TEMAT NUMERU I
Woda i ścieki w energetyce
Płynąć z prądem I Gospodarka wodna w energetyce I Wykorzystanie ścieków oczyszczonych w procesie chłodzenia I Zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych
Co z tym deszczem?
> 10
Odstępstwa od konkluzji bat
> 24
Koncesje dla przyzakładowych instalacji
> 56
Jednostka zmiękczania wody W procesie zmiękczania wody zawarte w wodzie sole wapnia i magnezu są wy mieniane na sole sodu, które nie tworzą twardości wody.
Jednostka RO Urządzenia RO usuwają > 99% soli zawartych w wodzie a także bakterie i pirogeny.
Jednostka EDI Urządzenie EDI jest stosowane po jednostce RO do doczyszczania wody zdemineralizowanej i uzyskania bar dzo niskich wartości przewodności i krzemionki. Elektrodejonizacja jest procesem ciągłym i nie wymaga chemikaliów do regeneracji.
Centralna szafa sterownicza ze sterownikiem PLC Szafa sterownicza służy do monitorowania i sterowania kompletną stacją uzdatnia nia wody. Centralna szafa stanowi centrum kontroli wszystkich napędów i zawiera sterownik swobodnie programowalny, ekran dotykowy, przetwornicę częstotliwości, przetworniki pomiarowe oraz komunikację Ethernet, Profibus lub Profinet.
Uzdatnianie wody w elektrociepłowniach Uzdatnianie wody dla producentów energii jest jednym z kluczowych obszarów działania firmy EUROWATER. Właściwe uzdatnianie wody zapewnia bezawaryjną pracę systemu oraz optymalne koszty eksploatacji. W tej gałęzi przemysłu woda wykorzystywana jest jako woda uzupełniająca do kotłów w elektrociepłowniach oraz woda obiegowa w sieciach ciepłowniczych.
szafy sterowniczej. Wszystkie urządzenia niezbędne w dobranej technologii, montowane są jako kompletna stacja w docelowym miejscu. Istnieje jednak możliwość zakupienia kompletnej stacji z orurowaniem i okablowaniem wew nętrznym wykonanym fabrycznie. W takim przypadku stacja jest testowana wydajnościowo i ciśnieniowo w fabryce i wysyłana jako gotowa do pracy.
Technologia uzdatniania wody zwykle składa się z kilku procesów, na przykład filtracji, zmiękczania, demineralizacji, doczyszczania wody – wszystkie sterowane z centralnej
Uzdatnianie wody od 1936 roku. Firma EUROWATER posiada wiedzę, doświadczenie i technologie do zaprojektowania najbardziej optymalnych stacji uzdatniania wody.
Centrala Warszawa
Wrocław
Gdańsk
EUROWATER Spółka z o.o. Ul. Izabelińska 113, Lipków PL 05080 Izabelin Tel.: +48/22/7228025
EUROWATER Spółka z o.o. ul. Mydlana 1 PL 51502 Wrocław Tel.: +48/71/3450115
EUROWATER Spółka z o.o. ul. Radarowa 14A 80298 Gdańsk Tel.: +48 509 590 071
info@eurowater.pl www.eurowater.pl
T E M AT N U M E R U : WODA I ŚCIEKI 10 I Co z tym deszczem? Mikołaj Maśliński 16 I W duecie Dorota Konopka 20 I Zarządzanie środkami trwałymi rozpoczyna się od prawidłowego uzdatniania wody Eurowater 24 I Odstępstwa od konkluzji BAT w zakresie ścieków z energetyki Elżbieta Janigacz 30 I Fouling organiczny i biofouling w ciśnieniowych technikach membranowych Dorota Sąkol-Sikora
TEMAT NUMERU : W O D A I Ś C I E K I
24
Fot.: 123rf
s p i s t r eści
Odstępstwa od konkluzji BAT w zakresie ścieków z energetyki dr Elżbieta Janigacz
OCHRONA ŚRODOWISKA
C I E PŁ O W N I C T W O 42 I Cashflow – być albo nie być dla PEC-u Rozmowa z Małgorzatą Niestępską 45 I Tarnobrzeska droga ku efektywności energetycznej Fotoreportaż z ECO Tarnobrzeg
TEMAT NUMERU : W O D A I Ś C I E K I
3O
Fot.: 123rf
34 I GOZ na horyzoncie Maria Śmietanka, Magdalena Głogowska 40 I Ograniczenie emisji rtęci z ios Hanna Bogucka, Gabor Fülöp
U TR Z Y M A N I E R U C H U
RYNEK ENERGII 56 I Koncesje dla przyzakładowych instalacji Jan Sakławski 60 I Bilansowanie wirtualnego minisystemu energetycznego na obszarach wiejskich na przykładzie klastra ORE Krzysztof Bodzek
