4/2019 Kierunek Wod-Kan by BMP Sp. z o.o.

4/19 (741) kwartalnik

cena: 25,00 zł (w tym 8% vat) 58.14.12.0 ISSN 2391-6044

K I E R U N E K

Wod-Kan

TEMAT NUMERU I

kierunekwodkan.pl

B y ć d z i ś p r z e d s i ę bi o r s t w e m j u t r a

Liczy się nie tylko to, co tu i teraz I wyzwania w branży I nowoczesne rozwiązania dla wod-kan I instalacje przyszłości

Fosfor do produkcji nawozów

> 16

Hormony w ściekach

> 36

Punkt Informacji ds. Telekomunikacji

> 48

Zaplanuj z nami 2020

rok

VI Konferencja Naukowo-Techniczna

Zarządzanie Przedsiębiorstwem WOD-KAN 20-21 lutego 2020, Szczyrk XVIII Konferencja Naukowo-Techniczna

Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle 27-28 lutego 2020, Czeladź XI Konferencja Naukowo-Techniczna

Awarie Monitoring Budowa i Modernizacja Sieci WOD-KAN 1-2 kwietnia 2020, Wisła

XXVI Kongres Użytkowników Pomp 13-15 maja 2020 r.

XXIII Kongres Naukowo-Techniczny

WOD-KAN-EKO

16-18 listopada 2020 r., Łódź

Więcej informacji na

K I E R U N E K

Wod-Kan

WALKA Z ODORAMI 74 I Koniec z nieprzyjemnym zapachem? Piotr Piechrzała SIECI 78 I PEHD kontra GRP Andrzej Błaszczyk 86 I W poszukiwaniu wycieków wody Tomasz Ulatowski PRAWO 90 I Przyłączenie do sieci na nowych zasadach Iwona Kacprzak FELIETON 95 I Cynizm Michał Rżanek 96 I Dzwonią, tylko nie wie, w którym kościele Darek Dzida 97 I Obsesja niecałkowita Łukasz Lipiec, Adam Makieła 98 I Usterka czy tragedia? Paweł Chudziński

Klara Ramm

10 t e m at n u m e r u | B YĆ D Z I Ś P R Z E D S I Ę B I O R S T W E M J U T R A fot. Zielonogórskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o.

G ospodarka wod n a 64 I Szklanka do połowy pełna czy do połowy pusta...? Marcin Kluszczyk 68 I Rekonstrukcja i remont studni w ujęciu prawnym i praktycznym Ewa Styrkowiec

Przyszłość dyrektywy ściekowej

20 Zmierzyć się z wodami opadowymi… Rozmowa z Krzysztofem Witkowskim, prezesem Zielonogórskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

t e m at n u m e r u | B YĆ D Z I Ś P R Z E D S I Ę B I O R S T W E M J U T R A

Fot.: 123rf

ŚCIEKI 53 I Poprawa efektywności oczyszczania ścieków przemysłowych na przykładzie projektu BEST Beata Szatkowska, Alicja Bocheńska 55 I Dlaczego ścieki z przelewów burzowych nie są podczyszczane? Krzysztof Rudnik, Andrzej Drożdż 58 I Trudne ścieki z przemysłu kosmetycznego Małgorzata Waligórska 62 I Mała oczyszczalnia ścieków nie musi być obiektem półprofesjonalnym Wilo

t e m at n u m e r u | B YĆ D Z I Ś P R Z E D S I Ę B I O R S T W E M J U T R A Fot.: 123rf

t e m at n u m e r u | B YĆ D Z I Ś PRZEDSIĘBIORSTWEM JUTRA 10 I Przyszłość dyrektywy ściekowej Klara Ramm 16 I Fosfor do produkcji nawozów Marek Gromiec 20 I Zmierzyć się z wodami opadowymi… Rozmowa z Krzysztofem Witkowskim, prezesem Zielonogórskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. 24 I Constructed wetland do oczyszczania ścieków na terenach wiejskich Krzysztof Jóźwiakowski, Agnieszka Micek, Arkadiusz Malik 32 I Sokół w Żorach Marcin Głodniok, Paweł Zawartka, Wioleta Bolesta 36 I Hormony w ściekach Jolanta Kumirska 40 I Jak zoptymalizować koszty laboratorium? Joanna Tabara, Robert Kamiński 48 I Punkt Informacji ds. Telekomunikacji Grzegorz Kurzeja

