Nd 30 nov 2015

12°

5

maandag 30 november 2015

nederlandsdagblad jaargang 72 nr. 19.089 www.nd.nl redactie@nd.nl 0 3 4 2 4 1 1 7 1 1

advertentie

Geef kinderen als Ryme een kans

Record voor Open Doors 2

Jan Marijnissen zwaait af 3

Eten uit het voedselbos 15

www.wereldouders.nl

Aaldert van Soest nd.nl/binnenland

Tekort aan wijkverpleegkundigen dreigt ▶ Utrecht Er dreigt een groot tekort aan gekwalificeerd personeel in de wijkverpleging. Er zijn nu al 350 wijkverpleegkundigen te weinig, in 2016 loopt dit op tot zo’n duizend.

Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid. Maatregelen zijn nodig om te voorkomen dat het tekort na 2016 nog verder oploopt, zegt Ineke Bloemendaal van Kiwa Carity, dat het onderzoek samen met kenniscentrum CAOP uitvoerde. De onderzoekers schetsen een aantal scenario’s. Als er geen actie wordt ondernomen, bestaat het risico dat er in 2019 ruim

tweeduizend wijkverpleegkundigen te weinig zijn. Hervormingen in de zorg moeten ertoe leiden dat mensen langer thuis blijven wonen. De wijkverpleegkundige heeft in die zorg nieuwe stijl een centrale rol. Zij bepaalt wat een oudere nodig heeft en organiseert die zorg. Daarom moet de verpleegkundige volgens de nieuwe normen minimaal een hbo-studie hebben afgerond. Die hbo-eis is een van de knoppen waaraan je, in ieder geval tijdelijk, kunt draaien, stelt onderzoeker Bloemendaal. ‘Op dit moment zijn er nog mbo’ers die indicaties in de wijkverpleging doen. Er geldt een overgangsregeling tot 2017.

Die periode zou je kunnen verlengen, zodat je meer tijd hebt om andere maatregelen te nemen.’

Om het tekort binnen de perken te houden, moet op meerdere fronten worden geschakeld, zegt Bloemendaal. Dat gebeurt door hbo-v’ers te stimuleren voor wijkverpleging en ouderenzorg te kiezen, door mboverpleegkundigen ‘op te scholen’ naar hbo-niveau en door stages in de thuiszorg beter te faciliteren. ‘De sector onderkent de problemen en is daarom op al deze terreinen al volop bezig’, constateert de onderzoeker.

Ten slotte wijst ze op de mogelijkheid de administratieve lasten te verlich-

ten, zodat de wijkverpleegkundige doelmatiger kan worden ingezet.

campagne Brancheorganisatie ActiZ en beroepsvereniging V&VN zijn dit voorjaar een campagne gestart om meer hbo-v’ers te interesseren voor thuiszorg. ‘Wij zagen het dreigende tekort al langer en de cijfers bevestigen dit nu’, zegt Bernadet Naber van ActiZ. ‘De wijkverpleging werd vaak geassocieerd met het wassen van billen van ouderen. Die beeldvorming willen we bijstellen. Het is gevarieerd, uitdagend werk en je hebt als hbo-wijkverpleegkundige een leidende rol in de zorg

aan ouderen, die steeds vaker tot op hoge leeftijd thuis wonen.’ Daarnaast is het zaak de ouderen meer zelfredzaam te maken, zegt Naber. ‘Voor steunkousen gingen we vaak naar de cliënt toe, maar er zijn nu goede hulpmiddelen voor het aantrekken ervan.

Ook zetten we nieuwe technologie in.

Bijvoorbeeld de Medido, een doosje dat wordt gevuld door de apotheker en ingesteld door de wijkverpleegkundige. Daaruit komen precies op tijd de medicijnen tevoorschijn die iemand moet innemen. De oudere moet daarna op een knopje drukken.

Gebeurt dat niet, dan belt de wijkverpleegkundige erachteraan.’ <

advertentie

redactie nd nd.nl/buitenland beeld ap

zie pagina 6 0123456789abScherp gezien 4 - films met cdefghijklmeen boodschap nopqrstuvwxyz € 76,94 actieprijs

€ 33,95

ndwinkel Willeke nd.nl/cartoons

Zonnebloemen als protest tegen opwarming Inwoners van Bangladesh lopen in de hoofdstad Dhaka mee in een demonstratie, om mensen bewust te maken van het gevaar van klimaatverandering. De mars is aan de vooravond van de klimaattop in Parijs, die vandaag van start gaat.

Het waterrijke, laaggelegen Bangladesh is een van de landen die het meest kwetsbaar zijn bij klimaatverandering. < prijs € 1,75 zaterdag € 3,00

Doemscenario’s klimaat drukken terneer commentaar op 3

2 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Rien van den Berg nd.nl/geloof

Nieuw kerklied voor tijden van terreur en dreiging ▶ Rotterdam Predikant Matthijs Haak, dichter Ria Borkent en componist Peter Sneep hebben een lied gemaakt dat in kerken gezongen kan worden nu de terreurdreiging door religieus geweld groeit.

Het lied werd zaterdag gepresenteerd in OnderWeg, een kerkblad van Nederlands-gereformeerde en vrijgemaakt-gereformeerde signatuur.

Matthijs Haak is de initiatiefnemer.

Hij had in zijn tijd als predikant in Rotterdam veel contact met moslims.

Direct na de moordpartij bij het satirische Franse blad Charlie Hebdo leidde hij een debatavond in de Essalammoskee, de grootste moskee van Nederland.

Na de recente aanslagen in Parijs nam Haak contact op met kerklieddichteres Ria Borkent. Hij had een idee voor een lied waarin de spanning voelbaar moest worden die hij waarnam in de wereld: tussen de wraak om de belediging van Allah en zijn profeet aan de ene kant, en het recht op vrijheid van het woord aan de andere kant. ‘Een heel spannende confrontatie’, aldus Haak in zijn mail aan Borkent: ‘Zeker als je bedenkt dat de islam alleen maar meer opkomt in onze samenleving.’

Hoe ga je met die spanning om?, vroeg Haak zich af. Hij signaleert dat veel christenen zich door dit dilemma laten opsluiten. ‘Terwijl zij het Woord kennen dat mens werd, die alle vrijheid had maar ervoor koos om ons te

dienen aan het kruis.’ Na de avond in de Essalam-moskee realiseerde Haak zich hoe diep de christelijke maatschappij- en mensvisie verschilt van de islamitische. ‘God herinnert ons niet aan onze gemeenschappelijke afkomst. Hij heeft een schandpaal op aarde neergezet, die laat zien hoe diep de crisis gaat. Uitgerekend God zelf draagt in Jezus alle onvrede, wantrouwen en terreur. Alleen zo komt er vrede in de maatschappij. God richt geen dialoogtafel aan om het in orde te maken. Hij roept ons naar de avondmaalstafel.’

leerdicht Borkent pakte de handschoen op en maakte De vrijheid van het Woord, een

‘leerdicht’, aldus de dichteres. ‘Het zet in op de bevrijdende leefregels van God. Jezus laat zien hoe diep onze verslaving, moordzucht, geldings- en overlevingsdrang zitten.’ De oplossingen van de wereld werken niet, aldus Borkent in OnderWeg: ‘Een cultuur van oog om oog loopt dood. Net zo goed wordt de wereld niet beter als je de vrijheid van meningsuiting belijdt in #jesuisCharlie.’

De analyse van de Bijbel peilt dieper, meent Borkent. ‘Het Woord was bij God en was God en is mens geworden. Het woord werd slaaf om ons te redden. De vrijheid van het woord was dat Jezus zich omhoog liet tillen aan het kruis. Zo zijn we gered.’ Haak: ‘Jezus gaat zo stralen als je vanuit

onze dilemma’s naar Hem kijkt!’

Componist Peter Sneep noemt zijn melodie ‘simpel van opzet’. Hij benadrukt dat het lied een geheel is. ‘We hopen dan ook dat er bij het zingen geen coupletten worden overgeslagen. Vind je zes coupletten te veel voor een groep zingende mensen, pas dan beurtzang toe, of laat een cantorij of zanggroep een of meer coupletten voorzingen.’

Sneep stelt via zijn mailadres petersneep@ziggo.nl een zetting voor toetsinstrumenten ter beschikking, predikant Haak belooft deze week een voorbeeldpreek te plaatsen op zijn weblog jmhaak.com. ▶▶ Een opname van het lied is te beluisteren op nd.nl/geloof

Ardjan Logmans nd.nl/geloof beeld Anne Paul Roukema

Anne van der Bijl: heb ISIS lief …Open Doors-dag zorgt voor bezoekersrecord met ruim 10.000 volwassenen en 2700 kinderen. …Collecte voor het werk voor vervolgde christenen levert ruim 3 ton op.

▶ Utrecht Onder het zingen van ‘U die mij geschapen hebt’, lopen de laatste bezoekers zaterdagmorgen de goedbezochte bijeenkomst van Open Doors binnen. Uiteindelijk is slechts een tiental stoelen onbezet in de centrale zaal in de Jaarbeurs in Utrecht. ‘We zijn uitverkocht’, zegt directeur Ruud Kraan. ‘Nog nooit hebben we zo veel mensen mogen verwelkomen.’ Achthonderd vrijwilligers leiden alles in goede banen. De bezoekers zorgen voor een collecteopbrengst van ongeveer 320.000 euro.