PR A W O 68 I Miało być tak pięknie… A wyszło jak zwykle… Katarzyna Mędraś
PA L I WA 74 I Jak zmienia się import energii elektrycznej i paliw na tereny Unii Europejskiej Wojciech Sikorski
F elie t o n 78 I Co po 13 października? Jerzy Łaskawiec
Fouling organiczny i biofouling w ciśnieniowych technikach membranowych dr inż. Dorota Sąkol-Sikora cie p ł ow n ic t wo Fot.: BMP
48 I Dobór smarów plastycznych w energetyce Emil Nowiński 54 I Zintegrowany monitoring układów parowych jako źródło oszczędności Łukasz Wołoszyn
45 Tarnobrzeska droga ku efektywności energetycznej Fotoreportaż z ECO Tarnobrzeg
ECiz 6/2019 3
OD REDAKCJI
Rafał Krzyżok redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 15 tel. kom. 602 603 416 e-mail: rafal.krzyzok@e-bmp.pl
...in aqua sanitas S
tare łacińskie powiedzenie mówi: In vino veritas, in aqua sanitas („W winie prawda, w wodzie zdrowie”) i jak bardzo trafna by nie była pierwsza część tego zdania, poświęćmy chwilę, by przyjrzeć się tej drugiej. Nie ulega wątpliwości, że zdrowie człowieka silnie jest związane z wodą, a odpowiednie nawodnienie organizmu jest kluczem do prawidłowego funkcjonowania. W minionych gorących miesiącach znów przypominano nam, jak ważne jest regularne dostarczanie naszemu ciału odpowiedniej ilości płynów. Nie jest jednak żadnym odkryciem to, że nie tylko organizm ludzki potrzebuje wody.
S
ektor energetyczny w naszym kraju do „zdrowego” funkcjonowania również jej wymaga, stąd coraz częściej pojawiające się obawy odnośnie obniżającego się poziomu rzek i wody w zbiornikach. Bagatelizowanie problemu może przynieść poważne konsekwencje, dlatego należy się zastanowić, jak można racjonalniej wykorzystać wodę. Jednym z rozwiązań jest zagospodarowanie wód opadowych, problem pojawia się natomiast, kiedy deszczówki jest za dużo. O zagospodarowywaniu i odpowiednim odprowadzaniu wody deszczowej w swoim artykule na str. 10 pisze Mikołaj Maśliński.
C
iekawym pomysłem dotyczącym ochrony naszych zasobów wodnych, jednocześnie wpisującym się w ideę gospodarki obiegu zamkniętego, jest wykorzystanie ścieków oczyszczonych w procesach chłodzenia. O doświadczeniach w tym temacie Katowickich Wodociągów i sąsiadującej elektrociepłowni pisze Dorota Konopka na str. 16. Zachęcamy również do zapoznania się
4 ECiz 6/2019
z artykułem dr Elżbiety Janigacz, traktującym o odstępstwach od konkluzji BAT w ściekach energetycznych (str. 24).
C
hoć woda w energetyce to można rzec „temat rzeka”, jednak nie należy zapominać o innych ważnych problemach sektora, takich jak np. płynność finansowa. O jej kluczowym wpływie w procesie zmian, z jakimi mierzą się przedsiębiorstwa ciepłownicze, rozmawiamy z Małgorzatą Niestępską na str. 42. Będąc w temacie ciepłownictwa, a także jego transformacji w kierunku kogeneracji, zachęcamy do zapoznania się z fotoreportażem z zakładu ECO Tarnobrzeg, gdzie w marcu do użytku oddana została nowa instalacja kogeneracyjna o mocy cieplnej 5,2 MW (str. 45).
W
niniejszym numerze przeczytacie Państwo również artykuł Jana Sakławskiego dotyczący koncesji dla przyzakładowych instalacji energetycznych na str. 56 oraz tekst Krzysztofa Bodzka z Politechniki Śląskiej o problemach bilansowania systemu energetycznego obszarów wiejskich na str. 60.
P
olska energetyka potrzebuje wody, niezbędne są więc pilne działania pozwalające na racjonalizowanie jej wykorzystania. Ten prosty związek chemiczny nie jest bowiem czymś, o czym możemy powiedzieć, że nigdy nam go nie braknie. Przytoczony w tytule fragment musimy więc potraktować poważnie w każdej dziedzinie.
Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl
BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec dr hab. inż. Roman Krok prof. Pol. Śl., Politechnika Śląska prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia GórniczoHutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Rafał Krzyżok, Maciej Szramek Redakcja techniczna Maciej Rowiński, Marek Fichna Sprzedaż: Kalina Barlik Prenumerata: Justyna Sobieraj Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf
W OBIEKTYWIE
ENERGETYKA BEŁCHATÓW 2019 9-11 września odbyła się jedna z największych konferencji dedykowanych energetyce w Polsce – XXI Sympozjum Naukowo-Techniczne ENERGETYKA BEŁCHATÓW. Organizatorem konferencji było Wydawnictwo BMP, a funkcję Honorowego Gospodarza tradycyjnie pełniło PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Zobacz więcej na s. 8 Fot. BMP
ECiz 6/2019 5
z portalu kierunek e n e r ge t yka . pl
Nowy projekt energetyczny Grupy Azoty ZAK S.A. Grupa Azoty ZAK S.A. przystąpiła do realizacji kluczowego projektu mającego zapewnić bezpieczeństwo energetyczne spółki i mieszkańców Kędzierzyna-Koźla
Nowa koncepcja stanowi efektywną alternatywę dla planowanej realizacji drugiego etapu elektrociepłowni, która zakładała budowę kolejnego kotła węglowego. Jej kluczowym elementem będzie wykorzystanie ciepła procesowego pochodzącego z instalacji chemicznych, co stanowi rozwiązanie bardziej ekonomiczne i ekologiczne. Ukończenie zadania, które ma strategiczne znaczenie dla zakładów i społeczności lokalnej, planowane jest na 2021 rok. Źródło i fot.: informacja prasowa
Pierwsza w Polsce cyfrowa stacja elektroenergetyczna
– Realizacja projektu Baltic Pipe stanowi potwierdzenie, że polski rząd jest konsekwentny w realizacji działań na rzecz transformacji energetycznej – powiedział wiceminister energii Tomasz Dąbrowski, podczas seminarium dotyczącego polsko-skandynawskiej współpracy w dziedzinie energii. Wydarzenie odbyło się 19 września 2019 r. w Sztokholmie.
Jednym z tematów seminarium była kwestia znaczenia gazociągu Baltic Pipe z punktu widzenia bezpieczeństwa dostaw gazu do Europy Środkowo-Wschodniej oraz transformacji energetycznej w Polsce. Wiceminister Dąbrowski w swoim wystąpieniu wskazywał, że gazociąg Baltic Pipe jest najbardziej spektakularnym wspólnym projektem polsko-skandynawskim w trakcie realizacji, a także, że jest on jednym z filarów polityki energetycznej Polski, realizowanym z zaangażowaniem partnerów z Danii, Norwegii i Szwecji. Źródło i fot.: informacja prasowa
C I E K A W O ST K A
Fot.: 123rf
W Polsce powstała pierwsza cyfrowa stacja energetyczna. Zbudował ja TAURON Dystrybucja, modernizując rozdzielnię 110 kV w stacji elektroenergetycznej Oborniki Śląskie na Dolnym Śląsku. Została w niej zastosowana w pełni cyfrowa komunikacja z wykorzystaniem tzw. szyny procesowej.
Polsko-skandynawska współpraca energetyczna tematem spotkania w Sztokholmie
Uruchomienie nowej stacji oznacza dla klientów przede wszystkim zwiększenie pewności zasilania i niezawodności dostaw energii elektrycznej. Pełna diagnostyka urządzeń powoduje, że natychmiast dostępna jest informacja o ewentualnych błędach i uszkodzeniach mogących wystąpić w sieci energetycznej. Dzięki temu można zapobiegać awariom, zamiast je naprawiać. Źródło i fot.: informacja prasowa
6 ECiz 6/2019
Coraz więcej „elektryków”. Według danych z końca sierpnia br., po polskich drogach jeżdżą 6 672 samochody osobowe z napędem elektrycznym. W okresie od stycznia do sierpnia 2019 r. w Polsce zarejestrowano łącznie 2 416 samochodów całkowicie elektrycznych oraz hybryd typu plug-in, czyli o 89% więcej niż w tym samym okresie roku ubiegłego – wynika z Licznika elektromobilności, uruchomionego przez PSPA oraz PZPM. Źródło: informacja prasowa
z portalu kierunek e n e r ge t yka . pl
ROZMAITOŚCI
55 MW 209,6 Siemens Gamesa buduje największe na świecie stanowisko testowe dla łopat turbin wiatrowych Siemens Gamesa Renewable Energy (SGRE) rozpoczął budowę największego na świecie stanowiska testowego dla łopat turbin wiatrowych w Aalborgu, w Danii. Centrum testowe dla turbin następnej generacji ma być gotowe do końca 2019 r. Znaczące inwestycje w badania i rozwój oznaczają dodatkowe oszczędności dla klientów SGRE w przyszłości. Prace badawczo-rozwojowe umożliwiają firmie znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia problemów technicznych, jednocześnie są gwarancją dostawy innowacyjnych i niezawodnych turbin wiatrowych. Źródło i fot.: informacja prasowa
KGHM testuje drony Dron testowany w KGHM Polska Miedź S.A. jest rozwiązaniem unikatowym w skali świata. Do tej pory podobne urządzenia nie były jeszcze stosowane w ratownictwie podziemnym. Testowany w Zakładach Górniczych Polkowice-Sieroszowice dron może operować w miejscach pozbawionych sygnału GPS. Jest wyposażony w kamerę o wysokiej rozdzielczości (4K) oraz kamerę termowizyjną, która pozwala na badanie nawet w całkowitych ciemnościach. Unikalna jest budowa urządzenia. Dron otoczono wyjątkowo odporną ażurową konstrukcją, która zapobiega uszkodzeniu podczas możliwych kolizji. Źródło i fot.: informacja prasowa
Tyle wynosiła wartość zainstalowanej mocy cieplnej u koncesjonowanych wytwórców ciepła w 2018 r.
