T E M AT N U M E R U I O c h r o n a ś r o d o w i s k a
MIEĆ ŚRODOWISKO NA OKU I system handlu emisjami I nowe Prawo wodne I rafineria na wodę?
Nawozy z popiołów > 18
Ta toksyczna rtęć > 28
Kauczuki nowej generacji > 44
Znaleźć klucZ do remontów PodcZas konferencji PosZukamy odPowiedZi na Pytania: ___Czy jestem na czasie z najnowszymi rozwiązaniami w UR? ___Czy efektywność i optymalizacja są mi potrzebne? ___Czy mogłem przewidzieć awarię? ___Czy przemysł + nauka = innowacyjność w UR? ___Czy potrafię się obronić przed atakami hakerskimi? ___Czy optymalizacja i poprawa wydajności produkcji się opłaca? Szczegóły: www.kierunekCHEMIA.pl
S P I S T R E ŚCI
Fot. materiały prasowe KHK S.A.
1 4 T E M AT N U M E R U : O c h r o n a ś r o d o w i s k a
Dobra rzecz obroni się sama Wywiad z Ryszardem Langerem, prezesem zarządu Krakowskiego Holdingu Komunalnego S.A.
4 0 W O D a i ś c i e k i Fot.: 123rf
T E M AT N U M E R U : Ochrona środowiska 8 I Misja emisja Renata Auchimik 14 I Dobra rzecz obroni się sama Wywiad z Ryszardem Langerem, prezesem zarządu Krakowskiego Holdingu Komunalnego S.A. 18 I Nawozy z popiołów Anna Zdunek, Mieczysław Borowik, Andrzej Biskupski 22 I Trzydziestopięciolatek. Produkcja tworzyw sztucznych w ANWIL S.A. Arkadiusz Kamiński, Jarosław Ptaszyński, Mirosław Bas 28 I Ta toksyczna rtęć Grzegorz Wielgosiński 34 I Jaki BAT dla chemii Małgorzata Typko WO Da i ś c i e k i 40 I Podwyżek cen wody nie będzie? Mikołaj Maśliński
U t r z y m a n i e ru c h u 56 I Technologia na tarcia. Współczesne metody redukcji oporów tarcia w uszczelnieniach czołowych prof. dr hab. inż. Bogdan Antoszewski 62 I Fronty nalewcze do załadunku cystern transportowych Wojciech Kurek
Podwyżek cen wody nie będzie? Mikołaj Maśliński 68
No w o c z e s n e z a k ł a d y
Instalacja z koksem
Aleksandra Grądzka-Walasz
No w o c z e s n e z a k ł a d y 64 I Jak malowana Aleksandra Grądzka-Walasz 68 I Instalacja z koksem Aleksandra Grądzka-Walasz CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018 3
Fot.: BMP
I n n o w a c je 44 I Kauczuki nowej generacji Bartłomiej Janowski 50 I Rafineria na wodę Jan Biedroń, Marek Foltynowicz, Arkadiusz Wierciński, Barbara Władyniak
O D R E DAKC J I
Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
A l e k s a n d r a G r ą d z k a - Wa l a s z redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 2 0 t el . kom . 6 0 2 1 1 5 2 6 4 e - m a i l : a l e k s a n d r a . w a l a s z @ e - b m p. pl
Gra w zielone D
ziś ta towarzyska zabawa, popularna jeszcze przed wojną, popadła w zapomnienie. Dla przypomnienia więc krótko o zasadach. Gra w zielone polega na jak najszybszym znalezieniu przez uczestników zielonego elementu rośliny, choćby listka, który cały czas, aby zachował ów kolor, musiał być świeży. „Przeciwnik” przyłapany na braku „zielonego” – przegrywał.
T
ak jak uczestnicy zabawy stale dbali o to, by rzeczony listek nie wysechł, tak i my wszyscy również – na poważnie – powinniśmy poszukać rozwiązań i nowych inicjatyw na rzecz podniesienia standardów ekologicznych w naszym otoczeniu – by było wiecznie zielone.
W
numerze szeroko piszemy o przemyśle chemicznym w kontekście ochrony środowiska. Istotne są tu rozwiązania przyjęte przez KE na lata 2021-2030 w sprawie systemu handlu emisjami, o których pisze Renata Auchimik z Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego (str. 8), czy planowana modyfikacja obowiązującego obecnie europejskiego aktu prawnego regulującego zasady wprowadzania nawozów mineralnych na rynek UE („Nawozy z popiołów”, str. 18).
S
zereg zmian wymusiło ponadto obowiązujące od początku roku Prawo wodne. Co oznaczają dla branży chemicznej? Zachęcam do lektury artykułu „Podwyżek cen wody nie będzie?”.
P
rzemysł ma wpływ na środowisko, ale – patrząc na „chemię” warto podkreślić, że jako jedna z pierwszych branż wiele lat temu postawiła na minimalizację swojego odziaływania i robi wszystko, aby to oddziaływanie w dalszym ciągu ograniczać.