Op de achtergrond klinkt het geroezemoes van de kinder- en tienerprogramma’s. Een van de tieners is Anne-Ruth (14). ‘Eerst zou ik alleen naar Utrecht gaan, maar op het laatst ging een vriendin mee. Het leukst van deze dag is de ontmoeting van allemaal christenen van mijn leeftijd.

Er was worship, waarbij we lekker konden zingen, springen en dansen.

Dat was heel tof. We hoorden het indrukwekkende verhaal van de Iraanse pastor Robert.’

Pastor Robert vertelde over zijn leven in vervolging, evenals de Oekraïense pastor Joseph Bondarenko en de Noord-Koreaanse Sun-Hi. Ze vertelt Noord-Koreaanse vluchtelingen aan de Chinese kant van de grens met Noord-Korea over het evangelie. Sommigen van hen werden gevangen en gedood. De Noord-Koreaanse politie ontvoerde onlangs een goede vriend van haar. Of hij nog leeft, weet ze niet.

Directeur Ruud Kraan: ‘Sun-Hi was te gast op ons kantoor de afgelopen dagen. Voor haar is het onwerkelijk omringd te zijn door zo veel christenen.’

Hij vraagt de mensen de hand op te steken die bidden voor Noord-Korea.

Honderden handen gaan omhoog. ‘Zij bidden voor je, Sun-Hi.’

zestig jaar Open Doors bestaat zestig jaar. Het jubileumthema ‘Wees wakker’ is de roeping die oprichter Anne van der Bijl kreeg tijdens een congres in War-

De themadag ‘Wees wakker’ van Open Doors trok een recordaantal bezoekers, onder wie 2700 kinderen. schau halverwege de vorige eeuw. In zijn Volkswagen Kever reed hij op eigen initiatief naar het oosten om contact te zoeken met christenen achter het IJzeren Gordijn. Toen riep God hem met de tekst uit Openbaring: ‘Wees wakker en versterk het overige dat dreigt te sterven’. Nog

steeds is de 87-jarige Van der Bijl bezig voor de vervolgde kerk. ‘Ik maak lange dagen, maar ik kan me geen ander werk bedenken. Ik wil geen dag lui zijn voor God. Ik onderbreek mijn werk alleen als ik moet koffiedrinken met mijn vrouw. En ik ben nu ook de kok thuis.’ Wie geestelijk

veiligheid Jassen en tassen mogen niet meer onbeheerd achtergelaten worden in de Jaarbeurs vanwege terreurdreiging. Woordvoerder Arend Pleysier van Open Doors kan vanuit het oogpunt van veiligheid niets zeggen of de beveiliging is verscherpt na de aanvallen in Parijs in november. ‘We weten dat sympathisanten van ISIS in het Midden-Oosten christenen aanvallen. In het Westen hebben ze

tot nu toe vooral algemene evenementen op het oog die voor hen een symbool van hedonisme zijn. Maar ze gooien christendom en westerse cultuur op één hoop, dus we blijven er wel scherp op.’

De spanningen in het Midden-Oosten leiden ertoe dat de laatste jaren ook meer asielzoekers en voormalige vluchtelingen naar de ontmoetingsdag komen, vertelt Pleysier.

wakker is, zal merken dat het Journaal alleen maar beelden laat zien van haat, moord en afkalving van het christendom, zegt predikant Ron van der Spoel, werkzaam bij Open Doors.

‘Wie het geweld van ISIS ziet, kijkt de duivel in het gezicht.’

Toch kunnen Nederlandse christenen relatief ongestoord leven. ‘Wees wakker’ is een oproep om niet achterover te leunen, zegt Van der Spoel.

‘Ik merk in veel kerken nauwelijks aandacht voor vervolgde christenen.

Jezus’ hart breekt door het lijden van vervolgde broeders en zusters. Dan moet ons hart ook breken.’

Van der Spoel vraagt Van der Bijl waarom nieuwe landen meer christenen vervolgen dan voorheen communistische landen. ‘Ik ben geen betaalde profeet’, glimlacht hij. ‘Maar ik zag de boosheid van het systeem van het communisme. Die kon alleen

worden overvleugeld door een nog bozere macht, schreef ik in 1972 in het blaadje Kruistochten.’

liefde Van der Bijl geeft nog een advies aan de politiek ten beste. Stop met bombarderen van stellingen van ISIS, waarschuwt hij. Heb ISIS lief. ‘Bommen zorgen alleen maar voor meer haat. Gods liefde is voor de wereld zoals die is. Hij heeft daarvan ISIS niet uitgesloten. Hij stierf aan het kruis om mij te laten leven. Daarom kon ik ook zeggen toen ik terreurgroepen van de taliban bezocht: ‘‘Laat die gevangenen gaan en neem mij maar’’. Als het mijn leven zou kosten, zou er een halleluja in de hemel klinken. Ze hebben nog nooit van zo’n soort christendom gehoord.’

Met stemverheffing: ‘Laten ze het dan van ons horen’. <

3 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Piet H. de Jong nd.nl/politiek beeld anp / Bart Maat

Te veel doemscenario’s In Parijs begint vandaag een top die de toekomst moet bepalen, zo valt in reeksen analyses en commentaren te lezen. Een mislukking zou ‘catastrofaal’ zijn, meende paus Franciscus vrijdag zelfs. CNN vroeg zich af of we ‘een klimaatapocalyps’ nog wel kunnen vermijden.

Een catastrofe, de apocalyps; de grote woorden moeten de deelnemers aan de VN Klimaattop in Parijs aanzetten eindelijk echte besluiten te nemen. De woorden verbergen ook frustratie. De top heet ook wel COP21 – het is al de eenentwintigste klimaattop, vanaf het begin in 1992. De meeste werden gekenmerkt door het uitblijven van bindende besluiten. De grote woorden zorgen zelf ook voor frustratie, zoals bij de klimaattop in 2009 in Kopenhagen. Ook die werd ingeluid met termen als ‘nu of nooit’ en werd mede daardoor een teleurstelling. Want klimaatbeleid is ingrijpend, en vraagt hoge investeringen tegen een ontwikkeling die veel mensen nu nog niet aan den lijve ervaren.

Jan Marijnissen (l) en Ron Meyer, de nieuwe voorzitter van de SP, tijdens het congres van de SP zaterdag in Utrecht.

SP neemt afscheid van haar boegbeeld …Na ruim een kwarteeuw legt Jan Marijnissen zijn partijvoorzitterschap neer. …Hij werd op het partijcongres bewierookt als de man die de SP grootmaakte.

▶ Maarssen Wanneer je de oude fabriekshal binnenloopt besef je dat deze arbeideristische omgeving de ideale vergaderplek is voor de SP. Het is DeFabrique, gebouwd in 1921 aan het Amsterdam-Rijnkanaal om er lijnolie en mengvoeders te vervaardigen.

Bij de SP is altijd alles strak geregisseerd. De muziek die te horen is kan geen toeval zijn. Vanuit de speakers klinkt Bruce Springsteen met zijn rauwe stemgeluid. De Amerikaanse zanger heeft als bijnaam ‘The Boss’ en dat is een-op-een van toepassing op de man waar het deze zaterdag om draait: Jan Marijnissen. Hij neemt afscheid als voorzitter, een functie die hij sinds 1988 heeft bekleed. Marijnissen deed dat op zijn duidelijke en soms botte manier. Voor iedereen

was duidelijk wie ook alweer de SP leidde en grootmaakte. Onder zijn leiding groeide de linkse splinter uit tot een stevige partij, nu met vijftien zetels in de Tweede Kamer.

In een filmpje luidden bekende Nederlanders ‘mr. SP’ uit met vriendelijke woorden. Zo merkt VVD-erelid Frits Bolkestein op dat Jan Marijnissen en hij als volksvertegenwoordiger allebei hun achterban voor ogen hadden. Dat maakte hen als politicus herkenbaar. ‘Ik hoop dat je je eigen partij met rust wilt laten’, sluit de liberaal zijn loftuiting af.

kindje loslaten Dat valt te bezien. Het ligt niet in Marijnissens karakter zijn kindje los te laten én er zijn mogelijkheden geschapen die hem in de gelegenheid stellen zich ertegenaan te bemoeien.

Hij krijgt een plek in de ‘alternatieve rekenkamer’, die de SP opricht om weerwerk te bieden aan de analyses van het Centraal Planbureau, dat gezien wordt als een instituut dat bouwstenen aanlevert voor de neoliberale kapitalistische samenleving.

Wie is Ron Meyer?

Rooie Ron (zijn bijnaam) werd in 1981 in Heerlen geboren. In die plaats is hij een SP-prominent. In 2002 werd hij SP-lid. Sinds 2006 is hij leider van de gemeenteraadsfractie in Heerlen, waar de SP met elf zetels veruit de grootste is.

Opgeleid tot fiscalist aan de Universiteit van Maastricht is hij korte tijd werkzaam in het bedrijfsleven. In 2005 wordt hij vakbondsbestuurder bij de FNV. Daar timmert hij aan de weg met grote, landelijke acties. Bekend werd de door hem geleide staking van schoonmakers.

Het is de langste staking sinds de jaren dertig. Hij dwingt betere salarissen af en weet de staking tot een succesvol einde te brengen.

