TEMAT NUMERU
Mniej za energię
Co dał nam GIS?
Program rośnie razem z nami Przez sieć do decyzji
Rozmowa z Grzegorzem Waligórą Samowystarczalni > 30 Golasowskim Odpadowy duet i Michałem > 15
Łukasz Zaremba
>> 5224
Paweł Malinowski, Tomasz Konieczny, Czekali aż Maciej 280Mirowski lat >>7430 Andrzej Bober,
Nowa nazwa ten sam
SPIS TREŚCI Z życia branży 8 COŚ pod kopułą Angelika Gajewska Temat numeru: Optymalizacja zużycia energii
8
COŚ pod kopułą Angelika Gajewska
10 Ciepło zamienić w prąd Marek Kolasiński, Maciej Nowicki, Aleksandra Borsukiewicz-Gozdur 19 Słońce, woda, a może wiatr Rozmowa z Łukaszem Czopikiem 22 Konsumenci OZE Angelika Gajewska 26 Klimzowiec według algorytmu Piotr Banaszek 30 Samowystarczalni Tomasz Bacza, Marek Pieczykolan, Piotr Krawczyk 36 Eliminacja mudy Paweł Kawecki 40 Z kamerą wśród… rur cz. II Mariusz Tarnowski Gospodarka wodno-ściekowa
Wciąż daleko do ideałów Klara Ramm Szatkiewicz, Wojciech Nasiłowski
44
44 Wciąż daleko do ideałów Klara Ramm Szatkiewicz, Wojciech Nasiłowski
Fot.: photogenica.pl
Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Gospodarka osadowa 50 Filozofia na osad Rozmowa ze Sławomirem Matyjaszczykiem 52 Odpadowy duet Bogna Burzała 57 Osady do liftingu Izabela Kruszelnicka, Dobrochna Ginter-Kramarczyk 62 Do cementowni a nie na trawnik Angelika Gajewska Prawo 66 Projekt: branża wod-kan Paweł Malinowski, Tomasz Konieczny 70 Rozwiązanie na miarę Nobla Bogumił Węglarz, Kamil Stolarski
Filozofia na osad Rozmowa ze Sławomirem Matyjaszczykiem
50
Historia 74 Czekali aż 280 lat Marek Gromiec Felieton 80 Jak sprzedać więcej wody... Z notatnika Wodnika 81 Bystrość umysłu Michał Rżanek 82 Brzydko mi to pachnie Paweł Chudziński
3
od redakcji Wydawca: BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax (032) 415-97-74, tel. (032) 415-29-21, (032) 415-97-93 ochrona@e-bmp.pl www.kierunekwodkan.pl
Angelika Gajewska redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wewn. 31 e-mail: ochrona@e-bmp.pl
Jaki to kierunek? Szanowni Państwo, niniejszym ogłaszam koniec tytułu BMP Ochrona Środowiska. Koniec tytułu, lecz oczywiście nie koniec samego magazynu, który nie będzie różnił się od poprzedniego zakresem, layoutem – słowem: będziemy podążać w tym samym kierunku. A właściwie „Kierunku”, bo „Kierunek Wod-Kan” to tytuł, pod którym wydawany będzie nasz magazyn. Skąd ta zmiana? Poprzednia nazwa była dla niektórych nieco myląca – nie poruszaliśmy bowiem szeroko rozumianej tematyki ochrony środowiska. Od początku istnienia gazety chcieliśmy pisać o zagadnieniach, którymi żyje branża wodociągowo-kanalizacyjna. Tak też się stało – przygotowując każdy numer skupiamy się na aktualnych problemach przedsiębiorstw wod-kan, nowościach technicznych i technologicznych w oczyszczaniu ścieków i uzdatnianiu wody oraz zarządzaniu siecią.
Zapraszamy Państwa, byście w powyższym kierunku podążali nie tylko czytając naszą gazetę, ale również odwiedzając nowy portal kierunekwodkan.pl, który umożliwia nam codzienny kontakt z Państwem, jak również stanowi platformę do przekazywania aktualnych informacji branżowych oraz ciekawych materiałów technicznych. KIERUNEK to także słowo wiążące się z obszarem naszej działalności dotyczącej organizacji spotkań branżowych. Przyjeżdżają Państwo bowiem na nasze konferencje z różnych kierunków Polski, ale wszyscy zmierzamy w jednym kierunku – WOD-KAN, wszyscy jesteśmy zainteresowani tą tematyką, choć w wielu tematach możemy się różnić. Tak więc do zobaczenia już nie tylko na papierze, „w realu”, ale również w sieci.