M
ówiąc o jak najmniejszej ingerencji przemysłu w otoczenie warto tu wspomnieć o instalacji, która jest modelowym przykładem współgrania ze środowiskiem. Mam na myśli krakowską ekospalarnię, o której opowiada Ryszard Langer, prezes zarządu KHK S.A.
W
ymogi unijne dotyczące ochrony środowiska są surowe, czasoi kosztochłonne. Wielu się z taką polityką nie zgadza, ale może po latach dojdziemy do wniosku, że warto było na takich zasadach „grać w zielone”?
KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: aleksandra.walasz@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl
BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: Jerzy Majchrzak – Przewodniczący Rady Programowej Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego Czesław Bugaj Andrzej Biskupski – Instytut Nowych Syntez Chemicznych Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów Ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej Krzysztof Romaniuk – Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A. Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Agnieszka Gajek – Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy Arkadiusz Kamiński – PKN Orlen S.A.
Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Aleksandra Grądzka-Walasz Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż Adrian Waloszczyk Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Marta Mazurek Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 PKWiU: 58.14.12.0, ISSN: 1734-8013 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, technologów) reprezentujących branżę chemiczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Źródło grafiki na okładce: 123rf
4 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
W ob i e k t y w i e
E K O S P A L ARNIA NA Ż YW O KHK S.A. i Ekospalarnia Kraków zostali Honorowymi Gospodarzami XII Konferencji Naukowo-Technicznej Woda i Ścieki w Przemyśle. Uczestnicy spotkania, które odbędzie się jesienią br. w Krakowie, będą mieli okazję zwiedzić m.in. Ekospalarnię Kraków (na zdj.). Już dziś zobacz obiekt w materiale na str. 64 Fot. materiały prasowe KHK S.A.
CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018 5
Z P O R TA L U
k i e r u n e k c h em i a . pl
Koniec z plastyfikatorami ftalanowymi
Grupa Azoty ZAK S.A. kończy produkcję plastyfikatorów ftalanowych i opiera swoją długofalową politykę na rozwoju nieftalanowego plastyfikatora DEHT/DOTP (Oxoviflex®) oraz rozwoju palety estrów specjalistycznych.
Recykling platform wiertniczych
Grupa Lotos oraz Grupa Mars Shipyards & Offshore wkraczają na rynek wart miliardy dolarów i zamierzają go podbić. Zajmą się recyklingiem platform używanych w górnictwie morskim.
uruchomiona zostanie instalacja estrów specjalistycznych – ogłosił podczas The OXO Conference Sławomir Brzeziński, Wiceprezes Zarządu Grupy Azoty ZAK S.A. Plastyfikatory są produkowane w Grupie Azoty ZAK S.A. nieprzerwanie od 64 lat.
Fot.: 123 rf
– W drugiej połowie 2018 roku Grupa Azoty ZAK S.A. zwiększy moce produkcyjne Oxoviflex®, którego jest największym producentem w Europie, o dodatkowe 15 tysięcy ton (przyp. red.: do 65 tys. ton/rok), a w 2019 roku
Obie spółki podpisały list intencyjny, który dotyczy współpracy przy recyklingu platform używanych w górnictwie morskim. Chodzi o recykling platform morskich (offshore) oraz infrastruktury zlokalizowanej na wyeksploatowanych złożach węglowodorów. W 2015 r. na likwidację platform globalne koncerny wydały ponad 4 mld dolarów. Według szacunków, w 2040 roku rynek ten będzie już wart ponad 40 mld. Na prawie 3 tys. amerykańskich platform, już dzisiaj ponad 600 jest przeznaczonych do likwidacji. Źródło: informacja prasowa
Źródło, fot.: Grupa Azoty ZAK S.A.
Krzysztof Tchórzewski, minister energii oraz Daniel Obajtek, prezes PKN ORLEN S.A. 27 lutego 2018 r. podpisali list intencyjny w sprawie rozpoczęcia procesu przejęcia kontroli kapitałowej przez PKN ORLEN S.A. nad Grupą LOTOS S.A. – Koncepcja połączenia PKN ORLEN i Grupy LOTOS jest obecna w sferze gospodarczej od kilkunastu lat, zabrakło jednak determinacji, aby ten proces zrealizować. Może dlatego, że tak ważna decyzja biznesowa rozpatrywana była głównie w kategorii emocji, a nie twardych faktów i liczb – mówił Daniel Obajtek. Celem transakcji jest stworzenie silnego, zintegrowanego koncernu zdolnego do lepszego konkurowania w wymiarze międzynarodowym, odpornego na wahania rynkowe, m. in. poprzez wykorzystanie synergii operacyjnych i kosztowych pomiędzy PKN ORLEN i Grupą LOTOS. – Ze względów formalnych, m.in. konieczności uzyskania niezbędnych zgód, ten proces potrwa około roku. Zamierzamy zachowywać pełną transparentność i o kolejnych krokach będziemy na bieżąco informować wszystkich zainteresowanych interesariuszy – podkreślał prezes zarządu PKN ORLEN S.A. Źródło: PKN OLEN S.A.