Actievoeren wil Meyer ook met de partij waarvan hij nu voorzitter is geworden, met 529 van de 899 stemmen (59 procent). Hij kent het jargon van de partijtop op zijn duimpje. Meyer heeft van Jan Marijnissen geleerd dat de SP sterk is als de partij als team opereert.

De strijd om het voorzitterschap was scherp, ‘soms te scherp’, meent Meyer. Daarom wil hij met zijn tegenstrever voor het voorzitterschap Sharon Gesthuizen ‘schouder aan schouder’ staan. Want bij alle verschil tussen hen beiden in stijl en visie, is wat hen als partijgenoten verbindt zo veel meer. Meyer belooft het congres goed om te gaan met de nalatenschap van Jan Marijnissen.

Als afscheidscadeau krijgt Marijnissen geld en faciliteiten ter beschikking om een professionele documentaire te maken.

De lofrede op Marijnissen wordt uitgesproken door Emile Roemer, de fractievoorzitter van de SP. Eenheid is het kernwoord dat Roemer aan Marijnissen verbindt in diens tomeloze inzet voor de partij.

Marijnissen vat zijn gevoelens bij het afsluiten van zijn tijdperk samen met het woord: ‘dankbaarheid’.

Tal van mensen noemt hij bij name, inclusief de man die hem altijd vergezelde op de vele kilometers die hij reed op weg naar weer een SP-afdeling, om die te scholen en er zijn socialistische analyses te ontvouwen.

Marijnissen refereert aan het vele lichamelijk ongemak dat hem heeft getroffen, maar hij versaagde niet.

Het belang van de partij, en daarachter het oog op de mensen, was die opoffering waard, verzekert hij.

Jan Marijnissen wenst de partij ‘strijdwil, moed en wijsheid’ toe.

Hoe zo’n man, die visionaire en charismatische kenmerken wordt toegedicht, op te volgen? Het partijbestuur dacht die gevonden te hebben in FNV-bestuurder en Heerlens SP-fractievoorzitter Ron Meyer. Met zijn verleden als succesvol actievoerder zou Ron een tweede Jan moeten worden.

Alleen, Sharon Gesthuizen dreigde dat feestje te verstoren met haar eigenzinnige en gedurfde kandidatuur.

En ze kwam een heel eind. Zo werd de strijd om de opvolging van Marijnissen opeens een beetje een richtingenstrijd. Gesthuizen wil de SP verbreden en coalities smeden. Met haar veertig procent van de stemmen gaat daar voor de top van de SP het signaal van uit dat de leden minder centralisme wel waarderen.

Daarmee blijft de vraag open of het afscheid van Marijnissen het begin van een nieuw tijdperk is voor de SP. <

Er is nog een tweede reden waarom deze massale topontmoetingen zo vaak niet tot de gewenste overeenstemming leiden. Wie de grafieken bekijkt van de landen waar het echt om gaat, ziet dat de belangrijkste problemen moeten worden aangepakt door China, de VS, de EU, India en Rusland. Die veroorzaken bij elkaar het overgrote deel van de uitstoot. De grote ommekeer is vooral te behalen in China. En het voorkomen van verdere groei van de uitstoot is de uitdaging voor India. Beide landen zijn zich daarvan bewust. Zo kondigde de Indiase premier Narendra Modi kortgeleden aan, samen met de Franse president François Hollande, een OPEC-achtige alliantie te zullen presenteren van zonne-energie producerende landen.

Dat zijn stappen die in Parijs gezet moeten worden.

Regeringen die met langetermijnvisie grote ontwikkelingen in gang zetten. Zoals Duitsland enkele jaren geleden deed, waardoor duurzame energie er nu de belangrijkste energiebron is. Of miljoenensteden als New York, Parijs en Rome, waar burgemeesters het voortouw namen de stad schoon te maken. Dat zet meer zoden aan de dijk tegen een stijgende zeespiegel dan getouwtrek over procenten. Bovendien inspireert het burgers ook meer dan doemscenario’s. Hoop, verbonden aan een voorbeeld, is beter dan angst. Het rentmeesterschap voor de schepping, waarnaar ook de paus verwees, bestaat niet alleen uit het stellen van grenzen. Het bestaat ook uit het geven van mogelijkheden aan landen om zich te ontwikkelen zonder daarbij de schepping te beschadigen.

Doemscenario’s zijn donker, dreigend, drukken mensen neer. Waar ook in het klimaatdebat behoefte aan is, is hoop, licht, ruimte om andere wegen te zoeken.

Jan van Benthem

‘Je koning is in aantocht, bekleed met gerechtigheid en zege.’

Zacharia 9:9

4 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Wim Houtman nd.nl/binnenland

‘Blok schiet mis met verkassen ambtenaren’ ▶ Den Haag Ambtenaren vaker laten verkassen, zoals minister Stef Blok (Rijksdienst) wil, heeft weinig zin, zegt bedrijfspsycholoog Felix Steemers.

Johannes Visscher / rd nd.nl/nederland beeld ap / Christophe Ena

Een meisje van veertien dat …Hoe voorkom je dat gefrustreerde moslimjongeren zich ontpoppen tot ISIS-terroristen die hun kalasjnikovs leegschieten op nietsvermoedende burgers? Jongerenwerkers, moskeeën en scholen trekken van alles uit de kast. …‘Het is pijnlijk hoor, als je kind zich aansluit bij terroristen.’

Azarkan, die enkele Marokkaanse ouders van Syriëgangers terzijde staat.

Zeker in Marokkaanse kring tobben moslims met extremistische jongeren. Van de naar schatting 220 Nederlandse Syriëgangers zou ongeveer twee derde van Marokkaanse komaf zijn. Ook het inmiddels omgekomen Belgische brein achter de terreuraanslagen in Parijs, Abdelhamid Abaaoud (28), had Marokkaanse wortels.

▶ Utrecht

minister Stef Blok ‘Het kan heel verstandig zijn om in een team vers bloed of nieuwe impulsen te brengen. Maar het rouleren van mensen helpt niet tegen vastroesten’, zegt Steemers.

Hij promoveerde in 2010 op de inzetbaarheid van werknemers bij een langere loopbaan.

Minister Blok kwam vorige week met plannen om rijksambtenaren vaker van functie te laten wisselen. Voor leidinggevenden wordt dat eens in de zeven jaar verplicht; voor anderen wil Blok het sterk stimuleren.

Andere grote organisaties komen juist van geforceerde mobiliteit terug, zegt Steemers. Zo wil Shell dat managers juist langer in een functie blijven, omdat ze anders nooit leren van de veranderingen die ze in gang zetten.

‘Het demotiveert nogal, als de minister tegen 117.00 mensen zegt dat ze vastgeroest dreigen te raken’, vindt Steemers. Tegen vastroesten helpt vooral het stimuleren van een lerende werkhouding. ‘Maar ja, dat is niet zo makkelijk meetbaar als het rouleren van functies.’

‘Het gaat erom dat mensen mentaal flexibel zijn. Dat ze in het hier en nu leven, alert zijn op veranderingen en daarop inspelen. Dat kun je bevorderen bijvoorbeeld door de manier van leidinggeven. Een manager die niet zelf alle antwoorden geeft, maar vooral vragen stelt, zet het denken van mensen in beweging’, aldus Steemers. ▶▶ pagina 10: ‘Maar’

Veertien jaar is ze, het islamitische meisje uit Nederland. Ze ging onlangs op vakantie naar Turkije. Daar krijgt ze iets mee van de strijd van terreurgroep ISIS tegen de troepen van de Syrische president Assad. Het meisje heeft bewondering voor de ISIS-strijders. Op Youtube bekijkt ze promotiefilmpjes. Terug in Nederland klampt ze haar ouders aan. Zijn pa en ma wel goede moslims? Deugt hun uitleg van de islam? Zouden ze niet mee moeten strijden met de broeders en zusters van ISIS? De ‘ernstig bezorgde moeder’ van het veertienjarige meisje vertelde het verhaal onlangs aan een vertrouwenspersoon van de Hulplijn Radicalisering, zegt Farid Azarkan, zegsman van het Samenwerkingsverband van Marokkaanse Nederlanders (SMN).

Die organisatie opende in januari dit jaar de hulplijn voor moslimouders die zich zorgen maken over extreme gedragingen van hun kinderen.

Voor de Hulplijn Radicalisering zijn in twaalf steden enkele tientallen vertrouwenspersonen actief. Met name Marokkaanse, maar ook Somalische en Turkse ouders klagen hun nood over hun mogelijk radicaliserende kinderen. Sinds dit jaar belden zo’n driehonderd mensen. Verder kwam het SMN op voorlichtingsbijeenkomsten in contact met zo’n tweehonderd bezorgde ouders.

Van al die vijfhonderd meldingen betrof het in tachtig gevallen serieuze zaken, waarbij bijvoorbeeld jongeren op het punt staan naar het ISIS-kalifaat af te reizen, zegt Azarkan, die mede het initiatief nam voor de hulplijn. Geregeld schakelt het samenwerkingsverband, mits ouders toestemmen, bijvoorbeeld de politie, de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) of een psycholoog in.

Na de terreuraanslagen in Parijs stond de telefoon roodgloeiend, zegt

Wanneer moeten ouders op hun tellen passen? Wanneer radicaliseren hun kinderen?

