1/20 (748)
kierunekenergetyka.pl
Dwumiesięcznik
cena: 25,00 zł (w tym 8% vat) 58.14.12.0 ISSN 1734-7823
T E M A T N U M E R U I E F E K T Y W N O Ś Ć E N E R G E T Y C Z N A O C H R O N A Ś R O D O W I S K A
NOWY ENERGETYCZNY ŁAD I Krajowy Plan na Rzecz Energii i Klimatu I Przemysł a uwarunkowania Polityki Energetycznej I Ciepłownictwo XXI wieku
Koks z Dąbrowy Górniczej
> 30
Mówmy o sukcesach w bezpieczeństwie
> 52
Czy bać się odpadów promieniotwórczych?
> 57
KONFERENCJA W LICZBACH: 700 uczestników 60 stoisk 46 referatów 6 paneli tematycznych 2 interaktywne debaty 1 Gala Ciepłownicza
XXVII Sympozjum Naukowo-Techniczne
WIOSENNE SPOTKANIE CIEPŁOWNIKÓW 15-17 kwietnia 2020 r. Zakopane
Więcej na:
Partner
Partner branżowy
Patronat merytoryczny
Patronat naukowy
kierunekenergetyka.pl
Patronat medialny
kierunekenergetyka.pl
Organizator
s p i s t r e ś ci
10 I Polski Zielony Ład? Jak sprostać wyzwaniom stojącym przed krajową energetyką Lidia Gawlik
TEMAT NUMERU E F E K T Y W N OŚ Ć E N E R G ET Y C Z N A
Z ŻYCIA BRANŻY Fot.: 123rf
Z ŻYCIA BRANŻY
Polski Zielony Ład? Jak sprostać wyzwaniom stojącym przed krajową energetyką
14 I Polityka energetyczna a uwarunkowania polskiego przemysłu. Szanse i zagrożenia Henryk Kaliś 22 I Sposób na ceny energii Jan Sakławski 26 I GOZ w koksownictwie Mateusz Klejnowski 30 I Koks z Dąbrowy Górniczej Fotoreportaż z Koksowni Przyjaźń w Dąbrowie Górniczej
Lidia Gawlik
TEMAT NUMERU O C H R O N A Ś R O D OW I S K A
10
T E M A T N U M E R U : E F E K T Y W N OŚ Ć E N E R G ET Y C Z N A Fot.: 123rf
34 I Zastosowanie utleniaczy w technikach oczyszczania spalin Dariusz Łuszkiewicz, Maria Jędrusik, Arkadiusz Świerczok, Mariola Kobylańska-Pawlisz 42 I Wpływ procesu odazotowania spalin na jakość popiołu lotnego Izabella Maj, Sylwester Kalisz, Przemysław Garbacz
C I EPŁOW N I C TWO 48 I Ciepło z każdego źródła Rozmowa z Marianem Łyko, prezesem zarządu MPEC w Krakowie
14
B E Z P I E C Z E Ń STWO 52 I Mówmy o sukcesach w bezpieczeństwie Rozmowa z Dariuszem Chmielewskim, dyrektorem Departamentu BHP i Bezpieczeństwa Procesów Przemysłowych w PGE Energia Ciepła
PA L I WA 54 I Skąd pochodzą stosowane przez nas paliwa? Wojciech Sikorski 57 I Czy bać się odpadów promieniotwórczych? Andrzej Strupczewski
REMONTY I UTRZYMANIE RUCHU 64 I Modernizacja układu regulacji hydrozespołu Andrzej Błaszczyk, Andrzej Werner, Dariusz Woźniak, Mariusz Nawrocki
Polityka energetyczna a uwarunkowania polskiego przemysłu. Szanse i zagrożenia Henryk Kaliś ci e p ł o w nic t w o
P R A WO 72 I Meganowelizacja MegaUstawy Zuzanna Pawlikowska 74 I Nowelizacja przepisów Kodeksu postępowania cywilnego Katarzyna Mędraś
Ciepło z każdego źródła
78 I Trzy propozycje dla ciepłownictwa w XXI wieku prof. dr hab. inż. Zbigniew Bis
F E L I ETO N 90 I Od powietrza, głodu, ognia i wojny… Jerzy Łaskawiec
Fot.: MPEC w Krakowie
E N E R G ET Y K A E X T R A
Rozmowa z Marianem Łyko, prezesem zarządu MPEC w Krakowie
48 ECiz 1/2020 3
OD REDAKCJI
Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
Maciej Szramek redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 18 tel. kom. 602 117 145 e-mail: maciej.szramek@e-bmp.pl
Nowy rok, nowy ład Z
Nowym Rokiem, nowym... No właśnie. Krokiem? Ładem? Polityką Energetyczną? Czy z nowymi pytaniami? Co przyniesie nam 2020? A nawet nowa dekada? Europejski Zielony Ład, Krajowy Plan na Rzecz Energii i Klimatu czy Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku – to dokumenty kluczowe dla całej energetyki w Polsce, które ukształtują kierunek, w którym będzie ona zmierzać. Jak jednak finalnie będą wyglądać i funkcjonować, dowiemy się dopiero za jakiś czas.
