3/2020 Energetyka Cieplna i Zawodowa by BMP Sp. z o.o.

TEMAT NUMERU I

ENERGETYKA A COVID

ENERGETYKA W CZASACH PANDEMII I Wypowiedzi przedstawicieli branży I Jak można wyjść z kryzysu? I Urządzenia przesyłowe w czasie epidemii

W stanie upadłości

> 32

Rola węgla kamiennego w ciepłownictwie

> 68

Na specjalne wymagania ruchowe

> 76

s p i s t r e ś ci

TE M AT N U M ER U : E n e r g e t y k a a C O V I D Fot.: 123rf

8 I Każdy rodzi się naukowcem Rozmowa z Tomaszem Rożkiem

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D 12 I Energetyka w czasach pandemii. Wypowiedzi przedstawicieli branży energetycznej 24 I Jak można wyjść z kryzysu? Jan Sakławski 29 I Odformalizowane zasady wejścia na teren nieruchomości Katarzyna Mędraś 32 I W stanie upadłości. Ryzyka związane z restrukturyzacją i upadłością kontrahentów energetyki Wojciech Bazan, Piotr Celiński

C I E PŁ O WN I C TW O 36 I Kogeneracja, OZE i efektywność Rozmowa z Przemysławem Kołodziejakiem, p.o. prezesa zarządu PGE Energia Ciepła 40 I Przegląd dostępnych technologii magazynowania ciepła pod kątem możliwości ich integracji z dużymi systemami ciepłowniczymi Piotr Reszel, Arkadiusz Szczęśniak, Wojciech Bujalski 46 I Obowiązek przyłączenia do sieci Katarzyna Mędraś 52 I Kogeneracja w skali mikro Wojciech Sikorski

24 Przemysł w Pandemii. Jak można wyjść z kryzysu? Jan Sakławski C I E PŁ O WN I C TW O

Fot.: PEC Gliwice

Z Ż y ci a b r a n ż y

O c h r o n a ś r odo w i s k a

PA L I WA 68 I Rola węgla kamiennego w ciepłownictwie. Stan obecny i perspektywy Monika Porzerzyńska-Antonik, Anna Kielerz 75 I Dużo pomysłów małej ciepłowni Paweł Łazicki

Kogeneracja, OZE i efektywność Rozmowa z Przemysławem Kołodziejakiem, p.o. prezesa zarządu PGE Energia Ciepła cie p ł o w n ic t w o Fot.: 123rf

58 I Aglomeracja elektrostatyczna cząstek w hybrydowych systemach oczyszczania spalin Arkadiusz T. Sobczyk, Anatol Jaworek, Andrzej Krupa, Artur Marchewicz, Tadeusz Czech, Łukasz Śliwiński, Damian Rosiak 64 I Nowoczesne technologie spalania wysokokalorycznych frakcji odpadów Rafał Psik

U t r z y m a n ie Ruc h u 76 I Na specjalne wymagania ruchowe. Pompy o niskim i ultraniskim wyróżniku szybkobieżności Janusz Skrzypacz, Przemysław Szulc, Witold Lorenz

E n e r g e t y k a P r ze m y s ł o w a 86 I Niezależni energetycznie. Biogazownie rolnicze jako element zrównoważonej i neutralnej klimatycznie produkcji Goodvalley Polska

F elie t o n 90 I Nam strzelać nie kazano.– Wstąpiłem na działo Jerzy Łaskawiec

Obowiązek przyłączenia do sieci Katarzyna Mędraś

ECiz 3/2020 3

O D R E D AK C J I

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

Maciej Szramek redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 18 tel. kom. 602 117 145 e-mail: maciej.szramek@e-bmp.pl

Nowa rzeczywistość W

2019 roku o tej porze roku miałem za sobą organizację czterech konferencji naukowo-technicznych oraz wydanie czterech numerów „Energetyki Cieplnej i Zawodowej”. Zrobiłem pewnie około dziesięciu tysięcy kilometrów w co najmniej kilkunastu podróżach służbowych i na początku lipca spędzałem już swój urlop, zaliczając kolejne szczyty Korony Gór Polski.

o dziś, a mamy początek lata 2020, BMP zrealizowała dwie konferencje w branży energetycznej i przygotowała dwie gazety (obecna jest trzecia) oraz pięć „energetycznych” webinarów. Jedno wydarzenie z tegorocznego kalendarza BMP zniknęło całkowicie (Konferencja „Własne Źródła Energii”) – zrealizowaliśmy je w formie webinarium, a kolejne musiało zostać przełożone. Delegacji odbyłem kilka, parę tygodni spędziłem też na pracy zdalnej, a na urlop nie ma za bardzo czasu.

ak zmieniła się moja zawodowa rzeczywistość. Każdy z Państwa też pewnie zmierzył się z jakąś większą czy mniejszą zmianą. Jakiej doświadczyła natomiast cała energetyka?

owyższe pytanie zadaliśmy gronu ekspertów i przedstawicieli branży, którzy podzielili się z nami swoimi przemyśleniami na temat tego, czy pandemia ma (lub będzie miała) wpływ na energetykę cieplną i zawodową. Rozwijając ten temat, zdecydowaliśmy się również zamieścić w bieżącym numerze teksty, które ów wpływ, konsekwencje koronawirusa, przedstawiają od strony prawnej.

onferencją, którą przenieśliśmy w czasie, jest oczywiście Wiosenne Spotkanie Ciepłowników – w tym roku tradycyjnie odbywa się w Zakopanem, a nietradycyjnie – w lipcu. Będzie to jedno z pierwszych tak znaczących wydarzeń branżowych w Polsce i z pewnością jedno z największych wyzwań, z jakim kiedykolwiek mieliśmy do czynienia. W porozumieniu z odpowiednimi instytucjami państwowymi wypracowaliśmy taki model

4 ECiz 3/2020

organizacji, aby wydarzenie mogło odbyć się w jak najbardziej bezpiecznych warunkach.

racji tego przeniesienia „Spotkania”, obecny numer ma być dystrybuowany podczas sympozjum i z tego powodu zamieszczamy w nim wiele treści poświęconych ciepłownictwu. Na początku działu zachęcam do przeczytania rozmowy z Przemysławem Kołodziejakiem, p.o. prezesa zarządu w PGE Energia Ciepła, z którym rozmawiamy o pandemii, perspektywach branży i działaniach największej spółki ciepłowniczej w kraju. Prof. Wojciech Bujalski z Politechniki Warszawskiej pisze z kolei o magazynach ciepła w kontekście ich wykorzystania w dużych systemach ciepłowniczych, a Katarzyna Mędraś z kancelarii prawnej Adrem zajmuje się tematem obowiązku przyłączania do sieci.

magazynie nie zabrakło też artykułów związanych z ochroną środowiska („Aglomeracja elektrostatyczna cząstek w hybrydowych systemach oczyszczania spalin”), rynkiem paliw („Rola węgla kamiennego w ciepłownictwie. Stan obecny i perspektywy”), utrzymaniem ruchu („Na specjalne wymagania ruchowe. Pompy o niskim i ultraniskim wyróżniku szybkobieżności”) czy energetyką przemysłową („Niezależni energetycznie. Biogazownie rolnicze jako element zrównoważonej i neutralnej klimatycznie produkcji”).

becnie trwają już intensywne przygotowania największego wydarzenia organizowanego przez wydawnictwo BMP, czyli ENERGETYKA BEŁCHATÓW 2020 (7-9 września, Bełchatów), na które już teraz serdecznie zapraszam i które, mamy nadzieję, odbędzie się już w innej, trochę spokojniejszej rzeczywistości.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