23 Forum Ciepłowników Polskich 15-18 września w Międzyzdrojach po raz 23 odbyło się coroczne spotkanie branży ciepłowniczej – Forum Ciepłowników Polskich. W spotkaniu udział wzięło 650 uczestników z 276 firm z kraju i z zagranicy.
Źródło: URE
„ Patrząc na wyniki całej branży (ciepłowniczej) jest to odpowiedni czas, aby zastanowić się, czy właściwa jest polityka regulacji ukierunkowana na ograniczenie praktyk monopolistycznych, podczas gdy dzisiejszy rynek dostaw ciepła jest rynkiem konkurencyjnym, bez ograniczeń dla odbiorcy w zakresie wyboru dostawcy i technologii. – Małgorzata Niestępska, prezes PEC Ciechanów
Forum rozpoczęło się otwarciem EXPO XXIII FCP przez zarząd Izby, Jacka Szymczaka i Bogusława Regulskiego. W następnej kolejności rozpoczęła się sesja inauguracyjna, podczas której członkowie zarządu IGCP powitali gości i uczestników tegorocznego Forum. W konferencji udział wzięło wielu gości specjalnych, w tym przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP, Ministerstwa Energii czy Ministerstwa Środowiska. Wśród uczestników wydarzenia nie zabrakło również przedstawicieli świata nauki i mediów. Program konferencji jak co roku, obfitował w dużą liczbę paneli dyskusyjnych i prezentacji. Wydarzeniom merytorycznym towarzyszyły również wydarzenia kulturalne, a także coroczne przyznanie Laurów Ciepłownictwa – tradycyjnych wyróżnień przyznawanych przez Izbę w kliku kategoriach.
SPROSTOWANIE Podczas składu graficznego poprzedniego numeru czasopisma „Energetyka Cieplna i Zawodowa” (5/2019), na stronie 10, pod zamieszczonym tam cytatem, podano błędne nazwisko osoby wypowiadającej się. Cytowaną wypowiedź podpisano nazwiskiem Mirosława Romanowicza (wiceprezesa ECO Kogeneracja), natomiast autorem słów jest p. Mariusz Soszyński, członek zarządu ds. produkcji i techniki JSW KOKS S.A. (wypowiedź pochodzi z zamieszczonego w numerze 5/2019 wywiadu z prezesem Soszyńskim). Za pomyłkę przepraszamy.
ECiz 6/2019 7
z ż ycia b r a n ż y
ENERGETYKA BEŁCHATÓW 2019 opracowanie: Maciej Szramek redaktor „Energetyki Cieplnej i Zawodowej” i kierunekENERGETYKA.pl
9-11 września w sercu polskiej energetyki – Bełchatowie spotkało się niespełna 800 uczestników, którzy podczas dwóch dni obrad zajmowali się najważniejszymi zagadnieniami dla energetyki. 10 paneli tematycznych, dwie debaty i FORUM ENERGETYCZNE dostarczyły uczestnikom mnóstwo merytorycznej wiedzy m.in. z zakresu nowych technologii czy ochrony środowiska.
Sympozjum numer 21 - Tutaj od ponad dwudziestu lat spotykają się szefowie koncernów, kadra kierownicza, aby dyskutować o tym, jak poprowadzić procesy rozwojowe, aby ta energetyka była bardziej przyjazna środowisku i społeczeństwu – powiedział, witając gości, Adam Grzeszczuk, prezes zarządu Wydawnictwa BMP
Wystawa stoisk Tradycyjnym elementem sympozjum w Bełchatowie jest wystawa stoisk, w tym roku w taki sposób zaprezentowało się 69 firm
O przyszłości energetyki w Bełchatowie W gronie prawie 800 uczestników dyskutowano o najważniejszych kwestiach związanych z przyszłością polskiej energetyki. Podczas konferencji wygłoszonych zostało 70 prezentacji, odbyły się 2 debaty tematyczne, a także FORUM ENERGETYCZNE Klucz Sukcesu dla PGE GiEK S.A. Podczas XXI Sympozjum Naukowo-Technicznego Energetyka Bełchatów 2019 rozdane zostały nagrody Wydawnictwa BMP – Klucze Sukcesu. Tym razem wyróżnione zostało PGE. Nagroda została przyznana za budowę bloków 5 i 6 w elektrowni Opole. Wyróżnienie odebrał Robert Ostrowski, prezes zarządu PGE GiEK S.A. Laudację wygłosił wiceminister Adam Gawęda. Drugi Klucz Sukcesu trafił do firmy MEGMAR za tworzenie innowacyjnych i przyjaznych środowisku technologii przemysłowych
8 ECiz 6/2019
z ż ycia b r a n ż y
Dlaczego woda przegrała w Niemczech z wiatrem i ze słońcem?
