6/2020 Energetyka Cieplna i Zawodowa by BMP Sp. z o.o.

6/20 (770)

kierunekenergetyka.pl

Dwumiesięcznik

cena: 25,00 zł (w tym 8% vat) 58.14.12.0 ISSN 1734-7823

t ą i w Ś h c y ł Weso TEMAT NUMERU

Remonty i utrzymanie ruchu

I Optymalizacje, modernizacje, zabezpieczenia I Pompy ciepła w ciepłownictwie I Transformacja 2050

ROK 2020 W ENERGETYCE Do produkcji wody lodowej

> 49

Przyszłość jest blisko

> 66

Wszystkie kolory wodoru

> 78

spis treści

TE M AT N U M ER U : RE M O NTY I U TR Z Y M ANIE R U C H U 20 I Pomiary wydajności pomp cyrkulacyjnych IMOS Tomasz Słupik 26 I Modernizacja zespołu sprężarek w Elektrowni Bełchatów cz. 2 Andrzej Błaszczyk, Mariusz Nawrocki, Andrzej Werner, Dariusz Woźniak, Maciej Olędzki, Władysław Kryłłowicz 34 I Jak wdrożyć zmianę w zakładach przemysłowych? Kamil Radom 38 I Rozpoczyna się epoka kogeneracji Eneria 40 I Nowa kotłownia na biopaliwa w PEC Suwałki Axis Tech 42 I Profesjonalne zabezpieczenie obiektów energetycznych ASSA ABLOY 46 I Wyspecjalizowany rejestrator Memograph M RSG45 Janusz Zajączkowski

Z Życia branży

Fot.: Forum Energii

8 I Energetyczny impas Rozmowa z Joanną Maćkowiak-Panderą, prezesem zarządu Forum Energii 14 I Małe też może być piękne! Maciej Cholewiński 16 I Śmieciowe ciepło Aleksandra Fedorska 18 I Trendy polskiej energetyki w 2020 roku Jakub Żychowicz

Energetyczny impas Rozmowa z Joanną Maćkowiak-Panderą, prezesem zarządu Forum Energii TEMAT NUMERU : RE M O NTY I U TR Z Y M ANIE R U C H U

Fot.: 123rf

Z Życia branży

CIEP Ł O W NICT W O 49 I Zastosowanie napędzanego ciepłem niskotemperaturowym strumienicowego układu chłodniczego do produkcji wody lodowej Dariusz Butrymowicz, Kamil Śmierciew, Jerzy Gagan 58 I Pompy ciepła nowym trendem w systemach ciepłowniczych Andrzej Grzebielec

66 I Przyszłość jest blisko Kacper Nosarzewski 70 I Magazynowanie energii elektrycznej Wojciech Sikorski 74 I Sposób eliminacji ścieków z mokrego odsiarczania spalin Maria Jędrusik, Arkadiusz Świerczok, Dariusz Łuszkiewicz, Mariola Kobylańska-Pawlisz 78 I Wszystkie kolory wodoru Katarzyna Mędraś 86 I Węgiel brunatny w polskiej energetyce. Jak długo jeszcze? Wojciech Naworyta 94 I Emisje pod szczególnym nadzorem Maciej Napieralski

Pomiary wydajności pomp cyrkulacyjnych IMOS Tomasz Słupik O C H R O NA Ś R O D O W I S K A

BE Z PIEC Z E Ń S T W O 98 I Szczęście sprzyja przygotowanym Dariusz Chmielewski

ENER G ETY K A E X TRA 102 I Rok 2020 w energetyce Wypowiedzi ekspertów z branży

F E L IET O N 114 I Mamy szczęście czy kłopot z obecnym importem energii elektrycznej? Jerzy Łaskawiec

Węgiel brunatny w polskiej energetyce. Jak długo jeszcze? Wojciech Naworyta

ECiz 6/2020 3

Fot.: 123rf

O C H R O NA Ś R O D O W I S K A

O D RE D A K C J I

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

Maciej Szramek redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 18 tel. kom. 602 117 145 e-mail: maciej.szramek@e-bmp.pl

2020, tam i z powrotem 2

020 rok będzie najczęściej wspominany z powodu pandemii koronawirusa, która – uderzając dwukrotnie (do tej pory) – w znaczący sposób wpłynęła na wiele branż, w tym wydawniczo-konferencyjną. Niemożliwe stało się organizowanie bezpośrednich spotkań, sympozjów i konferencji. Wydarzenia realizowane przez wydawnictwo BMP w większości przeniosły się do sieci; dodatkowo online przeprowadziliśmy wiele webinariów i warsztatów.

