TEMAT NUMERU I NOWOCZESNE TECHNOLOGIE W FARMACJI
W POSZUKIWANIU NOWYCH 52=:,Æ=$Ą I 5R]V]HU]RQD U]HF]\ZLVWRĜÉ I )DEU\ND SU]\V]ăRĜFL I Technologie jutra
AR W FARMACJI
>8
KOMUNIKACJA COVIDOWA
> 40
RADIOFARMACEUTYKI
> 68
PC\[YCO[ UKรต
SYNTEGON Bosch Packaging Technology
a od 50 lat znacie nas jako
Bosch Packaging Technology PC\[YC UKรต VGTC\ SYNTEGON Technology. 5RT\GFCฤ $QUEJ 2CEMCIKPI 6GEJPQNQI[ \QUVCรฃC UHKPCNK\QYCPC \ FPKGO UV[E\PKC T 1F VGL EJYKNK 5[PVGIQP LGUV UCOQF\KGNPรฐ WITWPVQYCPรฐ HKTOรฐ \CT\รฐF\CPรฐ RT\G\ %8% %CRKVCN 2CTVPGTU 5;06')10 PKG\OKGPPKG RQ\QUVCLG 2CรฝUVYC RCTVPGTGO \C MVร T[O RT\GOCYKCLรฐ FQฤ YKCFE\GPKG JKUVQTKC K NKE\D[
1.100
KPฤ [PKGTร Y PC ECรฃ[O ฤ YKGEKG
30
2.000
QRCVGPVQYCP[EJ KPPQYCELK
lokalizacji
50
NCV FQฤ YKCFE\GPKC
6.100
1.3
RTCEQYPKMร Y
64.000
WTWEJQOKQP[EJ K RTCEWLรฐE[EJ RT\G\ FGMCF[ OCU\[P
DKNKQPC GWTQ TQE\PGIQ QDTQVW
$G\ \OKCP RQ\QUVCLรฐ Tร YPKGฤ FQV[EJE\CUQYG QUQD[ MQPVCMVQYG Y TCOCEJ ECรฃGL ITWR[ 5;06')10 <CWHCP[O RT\GFUVCYKEKGNGO Y 2QNUEG RQ\QUVCLG HKTOC 22 )#. +48 22 849 78 43
GAL
ZZZ SS SO
gal@galpp.pl
YYY U[PVGIQP EQO
<CRTCU\CO[ FQ MQPV[PWCELK PCU\GL FQDTGL YURร รฃRTCE[
SPIS TREŚCI
8
I
12
I
16
I
20
I
AR w farmacji Krystian Bień Rozszerzona rzeczywistość w utrzymaniu ruchu – przyszłość czy teraźniejszość? Rafał Grabicki Kwalifikacja. Bezcenne narzędzie każdego wytwórcy Alina Narewicz iSpray: system do efektywnego napylania środka poślizgowego na tabletki Dominik Jastrzębski
T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E T E C H N O L O G I E . . . Fot.: 123rf
T E M AT N U M E R U : NOWOCZESNE TECHNOLOGIE W FARMACJI
12
Z ŻYCIA BRANŻY 24
I
28
I
32
I
39
I
40
I
Farmacja to pacjent wywiad z Tomaszem Moysem (Polpharma) Branża farmaceutyczna i szpitalna w czasach pandemii Anna Gawrońska Czas próby Małgorzata Baran W oczekiwaniu na ratunek wywiad z Ireną Rej (Izba Gospodarcza „FARMACJA POLSKA”) Komunikacja covidowa Katarzyna Czyżewska
ROZSZERZONA RZECZYWISTOŚĆ W UTRZYMANIU RUCHU Rafał Grabicki
PRZEŁOMOWE ODKRYCIA I
50
I
Walka toczy się dalej Andrzej Ernst Stan zaopatrzenia w witaminę D w subpopulacji polskich studentów Sławomir Białek, Jacek Łukaszkiewicz, Olga Zdun, Grażyna Nowicka
Z ŻYCIA BRANŻY Fot.: Polpharma
44
24
TECHNOLOGIE 56
I
60
I
64
I
66
I
Jak uniknąć błędów na opakowaniach, etykietach i ulotkach farmaceutycznych? Monika Mikołajczak Przygotowywanie wody do iniekcji (WFI) Witold Oleksy Gwarancja zgodności z przepisami GMP dzięki pomiarowi TOC ON-LINE Mettler Toledo COVID-19 przyspieszył transformację cyfrową w laboratoriach Paweł Gawkowski
FARMACJA TO PACJENT wywiad z Tomaszem Moysem (Polpharma)
JAKOŚĆ 68
I
Radiofarmaceutyki cz. 1 Dominika Mazurek, Anita Maleszyk
