TEMAT NUMERU
INWESTYCJE W ENERGETYCE • nowe bloki • technologie przyszłości • bezpieczeństwo
Wywiad z Tomaszem Dąbrowskim > 50
Antywęglowy trend > 54
Za zgodą i bez zgody
> 138
X V I I
S y m p o z j u m
I n f o r m a c y j n o - S z k o l e n i o w e
DIAGNOSTYKA I REMONTY URZĄDZEŃ CIEPLNO-MECHANICZNYCH ELEKTROWNI Diagnostyka jako źródło wiedzy wspierające zarządzanie majątkiem K a t o w i c e , H o t e l Q U B U S , 8 – 9 . 1 0 . 2 0 1 5 r.
ORGANIZACJA
TEMATYKA SYMPOZJUM PRZY WSPÓŁPRACY Z:
TAURON Wytwarzanie S.A. EDF Polska S.A. PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Towarzystwem Gospodarczym Polskie Elektrownie PATRONAT HONOROWY
Zarządzanie wiedzą o stanie technicznym urządzeń Zarządzanie utrzymaniem stanu technicznego wg strategii CBM, RCM, RBM Przedłużanie eksploatacji bloków 200 MW i 360 MW Standaryzacja badań i oceny stanu technicznego majątku w grupach energetycznych Wykonywanie diagnostyki w trybie zdalnym Innowacyjne metody badań i oceny stanu technicznego urządzeń energetycznych Technologie zwiększające trwałość urządzeń CEL SYMPOZJUM
PATRONAT MEDIALNY
Energetyka Dozór Techniczny Przegląd Energetyczny Energetyka Cieplna i Zawodowa Nowa Energia Elektroenergetyka i przemysł online. Inżynieria w praktyce
Zarządzanie majątkiem produkcyjnym elektrowni powiązane jest ściśle z zagadnieniami bezpieczeństwa technicznego w skali elektrowni, biznesu w skali grup energetycznych oraz bezpieczeństwa energetycznego w skali państwa. Polityka energetyczna UE, zmiany organizacyjne w grupach energetycznych oraz osłabienie kompetencji technicznych spowodowane m.in. naturalną wymianą pokoleniową przysparzają ciągle wiele problemów: polityka i ekonomia zdominowały technikę, brakuje jednolitych standardów oceny stanu technicznego urządzeń, brakuje narzędzi do systemowego zarządzania wiedzą o stanie technicznym urządzeń, przedłużaniu eksploatacji długoeksploatowanych bloków nie towarzyszą powszechnie obowiązujące standardy, dostęp do informacji i wiedzy technicznej na nowych blokach jest bardzo utrudniony. Kilka lat temu Pro Novum zaproponowało kompleksowe podejście do badań, oceny stanu technicznego, prognozowania trwałości oraz zarządzania wiedzą wśród użytkowników JWCD wyposażonych w bloki 200 MW i 360 MW. Te prace są kontynuowane. Należy je przyspieszyć. Mamy nadzieję, że Sympozjum stworzy warunki do wymiany poglądów i doświadczeń, ale także zainspiruje do podjęcia konkretnych działań potrzebnych energetyce, a z wielu powodów znacznie opóźnionych. Informacje dodatkowe na
www.pronovum.pl
SPIS TREŚCI 10 Więcej mocy Aldona Senczkowska-Soroka 12 Podróż przez trzy epoki Aldona Senczkowska-Soroka 16 Era dymiących kominów to przeszłość wywiad ze Stanisławem Tokarskim, wiceprezesem zarządu ds. strategii i rozwoju TAURON Polska Energia 20 Elastycznie i stabilnie Maciej Pawlik 30 Zaawansowani Piotr Szmaj 36 Co z tym bezpieczeństwem? Juliusz Jankowski 46 8 miesięcy na budowie w Opolu… oprac. Aldona Senczkowska-Soroka
12
Podróż przez trzy epoki Aldona Senczkowska-Soroka Fot. Jerzy Nowak
Temat numeru: Inwestycje w energetyce
Elektroenergetyka 50 Podstawowymi paliwami pozostaną węgiel kamienny i brunatny… wywiad z Tomaszem Dąbrowskim, dyrektorem Departamentu Energetyki w Ministerstwie Gospodarki 54 Antywęglowy trend Dominik Smyrgała 59 Najmocniejsza jubilatka PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA
16
Nowoczesne technologie 64 W ogonie za Stanami Paweł Mirek, Wojciech Nowak 69 Pozbyć się przy okazji Bogna Kochanek, Grzegorz Werner 74 Mistrzostwa w zapasach Krystian Krupa 78 Kluczowy element Andrzej Brodowicz
Era dymiących kominów to przeszłość
Ciepłownictwo 82 100 lat minęło… Aldona Senczkowska-Soroka 86 Przygotowani wywiad z René Fijakiem, dyrektorem generalnym, członkiem zarządu Elektrociepłowni CEZ Chorzów 91 W makroskali Andrzej Waliszewski 96 Bezpieczne ciepło Agnieszka Kunecka
Wywiad ze Stanisławem Tokarskim, wiceprezesem zarządu ds. strategii i rozwoju TAURON Polska Energia
Rynek energii
Remonty i utrzymanie ruchu 106 112 114
Wiele twarzy ryzyka Dorota Brzezińska, Stanisław Nowak Utrzymanie czystości i konserwacja a oszczędności energii w zakładach przemysłowych Bogdan Miśta Odzyskane z odsolin Artur Andruszkiewicz, Barbara Engler, Paweł Regucki, Wiesław Wędrychowicz