O
Europejskim Zielonym Ładzie i Krajowym Planie na Rzecz Energii i Klimatu możecie Państwo przeczytać w artykule Lidii Gawlik z Państwowej Akademii Nauk, w którym stara się przeanalizować, jak sprostać europejskim wymaganiom klimatycznym. O ochronie środowiska będziemy też szeroko rozmawiać w marcu, na corocznej konferencji w Katowicach poświęconej temu tematowi.
O
prócz energetyki zawodowej kolejną branżą, bezpośrednio związaną z obecnymi ambicjami klimatycznymi, jest oczywiście ciepłownictwo, coraz bardziej ważne i widoczne w tym dyskursie. Rola ciepłownictwa w transformacji energetycznej jest ostatnio częściej podkreślana na różnego rodzaju konferencjach i forach. Będziemy o tym rozmawiać również na jednej z największych konferencji poświęconych ciepłownictwu w Polsce – XXVII Wiosennym Spotkaniu Ciepłowników, które tradycyjnie odbędzie się w kwietniu w Zakopanem i na które już teraz serdecznie zapraszam. Tymczasem w tym numerze
znajdziecie Państwo dodatek „Energetyka Extra”, w którym prof. Zbigniew Bis z Politechniki Częstochowskiej prezentuje „Trzy propozycje dla ciepłownictwa XXI wieku”.
E
uropejskie regulacje, a później Polska Polityka Energetyczna, nie oddziałują jedynie na energetykę i ciepłownictwo. Konsekwencje tych rozporządzeń w dużej mierze odczuje również przemysł. O uwarunkowaniach polskiego przemysłu wobec zmian „energetycznych”, o szansach oraz zagrożeniach z tego wynikających pisze prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii Henryk Kaliś (jak w powyższych przykładach, temat ten także poruszymy „na żywo” podczas lutowej konferencji Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle).
W
ydaje się więc, że rok 2020 będzie niesłychanie istotny dla całej europejskiej gospodarki. Przemiany, których jesteśmy świadkami, zdefiniują bowiem funkcjonowanie energetyki, ciepłownictwa i przemysłu na wiele najbliższych lat.
O
byśmy znaleźli odpowiedzi na wszystkie pytania, które rodzą powyższe dokumenty. I byśmy mogli – w perspektywie następnej dekady – stwierdzić, że odpowiedzi te były dobre i znajdujemy w lepszej, bardziej jasnej i mniej skomplikowanej rzeczywistości.
KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl
BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec dr hab. inż. Roman Krok prof. Pol. Śl., Politechnika Śląska prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia GórniczoHutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Rafał Krzyżok, Maciej Szramek Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Sprzedaż: Kalina Barlik Prenumerata: Justyna Sobieraj Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% VAT) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf
4 ECiz 1/2020
W OBIEKTYWIE
Zwałowarka ZGOT Z-49 Spółka RAMB z Grupy Kapitałowej PGE wybudowała od podstaw gigantyczną zwałowarkę przeznaczoną do pracy w Kopalni Węgla Brunatnego Turów należącej do PGE GiEK. Długa na 190 metrów, wysoka na 50 metrów i ważąca 2600 ton maszyna górnicza uzupełni nowoczesny park technologiczny turoszowskiej odkrywki, a jej zadaniem będzie zwałowanie nadkładu znajdującego się nad pokładami węgla brunatnego. Pierwsze uruchomienie zwałowarki miało miejsce pod koniec 2019 roku; ma imponującą moc przerobową i teoretyczną wydajność zwałowania, którą zaprojektowano na 11 500 m3 nadkładu na godzinę. Taka ilość zebranej ziemi znajdującej się nad pokładami węgla mogłaby wypełnić w godzinę trzy baseny olimpijskie Źródło: PGE GE GiEK
ECiz 1/2020 5
z portalu kierunek e n e rg e t yka . pl
Rusza reforma nadzoru właścicielskiego W obecności wicepremiera i ministra aktywów państwowych Jacka Sasina oraz wiceministra aktywów państwowych i pełnomocnika rządu do spraw reformy nadzoru właścicielskiego nad spółkami Skarbu Państwa Janusza Kowalskiego, w siedzibie MAP wręczono akty powołania członkom specjalnej komisji, która przygotuje propozycje zmian w prawie gospodarczym.