poro działo się też w energetyce. Jak oceniają ten rok eksperci z branży? Jakie wydarzenia uznają za najistotniejsze? Dowiecie się Państwo po przeczytaniu dodatku „Energetyka Extra”, w którym „ludzie energetyki” podsumowują ten niezwykły, 2020 rok.

głoszony na początku roku „Europejski Zielony Ład” mocno wstrząsnął branżą wyznaczając kolejne, jeszcze bardziej ambitne niż dotąd cele klimatyczne. Transformacja energetyczna była prawdopodobnie najczęściej używanym hasłem we wszystkich mediach branżowych i we wszystkich dyskusjach w środowisku (pewnie zwrot ten byłby w czołówce plebiscytu na „branżowe słowo roku”). Wiele polskich spółek przedstawiło też swoje nowe „zielone” strategie. O transformacji energetyki i ciepłownictwa rozmawiamy Joanną Maćkowiak-Panderą, prezes zarządu Forum Energii.

ematem przewodnim tego wydania, oprócz podsumowania roku, są również remonty i utrzymanie ruchu w energetyce.

Zagadnienie niezwykle istotne dla energetyki konwencjonalnej, która musi dostosować swoje plany remontowo-modernizacyjne do perspektywy kończącego się okresu eksploatacji wielu swoich jednostek.

ie pomijamy również tradycyjnych działów: ochrony środowiska i ciepłownictwa, w których znajdziecie Państwo między innymi artykuły o sposobie eliminacji ścieków z mokrego odsiarczania spalin (s. 74, Maria Jędrusik, Arkadiusz Świerczok, Dariusz Łuszkiewicz, Mariola KobylańskaPawlisz), wodorze (s. 78, Katarzyna Mędraś) czy pompach ciepła w ciepłownictwie (s. 58, Andrzej Grzebielec).

rawdopodobnie jest jeszcze daleko do powrotu do społecznej i gospodarczej normalności, niemniej 2021 rok daje nadzieję na pozytywną zmianę. Chciałbym życzyć Państwu, aby tegoroczny okres świąteczny, mimo zgoła odmiennej formy niż w poprzednich latach, był czasem odpoczynku i spokoju, a także pozwolił znaleźć jak najwięcej radości na koniec tego mało radosnego 2020 roku.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

BMP to firma od prawie 30 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz dr hab. inż. Roman Krok prof. Pol. Śl., Politechnika Śląska prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia GórniczoHutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Maciej Szramek Redakcja techniczna Marek Fichna Sprzedaż: Kalina Barlik Prenumerata: Aneta Jaroszewicz Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% VAT) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf

4 ECiz 6/2020

W O BIE K TY W IE

„Energetyczna Niepodległość” – kampania PGE z okazji Święta Niepodległości PGE Polska Grupa Energetyczna przygotowała kampanię z okazji Święta Niepodległości. Kampania poświęcona jest historii rozwoju polskiej energetyki po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Źródło fot.: PGE S.A.

ECiz 6/2020 5

fot. 123rf

z portal u kier u nek e n e r g e t y k a . pl

Minister Kurtyka o perspektywach rozwoju energetyki jądrowej

Perspektywy rozwoju energetyki jądrowej w Europie, w kontekście Zielonego Ładu, to główny temat Minister Kurtyka o perspektywach sesji podczas konferencji „High Temperature Reactors for deep decarbonisation: the Polish example From the Gemini+ research project towards demonstration”. W wydarzeniu, które odbyło się 25 rozwoju energetyki jądrowej listopada 2020 r., wziął udział minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka. Minister wskazał, że rząd Polski rozpoczął w tym roku aktualizację dwóch ważnych dokumentów -