6 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
C I E K AW O S T K A
2,7 mld euro,
tyle w sumie do 2020 roku Europejska Rada ds. Innowacji przeznaczy na realizację innowacyjnych projektów badawczo-rozwojowych. Przewiduje się, że za tę kwotę będzie ich ponad 1000. Pieniądze pochodzą z budżetu Programu Ramowego Unii Europejskiej Horyzont 2020. Źródło: NCBR
Fot.: 123 rf
PKN ORLEN robi krok w kierunku przejęcia Grupy LOTOS
Z P O R TA L U
Polwax ma już wszystkie niezbędne pozwolenia, żeby rozpocząć budowę nowoczesnej instalacji „Future”. Inwestycja ma zostać zakończona pod koniec 2019 roku.
130 000 ton
Nowoczesna instalacja odolejenia rozpuszczalnikowego będzie przerabiać około 30 tysięcy ton gaczy parafinowych. W tym roku powstaną podstawowe konstrukcje i budowle.
Źródło, fot.: Polwax
Farma wiatrowa na Bałtyku
Fot.: 123 rf
PKN ORLEN ogłosił postępowanie przetargowe na zakup wstępnej koncepcji technicznej, która określi możliwości przygotowania i realizacji projektu budowy morskich farm wiatrowych na Bałtyku.
W ramach posiadanej koncesji maksymalna moc inwestycji może wynieść 1200 MW. Koncepcja techniczna będzie obejmowała szeroki zakres prac, w tym budowę infrastruktury technicznej, pomiarowo-badawczej i serwisowej związanej z etapem przygotowawczym, realizacyjnym i eksploatacyjnym. Źródło: PKN ORLEN Więcej ciekawych informacji znajdziesz na portalu
RO Z M A I TO Ś C I
Fot.: 123 rf
Instalacja „Future” na Śląsku
k i e r u n e k c h em i a . pl
tyle ropy naftowej z irańskich złóż transportuje największy tankowiec, który jest w stanie przepłynąć Kanał Sueski. Statek wyruszył z wyspy Kharg i płynie w kierunku Polski. W porcie docelowym oczekiwany jest w połowie kwietnia. Ropa zostanie przerobiona w kompleksie rafineryjno-petrochemicznym w Płocku.
„ Źródło: PKN ORLEN S.A.
– Tam, gdzie jest to możliwe, ograniczajmy odpady, a tam, gdzie się pojawią – oby były jak najmniej szkodliwe – mówi Ryszard Langer, prezes zarządu Krakowskiego Holdingu Komunalnego S.A.
Drony do poszukiwania ropy i gazu
PGNiG bada możliwości wykorzystania bezzałogowych systemów latających, które mają pomóc m.in. w poszukiwaniu surowców, wykrywaniu wycieków gazu i monitorowaniu gazociągów. Drony mają nie tylko usprawnić pracę spółki, lecz także zapewnić jej wielomilionowe oszczędności. Aktualnie PGNiG pracuje wraz ze startupem BZB UAS nad dostosowaniem nowego typu maszyny do kolejnych potrzeb gazownictwa. – Drony mogą się okazać bardzo pomocne przy zapewnieniu bezpieczeństwa infrastruktury. W naszym przypadku mam tu na myśli obszar wydobycia związany z bezpośrednią eksploatacją kopalni ropy naftowej i gazu ziemnego. To są bardzo duże ciśnienia, dlatego ważne jest ciągłe sprawdzanie szczelności rurociągów i gazociągów. Nie możemy sobie pozwolić na to, żeby przeoczyć jakieś niebezpieczne zdarzenie, np. wyciek ropy. W tej chwili monitorują to nasi ludzie, którzy przechodzą te trasy pieszo. W przyszłości wykorzystanie dronów mogłoby to zmienić. Dzięki nim bylibyśmy w stanie przeprowadzić takich kontroli o wiele więcej – wyjaśnia Krzysztof Potera, dyrektor Oddziału Geologii i Eksploatacji, PGNIG SA. Źródło: Newseria.pl
Biokomponenty z glonów
W ramach innowacyjnego projektu badawczego PKN ORLEN S.A. uruchomił w Płocku stację doświadczalną, w której będzie rozwijał technologię produkcji oleju z glonów (zielenic i okrzemek), który może być wykorzystany do wytwarzania biopaliw drugiej generacji. Do wytwarzania glonów wykorzystywane będą wody poprodukcyjne oraz dwutlenek węgla pochodzący z procesów rafineryjnych. Projekt prowadzony przez Koncern ma szansę wesprzeć realizację nowych wytycznych UE w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i zwiększania poziomu udziału biopaliw zaawansowanych w paliwach. Źródło: PKN ORLEN S.A.
CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018 7
T E M AT N U M E R U
I Ochrona środowiska
Misja EMISJA Renata Auchimik Polska Izba Przemysłu Chemicznego
Fot.: 123 rf
Po ponad dwóch latach negocjacji dotyczących wniosku w sprawie rewizji unijnego systemu handlu emisjami (EU ETS), w listopadzie 2017 r. instytucje unijne osiągnęły porozumienie polityczne. Poznaliśmy ogólny zarys rozwiązań przyjętych na lata 2021-2030. Nie kończy to jednak procedury legislacyjnej. Przed nami kolejne trzy lata procesu komitologii, w którym KE opracuje szereg aktów delegowanych i wykonawczych do dyrektywy EU ETS.
8 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
T E M AT N U M E R U
„
I
Ochrona środowiska
Jeżeli średnia z 10% najlepszych instalacji, które nawet w części wykorzystują biomasę, zostanie wykorzystana do wyznaczenia nowego benchmarku cieplnego, możemy spodziewać się znaczącego zmniejszenia darmowego przydziału uprawnień dla instalacji chemicznych w Polsce
CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018 9
T E M AT N U M E R U
I Ochrona środowiska
Cel: wzmocnienie EU ETS Liniowy współczynnik redukcji (LRF) Wskaźnik podniesiony z 1,74% do 2,2%, co oznacza redukcję pułapu wielkości emisji z 38,2 mln rocznie maksymalnego pułapu dopuszczalnych emisji w UE w III fazie (2013-20) do ponad 48 mln w IV fazie. Podwojenie przenoszonych uprawnień z rynku do rezerwy (z 12% do 24%) przez pierwsze 5 lat – od 2019 do końca 2023 r. Rezerwa Stabilizacji Rynkowej (ang. MSR) Po 2023 r. uprawnienia z rezerwy przekraczające wolumen uprawnień z aukcji w poprzednim roku zostaną anulowane. Dozwolone dobrowolne anulowanie uprawnień przez państwa członkowskie w przypadku zamknięcia Działania na poziomie krajowym mocy wytwórczych. Cel: ochrona przemysłu Darmowa alokacja uprawnień dla sektorów i podsektorów zakwalifikowanych – 100% do wysokości benchmarku. Ryzyko ucieczki węgla (ang. carbon leakage) 30% darmowej alokacji dla sektorów mniej lub nienarażonych na ucieczkę emisji, redukcja z 30% w 2026 r. do 0% w 2030 r. (z wyjątkiem ciepłownictwa). Dostosowanie ilości uprawnień do zmieniających się poziomów produkcji – pułap 15% na bazie średniej Dynamiczna alokacja uprawnień ruchomej z 2 lat. Decyzja w gestii państw członkowskich. Środki na rekompensaty nie powinny przekraczać 25% Rekompensaty kosztów pośrednich dochodów uzyskanych ze sprzedaży aukcyjnej uprawnień do emisji. Międzysektorowy współczynnik korygujący (ang. Pula aukcyjna wynosi 57%, a darmowa dla przemysłu – 43%. Możliwe warunkowe przeniesienie do 3% CSCF – Cross Sectoral Correction Factor) uprawnień z puli aukcyjnej w przypadku zastosowania CSCF. Możliwość wyłączenia instalacji z systemu
Wyłączenie instalacji emitujących do 25000 t CO2e pod warunkiem wprowadzenia równoważnych środków redukcji emisji oraz do 2500 t CO2e bez równoważnych środków.