Azarkan: ‘Ouders moeten bijvoorbeeld alert zijn als hun zoon zich terugtrekt op zijn kamer, wegblijft van school en zware theologische discussies voert over de zijns inziens juiste invulling van de islam. Als een puber niet meer in een restaurant wil komen omdat daar varkensvlees en alcohol worden geserveerd, moeten ouders zich afvragen of hun kind radicaliseert. Verder is het natuurlijk zorgelijk als een jongeman voortdurend radicaalislamitische of zelfs jihadistische filmpjes bekijkt.

Ik heb contacten met de vader van een Syriëganger uit Culemborg. Toen die jongen een ov-jaarkaart had, reisde hij ineens vaak naar Den Haag.

Daar wonen relatief veel jihadisten.

Met gelijkgezinden besprak die jongen hoe slecht de westerse wereld is.

Hij kwam haast alleen nog naar Culemborg om te eten. Samen met een vriend is de jongen naar Syrië vertrokken. De vriend is gesneuveld. De Culemborgse vader van de Marokkaanse jongeman was na een bericht daarover twee weken van de kaart.

Het is pijnlijk hoor, als je kind zich aansluit bij terroristen.’

Waarom radicaliseren islamitische jongeren en reizen ze bijvoorbeeld naar Syrië?

‘Er zijn verschillende oorzaken. Een belangrijke reden voor radicalisering is dat moslimjongeren zeggen dat ze zich tweederangsburger voelen. Ze vinden dat hun geloof wordt aangevallen, bijvoorbeeld door Wilders. Als die het heeft over een kopvoddentaks of over de islam als ideologie die niet door de Grondwet beschermd zou moeten worden, dan voelen nogal wat moslimjongeren zich in de hoek gedrukt. Als vervolgens een ronselaar deze jongeren vertelt dat

De strijd tegen terreur houdt Europa in de greep na de aanslagen in Parijs. In Marokkaanse kring tobben moslims met extremistische jongeren. ze bij ISIS wél onvoorwaardelijk bij de groep horen, kunnen ze in de ban raken van de gewelddadige jihad. Let wel, moslims in Nederland wijzen terreur massaal af, maar enkele jihadisten zullen blij zijn om de aanslagen in Parijs.’

frustratie Ook frustratie onder moslimjongeren over het Israëlisch-Palestijnse conflict kan leiden tot radicalisering, betoogt

Azarkan. ‘Moslimjongeren vinden dat Israël de Palestijnen onderdrukt. Het raakt die jongeren dat in Gaza Palestijnse vrouwen en kinderen worden gebombardeerd. Onlangs was in het nieuws dat Israëlische burgers in de stad Beersheba een onschuldige Eritrese vluchteling doodschopten. De Israëliërs dachten ten onrechte dat die Eritreeër een terrorist was. Moslimjongeren delen massaal filmpjes van internet over dat incident en ge-

Martijn van Calmthout / vk nd.nl/nederland

Artikel in Nature? Subsidie terugbetalen ▶ Amsterdam Nederlandse wetenschappers kunnen publiceren in besloten tijdschriften als Science, Cell of Nature in de toekomst vergeten, als ze hun werk met overheidsgeld hebben gedaan.

Onderzoeksfinancier NWO scherpt deze week de regels zodanig aan dat elk nieuw wetenschappelijk artikel direct gratis publiek toegankelijk moet zijn.

Die aanscherping is een logische volgende stap in het voornemen om op termijn alle wetenschappelijke kennis via zogeheten open access toegan-

kelijk te maken, zegt NWO-voorzitter prof. Jos Engelen. ‘Als je dat nastreeft, en dit is kabinetsbeleid, dan moet je ook voortgang willen boeken.’ Voor de aanpassing van het reglement is een wetswijziging nodig, die dinsdag in de Staatscourant wordt gepubliceerd.

NWO eist in de nieuwe huisregels bij een onderzoekssubsidie dat publicaties in echte open access tijdschriften worden ondergebracht. In dat geval betaalt de onderzoeker voor de publicatie en kan iedereen het werk online lezen. Een iets mildere variant mag ook: het gepubliceerde artikel in een

openbare database plaatsen. Veel betaalde tijdschriften staan dat hooguit toe na een embargoperiode van maanden of jaren.

Volgens Engelen wil NWO behoedzaam met de nieuwe stap omgaan. De regels gaan in december in voor nieuwe onderzoeksvoorstellen. Daarvan komen in 2017 de eerste artikelen los, is de verwachting. ‘Dat jaar gaan we volgen hoe mensen zich gedragen en wat de problemen in de praktijk zijn.

In 2018 zullen we echt gaan handhaven.’

Dat wetenschappers hoe dan ook voor de meest prestigieuze titels

gaan, is daarbij voor NWO geen argument. Van Engelen is bekend dat hij de torenhoge status van bladen als Science en Nature overdreven vindt.

De Delftse hoogleraar nanobiologie Cees Dekker, vaste klant bij betaalde topbladen, zegt daarentegen geen moment te zullen twijfelen als hij nieuw werk in Nature kan publiceren.

‘Dat doe je gewoon.’

In het uiterste geval, zegt Engelen ook, kan zoiets betekenen dat een onderzoeker die NWO-gefinancierd werk niet open access publiceert, een subsidie moet teruggeven. ‘Als iemand zich op andere manieren niet

aan de voorwaarden houdt, kan dat nu ook al de consequentie zijn.’ De Nederlandse universiteiten liggen al meer dan een jaar overhoop met de wetenschappelijke mega-uitgever Elsevier over de zogeheten Big Deals: bulkcontracten voor de universiteitsbibliotheken. De universiteiten willen geld dat nu aan abonnementen wordt besteed, gebruiken om te betalen voor publicatie in tijdschriften, in plaats van abonnementen.

Open access is voor staatssecretaris Sander Dekker (Onderwijs) een speerpunt tijdens het komende EUvoorzitterschap van Nederland. <

5 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

ISIS-strijders bewondert ‘voorbeeldige jongens’ Radicalisering kan zich voordoen bij scholieren van wie je dat niet altijd zou verwachten. Dat zegt Fleur Nollet van de Stichting School & Veiligheid.

Die helpt scholen bij het signaleren en voorkomen van radicalisering.

‘Het profiel van een geradicaliseerde leerling is niet eenduidig’, zegt Nollet. ‘Zo vertelde een schoolleider dat enkele geradicaliseerde scholieren altijd voorbeeldige jongens waren. Ze kwamen keurig op tijd op school en waren beleefd.’

School & Veiligheid trainde de

afgelopen maanden onderwijspersoneel in het signaleren en voorkomen van radicalisering onder jongeren. Van groot belang is dat docenten een ‘open gesprek’ voeren met leerlingen.

‘Sommige scholieren bekijken filmpjes met complottheorieën.

Amerikanen en Joden zouden achter de terreur in Parijs zitten. Vraag scholieren welke bronnen ze hebben gebruikt. Vraag door over hun standpunten en laat zien dat er ook andere visies zijn. Dan kun je ze kritischer maken.’

stoom afblazen Tal van (overheids)instanties proberen moslims te behoeden voor radicalisering. Zo kennen gemeenten als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Maastricht meld- en adviespunten. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) presenteerde eind vorig jaar voor gemeenten een handreiking ter voorkoming van radicalisering.

Drie tips daaruit. ▶ Organiseer discussies tussen

kind. Ga als ouders in gesprek met een puber. Probleem is dat veel Marokkaanse ouders nauwelijks theologisch zijn onderlegd. Veel Marokkanen in Nederland zijn afkomstig uit het Rifgebergte, ikzelf kom daar ook vandaan. Daar behoort het tot de cultuur dat je moslim bent. Iedereen is daar moslim. Dat leidt ertoe dat mensen vaak niet kunnen uitleggen waaróm ze eigenlijk moslim zijn.

Vergelijk het met een oudere PvdA’er

die is opgegroeid in een socialistische omgeving. Als je die zou vragen waaróm hij zijn hele leven PvdA heeft gestemd, dan zou zo’n trouwe PvdA-stemmer je het antwoord weleens schuldig kunnen blijven.

Omdat Marokkaanse ouders vaak niet goed de islam kunnen uitleggen, kan het raadzaam zijn dat ze hun radicaliserende zoon of dochter bijvoorbeeld naar een gematigde imam sturen. Die zegt dat bloedvergieten en haatzaaien niet de bedoeling is van de islam.’

Tegelijk moeten ouders hun kinderen met radicale denkbeelden ook in zekere zin dwingen om op hun schreden terug te keren, bijvoorbeeld als ze zijn afgereisd naar Syrië, stelt Azarkan. ‘De Syriëganger uit Culemborg vroeg zijn moeder per telefoon om vergiffenis voor zijn vertrek. Die moeder zei, heel terecht: ‘‘Ik kan je pas vergiffenis schenken als ik je in Nederland in mijn armen kan sluiten’’.’

moslims en niet-moslims. Om stoom af te blazen en gezamenlijk tot normen over respect en het niet discrimineren te komen. ▶ Bied een dialoog tussen vader en zoon en moeder en dochter over identiteitskwesties. Die gesprekken hebben een helende werking. ▶ Bestuurders kunnen zich uitspreken tegen extremistische uitingen.

