chemie in Research & Praktijk”. De winnende essay’s heeft Clarisse laten publiceren in een boekje.

Haar laatste wetenschappelijke publicatie uit 2004 mag hier niet onvermeld blijven. Die handelt over visuele perceptie en het grote belang daarvan in het chemieonderwijs; zie: Journal of Science Education and Technology, (2004), 13, 89-94.

Ze is op 18 oktober 2014 in het revalidatiecentrum Overrhijn te Leiden overleden.

Zij blijft met veel respect en dankbaarheid voortleven in de herinnering van honderden studenten en tientallen collega’s.

Jos Janssen en Jan Reedijk Leiden Institute of Chemistry

Gezocht: studente of dame die af en toe wil helpen met verzorgen en/of oppassen op twee kinderen van 1,5 en 3 jaar.

DenHaag Kraayenstein. Contact: mariekeham@live.nl.

Doe meer met je kennis! Vrijwilligers gezocht voor één uur per week bijles en huiswerkbegeleiding op verschillende locaties of bij de leerling thuis. LeidenNoord, 31 leerlingen, basisonderwijs, groep 4 t/m 8, waarvan 8 met vergoeding van €5-7,- per les. Voortgezet onderwijs, 15 leerlingen Nederlands, economie, Engels, wiskunde, natuurkunde, waarvan 2 met vergoeding van €5,- per les. Marokkaans meisje, hulp bij opdrachten bedrijfskunde, eerstejaars hbo.

Marokkaans meisje, Engelstalige grammatica, vierdejaars mbo-4-opleiding.

Ook hulp gezocht bij: *wiskunde en natuurkunde, 3 en 5vwo; *Engels, 5vwo; *Engels, Nederlands, brugklas vmbo, €5,- per les; *wiskunde 2havo, €10,- per les; *Duits, 5vwo, €7- per les. *Economie, 4vmbo. Leiden-Zuid, 12 leerlingen basisonderwijs groep 4 t/m 8 en 4 leerlingen voortgezet onderwijs, wiskunde.

Eén leerling voortgezet onderwijs met vergoeding van €5,- per les. Marokkaans meisje, wiskunde, Duits, 1e klas vmbokader. Ook hulp gezocht bij wiskunde, 2mavo, €7,- per les. Vrijwilliger uit Stevenshof gezocht voor basisschoolleerlinge, huiswerkbegeleiding, basison-

derwijs middenbouw. Onderwijswinkel, Driftstraat 77, ma, wo en do 15-17u. Tel: 071-5214256. E-mail: hdekoomen@owwwleiden.nl.

Maretje extra Maretjes-extra zijn bedoeld voor semicommerciële instanties. De prijs voor een Maretje-extra is €23,– incl. BTW voor elke vijfendertig woorden. U kunt deze advertenties uiterlijk op de vrijdag vóór het verschijnen van Mare opgeven bij Bureau van Vliet B.V., postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon 023-571 47 45. E-mail: Zandvoort@bureauvanvliet.com Repetitor Tentamen Straf- en Strafprocesrecht, BA3, januari 2015. Onderwijs en tentamentraining in 10 lessen van 2,5 uur door ervaren en succesvolle docent. (Strafprocesrecht, BI en BIII, NOVA en Open Universiteit). mr L. SlooterSatter. lucienne@slooter.com of 0715157777

Academische Agenda Prof.dr. H.G.D.G. De Weerdt zal op vrijdag 7 november een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit der Geesteswetenschappen met als leeropdracht Chinese Geschiedenis.

Prof.dr. G.J. Blauw zal op maandag 10 november een oratie houden bij de bevoegd-verklaring van de Bavo Stichting tot vestiging bij de faculteit Geneeskunde met als leeropdracht Interne Geneeskunde, in het bijzonder Ouderengeneeskunde.

Prof.dr. J.J. Sloth-Nielsen zal op vrijdag 7 november een oratie houden bij de benoeming tot hoogleraar aan de faculteit der Geesteswetenschappen met als leeropdracht Chinese Geschiedenis.

Mw. N. Kieft hoopt op dinsdag 11 november om 10.00 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Evaluation of Different Design Space Description Methods for Analysing Combustion Engine Operation Limits’. Promotor is Prof.dr.

T.H.W. Bäck.

Mw. L.A. Labuda hoopt op dinsdag 11 november om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Innate, adaptive and regulatory immune responses in human schistosomiasis in Gabon’. Promotor is Prof.dr.

M. Yazdanbakhsh.

Dhr. M.P. Schraagen hoopt op dinsdag 11

november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Aspects of Record Linkage’. Promotoren zijn Prof.dr. J.N. Kok en Prof.dr. C.A. Mandemakers.