SPIS TREŚCI

Jak zoptymalizować koszty laboratorium? Joanna Tabara, Robert Kamiński

Kierunek Wod-Kan 4/2019 3

OD REDAKCJI

Organizator

Patronat medialny

K I E R U N E K

Wod-Kan Wydawca:

BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Przemysław Płonka redaktor naczelny tel. 32 415 97 74 wew. 28 e-mail: przemyslaw.plonka@e-bmp.pl

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: ochrona@e-bmp.pl www.kierunekwodkan.pl

BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Jutro – już dziś B

„

yć dziś przedsiębiorstwem jutra” – piszemy na okładce i w temacie numeru. I dodajemy jedno, ale jakże istotne słowo: DZIŚ. Bo czasu nie ma. Niektóre konieczne zmiany są do wdrożenia „na już”.

ajmocniej tę potrzebę nowego podejścia wymuszają postępujące zmiany klimatu. Przeciągające się susze, a z drugiej strony punktowe, gwałtowne opady. Zatem do rozwiązania jest trudny i złożony problem: jak zapewnić stały dostęp do wody w obliczu jej niedoborów, a równocześnie w mądry sposób zagospodarować, zretencjonować deszczówkę. „Przedsiębiorstwa wod-kan odpowiedzialne są za zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków (…). Jednak wszyscy mamy świadomość, że w mieście nie ma bardziej kompetentnej i przygotowanej jednostki, która zajęłaby się wodami opadowymi lepiej niż przedsiębiorstwa wod-kan – podkreśla na naszych łamach Krzysztof Witkowski, prezes zarządu Zielonogórskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.

resztą wod-kan nagłaśnia nie tylko powyższy problem. Coraz częściej mówi się również choćby o rosnącej ilości farmaceutyków i mikroplastiku w wodzie. Działania w tym zakresie – prekursorsko – podjęły już wodociągi z Jaworzna, rozpoczynając prace badawczo-rozwojowe nad innowacyjną technologią ozonowania ścieków, co

4 Kierunek Wod-Kan 4/2019

ma pozwolić na usunięcie z nich właśnie substancji chemicznych stosowanych w lekach oraz innych wyrobach farmaceutycznych.

a dzisiejszych „przedsiębiorstwach jutra” z branży wod-kan spoczywają także problemy dotyczące zagospodarowania osadów. Niestety, w Polsce „proces wdrażania innowacyjnych technologii na komunalnych oczyszczalniach ścieków następuje stosunkowo wolno” – podkreśla prof. Marek Gromiec, który równocześnie przytacza przykład Jarocina. To w tej gminie rozpoczęto montaż pierwszej w Polsce instalacji, w skali pełnej technicznej, do odzysku substancji biogennych, w szczególności fosforu, wykorzystanego do produkcji nawozów.

ranża czuje coraz mocniej odpowiedzialność i rolę, jaką ma do odegrania. Planuje i wdraża nowe rozwiązania, w tym i te zwiększające niezależność energetyczną. Oby starczyło środków i determinacji. Zwłaszcza, że „otoczenie” często nie pomaga, co widać choćby przy okazji awarii na Czajce…

Rada Programowa: Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A. prof. dr hab. inż. Marek Gromiec – członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, doradca Komisji Środowiska Senatu RP Dorota Jakuta – prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” Marek Kornatowski – pełnomocnik prezesa zarządu ds. Rozwoju Relacji Zewnętrznych MPWiK S.A. Wrocław Dariusz Latawiec – dyrektor Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska Klara Ramm – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w EURAU Piotr Ziętara – prezes zarządu MPWiK S.A. w Krakowie Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Przemysław Płonka Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż Justyna Sobieraj Sprzedaż: Beata Fas, Marta Mika, Ewa Dombek, Jolanta Mikołajec-Piela, Marta Mazurek, Kalina Barlik

Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% vat) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 PKWiU: 58.14.12.0, ISSN: 2391-6044 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf

W OBIEKTYWIE

Na Rynku we Wrześni W okresie letnim zaprosiliśmy czytelników portalu kierunekWODKAN.pl do udziału w zabawie polegającej na tym, by pokazać, w jaki sposób gasi się pragnienie dzięki miejskim źródełkom, lub jak mieszkańcy chłodzą się za pomocą kurtyn wodnych udostępnionych przez lokalne wodociągi. Oto jedno z nadesłanych zdjęć: – Nasi mieszkańcy chętnie korzystają z kurtyny wodnej usytuowanej na Rynku, która daje dużo radości najmłodszym – pisze Katarzyna Kaźmierczak, specjalista ds. eksploatacji sieci wod-kan w PWiK Sp. z o.o. we Wrześni, która wysłała do nas prezentowaną fotografię. Fot. PWiK Sp. z o.o. Września

Więcej zdjęć zobacz na

Kierunek Wod-Kan 4/2019 5

z p o r ta lu k i e r u n e k W O D K A N . p l

Oczyszczalnia w Kościanie oddana do użytku

Celem przebudowy i rozbudowy oczyszczalni było przede wszystkim usprawnienie procesu oczyszczania ścieków i zapewnienie dotrzymania standardów jakości

ścieków oczyszczonych, lepsza kontrola procesów oczyszczania, minimalizacja uciążliwości odorowej oraz zastosowanie m.in. biofiltracji, minimalizacja uciążliwości hałasowych, zagospodarowanie osadów ścieków m.in. poprzez budowę komór fermentacyjnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą i wykorzystanie biogazu dla celów eksploatacyjnych oczyszczalni.

Innowacyjne technologie w Gliwicach W Gliwicach zakończono renowację wodociągu DN200 przy ul. Kozielskiej. Po raz pierwszy, podczas prac zastosowano innowacyjną technologię rękawa szklanego, utwardzanego promieniami UV – „SAERTEX LINER H2O”, opracowaną przez firmę P.P.H.U. AKWA

Sp.j. To pionierska na skalę światową technologia do bezwykopowego remontu instalacji wody pitnej: higieniczna, wytrzymała, przyjazna dla środowiska. Źródło, fot.: pwik.gliwice.pl

Źródło, fot.: koscian.pl

Zmieniono bieg Odry

10 października 2019 r. gliwickie Wody Polskie na placu budowy zbiornika Racibórz Dolny zmieniły bieg rzeki Odry, przepuszczając jej wody przez Budowlę Przelewowo-Spustową – jeden z głównych elementów inwestycji. Operacja hydrotechniczna dowodzi rzeczowego zaawansowania prac – ok. 85% – tej największej w kraju inwestycji o charakterze przeciwpowodziowym.

CIEKAWOSTKA

MWiK w Chodzieży podjęło wyzwanie Tetris Challenge W ramach ogólnoświatowej akcji pod nazwą Tetris Challenge, pracownicy Miejskich Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Chodzieży wykonali niezwykłe zdjęcie, przedstawiające wykorzystywany przez nich sprzęt. Źródło: chodziez.naszemiasto.pl

Źródło: naszraciborz.pl Źródło fot: gliwice.wody.gov.pl

6 Kierunek Wod-Kan 4/2019

z p o r ta lu k i e r u n e k W O D K A N . p l

Bez leków w wodzie

Pierwsza w Polsce instalacja do oczyszczania ścieków z farmaceutyków powstanie w Jaworznie. Projekt w całości realizowany będzie na oczyszczalni ścieków Jeleń Dąb w Jaworznie przez okres 24 miesięcy. Jego celem będzie stworzenie stacji

ROZMAITOŚCI

mln zł

– tyle kosztował remont człuchowskiej oczyszczalni ścieków. To najdroższa inwestycja w powojennej historii miasta.