Ochrona środowiska
20
Elastycznie i stabilnie Maciej Pawlik Fot. photogenica.pl
104 Będzie (gaz)rewolucja? wywiad z Sławomirem Czuchrijem, dyrektorem ds. energetycznych Synthos S.A.
122 Wymagające paliwo Ryszard Wasielewski
OZE 130 138
Powrót do źródeł Krzysztof Masiuk Za zgodą i bez zgody Katarzyna Mędraś
Felieton 146 Zima latem? Jerzy Łaskawiec
3
od redakcji Wydawca: „BMP bis” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax (032) 415-97-74 tel.: (032) 415-29-21, (032) 415-97-93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl
Aldona Senczkowska-Soroka redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wew. 20 tel. kom. 792 809 881 e-mail: aldona.soroka@e-bmp.pl
Podróż dookoła energetyki Przeszłość już minęła, lecz przyszłość należy do nas. To słowa Juliusza Verne’a (zaczerpnięte z powieści „Dzieci kapitana Granta”), francuskiego pisarza i wizjonera, jednego z pionierów fantastyki naukowej. Niesamowite podróże, łodzie podwodne, loty w kosmos, o których pisał pod koniec XIX wieku, wydawały się wtedy tylko fantastyką, mrzonką. A dla współczesnych? Nierzadko są codziennością. Podobnie z energetyką – pewne rozwiązania, które wydawały się niemożliwe do zrealizowania parę lat temu, zostały wdrożone, a to, co obecnie wydaje nam się jedynie futurystyczną wizją, w przyszłości ma szansę stać się rzeczywistością. Jak przyznają przedstawiciele branży, trudno dzisiaj snuć przyszłościowe wizje – zarówno te bliższe, jak i dalsze, szczególnie w czasach, kiedy rozwój technologii jest tak szybki. – Myślę jednak, że przede wszystkim czeka nas rozwój energetyki zielonej oraz równoległy rozwój energetyki systemowej i prosumenckiej – mówi w wywiadzie Stanisław Tokarski, wiceprezes zarządu ds. strategii i rozwoju TAURON Polska Energia. – Bilans energetyczny Polski w 2050 r. będzie zbliżony do bilansu, który ukształtuje się w Polsce ok. 2035 r. w wyniku realizacji podjętych już obecnie działań lub decyzji. Przewidywany udział paliw w bilansie energetycznym: węgiel ok. 33%, OZE – 15%, energia jądrowa – 12%, ropa naftowa – 24%, gaz ziemny i inne paliwa ok. 18% – wyjaśnia Tomasz Dąbrowski, dyrektor Departamentu Energetyki w Ministerstwie Gospodarki. Przed współczesną energetyką stoi wiele wyzwań. Jednym z nich jest kwestia magazynowania energii. Ostatnim z ciekawych wynalazków jest Powerwall, naścienny, ważący 100 kg akumulator litowo-jonowy, w którym – za pomocą podłączonych paneli fotowoltaicznych – zgromadzić można nawet 10 kWh energii. O zaprezentowanym przez słynnego amerykańskiego przedsiębiorcę i wynalazcę Elona Muska, założyciela i szefa Tesla Motors, pisze w artykule „Mistrzostwa w zapasach” Krystian Krupa. Temat magazynowania energii podejmuje także Wojciech Nowak oraz Paweł Mirek. Już niedługo, bo 7 września, zaprosimy Państwa w niezwykłą podróż do Bełchatowa. Celem nie będzie, jak w najsłynniejszej powieści Juliusza Verne’a, okrążenie kuli ziemskiej w 80 dni, ale 120-minutowa podróż dookoła energetyki (w czasie FORUM), podczas której przedstawiciele branży będą rozmawiali o przyszłości sektora. A już teraz zapraszam w podróż „do wnętrza” naszego magazynu.