Mw. A.S. Amoah hoopt op dinsdag 11 november om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Helminth Infections and Allergies in Ghana’. Promotoren zijn Prof.dr.

M. Yazdanbakhsh en Prof.dr. D.A. Boakye (University of Ghana).

Dhr. T.J. van der Steenhoven hoopt op dinsdag 11 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde.

De titel van het proefschrift is ‘On prevention of second hip fracture surgery’. Promotoren zijn Prof.dr. R.G.H.H. Nelissen en Prof.dr.ir. E.R. Valstar.

Dhr. M. Helvensteijn hoopt op woensdag 12 november om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Abstract Delta Modeling’. Promotor is Prof.dr. F.S. de Boer.

Mw. J.M. den Ridder hoopt op woensdag 12 november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Sociale Wetenschappen.

De titel van het proefschrift is ‘Schakels of obstakels?’. Promotoren zijn Prof.dr. J.J.M. van Holsteyn en Prof.dr. R.A. Koole.

Mw. M.F.D. Eekhout hoopt op woensdag 12 november om 15.00 uur te promoveren tot doctor in de Geesteswetenschappen.

De titel van het proefschrift is ‘Material Memories of the Dutch Revolt’. Promotor is Prof.dr. J.S. Pollmann.

Mw. S.J. Booij hoopt op woensdag 12 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Wishes for the end of life in Huntington’s Disease’. Promotoren zijn Prof.dr. R.A.C. Roos en Prof.dr. D.P. Engberts.

Dhr. A. Wang hoopt op donderdag 13 november om 11.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Automatic quantification of intravascular optical coherence tomography’. Promotoren Prof.dr.ir. B.P.F. Lelieveldt en Prof.dr.ir. J.H.C. Reiber.

Dhr. P. Navarro Perez hoopt op donderdag 13 november om 13.45 uur te promoveren tot doctor in de Wiskunde en Natuurwetenschappen. De titel van het proefschrift is ‘Stable single molecules for quantum optics and all-optical switches’.

Promotor is Prof.dr. M.A.G.J. Orrit.

Dhr. T.N. Bonten hoopt op donderdag 13 november om 16.15 uur te promoveren tot doctor in de Geneeskunde. De titel van het proefschrift is ‘Time for Aspirin’. Promotoren zijn Prof.dr. J.G. van der Bom en Prof.dr.

F.R. Rosendaal.

6 november 2014 · Mare 9 Achtergrond

Boos, depressief, of allebei Psycholoog experimenteert met ‘smerig drankje’ Depressies gaan vaak gepaard met boosheid. Promovenda Floor Verhoeven wilde de verschillen tussen boze en niet-boze patiënten in kaart brengen. ‘Een enkeling ging huilen, heel sneu.’

Dertig tot 40 procent van de mensen met een depressie heeft last van boosheid. ‘Ze zoeken sneller ruzie, schreeuwen, of weten zich moeilijk in te houden.

Ik heb iemand gesproken die in de kroeg met een glas bier gooide, en zelfs iemand die tijdens een depressie de kinderen begon te slaan. Die mensen herkenden zich totaal niet in wat zelf ze deden’, zegt Floor Verhoeven, die deze week promoveert op haar onderzoek naar boosheid bij somberheid.

Meer dan een op de zeven mensen krijgt in zijn leven een depressie. ‘Iemand is depressief als hij een van de twee kernsymptomen uit het diagnosehandboek DSM heeft, in combinatie met vier andere symptomen. Er zijn er elf in totaal. In theorie kunnen twee mensen met een depressie dus geen enkel symptoom met elkaar gemeen hebben.’

Tot haar grote verbazing kwam ze in de bibliotheek van museum Boerhaave boeken van psychiaters Kraepelin en Freud tegen waarin al beschreven werd dat boosheid samenhangt met depressie. ‘Maar boosheid geldt niet als een van de elf symptomen. Bij kinderen wel. De vraag is: wanneer stop je het in zo’n classificatiesysteem? Is depressie in combinatie met boosheid een subtype van depressie?’

Verhoeven en co besloten de verschillen tussen depressieve mensen die last hebben van boosheid en depressiepatiënten zonder boosheid in kaart te brengen. ‘Allereerst gebruikten we een grote dataset die over meerdere jaren verzameld is, de NESDA. We ontdekten dat mensen die boos waren tijdens hun depressie, relatief vaker angstige gevoelens of angststoornissen hadden.’