KIERUNEK KOSMETYKI
82 88 92
96
101 110 112I 114
Wpływ pandemii na aktualne trendy i potrzeby konsumentów Małgorzata Bajerska I Grzybobranie czas zacząć, czyli grzyby dla urody… Magdalena Sikora I Różne poziomy bezpieczeństwa Marta Pawłowska I Znaczenie genisteiny dla współczesnej dermatologii oraz kosmetologii Martyna Zagórska-Dziok, Aleksandra Ziemlewska I Ekologiczny plastik. W prostych słowach o trudnych sprawach Patrycja Wojciechowska, Karolina Wiszumirska I Naturalnie, że POLSKIE Aldona Senczkowska-Soroka I Pomiar lepkości produktów kosmetycznych Daniela Dockweiler Kosmetyki o działaniu antybakteryjnym a produkty biobójcze Joanna Dziurowicz I Konopie konopiom nierówne Iwona Jakubiak I
FELIETON 118
I
Pójdź, porachuj… Rafał Ruta
PRZEŁOMOWE ODKRYCIA Fot.: 123rf
76
WALKA TOCZY SIĘ DALEJ Andrzej Ernst
44
Przemysł Farmaceutyczny 3/2020 3
OD REDAKCJI
Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
Aldona Senczkowska-Soroka redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 32 tel. kom. 602 116 899 e-mail: aldona.soroka@e-bmp.pl
Trudny czas Żyjemy w tempie nieprawdopodobnego przyspieszenia. Stanisław Lem
T
echnologie mają czynić nasze życie prostszym, mają ułatwiać nam różnego rodzaju prace, procesy, mają nas zastępować, wyręczać w rzeczach trudnych. Dzięki nim wciąż idziemy do przodu, żyjemy szybciej.
N
owoczesne technologie mają nie tylko „przyspieszać” procesy, ale także czynić je bezpieczniejszymi. Tak jest w przemyśle farmaceutycznym, gdzie bezpieczeństwo to najwyższy z celów. Jakość leku to podstawa. Stąd postępująca cyfryzacja, korzystanie z rozszerzonej rzeczywistości, które powoli staje się codziennością. „Po kilkuletnim okresie testów coraz więcej organizacji decyduje się na wykorzystanie rozszerzonej rzeczywistości (ang. Agmented Reality, AR) – ostatnio nastąpiło przyspieszenie tego procesu ze względu chociażby na ograniczenia, jakie powstały wskutek
COVID-19” – pisze Krystian Bień na s. 9. Dzięki tej technologii audyty i wizyty mogą odbywać się całkowicie zdalnie.
P
andemia zupełnie zmieniła wiele obszarów naszego życia. Zmieniła też branżę – bardzo szczególną w kontekście życia i zdrowia. W czasie pandemii stoi ona w centrum zainteresowania. Jak pisze Małgorzata Baran „Ciąży na niej ogromna odpowiedzialność”. Za co? Za dostęp do leków, a także wynalezienie szczepionki. Kto nad nią pracuje i jakie są szanse na jej opracowanie – pisze Andrzej Ernst na s. 44.
T
echnologie mają pomagać człowiekowi. I oby tak było. Szczególnie dzisiaj. Niech nie spełnią się słowa cytowanego już Stanisława Lema, że „Większość technologii ma świetlisty awers, ale życie dało im rewers – czarną rzeczywistość”.
ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 e-mail: farmacja@e-bmp.pl www.kierunekfarmacja.pl BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.
Rada Programowa: dr n. farm. Jan Hołyński; dr Jerzy Jambor – Phytopharm Klęka SA, Polski Komitet Zielarski; prof. dr hab. n. med. Jacek Spławiński – Narodowy Instytut Leków; Mieczysław Wośko – prezes zarządu, POLFARMEX S.A.; Jerzy Lasota – FARMASERWIS; prof. dr hab. Roman Kaliszan – Katedra Biofarmacji i Farmakodynamiki, Gdański Uniwersytet Medyczny; Maciej Adamkiewicz – prezes zarządu, Grupa Adamed; Katarzyna Wójcicka – prezes zarządu, Europejski Instytut Suplementów i Odżywek; Marek Gnyś, dyrektor Zakładu Produkcyjnego, Starpharma Sp. z o.o.; Paweł Nidecki – niezależny ekspert; Jarosław Wolniewicz – Wol-Pharma Consulting; Krzysztof Lassota – kierownik produkcji, ANPHARM P.F.S.A.; Rafał Grabicki – SteriPack Medical Poland; dr Andrzej Ernst – niezależny ekspert; prof. dr hab. n. farm. Wojciech Kamysz, Gdański Uniwersytet Medyczny; Magdalena Marciniak – niezależny ekspert; dr Piotr F.J. Lipiński – Zakład Neuropeptydów, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej; Joanna Podoba – dyrektor jakości, Polfa Warszawa S.A.
Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Aldona Senczkowska-Soroka Redakcja techniczna: Marek Fichna Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Dyrektor działu handlowego Beata Fas
Druk: FISCHER POLIGRAFIA ISSN 1897-5127 Cena 1 egzemplarza – 25,00 (w tym 8% VAT) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. BMP Fot. okładki: 123rf
4 Przemysł Farmaceutyczny 3/2020
W OBIEKTYWIE
ADAMED PARTNEREM AKCJI #GOTOWIDOPOMOCY Firma Adamed od wielu lat troszczy się o seniorów – w ramach programu „Adamed dla Seniora” dba o ich zdrowie i aktywność fizyczną. Podczas pandemii COVID-19 jeszcze bardziej potrzebują wsparcia, dlatego Adamed jako Partner akcji #GOTOWIDOPOMOCY zafundował obiady dla seniorów oraz podopiecznych Domów Pomocy Społecznej z Warszawy i okolic
Źródło i fot. Adamed
Przemysł Farmaceutyczny 3/2020 5
Z P O R TA LU K I E R U N E K FA R M A C J A . P L
70 %
15 września 2020 roku w czasopiśmie „Annals of Internal Medicine” opublikowano pracę podsumowującą wyniki 20-letniego nadzoru nad bezpieczeństwem szczepionek po ich dopuszczeniu do obrotu w Stanach Zjednoczonych. Analiza potwierdza bezpieczeństwo dostępnych na rynku szczepionek.
ok.
Fot.: 123rf
tyle wynosi stan zaszczepienia na grypę populacji Australii
W badaniu analizowano częstość występowania i rodzaj zmian związanych z profilem bezpieczeństwa szczepionek dopuszczanych do obrotu przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) oraz obecnych na rynku w latach 1996-2015. Oceniano zmiany dotyczące profilu bezpieczeństwa i niepożądanych odczynów poszczepiennych wprowadzane do Charakterystyki Produktu Leczniczego szczepionek dostępnych na rynku w USA. Analiza 20-letnich danych monitorowania potwierdza bezpieczeństwo dostępnych na rynku produktów. Duża część zidentyfikowanych zmian dotyczących profilu bezpieczeństwa szczepionek została wskazana w ramach istniejących programów nadzoru nad bezpieczeństwem szczepionek w USA i miała ograniczone znaczenie kliniczne. Uzyskane wyniki potwierdzają efektywność systemu regulującego dopuszczanie szczepionek do obrotu oraz nadzór nad ich bezpieczeństwem, kiedy są już dostępne na rynku. W USA działają cztery współpracujące ze sobą systemy monitorowania bezpieczeństwo szczepionek. Ich celem jest identyfikacja rzadkich niepożądanych odczynów poszczepiennych, które nie zostały wykryte w badaniach klinicznych. Nawet duże badania kliniczne mogą nie być wystarczające, aby wykryć bardzo rzadkie NOP. Na przykład niektóre NOP mogą wystąpić z częstością 1 na 100 000 lub 1 na 500 000 podanych dawek szczepionki. Dodatkowo badania kliniczne szczepionek mogą nie obejmować niektórych populacji, takich jak kobiety w ciąży lub osób z określonymi chorobami towarzyszącymi.