BMP to firma od ponad 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec dr hab. inż. Roman Krok prof. Pol. Śl., Politechnika Śląska prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia GórniczoHutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Maciej Szramek Redakcja techniczna Maciej Rowiński, Marek Fichna Sprzedaż: Kalina Barlik Prenumerata: Aneta Jaroszewicz Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% VAT) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf

W O B I E KTYW I E

Łagisza stabilnym źródłem ciepła TAURON zakończył uciepłownienie Elektrowni Łagisza. Ostatnim etapem inwestycji było przekazanie do eksploatacji nowej kotłowni szczytowo-rezerwowej, która zapewni dostawy ciepła podczas dużego zapotrzebowania lub postoju bloku 460 MWe. Źródło: materiały prasowe TAURON

ECiz 3/2020 5

z portalu kierunek e n e r g e t y k a . pl

Wykonawca rozbudowy Terminalu LNG wybrany

Na terenie Zakładu Górniczego Brzeszcze będzie produkowana energia elektryczna i ciepło z gazu pochodzącego z odmetanowania kopalni. W 2021 roku pracę rozpocznie instalacja kogeneracyjna, złożona z dwóch silników metanowych.

Polskie LNG z grupy GAZ-SYSTEM oraz Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście podpisali umowy z konsorcjum firm PORR S.A. i TGE Gas Engineering GmbH na wykonanie rozbudowy Terminalu LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Fot.: 123rf

Prąd i ciepło wyprodukuje kopalnia

Źródło i fot.: informacja prasowa

6 ECiz 3/2020

Wartość podpisanych umów wynosi łącznie ok. 1,9 mld zł. Termin zakończenia inwestycji to koniec 2023 roku. Umowy dotyczą wykonania rozbudowy części lądowej, a także części morskiej Terminalu LNG, prowadzonej w kooperacji z Zarządem Morskich Portów Szczecin i Świnoujście w formule „zaprojektuj i wybuduj”. Zakres umów obejmuje opracowanie dokumentacji projektowej (projektu budowlanego i wykonawczego), wykonanie prac budowlano-montażowych oraz rozruch instalacji i uzyskanie wymaganych pozwoleń. Źródło: informacja prasowa

C I E KAW O STKA Fot.: 123rf

Eksploatacja węgla kamiennego przez ZG Brzeszcze prowadzona jest w warunkach wysokiego zagrożenia metanowego. Dla poprawy bezpieczeństwa kopalnia prowadzi działania polegające na systematycznym odmetanowaniu pokładów węgla. Metan ze złóż węgla w ponad 50 procentach ujmowany jest przez system dołowej sieci rurociągów i stację odmetanowania na powierzchni. Pozostała część gazu odprowadzana jest przez szyby wentylacyjne. Pozyskany metan sprzedawany jest na rynku – w 2019 roku sprzedaż kształtowała się na poziomie 34 mln m3. W celu zwiększenia gospodarczego wykorzystania metanu, do obecnie budowanych dwóch silników gazowych planuje się dołączyć dwa koleje, co docelowo pozwoli na uruchomienie czterech silników o łącznej mocy 11 MW. W 2021 roku rozpocznie pracę instalacja zabudowana na terenie ZG Brzeszcze, w skład której wchodzą dwa silniki. – Obecnie trwają uzgodnienia projektowe inwestycji, a rozpoczęcie prac konstrukcyjnych przewiduje się na trzeci kwartał tego roku. Nowe instalacje kogeneracyjne przyczynią się nie tylko do bardziej efektywnego wykorzystania energii chemicznej zawartej w gazie z odmetanowania pokładów węgla, ale również do zwiększenia udziału Grupy TAURON w Rynku Mocy – mówi Tomasz Cudny, prezes zarządu TAURON Wydobycie. Długookresowe prognozy metanowości eksploatowanych pokładów ZG Brzeszcze wskazują na znaczące zwiększenie wolumenu i ustabilizowanie składu pozyskiwanego gazu metanowego. Budowa instalacji kogeneracyjnych bezpośrednio powiązana jest również ze skutecznymi działaniami na rzecz poprawy środowiska. Zagospodarowanie większej ilości gazu z odmetanowania pozwoli również na ograniczenie wpływu na środowisko naturalne oraz obniży koszty związane z emisją metanu do atmosfery. Realizacja projektu wpisuje się w założenia Strategicznej Agendy Badawczej Grupy TAURON. Grupa nabywa też nowe kompetencje w zakresie budowy i obsługi kogeneracyjnych źródeł gazowych. Budowę instalacji realizuje spółka TAURON Nowe Technologie.

Ministerstwo Klimatu oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ruszają z trzema nowymi programami dotyczącymi elektromobilności, skierowanymi do różnych

beneficjentów, na łączną kwotę blisko 150 mln zł. Nabór wniosków do programów „Zielony samochód”, „eVAN” i „Koliber” rozpoczął się 26 czerwca br. Jak podkreślił minister klimatu Michał Kurtyka, to kompleksowe wsparcie pomoże m.in. poprawić jakość powietrza, ograniczyć emisję CO2, a także obniżyć poziom hałasu oraz zużycie energii i paliw w transporcie. Źródło: NFOŚ

z portalu k ie r u n e k e n e r g e t y k a . p l

Coraz więcej OZE w Grupie PGE Od 25 czerwca miasto wielkości Lublina będzie miało energię elektryczną z wiatru. Grupa PGE uruchomiła dwie nowe farmy wiatrowe: Starza/Rybice i Karnice II o łącznej mocy zainstalowanej blisko 100 MW.

R O Z MA I T O Ś C I

Blisko

30 tysięcy

W ramach inwestycji powstałej na obszarze powiatów Kamień Pomorski i Gryfice zbudowano 33 wiatraki o mocy znamionowej 2 MW i 10 wiatraków o mocy 2,2 MW wraz z infrastrukturą towarzyszącą i wyprowadzeniem mocy w postaci dwóch stacji transformatorowych. Do wykonania fundamentów wszystkich wiatraków zużyto 16.340 m³ betonu (ponad 1800 kursów betonowozów) oraz 2 120 ton stali zbrojeniowej (to więcej niż waży 8 samolotów pasażerskich Boeing 787 Dreamliner). Turbiny, każda o wadze ok. 260 ton, zostały zamontowane odpowiednio na 110 i 125-metrowych wieżach. Pracujące na nich łopaty wykonane z laminatu (mieszanki włókna szklanego i żywicy) mają średnicę 100 lub 110 metrów długości. – Oddane do użytku dwie nowe lądowe farmy wiatrowe sprawiły, że łączna moc zainstalowana farm wiatrowych Grupy PGE zwiększyła się o blisko 20 proc., do 647 MW. PGE czuje się odpowiedzialna za rozwój niskoemisyjnych projektów, które mają istotne znaczenie dla mieszkańców naszego kraju. Równolegle w całej Polsce rozwijamy projekty fotowoltaiczne i intensywnie pracujemy nad budową farm wiatrowych na Bałtyku – mówi Wojciech Dąbrowski, prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej. Budowa nowych farm wiatrowych – dzięki której uda się uniknąć emisji ponad 200 tys. ton dwutlenku węgla – była możliwa dzięki wygranej w 2018 r. aukcji na sprzedaż energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych źródeł energii. Na potrzeby przedsięwzięcia o roboczej nazwie Klaster, obok elektrowni z infrastrukturą towarzyszącą i wyprowadzeniem mocy, powstała też trzydziestokilometrowa kablowa linia wysokiego napięcia pomiędzy Kamieniem Pomorskim i Skrobotowem. Przyczyni się ona do poprawy bezpieczeństwa energetycznego oraz parametrów pracy sieci dystrybucyjnej w całym regionie. Źródło: materiały prasowe

przeciwników likwidacji kompleksu Turów podpisało się pod dokumentem, który ma trafić do Przewodniczącej Komisji Europejskiej. W akcję zbierania podpisów zaangażowali się mieszkańcy okolicznych powiatów, harcerze, a także pracownicy i strona społeczna PGE GiEK.