Er zijn voorbeelden van burgemeesters die radicale predikers op het matje riepen.

Moet er een strengere aanpak komen van ronselaars en imams die haat prediken?

‘Elke ronselaar en elke imam die haat en geweld predikt moet worden geweerd. Tegelijk zeg ik: ook iemand als Marine le Pen, die de Franse partij Front National leidt, zou de toegang tot Nederland moeten worden geweigerd. Net als aanhangers van de anti-islambeweging Pegida.’

Ook orthodoxe moslims moeten hun geloof in vrijheid kunnen beoefenen, benadrukt Azarkan. Er moet ruimte zijn voor de salafistische islam, zolang die moslims zich maar niet inlaten met jihadisme, geweld en agressie. ‘Zij willen leven zoals in de eerste paar generaties na de profeet. In Amerika leeft ook een groep mensen die nog altijd paard en koets gebruikt. In ons parlement is terecht ruimte voor de SGP. Die partij streeft een staatsopvatting na die de mijne niet is. Maar de SGP roept niet op tot geweld.’ <

bruiken dan niet de meest objectieve nieuwsbronnen. Ze zijn verontwaardigd en schamperen over die zogenaamde superieure normen en waarden in Israël en het Westen. Het feit dat de Israëlische regering het ombrengen van die Eritreeër veroordeelt, nemen die jongeren dan niet mee in hun meningsvorming.’

Hang naar avontuur kan ook mede leiden tot extremisme, zegt Azarkan.

‘Het gros van de jihadisten is rond de

twintig jaar. Dat zijn adolescenten, vaak nog op zoek naar hun identiteit.

Als die jongeren ook nog eens werkloos zijn en bij elke sollicitatie worden afgewezen, kan het aanlokkelijk zijn om met enkele gelijkgezinde vrienden naar Syrië af te reizen.’

anp

Tilly Dodds nd.nl/buitenland

‘Familie van kleuter Aylan naar Canada’

Erdogan zoekt toenadering Putin

Wat moeten ouders doen als hun kinderen radicaliseren?

‘Een van onze belangrijkste adviezen is: probeer contact te houden met je

▶ Vancouver Familie van het Syrische jongetje Aylan Kurdi, wiens lichaam op een Turks strand de publieke opinie in veel landen schokte, gaat in Canada wonen. Canadese media melden dat een Canadese tante van Aylan, Tima Kurdi, bekend heeft gemaakt dat haar broer Mohammed met zijn gezin snel in Canada aankomt en bij haar komt wonen. Canada neemt als de nieuwe premier Justin Trudeau zijn verkiezingsbelofte nakomt, voor eind dit jaar 25.000 Syrische vluchtelingen op. Mohammed en Tima zijn broer en zus van Abdullah Kurdi, de Koerdisch-Syrische vader van Aylan. <

▶ Balikesir De Turkse president Recep Erdogan heeft zaterdag gezegd het neerschieten van een Russisch gevechtsvliegtuig, vorige week dinsdag, ‘oprecht te betreuren’. De door zijn Russische ambtgenoot Vladimir Putin geëiste excuses kwamen echter niet over zijn lippen.

In een toespraak tot aanhangers in Balikesir zei Erdogan over het neerschieten van de Russische SU-24: ‘We zouden willen dat dit nooit was gebeurd, maar het is gebeurd. Ik hoop dat zoiets niet nog eens gebeurt.’ Hij

herhaalde dat de schoten gelost waren uit zelfverdediging en bekritiseerde Rusland voor zijn militaire optreden in Syrië. Rusland ondersteunt daarmee de Syrische president Assad, terwijl Turkije wil dat Assad opstapt.

Erdogan heeft Rusland verweten ‘met vuur te spelen’, terwijl Putin het neerschieten van de SU-24 heeft betiteld als een ‘mes in de rug’. Moskou heeft vergeldingsmaatregelen aangekondigd, waaronder herinvoering van een visumplicht voor Turken met ingang van 2016.

De Turkse president sprak zaterdag de hoop uit op herstel van de verkilde

relaties tussen de beide landen, mogelijk tijdens een ontmoeting met Putin op de klimaattop die vandaag in Parijs begint.

Het is echter de vraag of Putin genoegen neemt met Erdogans woorden van zaterdag. Beide leiders staan bekend als koppig en allebei willen ze hun nationalistische aanhangers hun kracht tonen. Tegelijkertijd hebben ze beiden belang bij goede betrekkingen. Voor Turkije is Rusland een belangrijke handelspartner en voor veel Russen is Turkije een geliefde reisbestemming. Bovendien zeggen beide landen de terreurorganisatie ISIS als

hun vijand te beschouwen. Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Turken ontraden naar Rusland te gaan totdat de situatie volledig is opgeklaard.

Kort voor Erdogan zijn rede hield werd in de Turkse stad Diyarbakir de Koerdische jurist Tahir Elci door een onbekende doodgeschoten. Elci had de woede van de Turkse autoriteiten gewekt door te verklaren dat de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) geen terroristische organisatie is. Tot ergernis van Ankara streeft de PKK naar een eigen Koerdische staat in een deel van Turkije. <

6 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Roel Sikkema nd.nl/wetenschap beeld Shiry Ginosar

We zijn vaker gaan glimlachen …In de loop van de tijd zijn mensen steeds meer gaan glimlachen op foto’s. …Die indruk bestaat al lange tijd, maar is nu bevestigd door de analyse van 37.000 pasfoto’s van Amerikaanse studenten van 1900 tot nu.

▶ Berkeley Het onderzoek werd verricht op de Universiteit van Californië in Berkeley door een team onder leiding van Shiry Ginosar. Ze verzamelden 150.000 portretten afkomstig uit jaarboeken van Amerikaanse high schools. Die boeken bevinden zich in talloze bibliotheken die ze de afgelopen jaren hebben gedigitaliseerd.

Toen de foto’s van mensen die niet recht in de lens keken waren verwijderd, bleef een bestand over van 37.000 foto’s uit 26 staten.

Ginosar en haar team groepeerden de portretten daarna per decennium en lieten de computer een ‘gemiddeld’ gezicht maken, zowel voor mannen als voor vrouwen. Ook andere gemiddelden zoals haardracht, stijl van brillen en gelaatsuitdrukkingen werden daarbij meegenomen.

Zo ontstond per decennium een ‘gemiddeld gezicht’, waaruit diverse conclusies zijn te trekken. De belangrijkste is dat in de loop van de tijd een steeds gullere glimlach op de gezichten verschijnt. Dat is niet zo vreemd. ‘In de tijd kort na de uitvin-

De ‘gemiddelde gezichten’, gemaakt met behulp van pasfoto’s van studenten.

Per decennium en per geslacht gerangschikt. ding van de fotografie poseerden mensen zoals ze dat voor een schilderij zouden doen: in een neutrale houding die je lang kunt volhouden’, aldus Ginosar.

Maar in de loop van de tijd werd het mede onder invloed van reclame van fotobedrijven als Kodak gebruikelijk om te glimlachen onder het poseren.

Uit het onderzoek van Ginosar bleek ook dat vrouwen duidelijker lachen dan mannen. ‘Dat vermoeden bestond al, maar wordt nu door dit onderzoek bevestigd.’

gericht zoeken Het onderzoek van het team-Ginosar is een voorbeeld van datamining, het

advertentie

gericht zoeken in grote bestanden om zo profielen op te stellen voor onder meer wetenschappelijk onderzoek.

Met speciale programmatuur kan dat heel snel, maar er zijn ook beperkingen aan. Zo wijst Ginosar er bij dit onderzoek op dat rond 1900 slechts 18 procent van de Amerikaanse jon-

geren een high school bezocht, terwijl dat rond 1960 meer dan 50 procent was. En Afro-Amerikanen zijn in het begin helemaal niet in dit bestand vertegenwoordigd, terwijl uit deze groep nu ook veel jongeren een high school bezoeken.

Shiry Ginosar publiceerde het onderzoek in het MIT Technology Review. <

Bert Lanting / vk nd.nl/buitenland

Opnieuw ruzie tussen Kiev en Moskou over energie ▶ Moskou De spanningen tussen Rusland en Oekraïne lopen weer op.

‘Mijn bedrijf is overal waar ik ben.’

Met Overal veilig toegang tot uw bestanden en e-mails met Office 365.

Altijd de meest recente Office-programma’s.

Met 1 terabyte cloudopslag. kpn.com/zakelijk | 0800 0403 | kpn XL winkel

Rusland heeft de levering van gas en steenkool aan Oekraïne stopgezet uit woede over een sabotageactie van Oekraïense nationalisten, waardoor het door Rusland geannexeerde schiereiland Krim zonder stroom is komen te zitten. Als tegenmaatregel weert Oekraïne voortaan alle Russische vliegtuigen uit zijn luchtruim.

Russische luchtvaartmaatschappijen mochten al sinds eind vorige maand niet meer op Oekraïense steden vliegen, maar nu mogen zij helemaal niet meer gebruikmaken van het Oekraiense luchtruim, ook niet op weg naar andere landen. Kiev liet ook weten dat het af wil van de afhankelijkheid van de Russische gasleveranties en dat het daarom geen gas meer zal afnemen van Rusland.