4
ECiZ 5/2015
Rada Programowa: prof. Jan Popczyk – przewodniczący, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk – Politechnika Łódzka Wiesław Chmielowicz – prezes ECO Opole SA dr hab. inż. Maria Jędrusik – prof. nadzw. Politechniki Wrocławskiej Mieczysław Kobylarz – dyrektor GDF SUEZ Energia Polska S.A. prof. Stanisław Mańkowski – Politechnika Warszawska Katarzyna Muszkat – prezes zarządu ZE PAK SA dr inż. Mariusz Pawlak – Politechnika Warszawska Waldemar Szulc – wiceprezes zarządu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA PGE Elektrownia Bełchatów S.A. prof. dr hab. inż. Artur Wilczyński – Politechnika Wrocławska Adam Witek – prezes zarządu „Energetyka” sp. z o.o. Grupa Kapitałowa KGHM Polska Miedź S.A. prof. nadzw. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga – Politechnika Warszawska prof. Jacek Zimny – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Joanna Jaśkowska, Aldona Senczkowska-Soroka Redakcja techniczna: Maciej Rowiński, Marek Fichna Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska
Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/
Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. BMP’. Fot na okładce: photogenica, freeimages.com
zdjęcie numeru
Fot. TAURON Wytwarzanie
zdjęcie numeru
BLOK 910 Na terenie budowy bloku 910 MW w TAURON Wytwarzanie, Elektrowni Jaworzno trwają prace budowlane. Zgodnie z harmonogramem, jednostka zostanie przekazana do eksploatacji w 2019 r.
ECiZ 5/2015
5
z portalu kierunekenergetyka.pl Odbudowa zapory na rzece Witka
Sierpniowe święto energetyczne w Bełchatowie
Zapora na rzece Witka w Niedowie odbudowywana jest w celu przywrócenia stabilnych dostaw wody technologicznej do Elektrowni Turów, a co za tym idzie zapewnienia stabilnej produkcji i dostaw energii elektrycznej przez elektrownię.
Źródło i fot.: PGE
Zmarł prof. Jacek Malko
Fot. BMP
W wieku 78 lat odszedł wybitny naukowiec elektroenergetyk i wychowawca wielu pokoleń studentów prof. dr hab. inż. Jacek Malko.
Profesor był twórcą szkoły naukowej „Kompleksowe badania systemów elektroenergetycznych”, pełnił funkcję m.in. prodziekana Wydziału Elektrycznego i zastępcy dyrektora Instytutu Energoelektryki. Był autorem ponad 450 publikacji, 5 monografii naukowych i 3 podręczników akademickich. Działał w Zespole T-10 Komitetu Badań Naukowych, Radzie CIGRE, Komitecie Problemów Energetyki PAN, Sekcji Systemów Elektroenergetycznych Komitetu Elektrotechniki PAN. Jako ekspert udzielał się w Grupie Parlamentarnej ds. Restrukturalizacji Energetyki. Otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, Odznakę Zasłużony dla Energetyki, Złotą Odznakę Honorową NOT i SEP. Pogrzeb odbył się 8 lipca o godz. 11.00 na cmentarzu parafialnym przy ul. Smętnej (Sępolno) we Wrocławiu.
6
Źródło: Politechnika Wrocławska
ECiZ 5/2015
Fot. BMP
Prace budowlane przebiegają zgodnie z harmonogramem i zakończą się za rok, w sierpniu 2016. Po zakończeniu budowy nastąpi próbne obciążenie wodą. Przekazanie obiektu do eksploatacji przewidziane jest w lutym 2017. Inwestycja jest również bardzo ważna z punktu widzenia miasta Bogatynia, ponieważ zapora jest podstawowym źródłem zaopatrzenia mieszkańców w wodę pitną. Zapora na rzece Witka uległa uszkodzeniu podczas przejścia fali powodziowej w sierpniu 2010 r. Przed katastrofą konstrukcja zapory była ziemna, po odbudowie będzie zaporą betonową z dodatkowym urządzeniem przelewowym i z przepławką dla ryb. Będzie to obiekt zapewniający bezpieczne przyjęcie fali powodziowej o rozmiarach większych niż w 2010 roku.