„

Źródło: radiogdansk.pl

pilotowej wykorzystującej ozonowanie do redukcji ze ścieków farmaceutyków na poziomie 80-90%. Dodatkowym założeniem procesu jest brak powstawania substancji kancerogennych. Układ ma wykorzystywać tylko energię elektryczną, eliminując jednocześnie konieczność stosowania sztucznych związków chemicznych w procesach ozonowania ścieków. Źródło, fot.: wodociagi.jaworzno.pl

Nowy kogenerator da oszczędności świdnickiej oczyszczalni Oczyszczalnia Ścieków w Świdnicy zużywa 54% energii elektrycznej całej spółki wodociągowej. Dzięki instalacji nowego agregatu będzie można zaspokoić połowę zapotrzebowania obiektu; da to

Wszyscy mamy świadomość, że w mieście nie ma bardziej kompetentnej i przygotowanej jednostki, która zajęłaby się wodami opadowymi lepiej niż przedsiębiorstwa wod-kan. – dr hab. inż. Krzysztof Witkowski, prezes zarządu Zielonogórskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. (więcej w wywiadzie na str. 20)

Farma fotowoltaiczna Goleniowskich Wodociągów Panele słoneczne pozwolą goleniowskim wodociągom zaoszczędzić przy zakupie energii ok. 20% i uniezależnić się od wahań cen rynkowych. Źródło: GWiK Goleniowskie Wodociągi i Kanalizacja/Gmina Goleniów Fot. 123rf.com/ zdjęcie ilustracyjne

SAUR POLSKA przejmuje Separator Service Grupa SAUR przejmuje 100% udziałów w firmie Separator Service i rozszerza zakres swoich usług o obsługę i serwis wszystkich rodzajów separatorów na terenie całej Polski. Źródło i fot.: informacja prasowa

oszczędności rzędu 330 tys. zł rocznie. Inwestycja za niecały 1 mln zł zwróci się w ciągu 3 lat. Źródło: radiowroclaw.pl, fot.: Świdnickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Świdnicy Spółka z o.o.

Kierunek Wod-Kan 4/2019 7

VI Konferencja Naukowo-Techniczna

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM WOD-KAN 20-21 lutego 2020 r. Szczyrk, hotel Meta

W dążeniu do doskonałości

Kulig i wystawa stoisk Konferencji tradycyjnie towarzyszy wystawa stoisk, na których ﬁrmy prezentują najnowocześniejsze rozwiązania wspierające procesy zarządcze w przedsiębiorstwach wod-kan, a integrację zapewni m.in. zabawa podczas kuligu

O dobrych doświadczeniach w zarządzaniu na miarę branży wod-kan XXI wieku porozmawiamy na VI Konferencji Naukowo-Technicznej Zarządzanie Przedsiębiorstwem WOD-KAN Hotel Meta Resort Wine & SPA w Szczyrku, 20-21 lutego 2020 r.

Wykład specjalny Wyścig czy może jednak podróż? Włodzimierz Zientarski

Porozmawiamy o: • Byciu najlepszym. W dążeniu do doskonałości • Zarządzaniu kryzysowym – o planach bezpieczeństwa wodnego • Finansowaniu inwestycji po zakończeniu unijnych środków, czyli skąd wziąć pieniądze? • Relacji: Przedsiębiorstwo – Klient – Właściciel – Regulator

Wykład wprowadzający nt. obecnej sytuacji branży i najważniejszych wyzwań, które stoją przed zarządzającymi przedsiębiorstwami wod-kan Wywiad publiczny: Odpowiedzialność za wody opadowe i roztopowe – szansa czy zagrożenie?