Topman Aleksej Miller van het Russische gasbedrijf Gazprom waarschuwde dat er nu gastekorten dreigen voor de EU-landen die via Oekraïne worden bevoorraad, maar volgens de Europese Commissie valt dat wel mee.

Na eerdere gasconflicten tussen Rusland en Oekraïne heeft de EU haar pijpleidingennetwerk aangepast, zodat de EU-landen nu gas kunnen terugpompen naar Oekraïne. Bovendien komt nog maar 15 procent van het gas voor de EU via Oekraïne. Om de druk op te voeren, levert Moskou

nu ook geen steenkool meer aan Oekraïne. Ook de pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne hebben de levering van steenkolen aan Kiev gestaakt. Maar volgens de Oekraïense minister van Energie Demtsjysjyn heeft zijn land voldoende voorraden om de elektriciteitsvoorziening nog zeker anderhalve maand draaiende te houden.

Oekraïne zegt dat het inmiddels een van de vier elektriciteitsmasten die bij de sabotageactie tegen de Krim werden opgeblazen, heeft gerepareerd. Maar nog steeds zitten bijna twee miljoen mensen op de Krim zonder stroom.

Het schiereiland krijgt 70 procent van zijn elektriciteit uit Oekraïne, maar Moskou is druk bezig elektriciteitsleidingen aan te leggen vanuit Rusland.

Die moeten eind december 40 procent van de behoefte van de Krim dekken.

Tegelijk met het oplopen van de spanning tussen Moskou en Kiev beginnen ook de gevechten in het oosten van Oekraïne weer op te laaien. Sinds begin september een nieuw bestand inging, werd er nauwelijks meer gevochten tussen de pro-Russische rebellen en het Oekraïense leger, maar de laatste twee weken doen zich steeds meer incidenten voor.

Vooral rond de totaal verwoeste luchthaven van het rebellenbolwerk Donetsk wordt gevochten. <

7 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Chiel Smaling nd.nl/geloof beeld Rob Verhagen

Dans!Kerk: een lach en een traan …Vier christenen willen door wekelijks te dansen hun geloof verdiepen. …‘We zijn er voor zin-zoekers van binnen en buiten de kerk.’

▶ Alkmaar ‘Ik wil je uitnodigen bewegingen te maken, om te bewegen zoals de wind die we vanavond horen’, klinkt een soezerige stem vanuit de kerkzaal van kerk De Terp in Oudorp, een dorp in Alkmaar. De wind giert rondom de torenspits van het oude kerkgebouw en het houtwerk kreunt en steunt onder de herfststorm die buiten tekeergaat. In de entree van de kerk hangt een geur van oude boeken. De zangbundels liggen nog bij de deur, maar de stoelen uit de zaal staan op elkaar gestapeld.

Vorig jaar hield de lokale hervormde gemeente nog diensten in deze kerk.

Nu niet meer. Nu hangt er een lichte zweem van wierook in het gebouw.

Een vrouw opent de deur naar de kerkzaal en de geur wordt sterker.

Oosterse muziek klinkt, kaarsen branden in de zaal en een tiental mensen danst dwarrelend als herfstbladeren om elkaar heen. In het midden danst een vrouw met een headset op. Haar stem klinkt door de speakers en de houten vloer kraakt onder haar voeten. ‘Wij zijn hier, wij mogen onze voeten zetten op de aarde.’

geloofsbeleving Die vrouw is Mathilda van Ameijde.

Samen met Coby Geertsma, Marije Vermerris en Michael Verheijen richtte zij vorig jaar Dans!Kerk op: het viertal geeft nu wekelijks dansmeditaties in oude kerkgebouwen aan kleine groepen zogeheten ‘zin-zoekers’. Maar wat is Dans!Kerk nou precies? Dat is niet in één woord te vatten. De vier initiatiefnemers willen vanuit hun christelijke achtergrond geloofsverdieping bieden, in liefde met elkaar verbinding zoeken en met het ‘grotere’, door dans. Hun opvattingen zijn eerder religieus dan christelijk te noemen. Volgens hen bevindt God zich in iedereen en in elke religie, maar uit Hij zich op een andere manier. Naast de dans zijn er tijdens de avond momenten van meditatie en bezinning. ‘Geloofsbeleving hebben wij in onze eigen kerkerva-

Initiator Marije Vermerris (midden voor): ‘Tijdens het dansen krijg ik het gevoel dat er iets groters is dat mij draagt.’ ringen gemist’, vertelt Vermerris. ‘Dit willen wij nu bieden aan anderen door middel van dans.’

feitelijk geloof Blootvoets dansend over de vloer zoeken Vermerris en Geertsma elkaar op in de zaal. De twee vrouwen omhelzen elkaar en dansen wiegend en zuchtend verder. Giechelend zakken ze samen op de grond en rollen dan van elkaar weg. Een oudere man kijkt, staand naast de preekstoel, afwachtend naar de dansende mensen.

Het is zijn eerste keer, vertelt Geertsma. Verheijen, de enige man van de organisatie, neemt al huppelend door de zaal het woord. ‘Wat een mooie groep’, verzucht hij. ‘Ik zie veel bekende gezichten, maar ook nieuwe.’

Hij zucht luid. ‘Ik gun jullie ... dat jullie je emotie omzetten in beweging.

Ikzelf voel deze week een lach en een traan.’

Mensen van buitenaf kijken soms

met argusogen naar Dans!Kerk. Van Ameijde: ‘Zij vragen zich af of je dit nog wel kerk kunt noemen. Zij hebben zoiets van: als je het niet letterlijk over God of de Bijbel hebt, waar heb je het dan over? Wat vier je dan?

Maar wij willen het daar bewust niet over hebben. Wij willen ons veel meer bezighouden met hoe jij jezelf als christen-mens tot uiting brengt.

Als je het echt over feitelijk geloof wilt hebben, dan moet je gewoon naar de kerk gaan.’

Het viertal wist dat de naam Dans!Kerk vragen op kon roepen.

Waarom houden zij de dansmeditaties niet in een gewone zaal? Van Ameijde is daar duidelijk over. ‘De locatie wordt onderschat. Het heeft allemaal met beleving te maken. Je voelt je hier heel anders dan wanneer je een zalencentrum met systeemplafond binnenstapt. Je kunt denken: het zijn dezelfde mensen, dezelfde muziek, maar dat is gewoon

niet waar. Deze plek is ook bedoeld voor spirituele beleving.’

geen fundament Vermerris danst op haar tenen door de zaal en lijkt in gedachten verzonken. Wat ervaart zij tijdens het dansen? ‘Ik voel mijn adem, mijn emoties’, vertelt ze heupwiegend. ‘De vorige keer voelde ik veel emoties. Ik ging erg snel van verdriet, naar blijdschap, naar een diep ontzag voor het grotere.’ Bedoelt zij daar God mee?

Ze knikt. ‘Ik ervaar God dan. Ik ervaar Hem ook in heel veel andere dingen, zoals in de natuur. Tijdens het dansen krijg ik het gevoel dat er iets groters is dat mij draagt en liefheeft.’

Vermerris denkt dat weerstand uit kerkelijke kringen tegen Dans!Kerk niet zozeer kritiek is. ‘Het is angst om het geloof te beleven, zonder dat dit een fundament heeft zoals de Bijbel.’

Die angst snapt zij. ‘Dit is onze interpretatie van geloven.’

De dansmeditaties zijn niet alleen voor christenen, verzekert Van Ameijde. ‘We willen juist een brug slaan tussen zin-zoekers van binnen en buiten de kerk. Wij zien ook dat beiden op deze avonden afkomen.’

Dat merkt zij tijdens een ‘deelronde’ aan het einde van de avond. Dan wordt er kruidenthee gedronken, zittend in een kring op de grond. ‘Iedereen mag dan vertellen wat hij heeft beleefd en sluit af met een woord dat iedereen herhaalt’, vertelt Van Ameijde. ‘Deelnemers met een christelijke achtergrond zeggen dan vaak amen.’

Andere deelnemers sluiten af met namasté, een hindoeïstische groet. Of met de indiaanse term aho, wat vrij vertaald betekent: ‘wij zijn een’.

Deze laatste twee termen lijken ver af te staan van de mensen die vroeger in deze zaal kerkdiensten hielden. De bijbel ligt nog open op de preekstoel, maar niemand leest eruit. <

kerk blogs en bladen anp

Agressietraining Halt voor jeugdvoetballers ▶ Zeist Jonge amateurvoetballers die tijdens een wedstrijd een grove overtreding begaan en daarvoor een lange schorsing hebben gekregen, kunnen vanaf volgend jaar een gedragstraining volgen bij jeugdstraforganisatie Halt. Als ze die training met goed gevolg afronden, kunnen ze strafvermindering krijgen. De verenigingsraad van het amateurvoetbal heeft dit zaterdag tijdens hun vergadering in Zeist besloten.

Jeugdspelers tussen de twaalf en achttien jaar met een schorsing van minstens zeven wedstrijden, komen in aanmerking voor de training om agressie op het veld te beteugelen. <

Machteld Meerkerk nd.nl/geloof

■ Paulus, held met drie levens

■ ‘boodschap k3 lijkt op evangelie’

In zijn eerste column voor het Opwekking Magazine schrijft Henk Stoorvogel over het ‘derde leven’ van Paulus. Dat begint volgens Stoorvogel niet na zijn geboorte of na zijn bekering, maar na zijn steniging. ‘De Bijbel zegt dan dat Paulus de volgende dag met Barnabas naar Derbe vertrok. Gekneusd, geschaafd, wellicht met gebroken botten, dichtzittende ogen en een gebroken kaak loopt Paulus naar de volgende stad!’ Hij wil Paulus een voorbeeld voor de lezers laten zijn.