Energetyka online Pandemia koronawirusa uniemożliwiła bezpośrednie spotkania, również w czasie sympozjów i konferencji. Z tego powodu wydarzenia organizowane dotąd przez BMP „stacjonarnie” przeniosły się do sieci. Dodatkowo przygotowaliśmy wiele webinariów i warsztatów dla branży energetycznej. Jeszcze na początku roku, przed lockdownem, „tradycyjnie” odbyły się konferencje: Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle (w Czeladzi) oraz Ochrona Środowiska. Energetyka. Ciepłownictwo. Przemysł (w Katowicach). Po poluzowaniu obostrzeń, przygotowaliśmy w sierpniu również Wiosenne Spotkanie Ciepłowników (Zakopane) oraz – w październiku – Kongres Gospodarki Wodno-Ściekowej (we Wrocławiu). Częściej jednak spotykaliśmy się z Państwem wirtualnie, organizując tematyczne webinaria czy konferencje w wersji online. Webinaria: • Pandemia a modernizacje w energetyce i ciepłownictwie – aspekty prawne. • Własne Źródła Energii. • Wpływ specustawy covid na realizację zamówień publicznych w branży energetycznej. • Transformacja cyfrowa w spółkach ciepłowniczych. • Energetyka w czasie zmian. • Dochodzenie roszczeń związanych ze wzrostem kosztów realizacji umowy. • Nowe Prawo Zamówień Publicznych. • Pompy ciepła w ciepłownictwie. • Co zrobić, gdy nie płaci ci kontrahent? Konferencje online: - Energetyka Bełchatów 2020. - Remonty i Utrzymanie Ruchu w Energetyce. Dziękujemy, że w tym trudnym czasie byliście Państwo z nami. Dziękujemy za wsparcie, uwagi i Wasze zaangażowanie. Do zobaczenia w przyszłym roku – oby jak najszybciej „stacjonarnie”.

6 ECiz 6/2020

Polityki Energetycznejrozwoju Polski do 2040energetyki roku oraz aktualizacji Programu polskiej energetyki jądrowej, Perspektywy jądrowej w Europie, która została przyjęta przez Radę Ministrów w październiku br. w kontekście Zielonego Ładu, to główny temat sesji Minister Kurtyka podkreślił także, że rozwój bezemisyjnej energetyki jądrowej przyczyni się nie tylko podczas „High Temperature Reactorstechnologicznego, for do powstaniakonferencji w Polsce nowej gałęzi przemysłu o wysokim stopniu zaawansowania ale przede wszystkim pozwoli na dalszą dywersyfikację energii, znaczną redukcję deep decarbonisation: the Polishźródeł example From theemisji i stabilną pracę systemu elektroenergetycznego integrującego energię odnawialną na masową skalę. Gemini+ research project towards demonstration”. Źródło i fot: GOV W wydarzeniu, które odbyło się 25 listopada 2020 r., wziął udział minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka. Minister wskazał, że rząd Polski rozpoczął w tym roku aktualizację dwóch ważnych dokumentów – Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku oraz aktualizacji Programu polskiej energetyki jądrowej, która została przyjęta przez Radę Ministrów w październiku br. Minister Kurtyka podkreślił także, że rozwój bezemisyjnej energetyki jądrowej przyczyni się nie tylko do powstania w Polsce nowej gałęzi przemysłu o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego, ale przede wszystkim pozwoli na dalszą dywersyfikację źródeł energii, znaczną redukcję emisji i stabilną pracę systemu elektroenergetycznego integrującego energię odnawialną na masową skalę.

Źródło i fot: GOV.pl

CIE K A W O S T K A

Startupy testują w TAURONIE Osiem startupów testowało w TAURONIE działanie swoich projektów w ramach KPT ScaleUP. Wybrane rozwiązania firma chce przełożyć na codzienną działalność operacyjną. W całym programie prowadzonym przez Krakowski Park Technologiczny od 2018 roku do TAURONA trafiło ponad 200 rozwiązań. Prace startupów są finansowane z funduszy publicznych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach programu ScaleUp. Jednym z operatorów programu jest Krakowski Park Technologiczny. Źródło: informacja prasowa

z portal u k i e r u n e k e n e r g e t y k a . p l

PGE Baltica wybrała wykonawcę strategii UXO dla projektów Baltica-2 i Baltica-3 W listopadzie br. PGE Baltica wybrała Ordtek Limited jako wykonawcę tzw. strategii UXO (ang. unexploded ordnance). Ma ona zdefiniować metodologię postępowania w przypadku rozpoznania potencjalnego ryzyka związanego z obecnością niewybuchów na obszarach morskich, na których powstaną farmy wiatrowe Baltica-2 i Baltica-3. Jest to kolejny krok w realizacji Programu Offshore PGE, zakładającego osiągnięcie 6,5 GW mocy zainstalowanej w morskich farmach wiatrowych do 2040 roku. Analiza ryzyka związanego z UXO to jeden z istotnych elementów etapu przygotowującego do budowy instalacji offshore PGE na Bałtyku. Dzięki jej przeprowadzeniu zostaną zdefiniowane potencjalne zagrożenia wynikające z obecności powojennych niewybuchów na dnie morskim. Na podstawie analizy Ordtek Limited przygotuje również strategię ograniczania ryzyka dla projektów morskich elektrowni wiatrowych Baltica-2 i Baltica-3. Źródło: informacja prasowa, fot.: 123rf