„ Źródło: PGE

Porównując liczbę nowych przyłączeń do sieci ciepłowniczej w pierwszym kwartale 2020 roku do tego samego okresu w roku poprzednim, stwierdzamy, że dynamika – pomimo COVID-19 – jest wzrostowa i wynosi ponad 30 MW; w analogicznym okresie za poprzedni rok wynosiła 21,6 MW. – Przemysław Kołodziejak, p.o. prezesa zarządu PGE Energia Ciepła

227 tysięcy kilometrów sieci w smartfonie TAURON Dystrybucja uruchomił nową aplikację dla swoich podwykonawców. Dzięki niej firmy mają dostęp do całej sieci elektroenergetycznej niskiego i średniego napięcia z dowolnego miejsca, 24 godziny przez 7 dni w tygodniu. Przeglądarka Dystrybucyjnej Sieci Energetycznej (PDSE) jest aplikacją dla wykonawców, którzy podpisali z TAURON Dystrybucja umowę na realizację zadań przyłączeniowo-inwestycyjnych na średnim i niskim napięciu. Aplikacja przystosowana jest do każdego urządzenia mobilnego i dostępna poprzez przeglądarkę internetową. Oznacza to dostęp do koniecznych danych związanych z pracami przyłączeniowymi, z każdego miejsca i w każdym czasie. Zgromadzone dane agregują informacje z całego obszaru obsługiwanego przez Operatora Sieci z Grupy TAURON. Obecnie z dostępu do aplikacji stale korzysta ponad 140 firm. – Aplikacja odpowiada na bardzo konkretne potrzeby wykonawców i pracowników. Inicjatorami pomysłu byli praktycy, pracownicy Oddziału TD w Krakowie, którzy na co dzień kontaktują się z wykonawcami prac. Dzięki temu byli w stanie precyzyjnie określić, jak można realnie usprawnić pracę obydwóch stron i jak powinno wyglądać narzędzie, które skróci czas oraz uprości ścieżkę dotarcia do koniecznych danych technicznych – mówi Maciej Mróz, dyrektor Departamentu Inwestycji i Rozwoju Sieci TAURON Dystrybucja. Aplikacja tworzona była w czterech etapach, przy udziale i współpracy wielu specjalistów, a prace nad nią trwały blisko dwa lata. Źródło: materiały prasowe, fot. 123rf

ECiz 3/2020 7

z ż y ci a b r a n ż y

Każdy rodzi się naukowcem Czy są trudne pytania? Czy wodór jest paliwem przyszłości? Który pierwiastek jest najciekawszy i czy każdy może być naukowcem – opowiada dr Tomasz Rożek, dziennikarz, doktor nauk fizycznych i popularyzator nauki. Aleksandra Grądzka-Walasz: Czy jest jakieś pytanie, na które nie zna pan odpowiedzi? Na bardzo wiele pytań nie znam odpowiedzi. W tym na te dotyczące sztucznej inteligencji. One z natury są trudne i możemy tylko próbować sobie pewne rzeczy wyobrażać. Więc niestety zawsze jest tak, że kiedy powstaje nowa technologia i ktoś pyta, jak będzie ona wyglądała w przyszłości, odpowiadam szczerze: „Nie wiem”. Nie sądzę, by osoby, które projektowały pierwsze samochody, zdołałyby opisać z detalami, jak pojazdy te będą wyglądały np. sto lat później. I to w zasadzie dotyczy każdej technologii. Brak jest sposobu na przewidywanie przyszłości. Co prawda staram się o niej opowiadać na podstawie tego, co podpowiada mi intuicja, ale mam też świadomość, że niekoniecznie musi być tak, jak mi się wydaje.

Tomasz Rożek: Jest pan doktorem nauk fizycznych, ale dzisiaj zapytam o inną dziedzinę. Jak wspomina pan lekcje chemii? Bardzo dobrze. Moja mama jest naukowcem chemikiem, także mam do osób zajmujących się tą dyscypliną

ogromną słabość. Często śmiejemy się i prowadzimy ożywioną dyskusję na temat tego, czy chemia jest działem fizyki. To moja osobista teza, choć rozumiem, że może u chemików wzbudzać pewne kontrowersje. Owszem, może nauki te biegną trochę równolegle, ale fizyka patrzy na nasze otoczenie znacznie szerzej, w większej skali – od rzeczy najmniejszych, do tych największych. Zresztą tak naprawdę uważam, że nauka nie powinna być podzielona, a traktowana jako całość.

Co pan przez to rozumie? Uczymy dzieci w szkole, dzieląc naukę na biologię, chemię i fizykę, a to duży błąd. Rozumiem motywację – tak łatwiej ogarnąć plan lekcji – ale widzę też, ile negatywnych konsekwencji przynosi fakt, że programy nauczania nie są ze sobą skorelowane. Bo czy gęstość w fizyce jest inna niż w chemii? Czy dzieci muszą przekształcać wzory na fizyce czy chemii, gdy jeszcze nie nauczyły się tego na matematyce? Zasady we wszystkich naukach są takie same.

I takie samo jest chyba u wszystkich dzieci podejście do eksperymentów. A jak było u pana? Starałem się dużo eksperymentować, gdyż zawsze ciekawie jest coś empirycznie sprawdzić. Zresztą każdy człowiek, rodząc się, jest poniekąd naukowcem: wszystko sprawdza, testuje narzędziami, które ma do dyspozycji. Małe dziecko każdy przedmiot wkłada do buzi, chce go skosztować, zrzuca rzeczy i dziwi się, że jedne się tłuką, a inne odbijają. To pewien rodzaj eksperymentów, podczas których taki brzdąc najszybciej się rozwija i uczy.

Uważa pan, że obecna sytuacja związana z koronawirusem wpłynie na naukę w kraju i na świecie? Dzisiaj, w trakcie trwania epidemii bardzo trudno jest powiedzieć, jak będą rozwijały się poszczególne gałęzie przemysłu czy dziedziny życia. Gdyby świat był racjonalny, bardziej szanowałby naukowców. No, ale świat racjonalny tylko bywa. Stąd nie odważę się formułować jakichkolwiek przewidywań.

Fot.: BMP

Wracając do chemii. Jaki jest wg pana najbardziej fascynujący pierwiastek lub związek chemiczny?

8 ECiz 3/2020

Jakiś czas temu prowadziłem Śląski Festiwal Nauki w Katowicach, podczas którego pewien młody człowiek ze Szkocji, który opowiadał o pierwiastkach, zadał mi dokładnie to samo pytanie. Odpowiem tak, jak i jemu: mam pewną słabość do wodoru.

Fot.: 123rf

z ż y ci a b r a n ż y

NOWE TECHNOLOGIE T. Rożek: Niestety zawsze jest tak, że kiedy powstaje nowa technologia i ktoś pyta, jak będzie ona wyglądała w przyszłości, odpowiadam szczerze: „Nie wiem”. Nie sądzę, by osoby, które projektowały pierwsze samochody, zdołałyby opisać z detalami, jak pojazdy te będą wyglądały np. sto lat później

Dlaczego?