Rada programowa: Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A. prof. dr inż. Marek Gromiec – doradca ds. ochrony środowiska i gospodarki wodnej Sejmu RP w Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej Dorota Jakuta – prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” Marek Kornatowski – członek Zespołu Zarządzającego, dyrektor rozwoju MPWiK S.A. Wrocław Dariusz Latawiec – prezes Podhalańskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska Klara Ramm Szatkiewicz – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie„ w EURAU Piotr Ziętara – prokurent, dyrektor zarządzający MPWiK S.A. w Krakowie
Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Angelika Gajewska Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński
Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 19,90 zł PKWiU:22.13.10-00.29 ISSN: 1734-7971 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: MPWiK S.A. Kraków
4
Kierunek Wod-Kan 3/2014
zdjęcie numeru
Fot.: Mateusz Szymański
zdjęcie numeru
GWIAZDA,
czyli podziemny czynny kanał przelewowy w Łodzi, udostępniony do zwiedzania
Wytwórnia kwasu azotowego V w ZAK S.A. Kierunek Wod-Kan 3/2014
5
migawka
Fot.: ZWiK Łódź
Jak dotąd w akcji bierze udział m.in.: Lokal al. Leona Schillera, Piknik, Zmianatematu, Jerry’s Burger, Irish Pub, Ser Lanselot, Zjedz!Bar, Niebostan, Stare Kino Cinema Residence, Magazyn Wysoki, Centrum Informacji Turystycznej, Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, 2Księżyce, Jaffa - hummus & the other stories, Caffe, Cafe Wolność oraz Urząd Miasta Łodź. Źródło: www. zwik.lodz.pl
Znalezisko w kanale Pracownicy Działu Sieci z Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Lesznie natrafili na fragmenty listew używanych w latach 70. do likwidowania zatorów w kanałach. Fot.: MPWiK Leszno
Podczas nocnego czyszczenia kanalizacji w ulicy Łaziebnej w Lesznie Adam Kraczewski z działu Sieci natknął się na długie listwy tkwiące w przewodzie. Okazały sie one pozostałością z dawnych lat. Używano ich do udrażniania, kiedy w przewodzie pojawił się zator. – Pracownik schodził na dół. Listwą rozbijał zator pchając przód i tył. Potem szło jeszcze ciśnienie ze studzienki i kanał był przetkany – wyjaśnia Jacek Skrzypczak z Działu Sieci, który w latach 70. uczestniczył w pracach przy udrażnianiu tą metodą. - Takie listwy musiały być elastyczne, dlatego były robione głównie z akacji, a dodatkowo musiały być mokre. W warsztacie mieliśmy taką rynnę z wodą i po pracy wyczyszczone listwy tam były moczone. Nie można było ich przesuszyć, bo pękały – wspomina Skrzypczak. Listwy były łączone za pomocą mosiężnych zamków. Odnalezione odcinki mają ok. 2 m długości i jest ich kilka, dzięki czemu widać w jaki sposób można je było łączyć w długie konstrukcje. Używane były głównie w kanałach o średnicach Ø200 i więcej. Listwy zostaną wyczyszczone i zakonserwowane a nastepnie trafią do Muzeum Wodociagów Leszczyńskich przy ul. Lipowej. Źródło: www.mpwik-leszno.pl
6
Kierunek Wod-Kan 3/2014
Jednym z priorytetów Ministerstwa Środowiska na najbliższe miesiące jest dokończenie strategicznych inwestycji przeciwpowodziowych. Działania poprawiające bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mają zakończyć się w przyszłym roku. Wśród zadań do zrealizowania są: modernizacje Wrocławskiego Węzła Wodnego i zbiornika wodnego Nysa w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego – etap I, poprawa ochrony przeciwpowodziowej Lewina Brzeskiego na rzece Nysie Kłodzkiej, kompleksowe zabezpieczenie przeciwpowodziowe Żuław, projekt o nazwie „Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego Włocławek” oraz dokończenie budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba.