Głównym instrumentem finansowym niemieckiej transformacji energetycznej jest kwota (EEG-Vergütung) dopłacana przez 20 lat do każdej kWh wyprodukowanej w ramach OZE. Dopłata jest finansowana przez odbiorców prądu, którym rachunki za prąd wzrosły przez to przeciętnie o 20%. Wysokość dopłaty do energii wyprodukowanej z odnawialnych źródeł energii ma strukturę degresywną, a więc maleje z każdym miesiącem i jest zależna od mocy instalacji oraz źródła energii.
Fot.: zasoby własne
osiągana jest przeciętnie kwota wysokości 6,41 We wrześniu 2019 roku instalacje centa za kWh dla instalacji powyżej 150 kW. fotowoltaiczne na dachach budynków Jeśli chodzi o energię wodną, wsparcie o mocy 10/40/100 kWp otrzymają uwzględnia siedem kategorii. Pierwsza odpowiednio 10,33/ 10,04/ 7,89 centów za kategoria to małe elektrownie wodne kWh. Wolnostojące instalacje fotowoltaiczne o mocy do 500 kW, które wspierane mogą liczyć na 7,13 centów. są kwotą 12,40 centów za kWh i dalej Energia wiatrowa była do 2017 odpowiednio: do 2 MW – 8,17 centów za roku wspierana na kilka sposobów. kWh, do 5 MW – 6,25 centów, do 10 MW Farmy wiatrowe offshore korzystają – 5,48 centów, do 20 MW – 5,29 centów, do z nieograniczonego czasowo wsparcia 50 MW – 24 centy i wreszcie powyżej 50 MW w wysokości 3,9 centów za kWh lub – 3,47 centów za kWh. z dwóch czasowo ograniczonych modeli. 6900 elektrowni wodnych w Niemczech to W pierwszym wypadku producent energii głównie bardzo małe jednostki o mocy poniżej wiatrowej offshore otrzymuje 14,9 centów Aleksandra Fedorska 1 MW. Jedynie 21 elektrowni, położonych głównie za kWh przez 12 lat. Druga opcja to wsparcie na południu kraju, ma moc większą niż 5 MW. w wysokości 18,4 centów za kWh przez korespondentka Biorąc pod uwagę strukturę dotowania energii 8 lat. Dla onshore dotychczasowy model polskich i niemieckich wodnej w porównaniu z innymi źródłami energii, przewidywał wsparcie równowartości 7,49 portali branżowych. łatwo wnioskować, że elektrownie o dużych centów za kWh. Jej specjalizacją jest mocach są mało opłacalne. Z kolei farmy wiatrowe offshore będą polityka energetyczna Od prawie dekady wkład hydroelektrowni od 2021 roku podlegały systemowi Niemiec, Danii, Szwecji, w niemiecką produkcję energii elektrycznej przetargów. Obecnie onshore już im podlega. Austrii, Szwajcarii oraz nie ulega zmianie, mimo że jest ona W sierpniu 2019 roku przeciętna dopłata krajów Beneluksu. całkowicie bezemisyjna i stanowi wręcz za kWh onshore wynosiła 6,20 centów. Śledzi przebieg idealne źródło energii odnawialnej. Ich Po zmianie systemu dopłat dla parków kampanii wyborczych zbiorcza moc, wynosząca 5612 MW, od 2010 wiatrowych onshore, znacznie spadło we wszystkich roku prawie się nie zmienia. zainteresowanie inwestorów. Od 2017 roku wymienionych krajach Jednym z najważniejszych powodów prowadzone są w Niemczech regularne pod względem polityki stagnacji hydroenergetyki w Niemczech jest przetargi na zakup mocy z instalacji energetycznej. prawdopodobnie silny i skuteczny lobbing wiatrowych onshore powyżej 750 kW. przemysłu wiatrowego i słonecznego, Przetargi OZE funkcjonują który – zwłaszcza do 2017 roku – wywindował wysokie podobnie jak w Polsce, lecz licytacje są dopłaty i stał się bardzo opłacalny dla inwestorów. Dlatego przeprowadzane wielokrotnie w ciągu liczba farm wiatrowych w ostatnich latach dynamicznie roku. Firmy biorące udział w przetargach tam wzrasta, podczas gdy liczba elektrowni wodnych tylko przedstawiają swoją ofertę na daną ilość mocy. w 2018 roku zmniejszyła się z 7300 do 6900. Oferta nie może przekroczyć wyznaczonej ceny Opłacalność farm wiatrowych offshore zostanie maksymalnej, która we wrześniu 2019 zapewne utrzymana w nadchodzących latach. roku wynosi 6,20 ct/kWh. Jednak po wprowadzeniu systemu przetargów także Obecnie nie udaje się jednak znaleźć zainteresowanych tu należy się liczyć ze znacznym wyhamowaniem. licytacjami mocy, co dla niemieckiej Energiewende jest W porównaniu z energią wiatrową i słoneczną poważnym problemem, gdyż spowodowało to stagnację hydroelektrownie, a w szczególności te duże rozwoju energii wiatrowej, odpowiedzialnej za prawie połowę i wydajne, o mocy powyżej 50 MW, traktowane są energii elektrycznej pozyskiwanej z OZE w tym kraju. w obecnej fazie Energiewende po macoszemu. Przetargi obowiązują także dla biomasy. W tym przypadku
ECiz 6/2019 9
Fot.: 123rf
temat numeru : W O D A I Åš C I E K I
10 ECiz 6/2019
temat numeru : W O D A I Ś C I E K I
Co z tym deszczem? Mikołaj Maśliński Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu, MM Doradztwo Prawne
Zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych bywa zmorą wielu zakładów przemysłowych, w szczególności w trakcie nawalnego deszczu. Wbrew pozorom problem ten nie sprowadza się wyłącznie do kwestii technicznych związanych ze sprawnym odprowadzaniem dużej ilości deszczówki.