Czasami jest tak, że te najbardziej racjonalne rozwiązania nie są najbardziej popularne, gdyż zmiana technologii z paliw Gdyż to najprostszy, a zarazem najczęściej występujący kopalnych na wodór jest trudna, chociażby dlatego, że pierwiastek we wszechświecie. Jest „podstawowym klockiem” konieczne byłoby produkowanie dużej liczby aut wodorowych. całego fizycznego świata. Wszystkie atomy pierwiastków Sama produkcja nie jest jakimś cięższych były kiedyś wodorem. większym problemem, to Poza tym wodór może będzie tylko kwestia pieniędzy, ale te paliwem przyszłości, kto wie... Gdyby świat był racjonalny, samochody muszą przecież Mam również pewną słabość bardziej szanowałby naukowców gdzieś tankować, mając do do jedynego radioaktywnego dyspozycji nie dwie czy trzy gazu, czyli radonu, który stacje, ale całą sieć. A to na razie niegdyś badałem naukowo. trudne do wyobrażenia. Pamiętajmy, że sieć dystrybucyjna paliw płynnych powstawała stopniowo przez dziesiątki lat. Myślałam, że wymieni pan węgiel, grafen… Dlatego to trudne pytanie, bo przecież wszystko jest z węgla: my jesteśmy z węgla, życie postawione jest na węglu. To też Na zakończenie – pytanie z kosmosu. Mój syn często pierwiastek, który w przeszłości pozwolił nam się bardzo mówi do mnie: „Mamo, kocham cię jak wszystkie gwiazrozwinąć technologicznie – mam tu na myśli oczywiście dy na niebie”. paliwa kopalne. Jego przyszłość także wydaje się bardzo Ile tych gwiazd właściwie mamy? ciekawa i szeroka – na węglu i na jego strukturach, takich jak Ojej, musi bardzo panią kochać, powiedziałbym nawet, grafen, na fulerenach czy nanorurkach oparta będzie przyszła że nieskończenie! Nie wiemy, ile jest gwiazd w całym elektronika, wiele nowych materiałów czy kompozytów. wszechświecie, na pewno w samej Drodze Mlecznej jest ich Ok, przekonałem się – do wodoru i radonu dopisuję i węgiel. kilkaset miliardów. Taka liczba jest trudna do wyobrażenia. Kiedyś zresztą próbowałem to przeliczyć, jakoś zobrazować. Popatrzyłem na wymiary dużego basenu olimpijskiego. Gdyby Czy wspomniany wodór może faktycznie wysypać go piaskiem, jego ziarenek byłoby z grubsza kilkaset stać się paliwem przyszłości? miliardów. To daje ogólne pojęcie, ile jest gwiazd tylko Wodoru jest w naszym otoczeniu bardzo dużo, co mogłoby w jednej galaktyce i to na dodatek dosyć małej. wskazywać, że to wymarzone paliwo na kolejne lata. Wiemy jednak, że nie da się go tak po prostu pozyskać, _______________________________________________________________________ może być niebezpieczny i trudny do magazynowania. Rozmawiała Aleksandra Grądzka-Walasz, redaktor czasopisma Jeśli miałyby być paliwem przyszłości, to trzeba by było „Chemia Przemysłowa” i portalu www.kierunekCHEMIA.pl zbudować całą infrastrukturę, której dzisiaj nie mamy.

ECiz 3/2020 9

z ż y ci a b r a n ż y

Problem z metanem przy przejściu z węgla na gaz Niemieckie ciepłownictwo ostatecznie zrezygnuje z węgla w 2038 roku, lecz proces ten, określany jako „fuel switch“, ma już miejsce od wielu lat. Elektrociepłownie węglowe są w Niemczech zamykane i zastępowane elektrociepłowniami na gaz ziemny. Korzystny wpływ tego procesu na klimat zauważalny był już w zeszłym roku..

Instytut Frauenhofera opublikował informację o tym, że już latem 2019 roku „fuel switch“ doprowadził do redukcji emisji CO2 o jedną trzecią. To zaskakująco dobry wynik, biorąc pod uwagę to, że olbrzymia większość elektrociepłowni gazowych dopiero teraz jest uruchamiana. Uwzględniając cały rok 2019, niemiecka energetyka wyemitowała o 50 milionów ton dwutlenku węgla mniej. Sukces ten Niemcy zawdzięczają głównie energetyce, ponieważ w transporcie i przemyśle nie udało się ograniczyć emisji. To właśnie dzięki energetyce całość niemieckiej emisji CO2 spadła do poziomu 811 milionów ton. W 2019 roku niemieckie elektrociepłownie gazowe wytworzyły o 11% energii więcej w porównaniu z 2018 rokiem. W bieżącym roku liczba ta z pewnością znacznie wzrośnie i to nie tylko z powodu tego, że elektrociepłowni gazowych jest w Niemczech coraz więcej, ale także ze względów czysto ekonomicznych związanych z rekordowo niską ceną gazu ziemnego na rynkach międzynarodowych. Większy udział gazu ziemnego w niemieckiej energetyce skutkuje co prawda ograniczeniem emisji dwutlenku węgla, ale równocześnie stwarza nowy problem, którym jest metan.

zarówno przy uzyskaniu koniecznych pozwoleń, jak i przy praktycznej realizacji budowy, której zakończenie musiało być wielokrotnie odraczane.

Aleksandra Fedorska korespondentka polskich i niemieckich portali branżowych. Jej specjalizacją jest polityka energetyczna Niemiec, Danii, Szwecji, Austrii, Szwajcarii oraz krajów Beneluksu. Śledzi przebieg kampanii wyborczych we wszystkich wymienionych krajach pod względem polityki energetycznej

Dobrym przykładem jest tu miasto Kilonia, położone nad Bałtykiem, na północy Niemiec. Ćwierćmilionowa Kilonia przez 48 lat korzystała z elektrociepłowni węglowej „Gemeinschaftskraftwerk Kiel“. Dysponowała ona mocą 354 MW i była własnością koncernu Uniper, który obecnie należy do fińskiej firmy Fortum. Wcześniej Uniper podlegał niemieckiemu koncernowi EON. Już od 2012 roku chciano zastąpić stary Gemeinschaftskraftwerk Kiel nową i technologicznie bardziej wydajną elektrownią. Najpierw planowano budowę nowoczesnej jednostki węglowej (800 MW), podobnej do kontrowersyjnej elektrociepłowni w Datteln. Na węgiel nie zgodzili się jednak przedstawiciele władz miejskich, więc zdecydowano się na wykorzystanie gazu ziemnego. Jednak od początku projekt napotykał na kolejne problemy,

10 ECiz 3/2020

W końcu Kilonia, w listopadzie 2019 roku, mogła się pochwalić nową elektrociepłownią „Küstenkraftwerk KIEL“, która jest własnością lokalnego operatora Stadtwerke Kiel. Jej moc wynosi 384 MW, a produkcja to w połowie energia elektryczna, a w połowie cieplna. Swoimi zasługami dla klimatu Kilończycy nie cieszyli się zbyt długo, bo już w lutym 2020 lokalna prasa ujawniła inny poważny problem, którym jest emisja metanu, do jakiej dochodzi w tym krótkim momencie, gdy otwierane są jednocześnie zawory wlotowe i wylotowe. Metan ulatniający się kominem jest zdaniem ekspertów 25-28 razy bardziej szkodliwy dla klimatu od dwutlenku węgla. Niemiecki Federalny Urząd Ochrony Środowiska (Umweltbundesamt) zwrócił uwagę, że z powodu uruchomienia Küstenkraftwerk KIEL do atmosfery trafiło o 15% więcej gazów szkodliwych dla klimatu w porównaniu do starych instalacji.