Zielona energia w Polsce – legislacja musi nadążać za zmianami technicznymi W ubiegłych latach można było obserwować w Polsce pewne zmiany legislacyjne w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej, czy szeroko rozumianej energetyki rozproszonej. Wydaje się jednak, że jeszcze wiele przed nami. W ostatnich miesiącach rząd bardzo intensywnie myśli o wsparciu tego sektora energetyki. Niedawno ogłoszono projekt tzw. ustawy offshorowej, dotyczącej rozwoju morskiej energetyki wiatrowej. To zdecydowanie pozytywny sygnał. Coraz więcej ministrów podejmuje temat zmian w zakresie energetyki rozproszonej, czyli spółdzielni energetycznych i klastrów energii. Ich efektywne działanie wymaga jednak jeszcze podjęcia wielu działań i impulsów rozwojowych. Długo oczekiwana ustawa offshore powinna stworzyć solidną bazę do rozwoju zielonej energii w Polsce. Źródło: enewsroom.pl, fot. 123rf.com/
Komisję ds. Reformy Nadzoru Właścicielskiego powołano oficjalnie 10 lutego zarządzeniem ministra aktywów państwowych. Jej celem będzie opracowanie i zarekomendowanie propozycji zmian w prawie gospodarczym. Obejmą one w szczególności: wprowadzenie prawa koncernowego, przekazywanie przez spółki kapitałowe informacji wspólnikom lub akcjonariuszom, kompetencje rad nadzorczych i ich członków, ze szczególnym uwzględnieniem uprawnień, obowiązków oraz roli rad nadzorczych spółek dominujących, a także wypracowanie innych rekomendacji w zakresie reformy prawa handlowego.
Toruń ma efektywny system ciepłowniczy Toruński system ciepłowniczy, dzięki kogeneracyjnej elektrociepłowni gazowej PGE Toruń, należącej do PGE Energia Ciepła, jest efektywny energetycznie. Współczynnik, który mierzy tę efektywność, osiągnął w 2019 roku bardzo wysoką wartość. Co ważne, zaplanowanie dostawy ciepła z efektywnego systemu ciepłowniczego w ramach inwestycji istotnie wpływa na obniżenie kosztów budowy. Toruńscy inwestorzy chętnie przyłączają budynki do sieci ciepłowniczej. Każdy nowo powstający budynek, zgodnie z obowiązującym prawem, musi spełnić wymogi dotyczące efektywności energetycznej, która w dużej mierze zależy od źródła ogrzewania. Współczynnik Wpc, mierzący tę efektywność, im jest niższy, tym jest to korzystniejsze dla inwestora, bo wpływa na obniżenie kosztów wybudowania inwestycji. Wartość tego współczynnika jest niezbędna projektantom, planującym ogrzewanie dla klienta . Źródło i fot.: informacja prasowa
6 ECiz 1/2020
C I E K A WOST K A
Połowa producentów motoryzacyjnych z Węgier i Turcji oraz jedna trzecia z Polski prognozuje, że auta elektryczne zdominują rynek i będą chętniej kupowane niż te z tradycyjnym napędem – wynika z raportu Exact Systems „MotoBarometr 2019. Nastroje w automotive”. Polscy przedstawiciele branży spodziewają się przełomu za dekadę, natomiast Rumuni, Turcy i Czesi przewidują masową popularyzację elektryków już za 5 lat. Źródło: informacja prasowa
Fot.: 123rf
Źródło i fot.: informacja prasowa
z portalu ki e run e k e n e rg e t yka . p l
PGNiG sfinalizował zakup dodatkowych udziałów w złożu Duva na Norweskim Szelfie Kontynentalnym