D
yskusja nad kształtem regulacji prawnych w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych trwa już od kilku lat. Warto przy tym zauważyć, że kluczowe zmiany w tym obszarze nastąpiły przy okazji reformy Prawa wodnego. Otóż wejście w życie Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 2268 ze zm.; dalej: „PW”)1 doprowadziło do zmiany statusu prawnego wód opadowych i roztopowych. I tak, od 1 stycznia 2018 r. deszczówka nie jest już ściekiem na gruncie Prawa wodnego. Aktualnie w myśl art. 16 pkt 69 PW, przez wody opadowe lub roztopowe rozumie się po prostu wody będące skutkiem opadów atmosferycznych. W konsekwencji deszczówka uzyskała autonomiczną pozycje na gruncie Prawa wodnego, co niesie ze sobą daleko idące skutki prawne. Niewątpliwie natomiast regulacje dotyczące wód opadowych i roztopowych powinny być na względzie podmiotów prowadzących wszelkiego rodzaju działalność przemysłową. Wynika to faktu, że deszczówka pochodząca z terenu tego typu zakładów bardzo często zawiera zanieczyszczenia (np. substancje ropopochodne). W rezultacie wiąże się to z dodatkowymi obowiązkami w zakresie zagospodarowania deszczówki. Mając przy tym na uwadze szereg zmian w obszarze Prawa wodnego, które miały miejsce w ostatnich dwóch latach, warto w tym miejscu zadać pytanie o aktualne uwarunkowania prawne zagospodarowania wód opadowych na terenach przemysłowych.
ECiz 6/2019 11
temat numeru : W O D A I Ś C I E K I
Pozwolenia wodnoprawne Jednym z podstawowych wymagań związanych z bezpośrednim odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych jest obowiązek uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Zgodnie bowiem z art. 35 ust. 3 pkt 7 PW, „odprowadzanie do wód lub do urządzeń wodnych wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych albo w systemy kanalizacji zbiorczej w granicach administracyjnych miast” stanowi tzw. usługę wodną. Jak stanowi natomiast art. 389 PW, dla tego rodzaju korzystania z wód konieczne jest uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. Jeżeli zatem na terenie zakładu przemysłowego znajduje się teren utwardzony, wyposażony w system kanalizacji deszczowej, który odprowadza wody opadowe do cieku naturalnego (np. rzeki, potoku itp.) lub urządzeń wodnych, to koniczne jest uzyskanie dla tego rodzaju korzystania z wód pozwolenia wodnoprawnego. Warto przy tym zauważyć, że w myśl art. 16 pkt 65 PW do urządzeń wodnych zalicza się urządzenia lub budowle służące do kształtowania zasobów wodnych lub korzystania z tych zasobów, w tym m.in. kanały i rowy, a także wyloty służące do wprowadzania wody do wód, do ziemi lub do urządzeń wodnych. Warto przy tym pamiętać, że odrębnego pozwolenia wodnoprawnego wymaga samo wykonanie urządzeń wodnych. Jeżeli zatem mamy do czynienia z planowaną inwestycją, to należy uwzględnić dla niej zarówno pozwolenie na wykonanie określonych urządzeń wodnych (np. wylotu służącego do wprowadzania wody opadowej do rowu), jak i pozwolenia na późniejsze korzystanie z zasobów wodnych, czyli samo wprowadzanie tych wód do środowiska w związku z eksploatacją sieci.