Ook zette de onderzoeksgroep zelf een experiment op. ‘We gaven de deelnemers een smerig drankje, dat aminozuren bevatte. Maar het drankje bevatte geen tryptofaan, een van de bouwstenen van serotonine, dat onze stemming regelt.

Omdat de proefpersonen de rest van de dag een speciaal dieet kregen ontstond er een tryptofaantekort.

Daardoor wordt er ook minder serotonine aangemaakt, wat gedeeltelijk ten grondslag lijkt te liggen aan depressie.’

Verhoeven geeft toe dat het geen pretje was om een van haar proefpersonen te zijn. ‘Het drankje stonk Door Petra Meijer

naar zwavel. We koelden het af naar 5 graden om de stank te beperken, maar ik heb het zelf ook een keer gedronken en het bleef vies. De deelnemers kregen een half uur de tijd om het op te drinken. Je moet het eigenlijk gewoon in een keer achterover slaan, maar ik had zelf het volle half uur nodig om het weg te krijgen.

In plaats van het drankje hadden we ze ook vijftig capsules kunnen laten slikken, dat is ook niet fijn. Maar in een volgend experiment zou ik dat wel overwegen.’

Een kwart van de participanten werd dan ook misselijk van het vieze drankje. ‘Na vijfenvijftig minuten had je zo’n kritiek moment: alles kwam er in een keer uit óf het bleef binnen. Mijn onderzoek was in ieder geval zeker niet saai.’

Geheel volgens de verwachting kreeg een deel van de deelnemers door het drankje een somber gevoel.

‘Het drankje werd gegeven aan mensen die gevoelig zijn voor depressie.

Het tekort aan tryptofaan gaat na vijf of zes uur ongeveer werken. Ongeveer de helft van de mensen zag je somber worden. Een enkeling ging zelfs huilen, heel sneu.’

De effecten waren echter van korte duur en voor een goed doel.

De onderzoekers ontdekten namelijk dat de mensen die tijdens een depressie boze gevoelens hadden, gevoeliger waren voor effecten van het drankje dan de groep mensen die tijdens een depressie geen boze gevoelens hadden. ‘Die gevoelens gingen bovendien vaak gepaard met een lager testosteron-gehalte.’

Vreemd genoeg werden de participanten niet boos. ‘Eigenlijk zou ik het experiment in de toekomst willen herhalen, maar dan met een provocatietaak om te kijken of ze ook sneller boos worden. Je kunt iemand bijvoorbeeld op de computer geld laten verdelen en dat vervolgens virtueel door iemand anders af laten pakken. Vervolgens kun je de proefpersoon vragen hoeveel tabasco of sambal hij deze persoon wil laten eten, om te meten hoe geïrriteerd iemand is.’

Tot slot onderzocht Verhoeven een Leidse dataset. ‘Er is een gen, MAOA, dat codeert voor een enzym dat de afbraak van neurotransmitters reguleert, waaronder serotonine. Van dit gen bestaan varianten die tot efficiënte of minder efficiënte afbraak leiden. Uit eerder onderzoek bleken mannen met een laagefficiënte afbraak die in hun jeugd mishandeld waren, vaker agressief vertoonden. Er is ook literatuur die bij vrouwen een omgekeerd effect suggereert. We wilden dit onderzoek graag repliceren door te kijken in hoeverre de mate van agressie, depressie-reactiviteit, het MAOA

gen en traumatische ervaringen samenhangen.’

Bij vrouwen bleek een hoog-efficiënte variant van het gen een risicofactor voor agressie als iemand zich somberder voelde. En als iemand een traumatische ervaring had, dan

scoorde zij nog hoger. Bij mannen werd er geen verschil gevonden.

Dat boze depressieve mensen verschillen van niet-boze depressieve mensen, wil niet zeggen dat Verhoeven voor een nieuwe subcategorie pleit.

‘Depressie gekenmerkt door boosheid lijkt niet zozeer een subtype, als wel een ernstigere vorm van depressie. En het is pas nuttig om een nieuw label te hanteren als je meer kunt zeggen over hoe je de behandeling zou moeten aanpassen.’

Het schilderij ‘Femme aux Bras Croisés’ (vrouw met gekruiste armen) van Pablo Picasso, 1902. Foto Wikimedia

Literair talent opgelet!

Win € 250 met Mare-kerstverhalenwedstrijd Ook dit jaar weer: de Mare-kerstverhalenwedstrijd! Schrijf een ­verhaal van tussen de 1500 en 2000 ­woorden en win €250, €75 of €50. Oproep van auteurs en juryleden Christiaan Weijts en Arjen van Veelen: verras ons.