Organizator

Patronat medialny

K I E R U N E K

Wod-Kan

a a cji n na faocrjim in j e m c r o ię f W in l N.pl Więcej .pA NK OAD W K k D e O n u W r k ne kierkuie

Fot.: 123rf

t e m a t n u m e r u : B yć dziś przedsiębiorstwem jutra

10 Kierunek Wod-Kan 4/2019

t e m a t n u m e r u : B yć dziś przedsiębiorstwem jutra

Przyszłość dyrektywy ściekowej dr inż. Klara Ramm przewodnicząca komitetu ds. ekonomiczno-prawnych EurEau, Izba Gospodarcza „Wodociągi Polskie”

Dyrektywa ściekowa została wzięta pod lupę Komisji Europejskiej i niedługo zostanie podjęta decyzja co do jej dalszych losów. Czy zostanie poprawiona? W jakim kierunku pójdą ewentualne zmiany?

yrektywa ściekowa (UWWTD)1 jest doskonale znana przedsiębiorstwom wod-kan ze względu na wymagania dotyczące oczyszczania ścieków. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych jest podstawowym dokumentem prowadzącym do jej pełnej realizacji. Ma już jednak swoje lata, gdyż przyjęta została w 1991 roku, w innych realiach. Postęp naukowy i techniczny, wiedza o zagrożeniach dla jakości wód oraz nowe wyzwania takie, jak zmiany klimatu, mobilizują do gruntownej analizy zapisów i osiągnięć dyrektywy. Redukcja biomasy oraz substancji biogennych dostających się do wód była w latach 90. XX wieku podstawowym wyzwaniem ze względu na postępującą eutrofizację wód, a także ciągłe zagrożenie epidemiologiczne. Ponadto zmienił się kontekst prawny: weszły w życie nowe i wzajemnie powiązane akty prawne, w szczególności ramowa dyrektywa wodna (2000/60/WE WFD) oraz dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej (2008/56/WE MSFD). Ponadto działania następcze związane z wdrożeniem wykazały, że niektóre przepisy mogą zostać wyjaśnione, co zostało ostatnio potwierdzone również przez Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Kierunek Wod-Kan 4/2019 11

t e m a t n u m e r u : B yć dziś przedsiębiorstwem jutra

Wyzwanie w zbieraniu danych Głównym celem dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych (UWWTD) jest ochrona środowiska przed niekorzystnym wpływem zrzutów ścieków z obszarów miejskich i niektórych sektorów przemysłu poprzez ustanowienie wymogów dotyczących zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych. Wdrożenie dyrektywy pozostaje wyzwaniem, ponieważ wymaga właściwego zarządzania, znacznych inwestycji i odpowiednich kompetencji. Niektóre pozytywne skutki wdrożenia dyrektywy są oczywiste, np. poprawa jakości wód UE, szczególnie w dolnym biegu rzeki w stosunku do europejskich stref zurbanizowanych. Wdrożenie dyrektywy dotyczy szerokiego spektrum zainteresowanych stron, na przykład dostawców usług wodnych i przedsiębiorstw użyteczności publicznej, zainteresowanych stron działających w dziedzinie ochrony środowiska, władz krajowych, regionalnych i lokalnych, pracowników naukowych i naukowców, a także przemysłu emitującego zanieczyszczenia. Konsultacje są i będą prowadzone przez Komisję lub strony zewnętrzne wspierające prace Komisji, mają na celu zebranie opinii interesariuszy, aby uzupełnić analizę opartą na innych źródłach informacji, tak RYS. 1 Poziom podłączenia i oczyszczania ścieków dla krajów nadbałtyckich3 Opis kolorów: - niebieski: brak podłączenia do systemów oczyszczania ścieków, - czerwony: tylko oczyszczanie mechaniczne, - zielony: oczyszczanie biologiczne, - fioletowy: bardziej zaawansowane systemy oczyszczania

12 Kierunek Wod-Kan 4/2019

aby odpowiedzieć na pytania ewaluacyjne w sposób kompleksowy, współpracując z ekspertami i organizacjami branżowymi, międzynarodowymi, takimi jak: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Bank Światowy lub Światowa Organizacja Zdrowia. Bardzo ważne w kontekście analizy podjęte zostaną szczególne wysiłki w celu zebrania dodatkowych informacji na temat kosztów i korzyści zbierania ścieków i różnych poziomów oczyszczania oraz w celu oceny obciążenia administracyjnego i wpływu mechanizmów finansowania. Do przeprowadzenia tej analizy wykorzystane zostaną różne źródła danych – od poziomu UE do innych instytucji międzynarodowych, takich jak: Europejski Bank Inwestycyjny, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Europejska Agencja Środowiska.