PGNiG Upstream Norway uzyskało ostateczną zgodę administracyjną na zakup dodatkowych 10 proc. udziałów w koncesjach PL636 i PL636B na Morzu Północnym. W wyniku transakcji udział PGNiG Upstream Norway (PUN) w obu koncesjach wzrósł do 30 procent. Dzięki temu wolumen wydobycia gazu ziemnego ze złoża Duva przypadający na spółkę wzrośnie do 0,2 mld m sześc. rocznie. – Zakup złóż na Norweskim Szelfie Kontynentalnym jest jednym z priorytetów inwestycyjnych Grupy Kapitałowej PGNiG. Chcemy, aby jak największa część gazu, który popłynie z Norwegii do Polski po uruchomieniu gazociągu Baltic Pipe, pochodziła z naszego własnego wydobycia. To element naszej strategii dywersyfikacji i wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. W ten sposób budujemy również pozycję polskich spółek na rynkach zagranicznych – powiedział Jerzy Kwieciński, prezes zarządu PGNiG SA. Źródło: informacja prasowa, fot. twitter.com/GK_PGNiG
Energa w przyrodniczej akcji na składowisku elektrowni Tereny składowiska odpadów, eksploatowanego przez Elektrownię Ostrołęka B, są atrakcyjnym miejscem do zamieszkania i odpoczynku dla różnych gatunków ptaków. Zaobserwowano tam kuliki wielkie – ptaki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek wysokiego ryzyka. Energa współpracuje z przyrodnikami, prowadzącymi akcję mającą na celu ochronę lęgów tego unikatowego, narażonego na wyginięcie gatunku ptaka. W okresie wiosennej i jesiennej wędrówki, kwatery na składowisku w Energa Elektrownie Ostrołęka SA stanowią atrakcyjny obszar żerowiskowy i miejsce odpoczynku dla migrujących ptaków. Spółka monitoruje składowisko. Tereny te są zamieszkiwane i masowo odwiedzane przez różne gatunki ptaków. Źródło: informacja prasowa
R O Z M A I TOŚ C I
164,7 mln Euro Tyle wynosi budżet całkowity programu „Środowisko, Energia i Zmiany Klimatu”, którego celem jest poprawa jakości powietrza i efektywne wykorzystanie energii w szkołach i przedsiębiorstwach, zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych czy przeciwdziałanie zmianom klimatu. Operatorem Programu jest Ministerstwo Klimatu we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
„
Jest takie zjawisko, które nazywam entropią zachowań. Chodzi o to, że ktoś, kto ma dobre nawyki odnośnie bezpieczeństwa, w pewnym momencie jednak naturalnie zaczyna poszukiwać skrótów, jeżeli nie dostaje cały czas odpowiednich komunikatów, bodźców w postaci pozytywnej informacji zwrotnej, jak np. zauważenie bezpiecznej pracy, dobre słowo od kolegi, przełożonego itp. - Dariusz Chmielewski dyrektor Departamentu BHP i Bezpieczeństwa Procesów Przemysłowych w PGE Energia Ciepła
W pełni zielona energia na stacjach ładowania TAURON Od początku 2020 r. wszystkie stacje ładowania samochodów elektrycznych TAURONA są zasilane energią pochodzącą wyłącznie z odnawialnych źródeł: elektrowni wodnych i farm wiatrowych. Jest to rezultat umowy podpisanej przez TAURON Dystrybucja Serwis z TAURON Sprzedaż na produkt EKO Premium skierowany do klientów biznesowych. To ekologiczna energia pozyskiwana z odnawialnych źródeł, której pochodzenie potwierdza Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii (PTCE) w Poznaniu. – TAURON stawia na rozwiązania proekologiczne. Czysta zielona energia w 100% bezpieczna dla środowiska, oferowana na naszych stacjach ładowania w połączeniu z systemem carsharingu daje alternatywę dla klasycznego transportu. Przyczyniamy się do poprawy jakości powietrza i redukcji smogu – podkreśla Artur Kalicki, dyrektor projektów z obszaru elektromobilności w TAURON Dystrybucja Serwis. Źródło: informacja prasowa
ArcelorMittal Poland ponownie uruchamia wielki piec w krakowskiej hucie ArcelorMittal Poland informuje, że podjął decyzję o ponownym uruchomieniu części surowcowej krakowskiej huty, która została tymczasowo zatrzymana pod koniec listopada 2019 roku ze względu na pogarszające się warunki rynkowe. –Decyzja o ponownym uruchomieniu instalacji wynika z konieczności dostarczenia slabów (półproduktów) do huty ArcelorMittal w Gandawie w Belgii, gdzie rozpocznie się remont wielkiego pieca, a także z konieczności uzupełnienia strat produkcyjnych w zakładach ArcelorMittal Europe – wyjaśnia Marc De Pauw, dyrektor generalny ArcelorMittal Poland. Źródło: informacja prasowa