W obronie nowej elektrociepłowni argumentował jej główny inżynier Jörg Teupen, zwracając uwagę na to, że przy planowaniu i budowie Küstenkraftwerk KIEL nieustannie myślano o maksymalnym ograniczeniu emisji. Teupen zaznaczył, że emisję CO2 zredukowano o 70% w porównaniu ze starą elektrociepłownią. Przyznał jednak, że nie ma obecnie technicznych metod zapobiegania emisji metanu z elektrociepłowni. Problem metanu budzi coraz większy niepokój niemieckich mediów i organizacji na rzecz klimatu. Szczególnie kontrowersyjna okazała się tu kwestia udzielonych wcześniej pozwoleń na uruchomienie elektrociepłowni gazowych przez lokalne instytucje. Wiele wskazuje na to, że pominęły one kontrole emisji innych gazów i koncentrowały się wyłącznie na dwutlenku węgla.

Przemysłowe Systemy Ochrony Powietrza

www.instalfilter.pl

MOŻESZ NA NAS LICZYĆ NA KAŻDYM ETAPIE REALIZACJI

Nowoczesna technologia odpylania, filtracji i neutralizacji zanieczyszczeń dla energetyki, ciepłownictwa i różnych gałęzi przemysłu.

ul. Północna 1A

64-000 Kościan

tel: +48 65 535 12 00

fax: +48 65 619 45 45

fax serwis: +48 65 619 45 44

biuro@instalfilter.pl

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

Energetyka w czasach PANDEMII opracowanie: Przemysław Płonka, Maciej Szramek, „Energetyka Cieplna i Zawodowa”

12 ECiz 3/2020

Fot.: 123rf

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

Od kilku miesięcy temat numer 1 na świecie to oczywiście pandemia koronawirusa, która zmieniła życie milionów ludzi, ale i funkcjonowanie wszystkich branż przemysłu, w tym zarządzających tzw. infrastrukturą krytyczną. Jakie piętno odcisnął Covid-19 na energetyce? Czy wpłynie na jej kondycję finansową? Zmieni sposób zarządzania personelem? Czy przyspieszy inwestycje np. w rozwiązania informatyczne? A może opóźni wdrażanie założeń unijnej polityki klimatycznej? ECiz 3/2020 13

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

Z a g w a r a n t o w a ć b ez p iecze ń s t w o

Fot.: PGE

Misją naszej Grupy jest zagwarantowanie stałych dostaw energii elektrycznej i ciepła wszystkim mieszkańcom Polski. W obliczu zagrożenia koronawirusem oraz w trosce o wspólne bezpieczeństwo w spółce, koncentrowaliśmy się właśnie na tym zadaniu.

14 ECiz 3/2020

Nasze działania wpisały się w wysokie standardy Wszystkie działania, jakie podjęła PGE, wyznaczane przez administrację państwową. pokazały, że byliśmy dobrze przygotowani na Skuteczną walkę z pandemią zagwarantowały sytuacje kryzysowe i prawidłowo reagowaliśmy na wspólne i odpowiedzialne zagrożenie COVID-19. działania. Pomiary Każdy z naszych Bezpieczeństwo naszych temperatur przy pracowników wykonywał wejściu do zakładów, swoje obowiązki pracowników stanowiło zapewnienie środków z zaangażowaniem, czując gwarancję pewnych do dezynfekcji i środków się odpowiedzialnym i stabilnych dostaw energii ochrony osobistej za bezpieczeństwo to tylko najbardziej własne, swoich elektrycznej do gospodarstw widoczne przykłady współpracowników domowych, szpitali, obiektów tego, jak zadbaliśmy i klientów. o pracowników. Bezpieczeństwo użyteczności publicznej, Przykładowo naszych pracowników instytucji i firm w szczytowych stanowiło gwarancję momentach pandemii pewnych i stabilnych w PGE GiEK każdego dostaw energii dnia wydawanych było ok. 16 tysięcy maseczek elektrycznej do gospodarstw domowych, szpitali, ochronnych, ok. 22 tysięcy par rękawiczek i niemal obiektów użyteczności publicznej, instytucji i firm. 1300 litrów płynów do dezynfekcji. W naszej działalności zawsze Wojciech Dąbrowski wykazywaliśmy się dużą troską prezes zarządu PGE Polskiej Grupy o naszych partnerów biznesowych Energetycznej i klientów, jednocześnie otaczając opieką najbardziej potrzebujących. Zarząd PGE Polskiej Grupy Energetycznej przeznaczył 5 mln zł na wsparcie kilkunastu szpitali w całej Polsce wskazanych przez Ministerstwo Zdrowia we współpracy z Ministerstwem Aktywów Państwowych, które znajdowały się na pierwszej linii frontu walki z pandemią. Blisko 100 pracowników PGE zaangażowało się w pomoc przy obsłudze Infolinii NFZ. Naszym wsparciem objęci zostali seniorzy, w tym także powstańcy warszawscy, którzy otrzymali środki do dezynfekcji, obiady i inną pomoc od wolontariuszy – pracowników PGE. Włączyliśmy się również w ogólnopolskie akcje społeczne #zostanwdomu oraz #MAPdlaPolaków. Wymagający okres pandemii był dla nas wszystkich sprawdzianem z odpowiedzialności i solidarności, który zdaliśmy celująco.

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

C e n n a le k cj a

Fot.: Veolia

W naszych działaniach musieliśmy zadbać o zagwarantowanie dalszego funkcjonowania firmy zabezpieczającej potrzeby prawie 3 milionów Polaków, z zapewnieniem maksymalnego bezpieczeństwa 4 600 naszych pracowników.

Epidemia od samego początku miała wpływ na naszą branżę, ponieważ zapewniamy usługi, które są kluczowe dla lokalnych społeczności – w przypadku Veolii, oprócz produkcji i dostarczania ciepła oraz energii, jest to też woda. To oznacza, że spoczywa na nas wyjątkowa odpowiedzialność, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że naszymi klientami jest 109 samorządów i ponad 250 szpitali i placówek opieki medycznej, tak ważnych w obecnej sytuacji. W naszych działaniach musieliśmy zadbać o zagwarantowanie dalszego funkcjonowania firmy zabezpieczającej potrzeby prawie 3 milionów Polaków z zapewnieniem maksymalnego bezpieczeństwa 4 600 naszych pracowników, ponieważ bez nich nic nie byłoby możliwe. Pierwszą konsekwencją była zatem reorganizacja pracy. We wszystkich spółkach powołaliśmy zespoły kryzysowe, wdrożyliśmy plany ciągłości działania i modyfikowaliśmy je na bieżąco. Do minimum ograniczyliśmy personel, realizujący swoje obowiązki w miejscu pracy. Dodatkowo odwołaliśmy lub przełożyliśmy w czasie wszystkie prace, które

Frédéric Faroche prezes zarządu, dyrektor generalny Veolia Polska

nie są ani pilne, ani związane bezpośrednio z zapewnieniem dostaw energii. W pozostałych przypadkach praca została zorganizowana zdalnie, z wykorzystaniem szeregu narzędzi cyfrowych. Epidemia ma również skutki długoterminowe, zwłaszcza na poziomie zarządzania, ponieważ stanowi impuls do przemyślenia na nowo procedur oraz norm. Przez to może okazać się cenną lekcją z perspektywy technicznej i organizacyjnej. Epidemia pokazała, że tego typu wydarzenia muszą być uwzględniane w planach i strategiach biznesowych. To z kolei oznacza, że dalekowzroczna identyfikacja szans i zagrożeń, elastyczność oraz rozwój zdolności adaptacyjnych stają się absolutnie kluczowe. W praktyce może się to też przełożyć na przykład na decyzje o rozwoju usług dla rynków, które są bardziej „odporne” na tego typu wydarzenia. Poza tym okazało się, że wiele rozwiązań wprowadzonych na potrzeby sytuacji kryzysowej sprawdza się doskonale, więc może być kontynuowanych nawet w „normalnych” czasach.