Mail uiterlijk 11 december naar: redactie@mare.leidenuniv.nl Deelname alleen voor Leidse studenten.

10 Mare · 6 november 2014 English page

God would feel at home here Mare celebrates life in the atheist church Theology student Jan Willem van der Straten runs an atheist church in Amsterdam. Mare attended a service. “Let’s start by giving each other a hug!”

Alles is liefde! Alles is liefde!’ [Everything is love, everything is love]. Over a hundred people have joined in, heartily singing the words of the Dutch band Bløf.

One or two wave their hands in the air.

“Woohoo!” Jan Willem van der Straten (24, Theology) yodels into the mike, as the song ends. “What’s better than a song? Two songs!” The band starts up again. Welcome to the Sunday Assembly, a non-religious church service. “No more lie-ins”, grins Van der Straten. “The Sunday Assembly is a caring arena where we come together as a community, sing songs, find inspiration and reflect, without centring on God.” Although the founders made up the term “atheist church”, it doesn’t quite cover the whole experience, he explains. “We’re not actually a church for atheists, we’re here for everyone. We are secular, but radically inclusive: everyone is welcome to celebrate life with us.” He was not raised in a religious family. “Just by chance, when I was thirteen, I heard Joel Osteen, the television evangelist, explain faith in humanist terms. It changed my life. My parents thought it was a phase, part of adolescence. By the time I was seventeen, I knew I wanted to be a minister; I hadn’t starting going to church yet, but I did read the Bible every day.“

By Petra Meijer

After secondary school, he decided on a communications degree, because “Theology doesn’t need more theology, it needs better communication.” And he joined the student fraternity Minerva. “A secular environment, but it’s full of ambitious people, people who want to create a better version of themselves.” He met Ruben van Zwieten, who gives Bible lessons in the busy working environment of the Zuidas district in Amsterdam, flew to America to meet Joel Osteen, enrolled in a Master’s course in Theology specialising in “media” and was christened last year. “My housemates came with me, although some of them felt rather uneasy. They didn’t know whether they should sit or stand during some of the songs.”

Then he heard about the church for atheists: “That’s the one, I felt it immediately.”

The motto of the Sunday Assembly says: “Live better, help often, wonder more.” Van der Straten adds: “Churches have a monopoly on words like “gratefulness” and “wonder”. We need to lose the religious context of those words and reclaim them. It’s cool to be here and I’m grateful for that.”

The Assembly was founded in London in January 2013 by the comedians Pippa Evans and Sanderson Jones. Initially, the pair expected some thirty people, but three hundred turned up. There are now assemblies in Singapore, Hong Kong and Paris.

Van der Straten sent an email to Evans to ask if she would meet him for a coffee. She said yes. “I flew to London for the day. ‘You must be

very busy’ I said when I met her. She nodded. ‘Then I’ve come to lighten your burden: I’m your new intern.’

And so it happened. “As I’m a media and communications expert, I could help them with the outreach.

I helped others set up their own assemblies. In fact, several groups have been set up in the Netherlands, too.”

He currently hosts the meetings in Amsterdam with Jans Budding, joining the different parts of the programme with smooth bridges.

“Could everyone who’s here for the first time put their hands up? Great!

And would everyone who has been here before give one of those people

“I want to build secular communities where everyone can feel at home” a high five? Now we can get to know each other a bit better.”

A natural on stage, Van der Straten is comfortable with the cameras from the television show Man Bijt Hond and AT5, Amsterdam’s local broadcasting station. The words “Good is Great” appear on the screen and Van der Straten introduces the first speaker. “It’s a real honour to have him here today: Martijn Aslander! Woohoo!”

Aslander is a self-declared “bungler”: “When I was 27, I fell flat, so I decided to build a megalithic monument with 14,000 loonies. In 2002, I became a full-time volun-

teer and never asked for money for anything again. I live off donations.

Each year, I give dozens of talks, at Facebook, at Google, for all sorts of education programs and in the highest government circles. I show them you can achieve really great things without paper and without money, by just messing around without any pretensions and regarding mistakes as vitamins.”

The people in the hall nod in agreement.

Aslander continues: “How often do we use the word ‘love’ at a meeting? If you give each other a big hug when you first meet, it will save you dozens of emails!”

Van der Straten adds: “And if you’d like to talk to someone after the service, be sure to start with a hug!” The band plays Pharrell Williams’ Happy and everyone joins in elatedly; the girls swing their hips.