Źródło: szczepienia. pzh.gov.pl
„ – Produkcja API to proces bardzo kosztowny, budowa zakładów to projekt na wiele lat. Mieliśmy kiedyś swoje API, niektóre firmy nadal je produkują na własne potrzeby. Korzystamy głównie z importu. Do tej pory taki model funkcjonował (…) Irena Rej, prezes zarządu Izby Gospodarczej „FARMACJA POLSKA” Cały wywiad s. 39
PRZEŁOMOWE WYNIKI BADAŃ PACYFIC Wyniki badania PACIFIC wskazują na bezprecedensowy wskaźnik przeżycia całkowitego w przypadku chorych na nieoperacyjnego niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) w III stadium zaawansowania, u których zastosowano leczenie konsolidującą immunoterapią. Około 50% pacjentów w badaniu pozostawało przy życiu po okresie czterech lat obserwacji. Przedstawione podczas kongresu ESMO dane z badania fazy III PACIFIC również wskazują na to, że u ok. 35% pacjentów z NDRP Fot. 123rf/zd. ilustracyjne
ROZMAITOŚCI
SYSTEMY MONITOROWANIA BEZPIECZEŃSTWA SZCZEPIONEK PO ICH DOPUSZCZENIU DO OBROTU W STANACH ZJEDNOCZONYCH
otrzymujących durwalumab nie doszło do progresji choroby w trakcie czterech lat obserwacji. Uaktualnione wyniki badania fazy III PACIFIC wskazują, że u chorych na nieoperacyjnego niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP) w III stadium zaawansowania, u których nie doszło do progresji choroby po jednoczasowej radiochemioterapii, otrzymujących durwalumab, zaobserwowano długotrwałe, klinicznie istotne korzyści w zakresie czasu przeżycia całkowitego (overall survival, OS) i czasu przeżycia wolnego od progresji choroby (progression-free survival, PFS). Jednoczasowa radiochemioterapia z konsolidującą immunoterapią jest leczeniem radykalnym (z intencją wyleczenia), co podkreśla również czas trwania terapii durwalumabem – 12 miesięcy. Źródło: informacja prasowa
Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl
6 Przemysł Farmaceutyczny 3/2020
Fot. 123rf/zd. ilustracyjne
Z P O R TA L U K I E R U N E K FA R M A C J A . P L
ADAMED WŚRÓD INWESTORÓW ŁÓDZKIEJ SPECJALNEJ STREFY EKONOMICZNEJ Zarząd Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej wręczył firmie Adamed Pharma certyfikat wsparcia i powitał spółkę jako nowego strefowego inwestora. W ceremonii wręczenia decyzji o wsparciu, która odbyła się 11 września w siedzibie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, wziął udział Bartłomiej Rodawski, dyrektor operacyjny, członek zarządu Adamed Pharma. Inwestycja w Pabianicach to istotny element dalszego rozwoju działalności firmy, a także odpowiedź na wyzwania stojące przed przedsiębiorstwem w perspektywie wzrostu na najbliższe 10 lat, umożliwiająca dwukrotny wzrost produkcji. Źródło: Adamed
CIEKAWOSTKA
Żel antybakteryjny na bazie roślin zabija koronawirusa równie skutecznie, co środki na bazie alkoholu. Okazuje się,
że także część roślin wykazuje właściwości, które mogą zabijać koronawirusa. Firma Hydromer ogłosiła, że linia produktów EscenciaProtect wykazała znaczne zmniejszenie wzrostu wirusa wywołującego COVID-19. Testy, które przeprowadziło zewnętrzne laboratorium „Institute for Antiviral Research” na Uniwersytecie Utah, wykazało, że przy rozcieńczeniach w 15-minutowych i 1-godzinnych odstępach czasu, ilość koronawirusa zmniejszała się poniżej granicy wykrywalności.