‘Wanneer er in Nederland een handvol evangelisten opstaat met de helft van Paulus' doorzettingsvermogen, gaan we nog hele mooie dingen beleven.’

Muzikaal was ze altijd al: Klaasje Meijer (20) speelde dwarsfluit in het kerkkoor. Onlangs won ze de talentenjacht van K3. Haar vader, dominee Hans Meijer uit ’s-Gravenzande, beantwoordt op eo.nl/geloven de vraag of er een link is tussen de dansende meidengroep en het evangelie. Meijer: ‘Je krijgt een goed en vrolijk gevoel van de liedjes. Ze gaan over verliefdheid, de liefde, over verdraagzaamheid. Voor mij ligt dat niet zo ver af van de boodschap van het evangelie.’

■ gergeminfo.nl overgenomen door kerk Jarenlang stond er een disclaimer op gergeminfo.nl: ‘Deze website is een persoonlijk initiatief en is geen officiële website vanuit het kerkelijk orgaan.’ De site is vooral bekend door overzichten van het beroepingswerk per gemeente en

per predikant. Verder staan er foto’s en adresgegevens op van predikanten en (interieurs van) kerkgebouwen. Maar dat gaat veranderen, meldt De Saambinder, het kerkblad van de Gereformeerde Gemeenten. Het Deputaatschap Kerkelijke Dienstverlening neemt de site over, om hierop de ANBI-gegevens van alle plaatselijke gemeentes te publiceren. Vanaf januari 2016 is dit nodig om de ANBI-status te behouden. ‘Omdat de domeinnaam inmiddels grote bekendheid heeft, is besloten deze te gaan hanteren voor de officiële landelijke site.’

■ van Oekraïne naar Friesland De Oekraïense Marieke (26) trouwde met een Nederlander en woont sinds een paar jaar in Friesland. ‘Nu ik me steeds beter kan uitdrukken in de Nederlandse taal, mag ik ook anderen vertellen dat ik christen ben en van daaruit wil leven. Hier ben ik vrij om erover te vertellen, na jarenlange onderdrukking vanuit het communisme in Oekraïne’, schrijft ze in het vrijgemaakt-gereformeerde zendingsblad Naast.

8 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Edwin Timmer nd.nl/buitenland beeld nd

Kerk en oppositie Venezuela bezorgd …‘Het geweld van de afgelopen dagen is crimineel en absoluut ontoelaatbaar’, zegt aartsbisschop Jorge Urosa Savino van het bisdom Caracas een kleine week voor de parlementsverkiezingen in Venezuela. …Voor het eerst in jaren wankelt het chavismo, maar volgens de oppositie is president Nicolas Maduro ‘tot alles in staat’.

▶ Caracas Venezuela gaat zondag 6 december naar de stembus na een van de moeilijkste jaren onder het socialistische regime van de Partido Socialista Unido de Venezuela (PSUV). Twee jaar na de dood van Hugo Chávez staan Venezolanen dagelijks in lange rijen voor de winkel. Door de lage olieprijs heeft de regering amper geld om basisproducten te importeren. En de gierende inflatie komt dit jaar uit op 159 procent, aldus het IMF. Het partijkantoor van Maria Corina Machado lijkt klaar voor de verkiezingsdag. In de villa in een luxe wijk van Caracas is iedereen druk met posters en T-shirts.

Hoewel de partij Vente van een van ’s lands populairste oppositieleiders is verboden, doen haar kandidaten wel mee op de lijst van MUD Unidad – de Tafel van de Democratische Eenheid. Dit verbond van oppositiegroe-

Bijeenkomst van oppositiepartijen in de wijk Chacao in Caracas, in juni 2014. pen heeft volgens peilingen een voorsprong van 25 procent op de staatspartij.

‘De veiligheidspolitie Sebin volgt me overal’, zegt Machado, die net terug is uit de Colombiaanse grensregio waar Maduro in september de noodtoestand uitriep. ‘Ze stappen bij me in het vliegtuig of volgen me per auto. Soms doen ze zich zelfs voor als aanhangers van Vente en moet ik ze vragen om shirts terug te geven. Ik ben al drie jaar niet op de tv geweest.

Een radiostation dat me wel durfde

te interviewen ging onlangs een week uit de lucht.’

De 48-jarige Machado, dochter van de grootste staalbaron van Venezuela, is slechts één van de politici die niet mogen meedoen in de verkiezingen. Leopoldo Lopez, een andere stemmentrekker, werd in september tot veertien jaar cel veroordeeld. En Luis Manuel Díaz, een regionale oppositieleider, is woensdag doodgeschoten tijdens een campagnebijeenkomst. De socialistische parlementsvoorzitter Diosdado Ca-

bello, die vorig jaar Machado nog met geweld uit het parlement schopte, ontkent dat sprake is van politieke moord. Dat is een ‘montage van de oppositie’, stelt Cabello.

In de oplopende spanning roept de Rooms-Katholieke Kerk op tot het bedaren van emoties. Volgens aartsbisschop Urosa zijn er internationale waarnemers nodig om toe te zien op eerlijke verkiezingen. Tot nu toe tevergeefs. De priester vreest voor repressie rond de verkiezingsdag. ‘We willen geen gewapende groepen zien op straat die rondjes rijden en mensen bij stembureaus bedreigen die het misschien niet eens zijn met hun politieke lijn.’

Machado gelooft niet dat Maduro in staat is om te veranderen. ‘Hij is de gevangene van een model. Aan de ene kant zijn er de ideologische fanatici die instructies krijgen vanuit Cuba. Aan de andere kant zijn er de maffia’s die profiteren van dit regime. De militairen, politici en rechters die grof geld verdienen aan de smokkel van drugs, goedkope brandstof en voedsel. Venezuela is een narco-staat geworden, met implicaties tot in Europa.’

Toch zijn er nog steeds verrassende aanhangers van het Chávez-model in Caracas te vinden. De Nederlandse ondernemer Titus van den Oever verbaasde zich al in de jaren tachtig over de desinteresse onder de elite – zoals

staalbaron Machado – voor de wijdverbreide armoede. ‘Dankzij Chávez hebben miljoenen nu wel toegang tot onderwijs, een medische verzekering en zelfs gratis woningen.’ Maar ook Van den Oever is niet onder de indruk van de wijze waarop Maduro de huidige crisis liet ontsporen.

burenruzies Via trucjes wil het regime de verkiezingen alsnog redden. Zo is het stembiljet voor zondag zo opgesteld om kiezers te verwarren. Naast de lijst van MUD Unidad prijkt ineens de partij MIN-Unidad. Met dezelfde kleuren en sommige gelijknamige kandidaten. Ze noemen zichzelf ‘oppositie’, maar het gaat om een partijtje gelieerd aan Maduro. Nu de repressie van oppositiekandidaten en het opstoken van burenruzies met Guyana en Colombia onvoldoende effect had, is fraude de enige uitweg.

In het uiterste geval zal Maduro na zondag het leger inzetten, zo heeft hij gedreigd. ‘Koste wat kost’, wil de vroegere buschauffeur de socialistische revolutie van voorganger Chávez veiligstellen. Tot afgrijzen van aartsbisschop Urosa. ‘Het is onacceptabel’, zegt de kerkleider, ‘dat er personen zijn die stellen hoe dan ook te zullen winnen. En als dat niet lukt, dat ze de overwinning met geweld zullen stelen. Dat kan niet. Dat is niet democratisch.’ <

advertentie

ndwinkel.nl

Scherp gezien 4 zes films met een boodschap

Opnieuw selecteerden wij voor u zes verantwoorde en kwalitatief hoogstaande films en bundelden deze in de filmbox Scherp gezien 4 - films met een boodschap. Het zijn stuk voor films die het waard zijn om, behalve thuis, ook met een grotere groep te bekijken. De thematiek van de films leent zich goed voor gezamenlijke bespreking. In het bijgeleverde boekje zijn daarom handreikingen opgenomen over wat er zoal komt kijken bij het organiseren van een filmevenement.

De zes films zijn Engels gesproken en Nederlands ondertiteld.

October Baby

Hannah ontdekt dat ze een abortus heeft overleefd.

Dat zet haar leven flink op zijn kop.

Thema’s: adoptie, abortus, vergeving

Unconditional

Ja, ik wil de filmbox Scherp gezien 4 - films met een boodschap bestellen en betaal hiervoor de aangegeven prijs en eenmalig € 1,95 aan verzendkosten.

Thema’s: suïcide, vrijwilligerswerk, vriendschap, vergeving

… ex. van de filmbox Scherp gezien 4

Samantha ziet het leven niet meer zitten.

Dan ontmoet ze een oude jeugdvriend...

€ 76,94

€ 33,95

Camp

Eli wordt na huiselijk geweld in een kindertehuis geplaatst.