Time for the next speaker: “Artist Will Zero! Wooowee!” The man comes forward, greeted by applause, and starts to talk about beaming special forces into water. Meanwhile, the screen displays his work: esoteric pictures in a colourful New Age style: a baby in a bubble, naked breasts in a sea of light. “What beautiful work. Let’s close this talk by beaming special forces into the canals of Amsterdam”, suggest cohost Jans Budding.

After a moment for reflection, Van der Straten blesses the attendees with words written by Coot van Doesburgh. “I hope that you may always dream, with the wind constantly at your back, that your thoughts keep flowing, not too slow, not too fast. I hope that happiness

will come, even if it’s very fragile, that you always stay faithful to the depths of your soul! Woohoo! Till next time!”

It’s not clear whether there are many atheists among the people who attend the atheist church: “We know Jan Willem from church”, two girls remark after the service. “I enjoyed it. It’s like going to church but different. You go to church to find God, but not here.”

“I’m an atheist”, one young man declares: “I thought it was cool, mainly the motivational speaker though. As for the rest, the music wasn’t really to my taste and that bit about beaming forces into things – what nonsense. I’m too much of a science person for that.”

“We did receive some feedback about beaming special forces into water”, agrees Van der Straten afterwards. “But other people thought it very inspiring. There’s room for everybody: we’re not proclaiming any dogmatic truths here.”

The founder of the Amsterdam branch of the atheist church does not see any problem in the fact that he is not an atheist. “I understand the doubts of people who don’t have a faith. My position is somewhere between the secular world and Christian faith and I question both.

But I think life is too special not to assume that there is something I call God. I think we’re here for a reason.

I think that someone has given us some thought. However, I’m a believer who wants to build secular communities where everyone can feel at home.”

He smiles. “I think that God would feel at home in the atheist church.”

“What’s better than a song? Two songs!” Photo Taco van der Eb

6 november 2014 · Mare 11 Cultuur

Agenda

Foto Bowie Verschuuren

Klaar terwijl u kijkt Veenfabriek maakt last-minutevoorstelling Tijdens Veen DanDan, maandagavond in Café Scheltema, verrassen theatermakers elkaar ter plaatse met muziek en verhalen. ‘Alles wordt die avond pas voelbaar.’

Door Marleen van Wesel ‘We wilden uitzoeken of we iets minder log konden opereren dan bij een theatervoorstelling gebruikelijk is. Niet maandenlang naar een avond toewerken, maar pas in de week voorafgaand tegen wat verhalen aanlopen’, vertelt John van Oostrum (1979).

Komende maandagavond komen

die overpeinzingen samen in een nieuw concept: Veen DanDan, van muziektheaterensemble De Veenfabriek. Van Oostrum is daar muzikant en maker. ‘Alhoewel, wie wat doet, loopt heel erg door elkaar. Acteurs musiceren evengoed, en muzikanten acteren ook. Van huis uit ben ik eigenlijk beeldend kunstenaar, maker van installaties.’

De spelers krijgen ongeveer nu, in de week voorafgaand, van Van Oostrum een verhaal in handen.

In onze buurt, van Derk Fangman, waarmee hij afgelopen zomer de Lowlands-schrijfwedstrijd won. Pas tijdens Veen DanDan gaan de spe-

lers het echt maken. De enige voorbereiding verder is op maandagmiddag: een soundcheck, maar dan iets uitgebreider. ’s Avonds wordt het publiek deelgenoot van het experiment. Al weet ik nog niet hoe.

De verhalen, dat kunnen bestaande stukken zijn, fragmenten daarvan of nieuwe dingen, worden ter plaatse opgetild door de muziek.’

Daarvoor gebruikt hij nummers die hij in de afgelopen jaren schreef voor Veenfabriekvoorstellingen.

‘Een enkele keer zijn die op een schijfje beland, de meeste zweven zo’n beetje rond. Dat is jammer.

Tijdens Veen DanDan begin ik ze

gewoon te spelen. De anderen vallen vanzelf in. Slechts één muzikant heb ik een demootje gestuurd, zodat zij daar een tekst bij kon bedenken. Die hoor ik zelf ook pas op die avond. We moeten goed luisteren naar elkaar. Alles wordt die avond pas voelbaar.’

De naam van de nieuwe verhalenavond is net zo terloops ontstaan.

‘Pas toen ik de uitnodiging zat te typen. Ik sloot af met “Tot dan dan!”

Het klonk goed. Ik houd van dubbele namen.’ En van mooie verhalen: ‘Daar kan ik enorm van genieten: als iemand een kort verhaal vertelt.

Muziek kan die beleving nog naar een volgend level tillen. Daarmee kun je een wereld scheppen om het verhaal echt je ziel binnen te sturen.