Fot. 123rf/zd. ilustracyjne
Źródło: Newseria
SUKCES SZCZEPIONKI PRZECIW GORĄCZCE EBOLI MOŻE POMÓC W POKONANIU COVID-19 Zwycięska walka z wirusem Ebola pokazuje jak szczepienia przyczyniają się do opanowania niebezpiecznych epidemii. Naukowcy, firmy farmaceutyczne, organy regulacyjne oraz rządy krajów połączyły siły, aby opracować bezpieczne i skuteczne szczepionki przeciw gorączce Ebola. Teraz mają jeszcze większe wyzwanie – wirusa SARS-CoV-2. Wirusa Ebola odkryto w Demokratycznej Republice Konga w 1976 roku. W kolejnych latach wirus przyczynił się do dziesiątków tysięcy zgonów w ponad 30 epidemiach. Od lat 90. XX w. epidemie gorączki Ebola występowały częściej i dotykały coraz większą liczbę osób, szczególnie w Afryce. Gorączka krwotoczna Ebola to wysoce śmiertelna choroba zakaźna wywoływana przez wirus Ebola. Większość przypadków kończy się śmiercią z wykrwawienia. Śmiertelność w przypadku zarażenia wirusem Ebola waha się od 25% do 90%. Największa jak do tej pory epidemia miała miejsce w Afryce Zachodniej w latach 2014–2016, odnotowano wtedy ponad 11 000 zgonów. Kolejna z ciężkich epidemii rozpoczęła się w 2018 roku w Demokratycznej Republice Konga, kiedy zmarło 2000 z 3000 osób, które zachorowały. Po dziesięcioleciach ponurych wiadomości dotyczących gorączki Ebola świat odnotował ostatnio ciężko wywalczone sukcesy w walce z chorobą. Zdobyte doświadczenia mogą teraz pomóc w walce z COVID-19, w tym w opracowaniu i wdrożeniu szczepionki. Wirus Ebola i wirus SARS-CoV-2 to całkowicie różne wirusy. SARS-CoV-2 u większości zakażonych osób powoduje łagodne objawy choroby, rozprzestrzenia się drogą kropelkową i drogą powietrzną. Wirus gorączki Ebola rozprzestrzenia się poprzez zakażoną krew lub płyny ustrojowe. Gorączkę Ebola cechuje wysoki wskaźnik śmiertelności wynoszący ok. 50%. Ze względu na wysoką śmiertelność zdolność do zarażania nowych osób jest tutaj ograniczona – wiele ofiar choruje wkrótce po zakażeniu i umiera. Z kolei SARS-CoV-2 może być przenoszony przez osoby bezobjawowe. Jednak niektóre z podstawowych zasad zapobiegania chorobie zakaźnej można zastosować dla obu wirusów: higiena rąk, śledzenie kontaktu oraz izolowanie zakażonych osób. Źródło: szczepienia.pzh.gov.pl
Przemysł Farmaceutyczny 3/2020 7
Fot.: 123rf
T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E T E C H N O L O G I E W FA R M A C J I
AR W FARMACJI Rozwiązanie cyfrowe wykorzystujące mechanizm rozszerzonej rzeczywistości na potrzeby wizualizacji procedur produkcyjnych Krystian Bień starszy IT Biznes Partner, Polpharma
8 Przemysł Farmaceutyczny 3/2020
T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E T E C H N O L O G I E W FA R M A C J I
Po kilkuletnim okresie testów coraz więcej organizacji decyduje się na wykorzystanie rozszerzonej rzeczywistości (ang. Agmented Reality, AR) – ostatnio nastąpiło przyspieszenie tego procesu ze względu chociażby na ograniczenia, jakie powstały wskutek COVID-19. Zarządzający obszarami produkcyjnymi bardzo szybko docenili korzyści z AR, dzięki której np. audyty czy wizyty referencyjne mogą odbywać się w 100% zdalnie, z zachowaniem najwyższych standardów jakości.