Elektrownia Bełchatów świętuje w tym roku jubileusz 40-lecia powstania. Najważniejsze uroczystości związane z tym wydarzeniem odbyły się podczas Dnia Energetyka 2015. Tradycyjnie, cent r a l n e o b ch o d y D n i a E n e r ge t y ka w spółce PGE GiEK miały miejsce 14 sierpnia w B e ł c h at o w i e. Zainaugurowała je msza w intencji energetyków w Kościele Parafialnym pw. Zesłania Ducha Świętego. Następnie odbył się przemarsz ulicami miasta i uroczysta akademia w Hali Widowiskowo-Sportowej. Źródło: PGE GiEK
The Journey – Międzynarodowa podróż po ekologię Rozwój miasta w kierunku poprawy ochrony środowiska, innowacyjne przedsiębiorstwa, wdrażanie proekologicznych rozwiązań i niskoemisyjna gospodarka – to cele, jakie postawił sobie Wrocław na najbliższe lata. Jednym z działań, które realizowane są zgodnie są z tą strategią, jest finał programu The Journey – programu, który rozpoczął się cztery tygodnie temu w Holandii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Włoszech. Organizatorem wydarzenia jest Stowarzyszenie Climate-KIC, jeden z partnerów Zespołu Ekspertów opracowujących zestaw propozycji zmian w legislacji krajowej z zakresu zrównoważonego rozwoju i technologii klimatycznych. Swoją siedzibę ma we Wrocławskim Centrum Badań EIT+. Celem każdej edycji programu The Journey jest wyłonienie innowacyjnych projektów, które przekształcają się często w udany biznes. – Program The Journey skupia się na przekazaniu najnowszej dostępnej wiedzy dotyczącej zmian klimatycznych oraz najlepszym treningu biznesowym, dając młodym i ambitnym studentom z całej Europy możliwość zdobycia dodatkowej, niepowtarzalnej wiedzy do założenia i prowadzenia własnego biznesu związanego z zieloną ekonomią – tłumaczy Sebastian Pucułek, specjalista ds. koordynacji Projektów Edukacyjnych w Climate-KIC. Źródło i fot.: Climate-KIC
Wiedza technologiczna potrzebuje doświadczenia
Elektrownie
Komponenty
Serwis
Zielone technologie
Inteligentne rozwiązania dla wytwarzania energii elektrycznej
www.eu.mhps.com
Spółka Mitsubishi Hitachi Power Systems Europe dostarcza nowoczesne i wydajne produkty. Budujemy i modernizujemy elektrownie. Zapewniamy proaktywny serwis. Przykładem innowacyjności i niezawodności naszej firmy są nasze zielone technologie w dziedzinach takich, jak m.in. akumulowanie energii lub wykorzystanie biomasy. Tworzenie inteligentnych rozwiązań w zakresie wytwarzania energii elektrycznej wymaga zarówno wiedzy fachowej, jak doświadczenia. My posiadamy i jedno, i drugie. Od ponad 100 lat.
zdjęcie numeru z portalu kierunekenergetyka.pl
Inwestycja dla czystszego powietrza W Elektrociepłowni Wrocław rozpoczynają się testy instalacji odsiarczania. To jeden z ostatnich etapów przed zakończeniem jednej z największych inwestycji w historii KOGENERACJI. Dzięki niej zakład kilkakrotnie zmniejszy emisje tlenków siarki azotu i pyłów.
Nowa farma wiatrowa Enei Grupa zwiększa swoje moce wytwórcze z wiatru. Enea Wytwarzanie zawarła warunkową umowę zakupu 100 procent udziałów w spółce, która prowadzi inwestycję budowy farmy wiatrowej o mocy 36 MW.
Po niespełna dwóch latach intensywnych prac nowa instalacja odsiarczania jest gotowa do próbnego uruchomienia. Testy potrwają do jesieni. Do tego czasu inżynierowie będą czuwać nad prawidłowym przebiegiem wszystkich procesów związanych z oczyszczaniem spalin. Pod lupę wezmą m.in. sterowanie poszczególnymi urządzeniami, instalacje elektryczne, automatykę procesu i zabezpieczenia. Wszystko po to, by od 1 stycznia 2016 r. zakład spełniał nowe normy środowiskowe. – Od przyszłego roku Unia Europejska wprowadza nowe normy emisji tlenków siarki i tlenków azotu – mówi Wojciech Heydel, prezes Kogeneracji. – Dzięki budowie instalacji odsiarczania i odazotowania dostosujemy nasze urządzenia wytwórcze do nowych regulacji i będziemy mogli produkować ciepło sieciowe w sposób jeszcze bardziej ekologiczny – dodaje. Technologia wykorzystywana do odsiarczania spalin w EC Wrocław nazywana jest „mokrą wapienną”. To dlatego, że istotną rolę w procesie oczyszczania odgrywa tu woda. Źródło i fot.: Zespół Elektrociepłowni Wrocławskich KOGENERACJA S.A.