Najtrudniejsze kwestie wskazane przez konsultanta W wyniku analizy przeprowadzonej przez zewnętrznego konsultanta powstała lista najważniejszych kwestii do rozstrzygnięcia w ramach ewaluacji i ewentualnych zmian w dyrektywie2: • Przelewy burzowe z kanalizacji ogólnospławnej:

t e m a t n u m e r u : B yć dziś przedsiębiorstwem jutra

Początkowe wysiłki na rzecz łagodzenia spływów miejskich i związanych z nimi zanieczyszczeń doprowadziły do przyjęcia tzw. strategii „końca rury”, opartej na oczyszczaniu wody deszczowej przed jej zrzutem do środowiska. Jednak to konwencjonalne podejście okazało się niewystarczające ze względu na ograniczoną wydajność systemów. • Indywidualne systemy oczyszczania: Systemy te są słabo kontrolowane, często nieefektywne, nie mają zunifikowanych standardów dla całej UE. • Obszary wrażliwe: Kryteria UWWTD dotyczące wyznaczania obszarów wrażliwych są interpretowane w różny sposób poprzez każde państwo członkowskie. Mogą występować różnice, na przykład w definicjach eutrofizacji oraz korelacją z dyrektywą azotanową. • Nowe zanieczyszczenia: Zwiększona wiedza na temat pojawiających się zanieczyszczeń, takich jak mikroplastik, biocydy czy farmaceutyki to wyzwanie w kontekście określenia wymagań dyrektywy w stosunku do takich zanieczyszczeń. • Monitoring: Nie istnieją jasne instrukcje dotyczące weryfikacji lub raportowania wyników przetwarzania w zakresie oczyszczalnia ścieków. Państwa członkowskie stosują różne techniki monitorowania, które mogą prowadzić do różnych interpretacji. • Raportowanie: Doświadczenie we wdrażaniu dyrektywy uwypukliło zróżnicowanie w rodzaju i ilości informacji przekazywanych społeczeństwu na poziomie państw członkowskich. • Terminy wdrażania: Żaden kraj członkowski nie wdrożył dyrektywy w terminie. Symptomatyczna jest duża liczba spraw o naruszenie przepisów dotyczących dyrektywy. • Wymiarowanie: Niewystarczające lub nadmierne wyposażenie aglomeracji w infrastrukturę odzwierciedla błędy w określeniu dynamiki społeczno-środowiskowej. • Małe aglomeracje i osady: Państwa członkowskie mają prawo do sieci kanalizacyjnych w małych aglomeracjach, jeżeli jest to technicznie lub ekonomicznie uzasadnione, nawet jeśli mają one mniej niż 2000 RLM. Głównie jednak takie rejony opierają się na sieci szamb, które muszą być odpowiednio opróżniane, a ścieki oczyszczane. • Ogólna przejrzystość i spójność UWWTD, jasność przepisów prawnych, spójność wewnętrzna i spójność z innymi dyrektywami. Niektóre definicje wymagają uszczegółowienia. Ponadto dyrektywa musi być zgodna z wieloma innymi aktami prawnymi, również tymi, które pojawiły się później. • Efektywność energetyczna: Oczyszczanie ścieków jest czynnością energochłonną, a wymagania w zakresie energii powin-

ny być proporcjonalne do osiągniętych korzyści. Techniki efektywności energetycznej nie są objęte dyrektywą, a być może powinny. • Analiza kosztów i korzyści: Nie istnieje kompleksowa kwantyfikacja kosztów i korzyści wynikających z wdrożenia UWWTD.