Przemysł Farmaceutyczny 3/2020 9
T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E T E C H N O L O G I E W FA R M A C J I
Krótka historia AR Nazwa „rozszerzona rzeczywistość” została sformułowana 1992 r. przez T. Coudell i D. Mizell. Następnie w 1997 R. Azuma publikuje artykuł „A Survey of Augmented Reality”, w którym wyjaśnia, czym jest AR oraz jak ją należy rozumieć. Azuma zaprezentował syntetyczną definicję rozszerzonej rzeczywistości. Definiuje on AR jako system łączący w sobie świat realny oraz rzeczywistość wirtualną, interaktywny w czasie rzeczywistym, umożliwiający swobodę ruchów obiektu fizycznego w trzech wymiarach.
AR w medycynie i procedurach przemysłowych Coraz śmielej z AR korzystają również lekarze, którzy dzięki niej zyskują dostęp do danych na temat czynności życiowych organizmu, wyświetlanych w przestrzeni wirtualnej. Dzięki temu lekarz wyposażony np. w HoloLensy (urządzenie umożliwiające skorzystanie z rozszerzonej rzeczywistości), podczas operacji skupia się na jak najlepszym wykonaniu określonej czynności medycznej i nie musi odrywać uwagi od pacjenta, żeby na bieżąco otrzymywać wybrane informacje o stanie jego podstawowych parametrów życiowych. Rozszerzoną rzeczywistość można również wykorzystać do usprawnienia zarządzania standardowymi procedurami operacyjnymi (ang. Standard Operating Procedure, SOP). W obszarze produkcji farmaceutycznej do czynienia mamy z różnego rodzaju regulacjami zewnętrznymi – dobre praktyki produkcyjne (ang. Good Manufacturing Practice, GMP), które dbają, by proces produkcji wyrobów farmaceutycznych na każdym z etapów był na jak najwyższym poziomie jakości. Pilnując, by każda z operacji wykonywanych w obrębie określonego etapu procesu produkcyjnego była zestandaryzowana i powtarzalna, użytkownikowi dostarczone są instrukcje i procedury, który zgodnie z ich treścią wykonuje powierzone zadania. Tradycyjne materiały tego typu to zwykle kilku, kilkunastostronicowy skrypt znajdujący się przy stanowisku pracy. Ich wykorzystanie pozwala na sprawną obsługę urządzeń i rozwiązywanie specyficznych problemów technicznych. Niemniej jednak z klasycznymi dokumentami tego typu związane są pewne wyzwania, np.: Ō Aktualność dokumentacji. Ō Statyczność dokumentacji. Ō Monitorowanie postępów w jej realizacji. Ō Zarządzanie zmianą wersji dokumentacji. Ō Integralność dokumentacji. Ō Itp.