Zielona energia od TAURONA zasili fabrykę giganta TAURON i Panasonic Energy Poland zawarły kontrakt na produkt EKO Premium. Oznacza to, że fabryka japońskiego giganta, która znajduje się w Gnieźnie, już trzeci rok z rzędu korzystać będzie z prądu w 100% wytworzonego w odnawialnych źródłach energii. Zielona energia dla Panasonic Energy Poland pochodzi przede wszystkim z elektrowni wiatrowych i wodnych Grupy TAURON. Umowa obejmuje dostawę energii elektrycznej pochodzącej w 100% z OZE na cały rok 2021. TAURON sprzedaje energię elektryczną do fabryki w Gnieźnie nieprzerwanie od 2016 roku, a od 2019 roku – wyłącznie zieloną energię w ramach produktu EKO Premium. Potwierdzeniem zakupu zielonej energii w ramach EKO Premium jest certyfikat wydawany przez Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii. Gwarantuje on sprzedaż energii wyprodukowanej w konkretnym odnawialnym źródle i ściśle określonym czasie do konkretnego klienta. Dzięki temu klient ma pewność, że jest jedynym konsumentem – w przepływie handlowym – zakupionej energii. Produkt EKO Premium jest całkowicie niezależny od funkcjonującego Systemu Świadectw Pochodzenia. Źródło: informacja prasowa

R O Z M AIT O Ś CI

100 mln złotych Tyle wyniosła modernizacja bloków 200 MW w łaziskiej elektrowni. Wykonane prace gwarantują wypełnienie restrykcyjnych standardów emisji zanieczyszczeń, a także wymogów w zakresie monitorowania emisji, które zaczną obowiązywać od 16 sierpnia 2021 roku.

„

Ogromnym wyzwaniem jest duży udział węgla i koszty CO2. Większość systemów ciepłowniczych jest nieefektywna w myśl dyrektywy o efektywności energetycznej i brakuje nam w kraju strategii połączonej z regulacjami i finansowaniem. Wyzwaniem dla ciepłownictwa z pewnością będzie coraz mniejsze zapotrzebowanie na energię cieplną. – Joanna Maćkowiak-Pandera prezes Forum Energii Więcej na stronie 8

Wybór partnera do budowy elektrowni jądrowej nastąpi w ciągu roku. Kwestia lokalizacji wciąż jest otwarta

Pomorze Gdańskie, Bełchatów i Pątnów to preferowane lokalizacje na budowę elektrowni jądrowej. – Te miejsca są już dobrze przygotowane, mamy zebrane dane do raportów środowiskowych, lokalizacyjnych, co zabiera dużo czasu – mówi Piotr Naimski, pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej, ale podkreśla, że w programie polskiej energetyki jądrowej wskazanych jest kilkanaście kolejnych miejsc, a decyzja jeszcze nie zapadła. Kwestią otwartą jest także wybór technologii oraz struktury finansowania. To będzie zależeć od wyboru partnera, który zainwestuje w to przedsięwzięcie. Decyzję w tej sprawie rząd ma podjąć w ciągu kilkunastu miesięcy. Aktualizacja programu polskiej energetyki jądrowej (PPEJ) nastąpiła uchwałą Rady Ministrów w październiku br. Będzie on realizowany w latach 2020–2033, z perspektywą do 2040 roku. Jego celem jest budowa i oddanie do eksploatacji sześciu reaktorów o łącznej mocy od 6 do 9 GW. Mają one zastąpić wyłączane w latach 2030–2040 stare jednostki wytwórcze korzystające z węgla kamiennego i zapewnić dywersyfikację źródeł wytwarzania energii elektrycznej – udział energetyki jądrowej w miksie energetycznym za 25 lat ma wynosić ok. 20 proc. Budowa pierwszych reaktorów ma się rozpocząć w 2026 roku, a oddanie ich do eksploatacji – w 2033 roku. Źródło i fot.: newseria.pl