ECiz 1/2020 7
z życia branży f e li e t o n
Ciepłownictwo w Austrii Dużo mówi się o niemieckiej Energiewende, która ma na celu całkowite przejście na energię ze źródeł odnawialnych. Dyskusja na temat niemieckiej transformacji energetycznej i jej analiza wydają się całkowicie dominować dyskusję na temat pożądanych przemian w strukturze energetyki w Europie. Zapomina się przy tym często o innych krajach, które od wielu lat zaspokajają swoje potrzeby energetyczne z odnawialnych źródeł energii. Idealnym przykładem bardzo udanej polityki energetycznej jest południowy sąsiad Niemiec, Austria. Austria wypracowała przez ostatnie dziesięciolecia prawie idealny miks energetyczny, o którym Niemcy będą mogły jeszcze przez długie lata tylko marzyć. Jeszcze w 1970 roku Austria pozyskiwała 1/3 energii pierwotnej z ropy naftowej. Gaz miał udział rzędu 20%, a węgiel 15%. Prawie pięćdziesiąt lat później Austria czerpie blisko 82% energii pierwotnej z odnawialnych źródeł energii. Elektrownie wodne, biomasa i geotermia mają tu centralne znaczenie. Wkład gazu i ropy spadł do odpowiednio 7% i 5%. Węgiel natomiast prawie całkowicie wyeliminowano. Na ogrzewanie w ostatnim sezonie potrzebne było 286.026.534 teradżuli (TJ). Był to wzrost o ponad 3% w porównaniu z poprzednim sezonem.
Aleksandra Fedorska korespondentka polskich i niemieckich portali branżowych. Jej specjalizacją jest polityka energetyczna Niemiec, Danii, Szwecji, Austrii, Szwajcarii oraz krajów Beneluksu. Śledzi przebieg kampanii wyborczych we wszystkich wymienionych krajach pod względem polityki energetycznej
W porównaniu z Niemcami odsetek budynków mieszkalnych korzystających z miejskich sieci ciepłowniczych jest zaskakująco wysoki i wynosi 26%. W zależności od tego, czy liczone są mieszkania, liczba mieszkańców czy budynki, w Niemczech ten wkład wynosi 6-14%. Głównym powodem różnicy między Niemcami a Austrią było wcześniejsze wprowadzenie innowacji i modernizacji w tym drugim kraju. Obecnie duże budynki mieszkalne, które powstały po 2000 roku i mają co najmniej 20 mieszkań, są w 77% podłączone do miejskich ciepłowni. W przypadku mniejszych budynków z 10-19 mieszkaniami jest to 60%. Energia z miejskiej sieci ciepłowniczej jest w Austrii najpopularniejszą formą ogrzewania. Korzystają w niej 1 112 734 mieszkania. Na
8 ECiz 1/2020
drugim miejscu jest ogrzewanie gazowe (910 448 mieszkań). Należy zaznaczyć, że wkład pieców gazowych z upływem lat spada na korzyść podłączenia do miejskich sieci. Piece na drewno i palet opałowy są na trzecim miejscu. Ponad 626 000 mieszkań posiada ogrzewanie na olej opałowy. Wzrost o około 20% osiągnęły w ostatnim roku fotowoltaiczne systemy grzewcze. Raczej nielubiane i drogie jest natomiast w Austrii ogrzewanie prądem. Dotyczy to jedynie 210 648 mieszkań. Najmniejsze i ciągle zmniejszające się znaczenie ma węgiel, z którego korzysta zaledwie 7 640 mieszkań w całym kraju. Dobrze rozbudowana sieć ciepłownicza wydaje się być kluczem do redukcji emisji i walki ze smogiem. Wzorem może być tu właśnie Austria, ale także kraje skandynawskie. To właśnie biorąc z nich przykład, Austria przebudowywała swoje struktury energetyczne przez ostatnie dziesięciolecia.