Cel: uniknięcie nadmiernych zysków Nowe poziomy benchmarków produkcyjnych zredukowane od minimum 0,2% do maksimum 1,6% rocznie. W porównaniu z poziomami z 2008 r. wartość benchmarków na lata 2021-25 zostanie zredukowana od 3% do 24%, a dla lat 2026-30 – od 4% do 32%. Brak wytycznych dla benchmarków rezerwowych (cieplne, paliwowe, procesowe). Cel: promocja niskoemisyjnych technologii, modernizacja i dywersyfikacja energetyki Wsparcie do 60% kosztów projektu dla technologii CCS, CCU, OZE, magazynowania energii. Rozszerzona Fundusz Innowacyjności możliwość wykorzystania finansowania na projekty CCU, CCS oraz innowacje w zakresie technologii niskoemisyjnych. • 2% całkowitej puli uprawnień (warunkowo możliwe zwiększenie o dodatkowe 0,5%) dla państw członkowskich o niskich dochodach. • Zapis o braku wsparcia w moce wytwórcze oparte na stałych paliwach kopalnych (z wyjątkiem ciepłownictwa w Rumunii i Bułgarii). • Przynajmniej 70% środków na inwestycje w wytwarzanie i wykorzystanie energii elektrycznej Fundusz Modernizacji (Art. 10d) ze źródeł odnawialnych, poprawę efektywności energetycznej, magazynowanie energii i modernizację sieci energetycznych, w tym w sieci ciepłownicze, sieci przesyłowe energii elektrycznej, zwiększenie połączeń międzysystemowych między państwami członkowskimi, cele społeczne, efektywność energetyczną w sektorach transportu, budownictwa, rolnictwa i odpadów. • Tylko projekty, które przyczyniają się do dywersyfikacji miksu energetycznego i źródeł zaopatrzenia, niezbędnej restrukturyzacji, poprawy oddziaływania na środowisko i modernizacji Derogacje (Art. 10c) infrastruktury, czystych technologii, takich jak technologie odnawialne lub modernizacji produkcji energii, takich jak wydajny i zrównoważony sektor ciepłownictwa, przesył i dystrybucja. W III fazie: bezpłatne uprawnienia dla wytwórców • Projekty, które nie przyczyniają się ani nie poprawiają rentowności finansowej wysokoemisyjnej energii elektrycznej pod warunkiem realizacji generacji energii elektrycznej, ani nie zwiększają zależności od paliw kopalnych o dużym poziomie określonych inwestycji. emisji. • Przetargi przy projektach o wartości powyżej 12,5 mln EUR. Przegląd benchmarków stosownie do osiągniętego postępu technologicznego
tab. 1 Najważniejsze zmiany po 2020 roku
J
uż w maju br. możemy spodziewać się wstępnej listy sektorów narażonych na ucieczkę węgla (tzw. listy carbon leakage), opartej o ocenę ilościową. Obecny wykaz, który obejmuje sektory i podsektory odpowiedzialne za 97% emisji przemysłowych, będzie obowiązywać do końca 2020 r. Dotychczasowa metodologia wymagała spełnienia pojedynczego kryterium – w znakomitej większości współczynnika intensywności handlu. Nowa formuła wskaźnika narażenia łączy intensywność wymiany handlowej z emisyjnością. W rezultacie możemy spodziewać się, że szereg działalności objętych kodami NACE czy Prodcom będzie wykluczonych z listy. Sektory i podsektory, pod pewnymi warunkami, będą mogły starać się o zakwalifikowanie na podstawie oceny jakościowej na większym poziomie
10 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
dezagregacji. Jest o co walczyć, gdyż nowa lista ma obowiązywać przez całe 10 lat.
Redukcja emisji z przemysłu Unia Europejska przekłada zobowiązania paryskie na konkretne działania. Dyrektywa EU ETS nie tylko zobowiązuje do określonej redukcji emisji pułapu gazów cieplarnianych z przemysłu i sektora energetycznego. W zależności od działań dotyczących polityki klimatycznej w innych ważnych gospodarkach świata, Komisja Europejskia może rozważyć zastąpienie istniejących środków zapobiegających przenoszeniu wysokoemisyjnej produkcji do krajów trzecich poprzez wprowadzenie alternatywnych rozwiązań. Organizacje pozarządowe już proponują albo bezpłatną alokację połączoną z akcyzą węglową (ciekawe rozwiązanie opodatkowania konsumpcji emisyjnych
T E M AT N U M E R U
produktów), albo „środki dostosowawcze na granicach”, czyli cła węglowe (trudne do wdrożenia bez ryzyka wojny handlowej).
Przydział darmowych uprawnień Na kolejnym etapie Komisja Europejska rozpocznie prace nad innymi aktami związanymi z przydziałem darmowych uprawnień dla przemysłu. Poza listą carbon leakage (status narażenia dla danej instalacji determinuje podział na podinstalacje), pojawią się nowe zasady dostosowania bezpłatnego przydziału na dwa 5-letnie okresy. Państwa członkowskie będą dwukrotnie składać wykaz instalacji objętych ETS – do 30 września 2019 r. w przypadku przydziału na lata 2021-25. Na podstawie otrzymanych danych (poziomy działalności, przepływy ciepła, produkcja energii elektrycznej, emisja na poziomie podinstalacji) Komisja dokona przeglądu i redukcji wartości benchmarków na pierwszą 5-latkę. Na podstawie decyzji o krajowych środkach wykonawczych poszczególne przedsiębiorstwa dowiedzą się, ile darmowych uprawnień otrzymają.
Wielkość benchmarków rezerwowych Kwestia benchmarków produktowych jest szczegółowo opisana w zmienionej dyrektywie EU ETS i opiera się na liniowej redukcji w zakresie od 0,2% do 1,6% rocznie. Największy niepokój budzi brak jednoznacznej informacji o wielkości benchmarków rezerwowych.