ECiz 3/2020 15

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

P r a c a w cz a s ie p a n de m ii Doświadczenia Grupy GPEC pokazały, że zarówno klienci, jak i pracownicy szybko zaadaptowali się do nowej rzeczywistości i nauczyli się w niej funkcjonować. Fot.: GPEC

Marcin Lewandowski prezes zarządu w Grupie GPEC

Sektor ciepłowniczy w Polsce przeżywa trudny okres nie tylko z powodu pandemii i ograniczeń, jakie nakłada ona na prowadzenie działalności biznesowej, ale także ze względu na ekstremalnie ciepłą zimę, która występowała w całym kraju na przełomie 2019 i 2020 roku. Na zdecydowanie mniejsze przychody firm ciepłowniczych nałożyły się obostrzenia w prowadzeniu działań handlowych zarówno na rynku wtórnym, jak i pierwotnym. Dodatkowo doszły utrudnienia w terminowej realizacji inwestycji związane z tym, że w zmienionym modelu pracy urzędów pozyskiwanie pozwoleń i dokonywanie uzgodnień inwestycyjnych wydłużyło się. Pośrednio pandemia ma także pozytywny wpływ na część usług oferowanych w sektorze ciepłowniczym, którego specyfika kontaktu z klientem nie pozwala na całkowite przeniesienie działalności do sieci. Rośnie zainteresowanie klientów automatyką pogodową. Zautomatyzowanie sieci

16 ECiz 3/2020

pozwala uniknąć zbędnych wizyt pracowników pogotowia ciepłowniczego w domu klienta. Rygor sanitarny stał się więc pośrednio impulsem do utrzymywania dostaw ciepła przez cały rok, regulowanego temperaturą na zewnątrz, niezależnie od tzw. sezonów grzewczych. Wiele firm, które przed pandemią posiadały w swoich pakietach usługi prooszczędnościowe, ma teraz okazję szerzej zawalczyć o rynek. Grupa GPEC, poza podstawową działalnością ciepłowniczą, zarządza największymi obiektami użyteczności publicznej, m.in. Stadionem Śląskim, Stadionem Energa Gdańsk, Międzynarodowymi Targami Gdańskimi czy kompleksem biznesowym Olivia Business Centre. Na zarządzanych przez nas obiektach jesteśmy w stanie osiągać oszczędność w zużyciu ciepła do nawet 5% w skali roku. W przypadku zużycia energii elektrycznej notujemy podobne spadki, ale przy zastosowaniu paneli fotowoltaicznych to nawet -15% w skali roku. To dane z obiektów na terenie Gdańska, w których oszczędności zanotowaliśmy w perspektywie zaledwie kilku miesięcy od wdrożenia usprawnień. Co istotne, nie wiążą się one ze spadkiem komfortu użytkowników. Jak pokazały ostatnie miesiące, firmy niezależnie od sektora, uelastyczniły swoje procesy, ułatwiając ich prowadzenie w nowej rzeczywistości. W wielu aspektach dzieje się to z korzyścią dla klientów i otoczenia biznesowego. Uproszczenie procesów minimalizuje niepotrzebną biurokrację. Kolejnym ciekawym zjawiskiem jest zdolność firm usługowych, w tym także ciepłowniczych, do długotrwałej i masowej pracy zdalnej działów biurowych. Przedłużający się okres pandemii unaocznił, że biura obsługi klienta, dostępne jedynie za pośrednictwem telefonu i poczty elektronicznej, potrafią skutecznie obsługiwać klientów nawet w tak newralgicznym momencie, jakim jest kończenie sezonu grzewczego. Pozostałe obszary także skutecznie radzą sobie bez stacjonarnego biura w klasycznie rozumianym biurowcu. Doświadczenia Grupy GPEC pokazały, że zarówno klienci, jak i pracownicy szybko zaadaptowali się do nowej rzeczywistości i nauczyli się w niej funkcjonować. W ciągu ostatnich kilku miesięcy, w związku z pandemią niemal 200 pracowników biurowych Grupy GPEC pracowało i wciąż pracuje zdalnie. Puste biura dały nam też do myślenia, jak można byłoby wykorzystać je lepiej, dlatego postanowiliśmy rozpocząć dyskusję z pracownikami, jak i w jakim wymiarze pracować zdalnie po powrocie do normalności. Chętne osoby z działów biurowych dostały możliwość na stałe przenieść biuro do swojego domu, oczywiście z możliwością spotkań z pracownikami czy dostępu do dokumentów. Dla pracowników to elastyczność i wygoda, a dla pracodawcy istotna oszczędność. Jak pokazuje doświadczenie innych firm na rynku, coraz więcej biznesów rozważa zmianę modelu na działalność zdalną na stałe. Ciepłownictwo już udowodniło, że z powodzeniem może wpisać się w ten trend.

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

Tec h n icz n ie – do b r ze , fi n a n s o w o – n ie w i a do m o

Jestem przekonany, że w aspekcie technicznym, w którym głównym zadaniem nas wszystkich było i jest utrzymanie ciągłości produkcji energii cieplnej i elektrycznej, przy zachowaniu bezpieczeństwa naszych pracowników, egzamin zdaliśmy pozytywnie. W walce z koronawirusem pomógł nam w dużej mierze wynik naszej dotychczasowej działalności inwestycyjnej, m.in. w zakresie rozwoju sieci informatyki, automatyki i telemetrii. Wdrożone w ECO systemy automatycznego sterowania siecią ciepłowniczą, źródłami wytwórczymi oraz praca zdalna (home office), w połączeniu z procedurami bezpieczeństwa, umożliwiły nam zachowanie pełnej funkcjonalności wszystkich spółek Grupy Kapitałowej ECO, przy ograniczeniu do minimum liczby pracowników pozostających w firmie. To wpłynęło bezpośrednio na obniżenie ryzyka zakażenia naszych zatrudnionych i kontrahentów. W aspekcie finansowym sytuacja nie jest już tak oczywista. Obecnie nie można jeszcze w pełni oszacować oddziaływania pandemii na branżę. Zauważalne są niepokojące symptomy pogorszenia sytuacji finansowej energetyki. Oczywiście jest to efekt złożony, podyktowany wieloma czynnikami, począwszy od ograniczenia przychodów z tytułu mniejszej sprzedaży ciepła (łagodna zima), wysokimi kosztami CO2, ograniczoną konsumpcją i spadkiem cen energii elektrycznej. Dodatkowo, coraz częściej po stronie naszych klientów pojawiają się problemy finansowe skutkujące nieterminowością bieżących płatności. Te wszystkie elementy nie napawają optymizmem. Z drugiej strony, wiosenny okres pandemii zbiegł się z załamaniem cen ropy naftowej, do czego przyczyniła się wojna cenowa i tym samym był to dobry moment do realizacji zakupów paliwa gazowego na kolejne lata. Natomiast zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną ze strony przemysłu skutkowało niższą wyceną kontraktów terminowych na energię elektryczną, co bezpośrednio wpłynęło na niższą cenę praw do emisji CO2. Przedłużająca się pandemia Covid-19 niewątpliwie wpłynie na kondycję finansową energetyki, jednak biorąc pod uwagę wyjątkowość sytuacji oraz skalę możliwych do wystąpienia nieprzewidywalnych zdarzeń, dziś jej końcowy wpływ na energetykę jest trudny do określenia.