Fot.: RZGW we Wrocławiu
Łódzka woda dostępna jest w kilkunastu restauracjach, pubach i instytucjach w mieście. Niemal każdego dnia do kampanii promującej miejscową wodę przyłączają się właściciele kolejnych lokali.
Dla bezpieczeństwa przeciwpowodziowego
Szczegóły na portalu kierunekwodkan.pl Źródło: www.mos.gov.pl
Rowerowy punkt wodny Fot.: ZWiK Łódź
Gdzie w Łodzi można się napić?
Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Łódzi ma mobilny punkt z wodą głębinową. Obecny on jest w upalne dni na Piotrkowskiej, podczas imprez w łódzkich parkach oraz Polówek (seansów kina plenerowego). Źródło: www.zwik.lodz.pl
migawka
Fot.: Gmina Łąck
W ramach unijnego projektu zostanie wybudowanych ponad 16 km sieci kanalizacji sanitarnej na terenie miejscowości Zaździerz, Matyldów, Koszelówka i Zofiówka, 6 przepompowni sieciowych i 4 lokalne oraz oczyszczalnia ścieków w Zaździerzu.
Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych wyraziła zgodę na rozszerzenie dotychczas realizowanego zakresu projektu o dodatkowe odcinki o łącznej długości 3,2 km. Zgodnie z harmonogramem prac na ten rok KENEZ wybuduje ponad 2 700 m sieci w Zofiówce, ok. 370 m kanalizacji w Koszelówce oraz ponad 160 m sieci w Matyldowie i Zaździerzu. Zakończenie budowy planowane jest w tym roku do 15 listopada. A eksploatacją powstałej infrastruktury zajmie się Gminny Zakład Komunalny w Łącku. Projektu pn. „Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zlewni jezior Ciechomickiego, Górskiego i Zdworskiego w Gminie Łąck – etap I” współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013. Wartość całkowita projektu wynosi 11 800 601 złotych. Wysokość przyznanego dofinansowania to kwota 8 207 340 złotych. Źródło: www.gminalack.pl
Unijne Kryteria Środowiskowe Urząd Zamówień Publicznych poinformował, że dostępna jest już polska wersja zastawu kryteriów środowiskowych dla infrastruktury wodno-ściekowej. Kryteria opracowane zostały na zlecenie Komisji Europejskiej (Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej) przez firmę doradczą COWI specjalizującą się w konsultingu inżynieryjnym, środowiskowym i ekonomicznym. Udostępnione na stronie Komisji Europejskiej opracowanie w j. angielskim, zostało przetłumaczone na zlecenie Urzędu Zamówień Publicznych. Kryteria dostępne są na stronie www.uzp.gov.pl Źródło: Urząd Zamówień Publicznych
Etap piąty w Szczecinie ZWiK w Szczecinie podpisał umowę z WFOŚiGW dotyczącą dofinansowania projektu pn. „Poprawa jakości Wody w Szczecinie – Etap V”. W ramach przedsięwzięcia wybudowana zostanie kanalizacja sanitarna grawitacyjno-ciśnieniowa dł. 5,66 km, sieć wodociągowa dł. 3,55 km. Fot.: ZWiK Szczecin
16 km sieci, 6 przepompowni i oczyszczalnia
Inwestycja obejmuje: budowę kanalizacji sanitarnej i wymianę sieci wodociągowej, przewodu wodociągowego z magistrali „Miedwianka” do Starego Czarnowa, przebudowę galerii rurociągów filtrów pospiesznych w ZPW Miedwie i instalacji do oczyszczania ścieków w ZPW Miedwie oraz zakup kamery telewizyjnej wraz z samochodem do inspekcji rurociągów. Planowany całkowity koszt projektu wynosi 20 151 469 zł. Źródło: www.serwis.zwik.szczecin.pl