ECiz 6/2020 7

z życia branży

Energetyczny impas – Transformacja ciepłownictwa będzie wymagała dużego zaangażowania i trzeba będzie przeznaczyć na nią ogromne pieniądze. Ilość opcji z miesiąca na miesiąc się kurczy i sytuacja sektora, moim zdaniem, staje się naprawdę dramatyczna. Brak realnej wizji przyszłości ogranicza możliwości wyjścia z impasu – mówi Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii, w rozmowie o ciepłownictwie, prosumentach i transformacji energetycznej. Maciej Szramek: Czy rok 2020 możemy określić jako czas deklaracji zmian polskich spółek energetycznych? Joanna Maćkowiak-Pandera: Zmiany są widoczne i oczywiste. Ponieważ w Forum Energii rozmawiamy z różnymi instytucjami, wiedzieliśmy, że rozważania o koniecznej transformacji były prowadzone już od kilku lat. W tym roku po prostu ujrzały światło dzienne. Pytanie, czy składane przez firmy deklaracje nie są spóźnione – w mojej ocenie są. Cóż, można było ważne decyzje podjąć już parę lat temu i wtedy spółkom byłoby łatwiej, proces wdrażania nowych rozwiązań byłby rozłożony na dłuższy okres, finansowanie zmian byłoby łatwiejsze. A teraz, przez to, że moment został przegapiony, wejście np. w gaz będzie bardzo trudne, bo teraz jest on już „na cenzurowanym”.

Jednak w strategii wielu spółek energetycznych, czy prawie całego ciepłownictwa, jest on określany jako paliwo najbliższej przyszłości, paliwo przejściowe. Oczywiście, nikt nam nie zakazuje wykorzystywania gazu w produkcji ciepła. Nie jest też tak, że całkowicie nie można wspierać błękitnego paliwa ze środków publicznych. Po prostu widać, że wsparcie dla niego jest teraz ograniczane. Prawdopodobnie nie będzie można wspierać takich rozwiązań z Polityki Spójności w nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej. Europejski Bank Inwestycyjny też wycofuje się z finansowania gazu, choć tutaj istnieje jeszcze możliwość takiej współpracy, pod konkretnym warunkiem: należy przedstawić strategię dostosowania inwestycji na jakimś etapie do wykorzystywania wodoru. Kluczowe jest to, aby w momencie, gdy wodór stanie się bardziej dostępny, można było w miarę niskim kosztem dostosować instalacje do tego paliwa. Nadal pozostanie też możliwość przynajmniej częściowego wsparcia inwestycji w gaz z Krajowego Planu Odbudowy.

8 ECiz 6/2020

Warto też pamiętać, że co do zasady, jeśli jakaś nowa elektrownia czy elektrociepłownia będzie w stanie funkcjonować na rynku energii bez państwowego wsparcia, to nadal będzie można ją budować. Jednak z pewnością będzie to bardzo skomplikowane, gdyż mówimy tu też o rynku mocy, który postrzegany jest jako mechanizm wsparcia publicznego. Trzeba zatem jasno powiedzieć: nie ma zakazu wykorzystania gazu, tylko coraz trudniej będzie uzyskać wsparcie na inwestycje z jego zastosowaniem.

W ostatnim czasie, w kontekście transformacji energetycznej, coraz więcej mówi się też o wydzieleniu ze spółek energetycznych aktywów węglowych. Jak miałby funkcjonować taki nowo powstały podmiot? Najważniejszym zadaniem takiego podmiotu, jeśli powstanie, będzie zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego na najbliższy czas. Oczywiste jest, że spółki pozbywają się węgla nie tylko dlatego, że nie mogą uzyskiwać finansowania na nowe projekty. W perspektywie najbliższych pięciu lat istniejące aktywa węglowe zaczną przynosić bardzo duże straty. Spółki wiedzą, że od 2025 roku większość z nich utraci wsparcie z rynku mocy. A bez tego wsparcia starsze elektrownie węglowe staną się obciążeniem dla spółek. A ponieważ spółki w ostatnich latach właściwie utraciły wszystkie własne zasoby finansowe, są w tej chwili całkowicie uzależnione od finansowania zewnętrznego, muszą bazować na kapitale międzynarodowym.

Teraz spółki chcą się pozbyć tych aktywów, jednak kto miałby je kupić? Nie sądzę, że można łatwo znaleźć chętnego. A nawet jeśli tak, to pozostaje pytanie, czy państwo widziałoby tutaj jakiegoś zagranicznego inwestora? Wątpię. Oznacza to więc, że najbardziej prawdopodobna jest forma usługi publicznej, jaką ten nowy podmiot miałby pełnić na rzecz systemu elektroenergetycznego po przejęciu aktywów węglowych.