Austriackie ciepłownictwo miejskie korzysta prawie w połowie z odnawialnych źródeł energii. W Polsce jest to zaledwie 2%, a w Niemczech 6%. Prymusami pod tym względem są Norwegowie, którzy w ponad 80% ogrzewają mieszkania z OZE. W Danii odsetek ten wynosi prawie 60%. Austria ma dziś sieć ciepłowniczą o długości 5500 km. Obecnie uzupełniana jest ona rocznie o 32 km. Austriacka sieć ciepłownicza jest o trzy razy gęstsza od przeciętnej w Europie Zachodniej i Środkowej.
wytwarzamy dobrą energię Zespół Elektrowni
ŁĄCZNA MOC OSIĄGALNA
Dolna Odra
PGE GiEK S.A.
13284,7 MWe 1321,7 MWt
Elektrownia
Bełchatów
Elektrownia
Turów
Elektrownia
Opole KWB
KWB
Bełchatów
Turów
Elektrownia
PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna Spółka Akcyjna to jedna ze spółek wchodzących w skład Grupy Kapitałowej PGE – największego przedsiębiorstwa sektora elektroenergetycznego w Polsce. Podstawowym przedmiotem działalności spółki jest wydobywanie węgla brunatnego oraz wytwarzanie energii elektrycznej. W skład PGE GiEK wchodzi 7 oddziałów zlokalizowanych na terenie 5 województw. Centrala spółki znajduje się w Bełchatowie. PGE GiEK jest liderem w branży wydobywczej węgla brunatnego (jej udział w krajowym rynku wydobywczym tego surowca wynosi ok. 87%*), a także największym wytwórcą energii elektrycznej w Polsce, zaspokajającym w niektórych miesiącach ponad 33% krajowego zapotrzebowania.*
www.pgegiek.pl
44 737 73 00
97-400 Bełchatów, ul. Węglowa 5
* dane na dzień 30 września 2019 r.
Rybnik
z życia branży
Polski Zielony Ład? Jak sprostać wyzwaniom stojącym przed krajową energetyką dr hab. inż. Lidia Gawlik Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk w Krakowie
E
uropejski Zielony Ład dotyczy wszystkich sektorów gospodarki, zarówno tych objętych systemem ETS (energetyka), jak również sektorów non-ETS. Dokument przedstawia plan działań umożliwiających bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, przejście na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym, powstrzymanie zmian klimatu, przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej i zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń. Omówiono w nim konieczne inwestycje i dostępne narzędzia finansowe oraz wyjaśniono, w jaki sposób zapewnić transformację, która będzie sprawiedliwa i sprzyjająca włączeniu społecznemu. Zważywszy, że ponad 75% emisji gazów cieplarnianych w UE pochodzi z produkcji i wykorzystania energii, dla osiągnięcia celów klimatycznych kluczowe znaczenie mają działania dotyczące obniżenia emisyjności systemu energetycznego.
10 ECiz 1/2020
Polska przed klimatycznym wyzwaniem Sytuacja energetyki polskiej jest szczególnie trudna. Emisje gazów cieplarnianych z sektora energii wyniosły w 2017 r. 342,088 mln ton CO2 eq, co stanowiło 82,7% krajowej emisji gazów cieplarnianych. Na szczycie Unii w grudniu 2019 niemal wszyscy przywódcy krajów unijnych, zdeklarowali wolę podjęcia działań dla wdrożenia neutralności energetycznej. Polska delegacja jako jedyna nie wyraziła zgody na przyśpieszenie działań transformacyjnych i podjęcie wyzwania. A prace związane z wdrażaniem nowych celów już ruszyły. 14.01.2020 roku Komisja Europejska ogłosiła plan inwestycyjny przewidujący utworzenie funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Fundusz ma wesprzeć starania krajów członkowskich dla osiągnięcia celów Nowego Zielonego Ładu. Przewiduje on zainwestowanie około 7,5 mld euro dla tych krajów, które w swych staraniach
z życia branży
o neutralność klimatyczną mają gorszy punkt startu. Już na wstępie Polsce zaoferowano 2 mld euro, uznając że skala wyzwania naszego kraju jest szczególnie duża. Środki te powinny zostać przeznaczone na transformację regionów węglowych, a zwłaszcza na pomoc dla pracowników i tworzenie nowych możliwości gospodarczych w regionach węglowych. Mechanizm sprawiedliwej transformacji obejmuje ponadto udział programu InvestEU w aktywnym przyciąganiu prywatnych inwestycji przynoszących korzyści transformowanym regionom, a także uruchomienie instrumentu pożyczkowego Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla sektora publicznego. Dążąc do wywiązania się ze zobowiązań paryskich, w 2018 roku Unia postawiła cel redukcyjny na 2030 r. wynoszący dla całej wspólnoty 43% ograniczenia emisji w stosunku do wielkości z 2005 w sektorze ETS, przy czym kraje członkowskie powinny ustalić
własny – krajowy cel realizacyjny. Przyjęcie nowych ambitnych celów oznacza konieczność przyśpieszenia działań transformacyjnych gospodarek poszczególnych krajów europejskich, które wyraża się zaleceniami redukcji gazów cieplarnianych do 2030 roku, sięgającymi 50% lub nawet 55% w stosunku do emisji w 1990 r. To z kolei znaczy, że kraje członkowskie będą zmuszone do aktualizacji swych krajowych planów na rzecz energii i klimatu. Polska określiła swój plan działania w Krajowym planie na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030, przesłanym do Komisji Europejskiej 31.12.2019 r. Wskazała w nim, że w warunkach opracowanych polityk i środków możliwa będzie redukcja emisji gazów cieplarnianych z sektora objętego systemem ETS w latach 2005-2030 na poziomie około 24-25%, a w ramach systemu non-ETS około 7%.