Cyfryzacja dokumentacji papierowej na potrzeby wykorzystania AR Przenosząc postać papierową dokumentacji do świata cyfrowego, praktycznie większość z wymienionych wyżej wyzwań, jeśli nawet nie wszystkie,
10 Przemysł Farmaceutyczny 3/2020
zostaje automatycznie zaadresowana. Zamiast skryptu na stanowisku pracy znajdować się może tylko QR Code (alfanumeryczny, dwuwymiarowy, matrycowy, kwadratowy kod graficzny). Pracownik do dyspozycji otrzymuje tablet jako podstawowe narzędzie pracy, za pomocą którego po przyjściu w określone miejsce obszaru produkcyjnego i zeskanowaniu QR Code otwiera dedykowaną procedurę do wykonania. Uprzednio, zanim przystąpi się do realizacji poszczególnych kroków procedury, należy zapoznać się z zasadami BHP, a fakt wykonania takiej aktywności – odnotować w aplikacji na tablecie. Następnie uruchamia się właściwa sekcja, w której krok po kroku należy wykonywać wskazane zadania. Fakt wykonania jednego lub grupy zadań również jest odnotowywany stosownym wpisem. Ponadto pracownik w każdej chwili może sięgnąć po dodatkowe materiały umieszczone w formie elektronicznej przy danym kroku procedury, np. odtworzyć film, wyświetlić zdjęcie, czy też sięgnąć do załączników. Dodatkowo pracownik może skorzystać z wskazówek w formie nałożonego scenariusza animacji na obraz świata rzeczywistego. Tzn. po podniesieniu tabletu do góry i skierowaniu kamery w stronę obiektu, np. bioreaktora, na którym wykonywane są określone zadania, dostępna jest funkcjonalność, która będzie prowadzić pracownika wykonującego procedurę krok po kroku, z jednoczesnym wyświetleniem wskazówek nałożonych na obraz rzeczywisty. Wskazówki są np. w postaci interaktywnej strzałki zawieszonej w przestrzeni sygnalizującej obszar urządzenia, w którym należy wykonać określone działanie, itp. Jest to multimedialna forma prezentacji określonych treści wspomagających realizację procedury. Wyżej wymienione możliwości wzbogacenia procedury o formę interaktywną potwierdzają, że statyczna forma papierowa przeobraziła się w materiał przyjaźniejszy użytkownikowi. Czasami zdarza się też tak, że wykonanie wszystkich zadań, jakie przewiduje procedura, zajmuje kilka, a nawet kilkanaście dni ze względu na proces technologiczny. Z punktu widzenia zarządzającego obszarem produkcyjnym fakt, że wszystkie informacje na temat postępów realizacji poszczególnych SOP są dostępne centralnie i praktycznie w czasie rzeczywistym, można monitorować tego typu zagadnienia skuteczniej w stosunku do tradycyjnych metod opierających się o rejestry papierowe. Ze strony realizujących procedury sytuacja jest czytelniejsza, ponieważ pracownik po zeskanowaniu QR Code przy stanowisku pracy otrzymuje informację o tym, jakie zadania już zostały wykonane i na jakich należy się obecnie skupić. Równie istotną korzyścią odejścia od wersji papierowej SOP na rzecz jej cyfrowej postaci jest usprawnienie procesu zarządzania zmianą. Każda modyfikacja jest wykonywana automatycznie dla
T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E T E C H N O L O G I E W FA R M A C J I
wszystkich użytkowników i praktycznie nie ma ryzyka, że przystąpi się do realizacji zadań w oparciu o inną wersję SOP. Ponadto, skupiając się na procesie monitorowania realizacji zadań, można optymalizować efektywność ich wykonania. Przegląd czasów wykonania poszczególnych kroków procedury przez różnych użytkowników i w różnych lokalizacjach pozwala identyfikować wąskie gardła (ang. Bottleneck). Dzięki temu od razu wiadomo, które krytyczne czynniki i elementy powinny być brane pod uwagę w pierwszej kolejności podczas przeglądów SOP.
Korzyścią AR jest możliwość natychmiastowego przesłania ze strony wsparcia, praktycznie przed nasze oczy, odpowiedniego rozwiązania. Może to być zdjęcie ustawień, jakie mamy wykonać osobiście z jednoczesnym przesłaniem instrukcji w postaci wideo, wskazującym jak wykonać niezbędne prace. Tego typu wsparcie pracowników w oparciu o AR jest coraz częściej praktykowane, zwłaszcza przez organizacje, które dysponują kilkoma lokalizacjami często oddalonymi od siebie o znaczącą odległość i pracującymi nad określonymi rozwiązaniami.
Przykładowy scenariusz wykorzystania AR AR i szkolenie nowych pracowników Rozszerzona rzeczywistość, poza wsparciem bieżącej realizacji pracy, pomaga też oszczędzić czas przygotowania nowego pracownika do samodzielnego wykonywania powierzonych zadań. Uprzednio przygotowane scenariusze (animacje obiektów w przestrzeni) mogą pomóc w rozpoznaniu urządzenia, na jakim będzie się wykonywało docelowo aktywności wskazane w procedurach oraz w zapoznaniu się z kolejnością ich realizacji. Taka forma szkolenia oddziałuje na różne zmysły człowieka przez co szybciej i efektywniej przyswajana jest wiedza.