A jeśli tak, to trzeba mieć świadomość, że będzie to rozwiązanie, na które znów odbędzie się narodowa zbiórka pieniędzy. Ministerstwo Aktywów Państwowych pracuje nad konstrukcją tego podmiotu, ale nie będzie łatwo wdrożyć tego rozwiązania, ponieważ w UE obowiązują zasady niewspierania przedsięwzięć ze środków publicznych, które pogarszają stan środowiska. W rynku mocy mamy limit 550 g CO2/ kWh, ale już pracuje się nad 350, a nawet 250 g/kWh w ramach tzw. taksonomii, czyli kryteriów finansowania przedsięwzięć. Aby uzyskać zgodę, na pewno trzeba będzie wykazać w ramach tzw. oceny regionalnej adekwatności zasobów, że bez wsparcia zagrożone jest bezpieczeństwo energetyczne. Jeżeli Polsce uda się dogadać z UE w tej sprawie, to moim zdaniem warunkiem koniecznym będzie określenie daty końcowej tego wsparcia. Nieodległej. Uważam, że możemy mówić o perspektywie maksymalnie 10-15 lat funkcjonowania podmiotu i aktywów węglowych. Trzeba też sobie odpowiedzieć na pytanie, skąd wziąć pieniądze na wsparcie. Pamiętajmy, że już od stycznia zacznie się pobieranie opłaty mocowej, która na pewno będzie budziła duży opór przemysłu, gdyż to on najmocniej ją odczuje. Stawka wsparcia z rynku mocy została wyliczona przez URE na poziomie 76 zł. To bardzo dużo.

Fot.: Forum Energii

z życia branży

No więc, co dalej? Czym zapełnić tę lukę, która powstanie za około 5 lat, po wyłączeniu aktywów węglowych? Czy tak mocno promowana technologia offshore wind spełni pokładane w niej nadzieje? Uważam, że nie ma źródła idealnego. Obecnie walczą ze sobą różne frakcje biznesowe – jedni uważają, że atom jest rozwiązaniem wszystkich problemów, drudzy, że węgiel, jeszcze inni, że OZE czy gaz. I każdy ma trochę racji. Węgiel pracuje stabilnie, jednak emituje dużo CO2 i czy nam się to podoba, czy nie, kończą się jego ekonomicznie opłacalne do wydobycia zasoby w Polsce, w innych krajach UE skończyły się już dawno. W przypadku atomu koszty inwestycyjne są ogromne, upadają kolejne spółki, które podejmują się jego realizacji, mamy problem ze składowaniem odpadów radioaktywnych. W kontekście gazu rozmawia się najczęściej o kierunkach politycznych i emisyjności, a źródła odnawialne, mimo ogromnych zalet, charakteryzują się nieciągłą pracą. W całej tej dyskusji brakuje najbardziej realnej oceny i deklaracji w stylu: „system 100% OZE będzie działał stabilnie, jeśli…”. Musi to być poparte konkretami, ponieważ uważam, że żeby tak się stało, to trzeba bardzo wiele zmienić w naszym systemie. Na pewno dalej będą potrzebne jednostki stabilizujące, bardzo elastyczne.

Jednostki węglowe i atomowe są bardzo mało elastyczne i dlatego, skoro rynek będzie musiał być coraz bardziej elastyczny, takie jednostki będzie bardzo trudno sfinansować. A wracając do morskiej energetyki wiatrowej. Jest oczywiste, że nie jest ona receptą na wszystkie problemy, bo tak jak mówiłam, nie ma jednego źródła, które zastąpi węgiel. Potrzebujemy zróżnicowanego miksu. Nie możemy więc stawiać tylko na jedno rozwiązanie, nie myśląc o innych. Budowa ok. 9-10 GW mocy zainstalowanej w elektrowniach morskich znacząco wzmocniłyby bezpieczeństwo systemu. Do tego trzeba wprowadzić szereg innych zmian, czyli budować elektrownie słoneczne, myśleć o magazynach energii, o DSR, trzeba rozbudowywać sieci i przede wszystkim zmienić rynek energii. To się zresztą już dzieje, ponieważ jest wymuszane przez unijne regulacje, kodeksy sieci. PSE pracuje nad zmianą zasad na rynku bilansującym, który przez lata był dysfunkcyjny i właściwie nie działał.

W jakiej technologii?