Dat is de kunst van verhalen vertellen.’ Maandagmiddag bladert hij nog even door de teksten die altijd op zijn bureau liggen. ‘Kunstenaars hebben vaak een flinke stapel met materiaal waarmee je misschien ooit wel eens wat zou willen. Niet dat Veen DanDan ons moet inspireren voor grotere voorstellingen. De avond zélf is ons streven. Díe moet vleugels krijgen.’ En intussen houdt het de spelers warm. ‘Soms zitten we in een maakperiode, waarin het dus nog maanden duurt voor we eindelijk het podium opgaan.

Maar inmiddels kunnen we zo goed improviseren, dat het fijn is om op deze manier al wat vaker voor een publiek te spelen. Zodra we weer een verhaal tegenkomen dat we de moeite waard vinden, organiseren we nog een Veen DanDan. Of als we gewoon weer behoefte krijgen om verhalen te vertellen.’

Veenfabriek: Veen DanDan

Café Scheltema, maandag 10 november, 19.30 uur Entree is gratis en je krijgt een welkomstdrankje

Niet voor doorgesnoven idioten Drvg Cvltvre maakt techno met gevoel voor detail Vincent Koreman speelde gitaar in een punkband maar maakt nu techno onder het alias Drvg Cvltvre.

Vrijdag speelt hij in Den Haag.

Door Vincent Bongers ‘De naam Drvg

Cvltvre is spottend bedoeld’, zegt Vincent Koreman (1973). ‘Ik speelde vroeger als Ra-X vaak om vier ‘s ochtends in grote hallen vol doorgesnoven idioten. Dat begon me echt tegen te staan. Die lui stonden zo strak dat het helemaal geen zak meer uitmaakte wat je aan het doen was.

Als ze maar konden stuiteren op het in- en uitdroppen van de kickdrum.

Ik hield toen maar wedstrijdjes met een collega-muzikant wie het langste alleen een kickdrum durfde te laten horen. Het werd echt tijd om iets anders te gaan doen.’

Bij Drvg Cvltvre ligt het tempo minder hoog. ‘In langzame tracks kun je veel meer details verwerken.

Je krijgt meer ruimte om creatief te zijn. Gisteren was ik nog met een nummer bezig waaraan ik het geluid van blaffende honden heb toegevoegd om de beat te accentueren.

Alleen als je heel goed luistert, hoor je dat het honden zijn.’

Koreman speelde gitaar in punkband The Travoltas. ‘Maar toen was ik al bezig met techno en house.

De eerste Ra-X-nummers zijn nog voor het debuut van The Travoltas verschenen. Ik kreeg het alleen te druk met de band. Maar gaandeweg wilde ik toch weer eigen nummers maken. In mijn studio bepaal ik wat er gebeurt.’

Zijn muziek is gratis te downloaden op YouTube en Soundcloud.

‘Daar kies ik zelf voor. In The Tra-

voltas moest ik natuurlijk rekening houden met andere bandleden, een manager en een roadie. De beslissingen bij Drvg Cvltvre schaden anderen niet. Al mijn tracks staan in een map. Als een label iets wil uitbrengen, kan dat. Maar ik ga niet speciaal iets voor ze maken.’

En labels zijn geïnteresseerd. Onlangs bracht het gerenommeerde Nervous Records uit New York nog een Drvg Cvltvre-single uit.

Live laat Koreman veel ruimte voor experimenten. ‘Ik gebruik geen laptop, heb geen voorgeprogrammeerde set. Ik gebruik alleen hardware als sequencers, drumcomputers en zelfgemaakte elektronica. Ik speel voor mensen die wel dansen, maar ook goed luisteren. Het is een veel diverser publiek dat niet alleen maar drie uur achter elkaar met de handjes in de lucht wil staan.

‘Muziek is een communicatie-

middel. Ik wil graag iets vertellen.

Dat is telkens anders. Het kan zijn dat ik op de televisie zie dat er ergens gebombardeerd wordt, en dat komt nog wel eens voor natuurlijk.

Dat triggert iets in mij en dat wil ik dan overbrengen.’