Mirosław Romanowicz członek zarządu ECO S.A.

Fot.: ECO S.A.

Wpływ pandemii Covid–19 na branżę energetyki cieplnej i zawodowej należy rozpatrywać w dwóch aspektach: technicznym oraz finansowym.

ECiz 3/2020 17

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

E n e r g e t y k a cie p l n a w „ n o w ej n o r m a l n o ś ci ”

Chociaż w krótkim okresie rzeczywiście epidemia wahnęła rynkiem, powodując spadek cen, i można było zastanawiać się, czy nie zahamuje zmian w kierunku zielonej energii, to jednak jest to zjawisko krótkookresowe, które nie zmieni podejścia strategicznego. Rynek energii wciąż będzie przekształcał się w kierunku digitalizacji i zielonej energii. Co więcej, może się okazać, że epidemia nawet przyspieszy zmiany w stronę czystszego świata. Nowa siła dla dekarbonizacji To, że opłacalność kapitałochłonnych Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w czasie epidemii spadła ze względu na niższe ceny energii na rynku, nie oznacza, że w dłuższej perspektywie zrezygnujemy z zastępowania źródeł emisyjnych zero- lub niskoemisyjnymi. Trend odejścia od węgla i paliw kopalnych, choć krótkoterminowo może zwolnić, to w dłuższej perspektywie się nie zmieni. Co więcej, w tzw. „nowej normalności” trendy dekarbonizacji i elektryfikacji systemów ciepła mogą jeszcze bardziej zyskać na sile. System ciepłowniczy nie może być już traktowany jako odrębny byt, ale jako element szerszej koncepcji, np. Gospodarki Obiegu Zamkniętego (GOZ). W Zabrzu do produkcji ciepła i energii elektrycznej wykorzystujemy RDF, paliwo wyprodukowane z odpadów. To oznacza również, że będziemy mieć do czynienia z większą liczbą rozproszonych źródeł ciepła, a także rosnącymi powiązaniami między systemem ciepłowniczym i energii elektrycznej. Dzięki takim powiązaniom nadwyżki produkcji OZE mogą być wykorzystywane w sposób bardziej efektywny. Kluczem będą tu możliwości magazynowania takiej energii – w Fortum pracujemy w tym kontekście nad procesem elektryfikacji produkcji ciepła systemowego. Systemy energii wymagają uelastycznienia, a okres epidemii przyspieszy zmiany w stronę dekarbonizacji i digitalizacji, które temu uelastycznieniu służą. Wpływ na to będą miały oczywiście krajowe i europejskie programy pobudzenia gospodarki, które w ramach łagodzenia skutków epidemii będą w dużej mierze wspierać sektor energetyczny. Jednak nie mniej ważny będzie dodatkowy impuls, jaki rynek energii dostaje od klientów, którzy bardziej niż kiedykolwiek wcześniej szukają elastycznych rozwiązań. Warto przy tym zauważyć, że aby nowe oczekiwania klientów mogły być spełnione, potrzeba odpowiednych regulacji – ograniczenie sztywnej regulacji w kierunku wolnego rynku i swobodna konkurencja to warunki konieczne, aby klienci mogli uniezależniać się od wahań na rynku, z jakimi mamy teraz do czynienia.

18 ECiz 3/2020

Nowe wymagania klientów Trudny czas epidemii uświadomił tak klientom biznesowym, jak i indywidualnym, potrzebę zabezpieczenia na wypadek kolejnych wzrostów cen energii i przerw w dostawach. Z taką wzmocnioną świadomością klienci jeszcze bardziej niż kiedykolwiek wcześniej poszukują elastycznych Piotr Górnik dyrektor ds. energetyki cieplnej, i efektywnych rozwiązań, Fortum a przyzwyczajeni do kanałów cyfrowych oczekują tego samego od swojego dostawcy ciepła. System, w którym klient jest na końcu łańcucha, powoli odchodzi do przeszłości. Klienci mają bowiem wpływ na zmianę całego procesu produkcji energii – oczekują od nas, dostawców ciepła, dekarbonizacji i poprawy efektywności. Stąd w Fortum nacisk na produkcję energii i ciepła w sposób zero- lub niskoemisyjny, kierunek na wykorzystanie ciepła odpadowego, a także digitalizację. W kontekście dekarbonizacji ważny jest także dalszy rozwój naszej sieci ciepłowniczej, która pozwala na stopniową likwidację tzw. „niskiej emisji”. Z kolei, jeżeli chodzi o digitalizację ciepła sieciowego, uruchamiamy pierwszą w Polsce multiofertę, która obejmuje – oprócz monitoringu zużycia czy optymalizacji poboru ciepła na poziomie budynku – również usługi umożliwiające monitorowanie i zarządzanie zużyciem ciepła przez mieszkańców, aż po dodatkowe usługi z zakresu inteligentnego domu dla lokatorów. Dodatkowo Fortum uruchamia pierwszą w Polsce ofertę umożliwiającą przedpłatowe rozliczenia za prąd. Na razie zaczynamy od aglomeracji wrocławskiej, gdzie we wszystkich mieszkaniach zainstalowane są niezbędne do funkcjonowania tej usługi inteligentne liczniki. Podsumowując, epidemia koronawirusa utwierdza nas, że w Fortum idziemy w dobrym kierunku – od systemów ciepłowniczych klienci w tzw. „nowej normalności” będą wymagać większej elastyczności i efektywności. To doskonale wpisuje się w naszą wizję „dla czystszego świata”, w której bardziej elastyczne i efektywne systemy ciepłownicze przyczyniają się do poprawy jakości życia i funkcjonowania czystszych miast.

Fot.: FORTUM

Czas epidemii to test dla gospodarki i społeczeństwa, jeśli chodzi o poziom digitalizacji. To moment, w którym sprawdzamy, jakie działania można i warto przenieść do internetu. Jednak to, czy zdecydujemy się przedłużyć pracę zdalną i większą część spraw załatwiać online także po epidemii, zależy od podejścia ludzi, którzy te zmiany mieliby utrzymać. W ciepłownictwie nie jest inaczej – to klienci zdecydują, jak będzie wyglądać „nowa normalność”.