Fot.: 123rf
Pierwsze działania nowej ekipy Komisji Europejskiej pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen dotyczą reakcji na coraz bardziej widoczne oznaki ocieplenia klimatu. 11 grudnia 2020 roku Komisja ogłosiła ideę nowego Europejskiego Zielonego Ładu. Dokument ten zakłada osiągnięcie przez Unię neutralności klimatycznej do 2050 roku. Oznacza to zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto, a emisje, których nie uda się wyeliminować, będą w całości usuwane za pomocą naturalnych pochłaniaczy CO2 (takich jak lasy), lub technologii pochłaniania dwutlenku węgla.
ECiz 1/2020 11
z życia branży
RYS. 1 Idea transformacji energetycznej w myśl Europejskiego Zielonego Ładu (źródło: Europejski Zielony Ład)
RYS. 2 Struktura pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną w 2019 roku (źródło: opracowanie własne na podstawie danych PSE SA)
12 ECiz 1/2020
Przedstawione w krajowym planie dane dotyczące emisji z szeroko pojętego sektora energii (w tym transportu) pokazują, że możliwa będzie redukcja emisji do 2030 roku w przeliczeniu na ekwiwalent emisji C02 o 19,1% w porównaniu do 2005 roku. Wielkość redukcji w porównaniu do 1990 roku to 30%. Podkreślenia wymaga uwarunkowanie osiągnięcia tego celu od wsparcia ze strony funduszy unijnych. Tymczasem obecny stan polskiego sektora elektroenergetycznego wskazuje na wysoki udział paliw węglowych w produkcji energii elektrycznej, choć zmiany, jakie zaszły w sektorze wytwarzania energii elektrycznej w 2019 roku, są znaczne.
Coraz mniejszy udział węgla Tylko w ciągu jednego roku (2019) produkcja energii elektrycznej w energetyce zawodowej opar-
tej na węglu kamiennym obniżyła się o 4,2 TWh, a aż o 7,6 TWh spadła produkcja w elektrowniach na węgiel brunatny. Wzrost produkcji w elektrowniach gazowych (o 2,5 TWh) i źródłach wiatrowych (2,2 TWh) nie był wystarczający do zaspokojenia przez krajowych wytwórców zapotrzebowania na energię elektryczną. Wzrósł import netto energii elektrycznej do poziomu ponad 10,6 TWh (wzrost o 4,9 TWh w porównaniu do roku poprzedniego). W strukturze wytwarzania elektrownie oparte na węglu kamiennym i brunatnym osiągnęły ponad 75% udział – nie licząc produkcji w elektrowniach przemysłowych, które w większości oparte są na węglu. W listopadzie 2019 roku rząd przedstawił zaktualizowany projekt Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku (PEP2040), zakładający znaczną dywersyfikację źródeł wytwarzania energii. Należy podkreślić, że projekt ten jest dokumentem spójnym z Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030 i stanowi próbę realizacji porozumienia paryskiego. Przedstawione wskaźniki pokazują, że w 2030 roku udział węgla w produkcji energii elektrycznej wyniesie 56-60%, a 32% będzie wyprodukowane z odnawialnych źródeł energii. Oznacza to ponad 3,5-krotny wzrost produkcji ze źródeł wiatrowych i ponad 4,3-krotny wzrost użytkowania w energetyce biogazu w porównaniu do roku 2015. Przewidywany jest również spektakularny wzrost wykorzystania energii słonecznej – z minimalnego w latach ubiegłych, do 6,8 TWh energii elektrycznej w 2030 roku i 18,8 TWh w 2040 roku. W strukturze mocy wytwórczych przewidywane jest uruchomienie elektrowni jądrowej (między rokiem 2030 a 2035), dającej 20,6 TWh energii
z życia branży
w 2035 roku (9,6% całkowitego zapotrzebowania kraju) oraz 30,6 TWh w 2040 roku (13,6% zapotrzebowania).