A co z ciepłownictwem? Czy jest w stanie poradzić sobie z tą trudną sytuacją?

Na ten moment to są bloki gazowe, których nam w tej chwili najbardziej brakuje. I od razu powinny być przygotowane do gotowości pracy z wodorem.

Tematem ciepłownictwa zajmujemy się w Forum Energii od kilku lat. Ma ono wiele różnych problemów. Ogromnym wyzwaniem jest duży udział węgla

Joanna Maćkowiak-Pandera prezes Forum Energii

ECiz 6/2020 9

z życia branży

i koszty CO2. Większość systemów ciepłowniczych jest nieefektywna w myśl dyrektywy o efektywności energetycznej i brakuje nam w kraju strategii połączonej z regulacjami i finansowaniem. Wyzwaniem dla ciepłownictwa z pewnością będzie coraz mniejsze zapotrzebowanie na energię cieplną. Z jednej strony mamy coraz cieplejsze zimy i skrócenie okresu grzewczego. To bezpośredni skutek zmian klimatu. Z drugiej strony poprawa efektywności energetycznej budynków – pożądana ze strony gospodarstw domowych, będzie coraz większym zagrożeniem dla interesów ciepłowni. Mamy perspektywę fali renowacji budynków – w Brukseli powstał duży program, który ma na celu przede wszystkim radykalne zwiększenie efektywności energetycznej w budynkach. Do tego jest program NFOŚIGW Czyste powietrze. Jeśli mówimy o ciepłownictwie powiatowym, w niektórych miastach zmienia się również struktura demograficzna – sieci ciepłownicze powstały kilkadziesiąt lat temu – perspektywy rozwoju miast wtedy były zupełnie inne. Systemy ciepłownicze, budowane kilkadziesiąt lat temu, obecnie muszą pracować w całkowicie innych warunkach. A z perspektywy dekarbonizacyjnej systemy te mają ogromną rolę do odegrania. Na pewno systemy ciepłownicze są ważne – łatwiej jest zdekarbonizować ciepło, mając duże systemy, co pokazują przykłady Szwecji czy Danii. Są to kraje z podobnej strefy klimatycznej, które w ostatnich latach istotnie zmniejszyły emisje, rozwijając właśnie systemy ciepłownicze. Trzeba mieć świadomość, że nawet najbardziej radykalny ekolog nie będzie walczył z ciepłownictwem systemowym, jeśli oczywiście jest rozsądny. Osobiście natomiast uważam, że dalej chowamy głowę w piasek i że nie wykorzystujemy szansy na poważną zmianę. No właśnie… Wiele rzeczy musi się zmienić.

10 ECiz 6/2020

Na przykład? Jedną z nich jest na pewno model taryfowania. Sytuacja, w której ciepłownie zarabiają tylko na wytworzonym cieple, jest naturalnym konfliktem z konsumentem. Wytwórca chce zarabiać, odbiorca chce płacić jak najmniej. Nie można blokować rozwoju efektywności energetycznej, można natomiast sprzedawać produkt, jakim jest komfort cieplny, a nie GJ. Spółki ciepłownicze w mojej opinii powinny także zacząć działać na innych rynkach, np. efektywności energetycznej. I być może podejmować działania związane z finansowaniem inwestycji poprawiających efektywność budynków wraz ze źródłem ciepła ze środków unijnych. Do tego jednak potrzeba regulacji. W kontekście nowych modeli biznesowych dla systemów ciepłowniczych ważne jest kompleksowe podejście do efektywności energetycznej, PV i pomp ciepła. Skoro największym wyzwaniem cywilizacyjnym, jak mówi premier naszego kraju, jest czystość powietrza, to systemy ciepłownicze powinny zacząć działać na rynku gospodarstw ogrzewanych indywidualnie. Nie trzeba na systemy ciepłownicze patrzeć tylko z perspektywy centralnego źródła i rury. Zakłady ciepłownicze mogłyby w przyszłości oferować usługi zaopatrzenia w ciepło – oferować inwestycję w efektywność energetyczną, PV i pompę ciepła. Jednak czy wszystkie podmioty ciepłownicze sobie na rynku poradzą? Tego nie wiem i mam obawy. Do zmiany potrzeba wizji i determinacji – po stronie decydentów i PEC. Każdy system ciepłowniczy jest inny, ma inną specyfikę i inny potencjał. Może się okazać, że część z nich straci rację bytu w kolejnych latach. Pomógłby rządowy program, który by jasno określał plany wobec ciepłownictwa, związany z konkretnymi technologiami. Z takim planem polski rząd powinien pojechać do Brukseli i wynegocjować warunki dla ciepłownictwa, np. w kontekście