9 mln na sieć Prawie 9 milionów złotych zainwestuje Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Sosnowcu w przebudowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w mieście. To kolejne inwestycje prowadzone przez sosnowieckie wodociągi. Prace już się rozpoczęły. Najtrudniejsze zadanie to przebudowa czterech kilometrów sieci wodociągowej od Stadionu Ludowego do ulicy Będzińskiej. Szczególnie trudne zadanie związane jest z odcinkiem od stadionu do ulicy Piłsudskiego, bowiem od płynnego przełączenia pomiędzy sieciami zależą dostawy wody do ok. 1/3 mieszkańców miasta. – W tej chwili na czas czyszczenia obecnej sieci zainstalowaliśmy rurę zastępczą, która ze względu na to, iż biegnie po powierzchni wzbudza spore zainteresowanie mieszkańców. Oczywiście po zakończeniu prac rura zniknie – tłumaczy Krzysztof Baczewski, inspektor RPWiK. Całe zadanie, którego koszt wyniesie 6 mln zł zakończy się w maju 2015 roku. Przebudowa sieci wodociągowej trwa również w Kazimierzu Górniczym. Roboty powinny zakończyć się do końca roku. Najszybciej – bo już w październiku – prace zakończą się przy przebudowie sieci kanalizacyjnej w rejonie ulicy Naftowej. – Kanalizacja w tym rejonie ma ponad 30 lat. Mamy tam problemy ze spadkami pomiędzy odcinkami rurociągu oraz korozję rur – mówi Joanna Matysiok, odpowiedzialna z ramienia sosnowieckich wodociągów za tę inwestycję. Koszt prac wyniesie 1 mln zł. Źródło: Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Sosnowcu
Kierunek Wod-Kan 3/2014
7
Fot.: Aquanet SA
z życia branży
COŚ pod kopułą Angelika Gajewska
Projekt realizowany przez Aquanet SA na Centralnej Oczyszczalni Ścieków (COŚ) w Koziegłowach robi kosmiczne wrażenie. Jest to pierwsza w Polsce hermetyzacja osadników wstępnych o tak dużej średnicy (52 m), wykorzystująca pokrywy „stałe-samonośne”. Każda kopuła składa się z 900 paneli aluminiowych przymocowanych do szkieletu.
8
Kierunek Wod-Kan 3/2014
Fot.: Aquanet SA
z życia branży
Fot.: Aquanet SA
Analiza w Koziegłowach Hermetyzacja osadników wstępnych znalazła się w rekomendacjach zawartych w podsumowaniu badań oddziaływania oczyszczalni w Koziegłowach na otoczenie, realizowanych od maja 2011 r. do kwietnia 2012 r. przez naukowców z Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej. Analizie poddano procesy technologiczne zachodzące w oczyszczalni, a także oddziaływanie zapachowe i mikrobiologiczne obiektu wraz z oceną jego wpływu na zdrowie mieszkańców terenów w pobliżu COŚ
Czyste powietrze Hermetyzacja czterech osadników wstępnych to złożony technicznie proces. Obejmuje modernizację osadników i budowę na każdym z nich odpowiednio sztywnej i wytrzymałej pokrywy o średnicy 52 m wraz z instalacją do oczyszczania powietrza gromadzącego się pod kopułą. Do oczyszczania powietrza zastosowane zostaną 2-stopniowe instalacje do dezodoryzacji. I stopień oczyszczania realizowany będzie w oparciu o filtrację na złożu mineralnym pochodzenia wulkanicznego (typu Lava). II stopień będzie bazował na procesie suchej sorpcji chemicznej z zastosowaniem środków silnie utleniających
Fot.: Aquanet SA
Polityka odorowa Istotnym elementem polityki antyodorowej Aquanetu prowadzonej dla Centralnej Oczyszczalni Ścieków (COŚ) w Koziegłowach jest hermetyzacja osadników wstępnych. Jej celem jest zmniejszenie uciążliwości zapachowej oczyszczalni. W latach 2011-2012 przeprowadzono audyt odorowy, który zidentyfikował źródła emisji tych zapachów
Kolejny we wrześniu Przebudowa pojedynczego osadnika wymaga kilku miesięcy prac, a ze względu na konieczność zachowania ciągłości funkcjonowania oczyszczali ścieków niemożliwa jest modernizacja wszystkich osadników jednocześnie. 16 lipca oraz 12 sierpnia zamontowano na dwóch osadnikach kopuły o wadze 30 ton każda. Po ich pomyślnym rozruchu technologicznym poddane hermetyzacji zostaną dwa kolejne. Trzeci już we wrześniu. Termin zakończenia inwestycji to 31 marca 2015 r., jednakże Aquanet zamierza wszystkie cztery kopuły posadowić jeszcze w tym roku Kierunek Wod-Kan 3/2014
9