Drvg Cvltvre Rewire Festival

7 en 8 november Het Paard en andere locaties, Den Haag € 26,50 per dag, heel weekend: € 39,50

THEATER AALMARKTZAAL Joost Prinsen: Uurtje Literatuurtje 9 november 2014, vanaf €15 THEATER CASTELLUM André Kuipers 9 november 2014, €16

MUZIEK RIJKSMUSEUM VAN OUDHEDEN Griekse poëzie op muziek 6 november 2014, €10 (met reservering) SCHELTEMA Funked Up 7 november 2014, €12 aan de deur DE TWEE SPIEGHELS Elke zaterdag en zondag vanaf 16.00 live muziek Elke vrijdag 21.00 live muziek Elke maandag 21.00 open jamsessie

DIVERSEN STADHUIS LEIDEN Retrospectief Fred Rohde - 50 jaar fotografie 8 oktober - 10 november 2014 VOLKENKUNDE Geisha 10 oktober 2014 – 6 april 2015 MUSEUM DE LAKENHAL Een Deftige Parade. De Selectie van Rudi Fuchs 11 oktober 2014 – 31 mei 2015 MUSEUM BOERHAAVE Tentoonstelling: 100 jaar uitvindingen, Made by Philips Research t/m 4 januari 2015 STADHUISPLEIN en andere locaties Internationaal Fotofestival Leiden Za 11 oktober t/m za 8 november SCIENCE CAFÉ LEIDEN Denken we anders door computers?

11 november 2014 NATURALIS Freeks Favorieten t/m 31 december 2014 VERSCHILLENDE CAFÉ’S IN LEIDEN Bokkenwandeling 9 november 2014 MUSEUM BOERHAVE Hit & Run. Ed van der Elsken fotografeert.

Za 13 september t/m zo 4 januari UNIVERSITEIT LEIDEN Open dag Za 8 november

FILM TRIANON Leiden International Film Festival vr 31-10 t/m zo 9-11 Interstellar ma di wo 20.30 The Drop ma di wo 18.45 Whiplash ma di wo 21.30 LIDO The Maze Runner dagelijks 18.30 + 21.30 Dansen op de Vulkaan dagelijks 19.00, za zo 15.30, wo 14.30 Fury dagelijks 21.30 The Best of Me dagelijks 18.45 Ouija do vr za zo ma di 21.30 Gone Girl dagelijks 21.30 KIJKHUIS Leviathan ma di wo 21.15 Under the Skin ma di wo 22.00 Winter Sleep ma di wo 15.00 Wild Tales ma di wo 21.15

12

Mare · 6 november 2014

Kamervragen

Inburgeren

De socialmedia-expert

Tirza (links) en Justine. Foto Taco van der Eb

‘We hebben nooit ruzie’ Tirza Wisse (19, geneeskunde) en Justine Nijsse (19, Frans) Huis: Middelweg 67, Wassenaar Grootte: 13m2 Kost: 200 euro p.p.

Bewoners: 4

Waarom delen jullie een kamer?

Nijsse: ‘We komen uit Zeeland en wilden graag samen op kamers. In Leiden was dat niet betaalbaar. Daarnaast waren er nooit twee kamers in een huis vrij, of ze lagen niet naast elkaar. Met twee mensen op één kamer wonen mocht bijna nergens.’

Wisse: ‘En we hadden te maken met tijdsdruk, omdat ik 22 juli pas zou horen of ik ingeloot was voor geneeskunde in Leiden. Ik had me hier ingeschreven omdat Justine hier Frans kon studeren. Mijn tweede keuze was Utrecht.’

Nijsse: ‘Als Tirza werd uitgeloot, was ik in Utrecht gaan studeren. Uiteindelijk vonden we deze kamer in Wassenaar.

Hij was 350 euro, wij boden 400 euro als

Bandirah

we er met zijn tweeën in mochten. Zo kunnen we de kosten delen.’

Is het niet vervelend om in Wassenaar te wonen? Is het niet wat ver?

Wisse: ‘Het is wat verder fietsen, maar we zijn slechts vier dagen per week hier.

We gaan elk weekend terug naar huis, want we hebben allebei een vriend die in Zeeland woont, een baantje en natuurlijk de kerk. Ik ben hier nog nooit een weekend gebleven.’

Nijsse: ‘Uiteindelijk willen we ook terug naar Zeeland, als we daar een baan kunnen vinden. In ons derde jaar willen we ook allebei trouwen.’

Hoe reageren anderen als ze horen dat jullie een kamer delen?

Nijsse: ‘Ze vragen altijd of we niet gek van elkaar worden. “Dat je dat volhoudt!”, zeggen ze dan. Maar we zijn beste vriendinnen en hebben nooit

ruzie. Vroeger sliepen we ook met een broertje of zusje op de kamer.’

Wisse: ‘Het is fijn dat er altijd iemand naast je slaapt. Natuurlijk zijn er soms irritaties. Normaal slaap ik overal doorheen, maar laatst was ik ziek en sliep ik slecht.’

En wat als er iemand vroeg op moet, of laat terugkomt van een feestje?