I
Ochrona środowiska
Znacząca część darmowej alokacji dla przemysłu chemicznego oparta jest o benchmark cieplny, który w obecnej fazie ETS wyznacza kocioł opalany gazem ziemnym o sprawności 90%. Podobnie jak w latach poprzednich, w 2016 r. w ramach EU ETS większość spalanych paliw stanowiły paliwa kopalne. Niemniej jednak w 2016 r. 29 państw zgłosiło także wykorzystanie biomasy w 19% wszystkich instalacji, z udziałem 8% emisji zgłoszonych w ramach EU ETS. Jeżeli średnia z 10% najlepszych instalacji, które nawet w części wykorzystują biomasę, zostanie wykorzystana do wyznaczenia nowego benchmarku cieplnego, możemy spodziewać się znaczącego zmniejszenia darmowego przydziału uprawnień dla instalacji chemicznych w Polsce.
Rekompensata kosztów pośrednich Kolejne źródło zmartwień niosą koszty pośrednie ponoszone przez najbardziej energochłonne, narażone na ryzyko ucieczki emisji instalacje. Już przy obecnych poziomach cen uprawnień do emisji (około 11 EUR) przedsiębiorstwa w Polsce dotkliwie odczuwają wzrosty cen energii elektrycznej narzucone przez producentów energii elektrycznej. Do tej pory Komisja zatwierdziła 10 programów pomocy państwa w zakresie rekompensaty kosztów pośrednich. Znajdują się w tym gronie kraje, które stanowią nasze najważniejsze rynki zbytu, w tym Niemcy, Francja, UK, Holandia czy Belgia.
Reklama
Armatura zaciskowa Pompy perystaltyczne Zapewniamy rozwiazania do kontroli przepływu w najcięższych aplikacjach. Urządzenia do cieczy abrazyjnych, lepkich lub krystalizujących, o dużej zawartości frakcji stałej. Do stosowania w najcięższych warunkach procesowych przemysłu energetycznego, chemicznego i wydobywczego.
Gronowska 4a, 64-100 Leszno, (65) 525 41 00, info@hydro-leszno.pl, www.hydro-leszno.pl
T E M AT N U M E R U
I Ochrona środowiska
Fot.: 123 rf
CHEMIA BARDZIEJ EKO Przemysł chemiczny nieustannie dąży do poprawy efektywności energetycznej swojej produkcji. Tutaj pomocna może być technologia, która zastąpi surowce z paliw kopalnych na bardziej zrównoważoną alternatywę. Analitycy wskazują na dwie technologie o znaczącym potencjale: CCS oraz kogenerację
W przemyśle chemicznym fundament stanowi najbardziej energochłonna produkcja chemii masowej – towary, których ceny wyznaczają rynki światowe i producenci z krajów nieobciążonych szeregiem regulacji klimatycznych, środowiskowych i dotyczących bezpieczeństwa. Pomimo iż w przypadku produktów chemii masowej obserwujemy pogłębiające się ujemne saldo handlowe, to właśnie na ich bazie kwitnie przetwórstwo chemiczne czy chemia niskotonażowa (z rosnącym, dodatnim saldem wymiany handlowej). Realia rynkowe są jednak nieubłagane. Na podstawie danych z ostatnich 3 lat stopień narażenia na ryzyko ucieczki sektorów i podsektorów przemysłu chemicznego w Polsce, liczony na podstawie intensywności w handlu z krajami trzecimi, jest ponad 2-krotnie, a w niektórych przypadkach 3-krotnie wyższy niż średnia unijna. Podobne wartości widzimy w przypadku Niemiec, ale to w przedsiębiorstwa polskie uderzają zakłócenia konkurencji na rynku wspólnotowym spowodowane brakiem systemu rekompensat kosztów pośrednich. Zapowiada się wielki powrót na pozycje defensywne, które mogą odsunąć w czasie lub wręcz uniemożliwić kontynuację szeregu zapoczątkowanych projektów badawczych i rozwojowych oraz realizację inwestycji.
Poprawa efektywności energetycznej Przemysł chemiczny nieustannie dąży do poprawy efektywności energetycznej swojej produkcji, ale by zredukować emisje, potrzebuje konsumować więcej
12 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
energii. Większość najlepszych dostępnych technik (BAT) i innowacyjnych technologii może zredukować energię elektryczną, energię cieplną lub parę zużytą w procesach chemicznych, ale nie bezpośrednio energię zużywaną jako surowiec. Przemysł chemiczny i petrochemiczny jest unikatowy wśród branż energochłonnych, ponieważ większość energii wykorzystywana jest jako surowiec i zawarta jest w wytwarzanych produktach (73% w 2013 r., szacowny wzrost do 77% w 2050 r.). Jedyne znaczące zmiany w zużyciu przemysłu chemicznego może przynieść technologia, która zastąpi surowce z paliw kopalnych na bardziej zrównoważoną alternatywę, taką jak produkcja wodoru z elektrolizy lub chemikalia wytwarzane z biomasy. Analitycy wskazują na dwie technologie o znaczącym potencjale: CCS oraz kogenerację (już szeroko stosowana). W Polsce brakuje rozwiązań kompleksowych, sprawiedliwie rozłożonych na całą gospodarkę i opartych o różne horyzonty czasowe. W krótkim i średnim okresie warto wspierać kogenerację przemysłową, rozwój sieci ciepłowniczych, elektryfikację transportu czy termomodernizację budynków. W dłuższym horyzoncie czasu przemysł musi mieć zapewniony dostęp do niskoemisyjnych źródeł, które może zapewnić jedynie bardziej konkurencyjny rynek energii. Już najwyższy czas, żeby energetyka systemowa odeszła od myślenia opartego o teorię ekonomii z lat 70. (wzrost wartości dla akcjonariuszy), a bardziej skupiła się na roli przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.