Ograniczenia związane z odprowadzaniem wód opadowych i roztopowych Podmiot posiadający system kanalizacji deszczowej powinien jednak pamiętać, że odprowadzanie wód opadowych i roztopowych wiążę się z szeregiem ograniczeń. Wynikają one zarówno z Prawa wodnego, jak i z rozporządzeń wykonawczych. I tak, w myśl art. 75a PW „zakazuje się wprowadzania wód opadowych lub roztopowych, ujętych w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacji deszczowej służące do odprowadzania opadów atmosferycznych: • bezpośrednio do wód podziemnych; • do urządzeń wodnych, o ile wody te zawierają substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 pkt 1, jeżeli byłoby to niezgodne z warunkami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 pkt 4”.
12 ECiz 6/2019
Należy przy tym zauważyć, że w myśl projektowanego art. 478 pkt 5a PW, naruszenie tego zakazu ma być zagrożone karą grzywny (zob. druk Sejmowy nr 3695). Niemniej jednak wejście przepisu karnego w tym zakresie nie jest jeszcze przesądzone.
Wymagania dotyczące oczyszczania wód opadowych i roztopowych Z punktu widzenia podmiotów odprowadzających deszczówkę z terenów przemysłowych kluczowe znaczenie mają przepisy dotyczące jakości odprowadzanych wód. Wynika to z faktu, że wody opadowe z terenów przemysłowych bardzo często są zanieczyszczone substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Powyższą okoliczność uwzględnił prawodawca. I tak, warunki, jakie należy spełnić przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych, w tym najwyższe dopuszczalne wartości substancji zanieczyszczających, określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1311; dalej: „rozporządzenie z 2019 r.”)2. Ponadto, rozporządzenie z 2019 r. określa także miejsce, sposób i minimalną
OPŁATY QUASI-FISKALNE Niezależnie od obowiązków formalno-prawnych związanych z odprowadzaniem deszczówki, należy również pamiętać o obowiązkach quasi-fiskalnych. Mianowicie, z tytułu odprowadzania do wód wód opadowych lub roztopowych należy uiszczać tzw. opłatę za usługi wodne
temat numeru : W O D A I Ś C I E K I
•
z opadów o natężeniu 77 l na sekundę na 1 ha; mogą być wprowadzane do wód lub do urządzeń wodnych, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 75a Ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne, o ile nie zawierają substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających 100 mg/l zawiesiny ogólnej oraz 15 mg/l węglowodorów ropopochodnych. Co więcej, wody opadowe lub roztopowe w ilościach przekraczających powyższe wartości, mogą być wprowadzane do wód lub do urządzeń wodnych bez oczyszczania, pod warunkiem że urządzenie oczyszczające jest zabezpieczone przed dopływem wód opadowych i roztopowych o natężeniu większym niż jego przepustowość nominalna. W praktyce oznacza to zwykle konieczność oczyszczenia wód opadowych poprzez zastosowanie osadników, separatorów substancji ropopochodnych czy też piaskowników.
Zgodnie natomiast z § 17 ust. 5 rozporządzenia z 2019 r., ocenę tego, czy są spełnione warunki dotyczące poziomu zanieczyszczeń odprowadzanej deszczówki przeprowadza się co do zasady na pod-
Fot.: 123rf
częstotliwość pobierania próbek tych wód, metodyki referencyjne analizy i sposób oceny, czy wody opadowe lub roztopowe odprowadzane do wód lub do urządzeń wodnych odpowiadają wymaganym warunkom. Wobec powyższego podmiot odprowadzający deszczówkę ze swojego terenu powinien czuwać nad tym, aby odbywało się to zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu z 2019 r. I tak, w myśl § 17 ust. 1 rozporządzenia z 2019 r. wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy kanalizacyjne, pochodzące z zanieczyszczonej powierzchni szczelnej: • terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych, portów, lotnisk, miast, dróg zaliczanych do kategorii dróg krajowych, wojewódzkich lub powiatowych klasy G, a także parkingów o powierzchni powyżej 0,1 ha, w ilości, jaka powstaje z opadów o natężeniu co najmniej 15 l na sekundę na 1 ha; • obiektów magazynowania i dystrybucji paliw, w ilości, jaka powstaje z opadów o częstości występowania jeden raz w roku i czasie trwania 15 minut, lecz w ilości nie mniejszej niż powstająca
ECiz 6/2019 13
temat numeru : W O D A I Ś C I E K I
stawie dokonywanych przez zakład, co najmniej dwa razy w roku, przeglądów eksploatacyjnych urządzeń oczyszczających. W przypadku większych systemów kanalizacji deszczowej, o przepustowości nominalnej większej niż 300 l/s, poziom zanieczyszczeń ocenia się nie tylko na podstawie wyżej wymienionych przeglądów, ale także na podstawie badań, w zakresie normowanych substancji zanieczyszczających, wykonanych w czasie trwania opadu, co najmniej dwa razy w roku, w okresie wiosny i jesieni.