Farma, zlokalizowana w centralnej Polsce, składać się będzie z 12 turbin wiatrowych o mocy 3 MW każda. Zgodnie z postanowieniami umowy Enea Wytwarzanie stanie się stuprocentowym udziałowcem w spółce po formalnym oddaniu inwestycji do eksploatacji. Uruchomienie farmy planowane jest do końca roku. – Inwestując w lądową energetykę wiatrową działamy zgodnie z naszą strategią – mówi Michał Prażyński, wiceprezes Enei Wytwarzanie ds. energetyki odnawialnej. – Do końca 2020 roku planujemy znaczny przyrost mocy z odnawialnych źródeł energii. Bardzo starannie wybieramy projekty, w które się angażujemy. Musimy mieć pewność ich racjonalności biznesowej w niełatwym otoczeniu rynkowym – podsumował Prażyński. Obecnie w portfelu Enei są dwie farmy wiatrowe – Darżyno (woj. pomorskie) i Bardy (woj. zachodniopomorskie) – z mocą zainstalowaną 56 MW. Trwa budowa nowej elektrowni wiatrowej o mocy 14,1 MW w miejscowości Lubno k. Gorzowa Wielkopolskiego, z terminem realizacji przewidzianym na koniec roku. Dodatkowo Enea Wytwarzanie planuje rozbudowę farmy wiatrowej Bardy o 10 MW. Źródło i fot.: Enea
Reklama
TEMAT NUMERU: Inwestycje w energetyce
Więcej mocy Aldona Senczkowska-Soroka
Spółki nadzorowane przez Ministerstwo Skarbu Państwa realizują inwestycje kluczowe dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Budowane są nowe bloki, największe powstają w Jaworznie, Opolu i Kozienicach. Do 2020 r. inwestycje w energetykę mają wynieść ponad 100 mld zł. Dzięki temu Polska zyska najnowocześniejsze moce wytwórcze w Europie.
Terminal LNG w Świnoujściu Polskie LNG S.A. Planowane zakończenie: 2015 r. Fot. Polskie LNG S.A.
Elektrownia Kozienice 1075 MW Blok opalany węglem kamiennym Planowane zakończenie: 2017 r. GK ENEA Fot. ENEA
Elektrociepłownia Gorzów moc netto 138 MW Kogeneracyjny blok gazowo-parowy Planowane zakończenie inwestycji: 2016 r. GK PGE Więcej na s. 12 Fot. PGE GiEK
Zakład Wytwarzania (Elektrociepłownia) Tychy 50 MWe i 86 MWt Planowane zakończenie: 2016 r. Inwestor: GK TAURON Fot. GK TAURON
Elektrociepłownia Włocławek ok. 470 MWe Blok gazowo-parowy Planowane zakończenie: 2015/2016 r. PKN ORLEN SA Fot. PKN ORLEN SA
10
ECiZ 5/2015
TEMAT NUMERU: Inwestycje w energetyce Elektrownia Turów moc netto 450 MW Blok energetyczny na węgiel brunatny Planowane zakończenie: 2019 r. GK PGE Fot. BMP
Fot. PGE GiEK/Przemysław Marcisz
Elektrownia Opole moc brutto 2 x 900 MW Dwa bloki pyłowe na węgiel kamienny Planowane zakończenie: III kw. 2018 r. (blok 5), I kw. 2019 r. (blok 6) GK PGE Więcej na s. 46
Fot. GK TAURON
Elektrociepłownia Płock ok. 600 MWe Blok gazowo-parowy Planowane zakończenie: 2017/2018 PKN ORLEN Fot. PKN ORLEN
Elektrociepłownia Łagisza 413 MW w Będzinie Blok gazowo-parowy Planowane zakończenie: połowa 2019 r. GK TAURON
Elektrociepłownia Stalowa Wola 450 MW Blok gazowo-parowy Planowane zakończenie: 2016 r. GK TAURON i GK PGNIG Fot. Elektrociepłownia Stalowa Wola
Elektrownia Jaworzno III 910 MW Blok węglowy Planowane zakończenie: I kw, 2019 r. GK TAURON Fot. GK TAURON
Elektrownia Puławy 400 MWe Blok gazowo-parowy Planowane zakończenie: 2019 r. Grupa Azoty PUŁAWY Fot. Grupa Azoty PUŁAWY
Opracowano na podstawie materiałów: MSP, PGE, TAURON, ENEA, PKN ORLEN, Grupa Azoty