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

C ie p ł o w n ic t w o a e p ide m i a C O V I D - 1 9

To wszystko jest dla nas wszystkich dziś bardzo ważne. Zaopatrzenie w ciepło to proces, który nie może zostać przerwany. Dlatego dla przedsiębiorstw ciepłowniczych, obecny i najbliższy okres jest i będzie bardzo dużym wyzwaniem. Od początku stanu epidemii organizacja pracy w ciepłownictwie systemowym musiała zostać dostosowana do wskazań i zaleceń wynikających z przyjętych regulacji w taki sposób, aby zachowana została ciągłość dostaw ciepła do odbiorców. Wymagało to między innymi odpowiedniego przygotowania pracowników i ich zabezpieczenia poprzez zapewnienie środków ochrony osobistej oraz dostosowanie do sytuacji Bogusław Regulski wiceprezes zarządu warunków i organizacji pracy. Wiele czynności Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie administracyjnych zostało przeniesionych do pracy zdalnej. Tam, gdzie tego nie dało się zrobić, czyli w obszarze eksploatacji systemów zarówno z sytuacji materialnej odbiorców ciepłowniczych: źródeł ciepła, obsługi sieci ciepła, jak też przyjętych w tym czasie regulacji ciepłowniczych, węzłów, pogotowia technicznego, prawnych. Zawarto np. taką w przepisach tarczy wprowadzone zostały systemy organizacji antykryzysowej, która nakazuje dostarczanie pracy umożliwiające minimalizację zagrożenia ciepła pomimo nieregulowania należności wystąpienia zakażeń wśród pracowników przez jego odbiorcę. Zaczyna też narastać – systemy rotacyjne, dyżury domowe czy problem podmiotów, które utraciły zdolność wręcz skoszarowanie załogi na terenie zakładu. do prowadzenia działalności. Wszystko to Wszystkie te działania jak na razie przynoszą w istotny sposób pogarsza i tak już nie najlepszą oczekiwane efekty – ciepło bez problemów sytuację sektora ciepłownictwa systemowego, dociera do wszystkich którą przedstawiła odbiorców. Udało się Izba Gospodarcza również zminimalizować Niewątpliwy wpływ na dalszą Ciepłownictwo Polskie początkowe osłabienie jeszcze przed stanem sprawność przedsiębiorstw w realizacji prac epidemii w „Raporcie ciepłowniczych będzie miało remontowych o ciepłownictwie i inwestycyjnych, systemowym”. pogorszenie ich sytuacji chociaż w niektórych Pogłębienie się złej finansowej, spowodowane przypadkach mogą sytuacji ekonomicznej możliwością wystąpienia wystąpić opóźnienia przedsiębiorstw w zakresie dostosowania zakłóceń w przepływach ciepłowniczych instalacji do uderzy w zdolność finansowych konkluzji BAT czy też realizacji procesów zakończenia wcześniej inwestycyjnych rozpoczętych inwestycji dostosowujących modernizacyjnych. Powody tych opóźnień nasz sektor do nowych wymagań europejskiej wynikają np. z czasowych ograniczeń procedur i krajowej polityki energetyczno-klimatycznej. administracyjnych, jak też innych ograniczeń Może też, chociaż takiego scenariusza nikt na wpływających na działania wykonawców. razie nie zakłada, zagrozić bieżącej działalności Ale to, co będzie miało niewątpliwy wpływ na przedsiębiorstw ciepłowniczych. Zapewne dalszą sprawność przedsiębiorstw ciepłowniczych, wymagać to będzie mechanizmów osłonowych to pogorszenie ich sytuacji finansowej, specjalnie dedykowanych ciepłownictwu, spowodowane możliwością wystąpienia zakłóceń jak też całej branży energetycznej. w przepływach finansowych, wynikających

Fot.: IGCP

Obecny czas jest trudny dla każdej dziedziny naszego codziennego życia, również dla prowadzących działalność w sektorze energetycznym. Bez energii, w każdej jej postaci, walka z epidemią nie byłaby możliwa. Ciepłownictwo odgrywa na tym froncie bardzo ważną rolę, która wiąże się przede wszystkim z utrzymaniem odpowiedniego komfortu życia i pracy oraz należytego standardu higieny.

ECiz 3/2020 19

t e m a t n um e r u : E n e r g e t y k a a C O V I D

Nie b ę dzie od w r o t u od p oli t y k i k li m a t y cz n ej

Szczegółowa ocena skutków pandemii dla polskiej energetyki jest obecnie trudna do sporządzenia, ponieważ istotnym elementem będzie czas jej trwania i zasięg oraz możliwość ponownego nasilenia podczas jesieni lub w okresach późniejszych. Sytuacja jest bezprecedensowa i jakakolwiek racjonalna ocena będzie obarczona dużym marginesem błędu. Bezspornym natomiast jest, że polska energetyka stoi przed dużym wyzwaniem i z pewnością ten sektor gospodarki odczuje negatywne skutki pandemii, w szczególności w odniesieniu do energetyki konwencjonalnej. Należy spodziewać się spadków cen energii elektrycznej, a w konsekwencji – spadku przychodów i ograniczenia środków na inwestycje realizowane przez grupy energetyczne. Dużym Bogdan Pilch problemem okaże się zmniejszenie dyrektor Izby Gospodarczej Energetyki i Ochrony Środowiska zapotrzebowania na paliwa, w szczególności węgiel kamienny, Dużym wyzwaniem dla sektora energetycznego co przyczyni się do pogorszenia już trudnej będzie również realizacja ważnych projektów sytuacji w polskim górnictwie. Paradoksalnie tzw. Rynku Mocy i konkluzji BAT/BREF wskutek może to przyspieszyć długo oczekiwaną przerwania łańcuchów dostaw oraz innych i nieodzowną, racjonalną reformę branży. ograniczeń związanych z decyzjami rządowymi Problemy z finansowaniem energetyki w okresie pandemii. Problem przerwania łańcucha konwencjonalnej, które były sygnalizowane dostaw może w konsekwencji przyczynić się również już przed wybuchem pandemii, spowodują do powrotu lub powstania w Europie, w tym przyśpieszenie inwestycji w obszarze OZE, co już również w Polsce, nowych fabryk produkujących dla znajduje potwierdzenie w deklaracjach wszystkich sektora energetycznego, co może stanowić dużą grup energetycznych działających w Polsce. Nie szansę dla rodzimych firm. Jest to potencjalnie należy również, wbrew oczekiwaniom niektórych jeden z niewielu pozytywnych skutków pandemii, polityków, spodziewać się odwrotu od polityki którego realizacja wzmocniłaby odporność klimatycznej i tzw. Europejskiego Zielonego sektora na łańcuch dostaw. Innym pozytywem jest Ładu (Green Deal), realizowanego przez Komisję znaczący spadek emisji dwutlenku węgla, jednakże Europejską, co może być dużą szansą dla Polski, zjawisko to będzie miało charakter przejściowy. chociażby przez uzyskanie znaczących środków Podsumowując, epidemia koronawirusa finansowych na transformację energetyczną. Do przyniesie znaczące negatywne skutki w postaci osiągnięcia tego potrzebna będzie długoterminowa recesji i zaburzeń gospodarczych, które dotyczyć wizja i szczegółowy program dochodzenia Polski będą również polskiej energetyki. Jednocześnie do neutralności energetycznej w 2050 roku, szansą dla Polski będzie racjonalny kompromis a jak dotychczas takiego programu nie ma dotyczący polityki klimatycznej. W mojej ocenie, i w obecnej sytuacji politycznej chyba jeszcze powinniśmy zgodzić się z europejską strategią długo nie będzie. W mojej opinii, pandemia klimatyczną, jednakże nasza zgoda musi powinna przyczynić się do przyśpieszenia prac nad wiązać się z wynegocjowaniem optymalnych takim programem, pod groźbą utraty znaczących środków i programów pomocowych, w oparciu środków pomocowych z Unii Europejskiej. o racjonalny i akceptowalny miks energetyczny.

20 ECiz 3/2020

Fot.: GEiOŚ

Epidemia koronawirusa przyniesie znaczące negatywne skutki w postaci recesji i zaburzeń gospodarczych, które dotyczyć będą również polskiej energetyki. Jednocześnie szansą dla Polski będzie racjonalny kompromis dotyczący polityki klimatycznej.