T E M AT N U M E R U
I Ochrona środowiska
Dobra rzecz obroni się sama – Ekospalarnia to inwestycja strategiczna dla miasta, której półtoraroczna praca broni się sama – mówi Ryszard Langer, prezes zarządu Krakowskiego Holdingu Komunalnego S.A., właściciela i operatora Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie.
Fot. materiały prasowe KHK S.A.
• Od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 roku Zakład Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie przekształcił w energię elektryczną i cieplną 219 994,48 ton odpadów.
RYSZARD LANGER prezes zarządu Krakowskiego Holdingu Komunalnego S.A.
14 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018
Był to pierwszy pełny rok eksploatacji Ekospalarni. To, co zostało przez nas zaplanowane, zostało zrealizowane. Rozliczyliśmy projekt, dziś więc czas na zdyskontowanie poniesionych nakładów i pełne wykorzystanie naszych zdolności produkcyjnych. Warto podkreślić, że w systemie gospodarki odpadami zawsze mamy pragnienia, aby jak najmniej szkodziły one otoczeniu, a to uzależnione jest od wielu zmiennych, których początki leżą w tzw. zachowaniach społecznych. Dlatego apeluję – tam, gdzie jest to możliwe, ograniczajmy odpady, a tam, gdzie się pojawią – oby były jak najmniej szkodliwe.
• Może pan podać przykład? Krakowska Ekospalarnia, zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym i posiadaną zdolnością, w ciągu roku przetwarza 220 tys. ton odpadów. Są to tzw. odpady komunalne i warstwa pozostająca po segregacji odpadów. W normalnych warunkach odpady te byłyby składowane. W naszym przypadku w procesie termicznego przekształcenia z odpadów powstaje energia elektryczna i ciepło. Po procesie pozostaje pewna ilość żużla i popiołów, które
I
Ochrona środowiska
Fot. materiały prasowe KHK S.A.
T E M AT N U M E R U
następnie są zagospodarowywane. Ponadto odzyskujemy złom żelazny i nieżelazny. Można stwierdzić, iż z całej masy przyjętych odpadów wszystko zostaje zagospodarowane.
infrastruktury. Cóż, im więcej ludzi, tym więcej odpadów. To są trudne konsekwencje rozwoju cywilizacji.
• Spalarnia jest więc w pewnym stopniu elektrociepłownią. Czy może być zatem konkurencją dla istniejących PEC-ów?
Nigdy nie przekonamy wszystkich przeciwników. Przyjęliśmy jednak zasadę, że dobra rzecz powinna obronić się sama. I jeżeli możemy, to stwórzmy warunki, ponieśmy koszty, by przekonać jak najwięcej „nieprzekonanych”. Staramy się to robić, choćby prowadząc edukację ekologiczną – zapraszamy do Ekospalarni uczniów, studentów, mieszkańców Kra-
Nie, spalarnie mają swoje osobne miejsce. Na pewno nie jesteśmy konkurencją dla elektrociepłowni. Wynika to chociażby z produkowanej ilości energii. Można by przyjęć, że energia elektryczna i ciepło powstają niejako przy okazji termicznego przekształcania odpadów. Krakowska ekospalarnia pokrywa około 10% zapotrzebowania miasta na ciepło. A warto podkreślić, iż 42% wytworzonej przez nas energii stanowi tzw. „zieloną energię”.
• Mówi pan o zaletach spalarni. A pamięta pan głosy na „nie”, które pojawiały się podczas prac koncepcyjnych? Myślę, że głosy przeciwne wynikały z obaw i nierozumienia procesu termicznego przekształcania odpadów. Każde miasto wytwarza pewną ilość odpadów i można by postawić pytanie: czy byłoby lepiej, gdyby odpady były wprowadzone do środowiska bez ich termicznej utylizacji? Jak długo miałyby one wówczas leżeć i wnikać do gleby, wód gruntowych czy powietrza? To nieprawda, że gdy ich nie spalimy, będzie lepiej. Poziom zastosowanych rozwiązań technicznych jest tak wysoki, że gwarantuje on pełne bezpieczeństwo pracy obiektu. Nasza Ekospalarnia została wykonana w technologii BAT. Warto tutaj zauważyć, że powstające w procesie termicznego przekształcania odpady są pozostałością po spaleniu tego, co powstaje w trakcie normalnego funkcjonowania miasta. A zauważmy – miasta systematycznie powiększają się. Nowoczesne miasto, jakim jest Kraków, wymaga odpowiedniej
ŚCIEŻKA EDUKACYJNA Z pracą Ekospalarni można się zapoznać w trakcie wędrówki ścieżką edukacyjną. W 2017 roku odwiedziło ją blisko 7000 osób
• Uważa pan, że przeciwnicy zostali już przekonani?