Wyzwania określone przez Helcom Helcom (Komisja Ochrony Morza Bałtyckiego – kraje sygnatariusze Konwencji Helsińskiej) planuje przed 2022 rokiem zaktualizować Plan Działań na Rzecz Morza Bałtyckiego (Baltic Sea Action Plan). Jest on strategicznym narzędziem HELCOM-u, określa cele ekologiczne i środki służące osiągnięciu dobrego stanu środowiska morskiego. Zrozumienie, jakie działania są skuteczne, a jakie okazały się niewystarczające dla Morza Bałtyckiego, będzie miało kluczowe znaczenie dla procesu aktualizacji dokumentu. Aktualizacja przebiega według następującego harmonogramu: • Dyskusja na temat powodów, dla których nie zrealizowano jeszcze działań w ramach BSAP (początek 2019 r.). • Ocena stanu realizacji obecnych środków i umów (połowa 2019 r.). • Przegląd obecnego planu działań w zakresie bezpieczeństwa socjalnego (połowa 2019 r.). • Dostosowanie do ogólnej struktury BSAP (początek 2020 r.). • Analiza wystarczalności środków służących osiągnięciu celów i zadań HELCOM-u (2020). • Proponowanie nowych działań i poprawa istniejących działań (2020 r.). • Przygotowanie informacji na posiedzenie ministerialne 2021 r. (koniec 2020 r.).

Wdrożenie dyrektywy pozostaje wyzwaniem, ponieważ wymaga właściwego zarządzania, znacznych inwestycji i odpowiednich kompetencji Bardzo istotnym zagadnieniem jest ocena skuteczności środków mających na celu ograniczenie ilości dostających się do morza składników odżywczych. Przygotowany w ramach HELCOM dokument analityczny przedstawia projekt oceny skuteczności działań, głównie w oparciu o informacje zgłaszane przez poszczególne kraje. Ocena postępów w realizacji krajowych celów redukcji obejmuje oszacowanie redukcji osiągniętej dzięki wdrożeniu zgłoszonych środków w latach 1995-2014. W dokumencie przedstawiono również szacunki, które zostaną osiągnięte do 2021 r. w przypadku realizacji już zaplanowanych działań. Najważniejszym dla branży wod-kan wnioskiem jest stwierdzenie, że dobry stan środowiska lub warunki wstępne dobrego stanu ekologicznego Morza

Kierunek Wod-Kan 4/2019 13

Fot.: 123rf

t e m a t n u m e r u : B yć dziś przedsiębiorstwem jutra

Głównym celem dyrektywy 91271EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych jest ochrona środowiska przed niekorzystnym wpływem zrzutów ścieków z obszarów miejskich i niektórych sektorów przemysłu

HELCOM zajmuje się także coraz intensywniej kwestią nowych zanieczyszczeń trafiających do wód. Szczególnie problematyczne są farmaceutyki. W trakcie spotkań grup roboczych podejmuje się dyskusje nad substancjami, które mogą być przedmiotem potencjalnego zainteresowania jako przyszłe wskaźniki. Są to środki przeciwdrobnoustrojowe (w tym amoksycylina, cyprofloksacyna), antybiotyki, związki estrogenne.