Racjonalna transformacja Zmiana struktury wytwarzania związana jest nie tylko z trendami wzrostowymi zapotrzebowania na energię elektryczną – przewidziano 42,1% wzrost w okresie 2019-2040, ale również jest pochodną aktualnego stanu technicznego funkcjonujących jednostek wytwórczych. Ponad 76% kotłów pracujących w elektrowniach węglowych oraz ponad 72% turbozespołów ma więcej niż 25 lat. Większość z nich musi zostać wycofanych z systemu, jako jednostki o niskiej sprawności oraz ze względu na brak możliwości spełnienia przez nie ostrych wymagań emisyjnych. Przewiduje się, że w latach 2016-2040 z eksploatacji wycofanych zostanie około 26,5 GW mocy wytwórczych, czyli więcej niż połowa obecnej bazy wytwórczej kraju.
RYS. 3 Prognoza produkcji energii elektrycznej brutto według paliw, TWh (źródło: Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. projekt w. 2.1 – 8.11.2019)
Tylko w ciągu jednego roku (2019) produkcja energii elektrycznej w energetyce zawodowej opartej na węglu kamiennym obniżyła się o 4,2 TWh, a aż o 7,6 TWh spadła produkcja w elektrowniach na węgiel brunatny Wieloletnie opóźnienia w inwestowaniu w jednostki wytwórcze muszą zostać nadrobione. Oznacza to konieczność poniesienia ogromnych nakładów w sektorze elektroenergetycznym. Jak podano w PEP2040 nakłady te w okresie 2016-2040 sięgają 91 mld euro, z czego w okresie 2016-2020 nieco ponad 20 mld euro. W kończącym się już okresie 2016-2020 nakłady były lub będą poniesione głównie na elektrownie węglowe (45,2% wszystkich nakładów na moce wytwórcze) oraz elektrownie wiatrowe (29,2%). Inwestowanie w elektrownie węglowe podyktowane jest chęcią wykorzystania krajowego węgla i zapewnienia zatrudnienia dla górników. Jednak w coraz większym stopniu taka polityka jest działaniem wbrew unijnym trendom dekarbonizacyjnym. Ooczywiste, że nie jest w Polsce możliwa rezygnacja z energetyki węglowej w krótkim czasie. Jednakże wydaje się, że odejście od węgla będzie nieuniknione, co zresztą rząd przyznaje, zaznaczając jednak, że krajowa transformacja musi być wolniejsza. Może więc warto włączyć się w ogólny trend i korzystając z zaoferowanego funduszu sprawiedliwej transformacji po raz kolejny zrestrukturyzować górnictwo węgla kamiennego, które charakteryzu-
RYS. 4 Struktura nakładów inwestycyjnych na budowę i modernizację mocy wytwórczych energetyki w latach 2016-2020 (źródło: Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. projekt w. 2.1 – 8.11.2019)
je się nadmiernymi zdolnościami produkcyjnymi. W kopalniach zalega niesprzedany węgiel, a coraz chętniej użytkowany w Polsce jest tańszy węgiel importowany. *** Aby sięgnąć po środki z pakietu sprawiedliwej transformacji, Polska musi wykazać się ambicją obniżania emisji w gospodarce krajowej, a zwłaszcza w energetyce. Cel redukcyjny ustawiony w Unii dotyczy roku 2050, a projekt polityki energetycznej kraju sięga tylko roku 2040. Nawet jeśli nie będzie możliwości osiągnięcia neutralności klimatycznej do połowy wieku, to warto byłoby pokazać, jak daleko od tego celu będziemy i pokazać ambitne plany na miarę krajowych możliwości.
ECiz 1/2020 13