Urządzenia AR Na rynku istniej wiele urządzeń, które wspierają rozszerzoną rzeczywistość i poza wspomnianym wcześniej tabletem mogą to być również np. HoloLensy. Są to gogle rozszerzonej rzeczywistości z wbudowanym procesorem i zestawem czujników, które działają bezprzewodowo. Pozwalają na wyświetlanie cyfrowych obiektów, nie zasłaniając jednocześnie pola widzenia użytkownika. Odbiór poleceń odbywa się poprzez śledzenie spojrzenia, gestów lub komunikatów głosowych. Microso HoloLens 2 obecnie to jedno z najbardziej zaawansowanych urządzeń wspierających rozszerzoną rzeczywistość. Tego typu rozwiązanie doskonale sprawdza się w obszarach, w których pracownicy przy wykonywaniu określonych zadań wymagają obu rąk jednocześnie. Scenariusz realizacji samej procedury jest dokładnie taki sam, jak przy wykorzystaniu tabletu. Warto również zwrócić uwagę, że AR daje nam do dyspozycji nową formę wsparcia czy też konsultacji w trakcie realizacji zadań. Mianowicie, kiedy będziemy mieć do czynienia z niestandardową sytuacją, co do której mamy wątpliwości, jak wykonać określone zadania, nie odchodząc od stanowiska pracy, możemy skontaktować się z wskazanymi osobami (ekspertami wewnątrz organizacji czy też zewnętrznymi konsultantami). Poza standardowym medium komunikacji (komunikacja głosowa) możemy równolegle transmitować obraz. Odbiorca słyszy i widzi to, z czym się do niego zgłaszamy.
By lepiej uzmysłowić sobie korzyści z tego typu podejścia, można założyć następujący scenariusz. Pracownicy jednej z fabryk produkcyjnej w Kazachstanie napotykają na problem przy wykonywaniu
Wiele czynników wskazuje na to, że urządzenia wspierające rozszerzoną rzeczywistość będą niebawem rozpowszechnione w takim samym stopniu jak dzisiejsze smartfony. Jeszcze parę lat temu AR był tylko w sferze science-fiction określonego zadania związanego z przezbrojeniem maszyny. Nie jest to sytuacja typowa, ponieważ pomimo wykonania SOP nie uzyskuje się określonego efektu. Zakładając podejście tradycyjne – ekspert w organizacji lub konsultant zewnętrzny fizycznie musi dotrzeć do fabryki, w której występuje odstępstwo, by ustalić, w czym jest problem i wskazać jego rozwiązanie lub ewentualne obejście (ang. walk around). Jak można się domyśleć, tego typu podejście jest na pewno czasochłonne i może generować niepotrzebne koszty, np. przestoju procesu czy też koszty przelotu eksperta lub konsultanta. Podejście w wykorzystaniem AR daje możliwość podjęcia niezbędnych działań naprawczych w oparciu o zdalną asystę, a tym samym korzyści są ewidentne. Mityguje się koszt przestoju procesu oraz potencjalne koszty przelotów. *** Potencjał, jaki daje nam rozszerzona rzeczywistość, jest olbrzymi. Wiele czynników wskazuje na to, że urządzenia wspierające rozszerzoną rzeczywistość będą niebawem rozpowszechnione w takim samym stopniu jak dzisiejsze smartfony. A jeszcze parę lat temu AR był tylko w sferze science-fiction. Ponadto uważa się, że jej połączenie z Internetem Rzeczy (ang. Internet of Things, IoT) będzie głównym obszarem rozważań w najbliższych latach. Są to dwie dość nowe technologie, co do których przekonuje się coraz liczniejsza grupa odbiorców.
Przemysł Farmaceutyczny 3/2020 11