Wyzwania wskazane przez europejską branżę

Bałtyckiego nie mogą zostać osiągnięte do 2021 r. lub na żadnym późniejszym etapie, jeżeli spełnione są jedynie cele dotyczące oczyszczania ścieków komunalnych. Równie jasne jest, że w rolnictwie bardzo potrzebne są dodatkowe środki. W większości krajów HELCOM rolnictwo jest obecnie największym źródłem azotu i fosforu wprowadzanego do Morza Bałtyckiego. Wiarygodne dane dotyczące tego źródła są zatem niezbędne do oceny skuteczności różnych środków służących zmniejszeniu strat w tym sektorze. Wykresy zaprezentowane na rys. 1 wskazują na znaczący postęp w redukcji związków azotu i fosforu pochodzących z gospodarstw domowych i trafiających do Morza Bałtyckiego. A redukcja jest zdaniem HELCOM wciąż konieczna. Największy potencjał jest więc w rolnictwie. Ładunek biogenów ze źródeł rozproszonych jest obecnie głównym źródłem antropogenicznych składników pokarmowych w zlewni Morza Bałtyckiego, a w większości krajów HELCOM rolnictwo jest największym źródłem azotu i fosforu wprowadzanych zarówno do wód śródlądowych, jak i Morza Bałtyckiego. Udział rolnictwa w całkowitym obciążeniu stale wzrastał w ciągu ostatnich dziesięcioleci, ponieważ działania na rzecz ochrony wód były głównie podejmowane, i ogólnie rzecz biorąc były również najbardziej skuteczne i efektywne kosztowo w odniesieniu do źródeł punktowych. Jednocześnie środki podjęte w celu zmniejszenia ilości składników pokarmowych pochodzących z rolnictwa były niestety niewielkie. Powyższe wyniki wyraźnie wskazują, że cele w zakresie redukcji zawartości składników pokarmowych określone w BSAP nie zostaną osiągnięte. Następuje redukcja zawartości składników pokarmowych uzyskana w wyniku wdrażania istniejących zaleceń HELCOM w sprawie poprawy oczyszczania ścieków w samych gospodarstwach domowych. Jednak potrzebne są dodatkowe redukcje wynoszące około 77 000 ton azotu i 6 700 ton fosforu. Muszą one zostać osiągnięte głównie w rolnictwie.

14 Kierunek Wod-Kan 4/2019

W ramach współpracy w federacji EurEau eksperci z różnych krajów zebrali informacje o problematycznych zagadnieniach związanych z dyrektywą. Zdaniem branży UWWTD powinna podlegać rewizji choćby z powodu konieczności uszczegółowienia pewnych idei, definicji, jak np. odpowiednie indywidualne systemy, aglomeracje, przelewy burzowe. Niektórzy eksperci podkreślają, że dyrektywa nie jest już skutecznym narzędziem ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem. Zaszło tak wiele zmian cywilizacyjnych, że musi zostać dostosowana do współczesności, nowych wyzwań środowiskowych, dotyczących efektywności energetycznej, zarządzania wodą w miastach, nowych zanieczyszczeń (np. mikroplastik, substancje niedegradowalne, mobilne, hormony, biocydy). Wiąże się z tym problem przelewów z kanalizacji ogólnospławnej – zbyt słabo kontrolowane są źródłem wielu zanieczyszczeń wód powierzchniowych. Ponadto kwestie oszczędności zasobów (odzysk wody, energii) powinny być w dyrektywie ujęte. Branża wskazuje także na konieczność zweryfikowania kosztów i korzyści zdrowotnych i środowiskowych określających kryteria dla budowy systemów zbierania ścieków. Bardzo istotne jest utrzymanie polityki opierającej się na kontroli u źródła. EurEau podkreśla, że tzw. rozwiązanie końca rury powinno być ostatecznością. Należy także zwrócić uwagę na starzejącą się infrastrukturę, potrzeby inwestycyjne, eksploatacyjne, które będą zawsze wysokie, bo taka jest specyfika tej branży. *** Prace nad UWWTD dopiero się rozpoczęły i zapewne trwać będą wiele miesięcy. Na podstawie wyników z konsultacji nowa Komisja Europejska podejmie decyzję co do dalszych kroków. Wiele wskazuje na to, że zostanie zaproponowana nowa, istotnie zmieniona treść dyrektywy.

Przypisy

1 https://ec.europa.eu/environment/water/water-urbanwaste/ index_en.html 2 Evaluation of theUrban Waste WaterTreatment Directive. Key issues validation interview meeting. Wood. 2018 r. 3 Źródło: Baltic Marine Environment Protection Commission. Tenth Meeting of the Working Group on Reduction of Pressures from the Baltic Sea Catchment Area. Tallinn, Estonia, 9-12 April 2019.