Nijsse: ‘Vroeger bleef ik nog wel eens liggen als Tirza om zeven uur opstond, maar nu ga ik er ook uit en fietsen we samen naar Leiden. Het is beter om al om half negen in de UB te zitten, in plaats van in je bed te liggen.’

Wisse: ‘Ik ga altijd om elf uur naar bed, Justine meestal wel wat later, maar dat is geen probleem.’

Dus jullie zijn altijd samen?

‘Nee hoor. De ene avond is de een sporten, dan is de ander weer naar kerkles,

dan is de ander weer sporten.

‘En als we samen zijn, maken we het juist gezellig. Laatst hadden we kaarsjes aangestoken en gezichtsmaskertjes op gedaan.’

Wat is het leukste voorwerp op jullie kamer?

Wisse: ‘Ik ben het meest gehecht aan mijn viool en mijn Bijbel. En ik houd natuurlijk van mijn bed.’

Nijsse: ‘Ons theetafeltje. We zijn gek op thee. En mijn foto’s zijn ook erg belangrijk voor me.’

Hoe doen jullie dat met schoonmaken?

Nijsse: ‘Onze kamer maken we eens per week samen even schoon.’

Wisse: ‘En mijn dekbed was ik elke drie weken. Ik zet het in mijn agenda, anders vergeet ik het.’

DOOR PETRA MEIJER

Ik probeerde wel op te letten, maar ik werd afgeleid door een iets dat heftig bewoog in mijn linkerooghoek. Een rij voor me in de collegebanken zat een jongen met zijn telefoon te spelen.

Zijn been wipte onophoudelijk, terwijl hij wild op zijn stoel heen en weer schoof. Ik kon het niet laten om even met hem mee te kijken op zijn scherm.

Als een bezetene veegde de jongen met zijn vingers over het scherm. Hij was tegelijkertijd met twee meisjes aan het WhatsAppen, zoals ik vroeger middagen lang op MSN kon praten met meisjes die ik, wanneer ik ze in het echt tegenkwam nauwelijks durfde te groeten.

De tijd die de twee meisjes nodig hadden om te antwoorden gebruikte hij om een vriend bij te praten over het weekend, het nieuws te checken, te Facebooken, meisjes te keuren op Tinder en om te haverklap te controleren of hij misschien al nieuwe e-mails binnen had. Iets wat telkens opnieuw niet het geval bleek te zijn.

Geheel onbedoeld laat deze jongen de paradox van de moderne tijd zien.

We hebben steeds meer tijd, maar daarin willen we steeds maar meer, sneller, extremer, alsof de dood ons op de hielen zit. Onze generatie doet waarschijnlijk meer dan onze ouders en grootouders bij elkaar hebben gedaan.

Zelf vind ik niet dat we alle moderne gemakken overboord moeten gooien en ons weer dood moeten gaan vervelen naast het haardvuur, maar het is goed om je ervan bewust te zijn dat we zoveel meemaken dat we nauwelijks tijd overhouden om ons wat we meemaken bewust te zijn.

We nemen op geen enkele manier de tijd om het te onthouden. En waarom zouden we ook nog, er zijn immers telkens weer nieuwe ervaringen die zich aandienen.

Het was Nietzsche die ons al waarschuwde voor een overmaat aan historische kennis. Hij trok met name van leer tegen de in zijn tijd moderne geschiedwetenschap, die dusdanig veel kennis van het verleden produceerde dat de mens meer opnam dan hij kon verwerken en zo begraven raakte onder bergen geschiedenis. Hetzelfde zou nu over ons gezegd kunnen worden: we maken zoveel mee dat we geen tijd hebben om het meegemaakte een plaats te geven. We raken afgestompt door een overmaat aan ervaringen. Nieuwe ervaringen moeten steeds heftiger en extremer zijn om nog herinnerd te worden, om niet begraven te worden onder een berg van gelijkwaardige ervaringen.

In de pauze kwam ik de jongen weer tegen op de wc. Midden in de ruimte stond hij daar aan zijn telefoon gekluisterd, zich niet bewust van de van waterende mannen om hem heen. Het college ging weer verder en de plek voor me bleef leeg. Een kwartier later hoorde ik de deur opengaan, daar stapte hij binnen. Het grote multitasking talent liep zonder op of om te kijken naar zijn plaats, nog steeds in de ban van zijn telefoon. De twee meisjes waren hem gaan vervelen, maar hij had alweer twee nieuwe gesprekspartners. Er kwamen nog steeds geen nieuwe e-mails binnen.

TIM MEIJER