„
W bieżącym roku planujemy poddać procesowi termicznego przekształcenia taką samą ilość odpadów jak w roku ubiegłym. Ilość ta wynika z pozwolenia zintegrowanego
kowa – w ubiegłym roku naszą ścieżkę ekologiczną przemierzyło blisko 7000 osób. Przyjeżdżają też do nas specjaliści chcący poznać rozwiązania zastosowane w naszej instalacji oraz goście zagraniczni. Kilka lat temu z zazdrością oglądaliśmy wodociągi czy systemy oczyszczania ścieków w Wiedniu, Londynie, Monachium czy Paryżu i jako inżynierowie marzyliśmy, aby coś takiego było i u nas. Proszę zauważyć, że dziś w Polsce systemy gospodarki komunalnej są bardzo nowoczesne. Nasza spalarnia to też najwyższy poziom, to najnowsza generacja stosowanych rozwiązań. Naszym zadaniem jest dochować należytych staranności, aby ten wysoki poziom utrzymywać. A jeżeli chcemy to robić, musimy spełnić dwa warunki: mieć program na wykonanie zadania oraz mieć finansowanie, które to umożliwi.
CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2018 15
T E M AT N U M E R U
I Ochrona środowiska
• Prawo sprzyja dziś budowaniu takich spalarni? Bo wciąż jest ich w Polsce mało… Prawo jest wymagające. Trzeba sobie odpowiedzieć ponadto na pytania odnośnie konieczności i powszechności budowania spalarni. W mojej ocenie pewne elementy się opłacają, inne – nie. Biorąc pod uwagę ilości odpadów w polskich miastach, na pewno jest jeszcze miejsce dla co najmniej kilku spalarni. Oczywiście najważniejszą kwestią jest, aby powstające obiekty spełniały surowe wymagania w zakresie ochrony środowiska.
• Czy zaostrzające się przepisy dotyczące ochrony środowiska mogą być zagrożeniem dla przemysłu? Dla przemysłu – nie. Do zaostrzających się norm przemysł się dostosowuje. Oczywiście, wymaga to poniesienia określonych nakładów i kosztów, trzeba tylko pamiętać, aby ich wzrost miał akceptację społeczną. Zmiany w przepisach są konieczne, natomiast ich zaostrzanie musi mieć związek z tym, że na pierwszym etapie finansujemy badania i rozwój, następnie implementujemy nowe technologie. To wszystko na wstępie wymaga poniesienia określonych nakładów, żeby potem było trochę lepiej.
• Poprzedni rok był dla ZTPO bardzo dobry. Czy 2018 może być jeszcze lepszy?
Zawsze jestem pełen nadziei, natomiast rzeczywistość jest bardziej złożona. Rozpoczęliśmy drugi rok eksploatacji, można by powiedzieć, że stajemy się coraz bardziej doświadczonymi eksploatatorami. W bieżącym roku planujemy poddać procesowi termicznego przekształcenia taką samą ilość odpadów jak w roku ubiegłym. Ilość ta wynika z pozwolenia zintegrowanego. Bardzo ważnym elementem jest utrzymanie dobrej struktury zatrudnienia oraz pracowników posiadających wysokie kwalifikacje.
• Planujecie jakieś zmiany w pracy spalarni na ten rok? To nowy zakład, więc nie wymaga jeszcze modernizacji. Chcemy natomiast udoskonalić pewne procesy. W związku z tym, że część naszej energii jest energią odnawialną, musimy wykonywać okresowe badania odpadów dostarczanych do procesu spalania. Do tej pory próbki pobierane były ręcznie, w tym roku chcemy wybudować zautomatyzowaną stację poboru próbek, żeby uprościć ich przygotowanie. Wiemy, że nowe technologie kosztują, ale po jakimś czasie zawsze się spłacają. _______________________________________________ Rozmawiała Aleksandra Grądzka-Walasz, redaktor magazynu „Chemia Przemysłowa” i portalu www.kierunekCHEMIA.pl
Reklama
Uwaga! ALARM • Co zrobisz, jeśli dane twojej firmy wpadną w ręce hakerów? • Jak zastosować koncepcję Przemysłu 4.0 do bezpieczeństwa procesowego? • Co robić w razie awarii a czego nie? Zgłoś się już dziś i zaplanuj z nami właściwy scenariusz na wypadek awarii
Więcej informacji na www.kierunekchemia.pl