Opłaty z tytułu odprowadzania wód opadowych Niezależnie od obowiązków formalno-prawnych związanych z odprowadzaniem deszczówki, należy również pamiętać o obowiązkach quasi-fiskalnych. Mianowicie, z tytułu odprowadzania do wód – wód opadowych lub roztopowych należy uiszczać tzw. opłatę za usługi wodne. Co istotne, składa się ona z opłaty stałej oraz opłaty zmiennej.
Jeżeli na terenie zakładu przemysłowego znajduje się teren utwardzony, wyposażony w system kanalizacji deszczowej, który odprowadza wody opadowe do cieku naturalnego lub urządzeń wodnych, to koniczne jest uzyskanie dla tego rodzaju korzystania z wód pozwolenia wodnoprawnego Pierwsza z nich, czyli opłata stała, bywa określana mianem opłaty „abonamentowej”. Wynika to z faktu, że wysokość opłaty stałej jest uzależniona od maksymalnego dopuszczalnego zrzutu deszczówki do wód. Wskazana wielkość określona jest odpowiednio w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym. W praktyce natomiast pojawiają się wątpliwości, jak wyliczyć wskazaną wielkość, w przypadku gdy dotyczy ona pozwoleń wodnoprawnych (zintegrowanych) wydanych na podstawie Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 1121 ze zm.). Stąd też aktualnie trwają prace legislacyjne nad doprecyzowaniem tej kwestii. Mianowicie, w myśl projektowanego art. 552a PW, w przypadku gdy pozwolenie wodnoprawe albo pozwolenie zintegrowane nie określa zakresu korzystania z wód w m3/s, ustalenia wysokości opłaty stałej za usługi wodne dokonuje się z uwzględnieniem wyrażonych w m3 na godzinę maksymalnych ilości możliwych do odprowadzania do wód – wód opadowych lub roztopowych określonych w pozwoleniach wodnoprawnych albo pozwoleniach zintegrowanych i przeliczonych na m3/s. Mając przy tym na uwadze dotychczasowe orzecznictwo w tym zakresie, należy spodziewać się, że dla części podmiotów ewentualne wejście powyższej zmiany będzie oznaczało znaczną podwyżkę opłat stałych.
14 ECiz 6/2019
Niezależnie od opłaty stałej, podmiot odprowadzający deszczówkę do wód powinien również pamiętać o opłacie zmiennej. W przeciwieństwie do opłaty stałej, opłata zmienna stanowi odzwierciedlenie faktycznej ilości wód opadowych odprowadzonych do odbiornika. Co istotne, wysokość tych opłat jest uzależniona m.in. od tego, czy prowadzona jest ich retencja. O ile bowiem podstawowa wysokość opłaty wynosi 0,75 zł za 1 m3 na 1 rok, to w przypadku gdy system kanalizacji jest wyposażony w urządzenia do retencjonowania wody o pojemności powyżej 30% odpływu rocznego z terenów uszczelnionych, wysokość opłaty jest dziesięciokrotnie niższa i wynosi tylko 0,075 zł za 1 m3 na 1 rok. Warto przy tym zauważyć, że aktualnie ilość odprowadzanych wód opadowych ustala się na podstawie stosownych oświadczeń. I tak, podmioty obowiązane do ponoszenia opłat za usługi wodne są obowiązane składać oświadczenia Wodom Polskim, zgodnie ze wzorami zamieszczonymi w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Wód Polskich, w terminie 30 dni od dnia, w którym upływa dzień przypadający na koniec każdego kwartału. Powyższy system oświadczeń miał być stosowany do końca 2020 r., niemniej jednak proponuje się jego wydłużenie aż do końca 2026 r.
Deszcz zmian Ramy niniejszej publikacji nie pozwalają odnieść się szczegółowo do wszystkich kwestii związanych z zagospodarowaniem wód opadowych i roztopowych. Należy bowiem zauważyć, że w zależności od okoliczności faktycznych obowiązki w tym zakresie mogą kształtować się w inny sposób. Przykładowo, dotyczy to podmiotów, które odprowadzają deszczówkę bezpośrednio do zewnętrznego systemu kanalizacji deszczowej, eksploatowanego np. przez lokalne przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. Niewątpliwie jednak aktualne wyzwania związane z występującym niedoborem wód, a także ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, będą prowadzić do zaostrzania wymagań w tym zakresie, a także do dalszego promowania retencjonowania wody. Świadczy o tym chociażby zapowiadany przez rząd Program Rozwoju Retencji. Ponadto, praktyczne stosowanie przepisów nowego Prawa wodnego wciąż napotyka na sporo problemów interpretacyjnych, o czym świadczy niejednolite orzecznictwo w kwestiach szczegółowych, a także proponowane zmiany przepisów. Stąd też z pewnością można spodziewać się w tym obszarze jeszcze wielu ciekawych rozstrzygnięć.
Przypisy
1
2
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 2268 ze zm.). Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1311).