z życia branży

Jak, według pani, powinno wyglądać wyjście z tego impasu? Myślę, że powinniśmy spróbować na nowo stworzyć definicję przedsiębiorstwa ciepłowniczego i jasno określić jaką, rolę może odegrać w przyszłości. Moim zdaniem kompetencje będą rosły, bo do zagospodarowania będzie szereg innych tematów: ogrzewnictwo, woda, odpady i inne lokalne usługi. Trzeba również zwrócić szczególną uwagę na ubóstwo energetyczne – koniecznie trzeba systemowo zająć się tym tematem.

A co z rozproszeniem rynku energii? Co z prosumentami? Prosumenci moim zdaniem nie zastąpią systemu energetycznego, ale mają ważną rolę do odegrania. Jest to jednak rozwiązanie dla wybranych, gdyż nawet mając dużo pieniędzy, nie zawsze są możliwości techniczne. Oczywiście, prosumentów będzie przybywać ze względu na rosnące ceny energii i spadek kosztów technologii, coraz łatwiej będzie też można integrować ich w systemie energetycznym – wraz z digitalizacją, zmianami na rynku i rolą OSD. Innym elementem rozproszonego rynku jest natomiast rozwój energetyki lokalnej, którą rozumiem jako digitalizację systemu energetycznego. Widać tu postępującą zmianę. Kiedyś największą rolę odgrywał operator systemu przesyłowego i duże, scentralizowane jednostki. W tej chwili widać, że energetyka

rozproszona coraz bardziej się rozwija i rośnie waga OSD (operatorzy spółek dystrybucyjnych – red.) w tym systemie. OSD muszą integrować zasoby lokalne, aby były w jakimś stopniu sterowalne. Żeby to efektywnie zintegrować, trzeba stworzyć i wykorzystać odpowiednie algorytmy sterujące. W przyszłości pojawią się pewnie agregatorzy, którzy będą zbierali te wszystkie samochody elektryczne, PV czy ładowarki samochodowe i integrowali z systemem energetycznym. To na razie jeszcze wizja przyszłości, jednak wszystko do tego zmierza. Opracowaliśmy koncepcję rynku lokalizacyjnego, gdzie impulsy związane z konkretnym węzłem w systemie zawierają konkretne informacje i oddają aktualną sytuację przesyłową. System będzie tworzył impulsy cenowe do tego, żeby rozwiązać sytuację w sposób efektywny kosztowo. Czyli np. w jednym przypadku wystarczy wybudować magazyn, w drugim wybudować sieć, a w trzecim źródło. W innym przypadku rozwiązać problem szczytowego zapotrzebowania na energię. Nie zawsze jest potrzebne wszystko naraz. Chodzi nam o rynek, który działa w czasie rzeczywistym na poziomie lokalnym, gdzie prosument ma swoją rolę do odegrania, tak jak mała biogazownia, sieć czy duża elektrownia. To jest idea energetyki rozproszonej, w której zawiera się to wszystko, co w Europie określa się jako energetyka 3D: Dekarbonizacja, Digitalizacja and Decentralizacja. Albo to dostrzeżemy i zaczniemy sterować zmianą w tę stronę, albo nasz wysiłek będzie opierał się tylko na tym, żeby opóźniać zmiany i dopłacać do starej energetyki kosztem całego społeczeństwa. ________________________________________________________ Rozmawiał Maciej Szramek, redaktor „Energetyki Cieplnej i Zawodowej” oraz portalu kierunekenergetyka.pl

Nie ma źródła idealnego Joanna Maćkowiak-Pandera: Uważam, że nie ma źródła idealnego. Obecnie walczą ze sobą różne frakcje biznesowe – jedni uważają, że atom jest rozwiązaniem wszystkich problemów, drudzy, że węgiel, jeszcze inni, że OZE czy gaz

Fot.: 123rf

wykorzystania gazu. Uważam, że w Brukseli jest otwartość na dyskusję z Polską o gazie, ale trzeba pokazać strategię. Transformacja ciepłownictwa jest pilna i jest dużym wyzwaniem. Ale też ogromną szansą, bo można teraz w dużym stopniu skorzystać ze środków unijnych, poprawić stan środowiska, a jednocześnie rozkręcić krajowy przemysł.

ECiz 6/2020 11