Dan ontmoet hij vrijwillger Ken...

naam:

Thema’s: jeugdtrauma’s, hulpverlening, vriendschap

m/v

straat:

Dandelion Dust

De adoptiepapieren van Joey blijken niet rechtsgeldig te zijn.

Zijn biologische ouders eisen hem op.

Thema’s: adoptie, alcoholisme, loslaten

Trade of Innocents

Alex bestrijdt in Zuidoost-Azië de mensenhandel.

Dan wordt hun buurmeisje ontvoerd...

postcode:

plaats:

telefoonnr:

e-mail:

Ik machtig het Nederlands Dagblad eenmalig de som van de bestelde artikelen en € 1,95 verzendkosten van mijn rekening af te schrijven.

Thema’s: mensenhandel, kinderprostitutie

IBAN:

Trinity Goodheart

Trinity gaat op zoek naar haar moeder, die lang geleden wegliep.

Zal zij haar vinden?

Thema’s: familiebanden, vergeving

De winkelwaarde van de afzonderlijke films samen bedraagt € 76,94. Bestel nu de filmbox Scherp gezien 4 met 55% korting voor € 33,95 in ndwinkel, www.ndwinkel.nl/scherp4 of met de bon hiernaast. In de beschrijving van de box op ndwinkel.nl vindt u ook links naar de trailers van de films.

ndwinkel

handtekening:

€ 76,94 actieprijs

€ 33,95

Stuur deze bon naar het Nederlands Dagblad t.a.v. ndwinkel, Postbus 111, 3770 AC Barneveld

Bestel nu in ndwinkel.nl

9 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Marjon van Dalen nd.nl/buitenland beeld Wilma Steenbeek

Met Beethoven rebelleren tegen de oorlog klem. ‘Ik wil te midden van de misère van het kampleven, de menselijke verbeeldingskracht aanspreken. Daar wil ik mijn muzikale energie op richten. De echte revolutie is niet te winnen met wapens, wel met de revolutie van de vrije geest. Door middel van muziek wil ik iets losmaken.’

…In vluchtelingenkamp Za’atri, in het noordelijkste puntje van Jordanië, wonen 80.000 Syriërs. …Gevlucht voor de oorlog in eigen land. Niemand wil in het kamp blijven. Behalve een muzikant.

▶ Amman Na een eindeloze weg door een kaal en dor woestijnlandschap, doemt op twintig kilometer afstand van de zuidgrens met Syrië plotseling een zee van lichte golfplaten hutjes en tenten op. Systematisch in lange rijen gerangschikt, zo ver het oog reikt.

Een surrealistische aanblik.

Het terrein is afgezet met grote rollen prikkeldraad. Alleen bezitters van een officiële toegangspas kunnen de zwaarbewaakte slagboom passeren.

Pottenkijkers zijn niet gewenst.

Eenmaal in het kamp, valt op dat dit een minisamenleving in een samenleving is: informele winkeltjes en kinderclubs waar schoolwerk wordt gedaan, her en der staan rijen mensen te wachten om water te tappen of voor een bezoek aan het toilet.

Een paar jongens van een jaar of tien rijden voorbij op een houten kar die wordt voortgetrokken door een ezeltje. Ze transporteren een volle watercontainer over het ingeklonken zandpad naar de plaats van bestemming.

Inventieve vluchtelingen verhandelen zakjes noten en snoep in kleine golfplaten winkeltjes. Het leven gaat door. Een groepje kleine kinderen rent joelend achter een roestig wiel aan.

Za’atri is voor veel gevluchte Syriërs de eerste landingsplaats in Jordanië.

Maar degenen die het zich kunnen permitteren, proberen hier zo snel mogelijk weg te komen. Op zoek naar een goedkope kamer of eenvoudig appartement in de gewone Jordaanse samenleving. Alles liever dan een armzalig leven als vluchteling in een kamp.

beroepsmusicus Maar Omar Nurran (45) denkt er niet over om te vertrekken, hij wil blijven in het kamp. In zijn onberispelijk zwarte colbert met bijpassende pantalon en glimmend gepoetste zwarte schoenen, is hij beslist een opvallende verschijning op de stoffige vlakte in het vluchtelingenkamp.

Hij is beroepsmusicus en afkomstig uit Dar’a, het zuiden van Syrië, maar

keyboard In een provisorisch ingerichte container-schoolklas vliegen zijn handen over de toetsen van het elektrische keyboard dat door de Nederlandse hulporganisatie Icco/Kerk in Actie ter beschikking is gesteld. Hij tovert er de meest meeslepende Arabische melodieën uit tevoorschijn.

Een klas vol gehoofddoekte tienermeiden zingt uit volle borst mee.

Sommigen sluiten hun ogen alsof ze op die manier hun lied nog meer kracht bij willen zetten. Om en om zingt een van de meisjes een solocouplet, terwijl de hele klas de koorpartij voor zijn rekening neemt. ‘Dit lied hebben ze zelf geschreven’, fluistert de tolk. ‘Het gaat over de oorlog in Syrië, en over de schoonheid van hun moederland.’

Shakespeare

Omar Nurran: ‘De echte revolutie is niet te winnen met wapens, wel met de revolutie van de vrije geest.’

ook hij woont net als alle anderen gewoon in een golfplaten hut in het kamp.

‘Drie jaar geleden ben ik voor de oorlog weggevlucht uit Syrië, samen met mijn zoon van elf. Mijn huis is platgebombardeerd. Alles wat me lief

was, ben ik kwijtgeraakt; ook mijn muziekinstrumenten.’ Nurran speelde in een band en evenals bij de rest van zijn familie bestond zijn hele leven uit muziek. Hij trad regelmatig op en doceerde aan verschillende muziekscholen in Syrië. Door de bur-

geroorlog belandde hij berooid in het vluchtelingenkamp. Maar Nurran besloot al snel dat hij in zijn nieuwe woonplaats iets wilde doen met zijn muziektalent.

‘Ik wil in Za’atri blijven voor de kinderen in het kamp’, zegt hij met

druk op Jordanië is groot Op een bevolking van bijna 7 miljoen inwoners, biedt Jordanië onderdak aan 1,4 miljoen Syrische vluchtelingen. Door de grote instroom van vluchtelingen is de druk op de sociale voorzieningen sterk toegenomen.

Huizenprijzen in de hoofdstad Amman zijn in amper twee jaar tijd met 300 procent gestegen. Scholen zijn overvol. Toegang tot ziekenhuizen wordt steeds beperkter voor zowel vluchtelingen als gastgemeenschappen. Werk voor vluchtelingen is er nauwelijks.

De Nederlandse overheid heeft dit jaar 192,5 miljoen euro uitgetrokken voor de opvang van vluchtelingen in het Midden-Oosten. Minister Ploumen van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking besteedt in 2015 via elf Nederlandse hulporganisaties een bedrag van bijna 12 miljoen euro aan de opvang van Syrische

vluchtelingen in het Midden-Oosten. Van dat geld worden ook de muzieklessen in het Za’atri-kamp betaald. ZOA-projectleider René Vlug stuurt deze operatie aan vanuit Amman. ‘Betere toegang tot onderwijs en gezondheidszorg in de buurlanden is een grote uitdaging. We willen zowel Syrische vluchtelingen als de gastgemeenschappen in de regio een toekomstperspectief bieden. Daarom ondersteunen wij de buurlanden van Syrië zoals Jordanië en Libanon bij het versterken en uitbreiden van het onderwijssysteem en gezondheidszorgvoorzieningen. Ook basisvoorzieningen zoals voedsel en beter onderdak krijgen veel aandacht.

Op dit moment zijn we bezig om vluchtelingen voor te bereiden op de winter door kachels en dekens uit te delen onder de armste vluchtelingen.’

Afgelopen jaar stelde Nurran een gelegenheidsgezelschap van vluchtelingen samen waarmee hij een stuk van Shakespeare instudeerde. ‘Het was heel bijzonder om in deze omstandigheden te ervaren met hoeveel energie de spelers eraan meewerkten.’

Recent ontving Nurran het afschuwelijke nieuws dat zijn vader, die nog in Syrië woonde, was aangevallen door ISIS. ‘Zijn lichaam is letterlijk met messen in stukken gesneden. Dat was een heel moeilijk bericht. In het vluchtelingenkamp kon ik niks doen.

Ik kon niet eens naar Syrië om hem de laatste eer te bewijzen.’

De gruwelen van de oorlog weerhouden Nurran er niet van om door te gaan met zijn muzikale plannen. Binnenkort gaat hij met een grote groep vluchtelingen in het kamp de Negende Symfonie van Beethoven instuderen.

Hij legt de lat hoog, want op 27 maart volgend jaar is hij uitgenodigd om samen met alle Syrische vluchtelingen een uitvoering te geven in het belangrijkste theater in de Jordaanse hoofdstad Amman. ‘Muziek geeft ware vrijheid. Dat wil ik samen met de mensen in het kamp uitleven.’ <

anp

anp

anp

anp

anp

Demonstraties tegen luchtaanvallen op ISIS

Smog in Peking bereikt alarmwaarde

Japan toch weer op walvisjacht

Rusland schenkt Frankrijk puppy

Balans: drie doden na schietpartij kliniek VS

▶ Londen

▶ Peking

▶ Tokio

▶ Parijs

▶ Colorado Springs

Duizenden mensen hebben zaterdag in Londen en in Spaanse steden gedemonstreerd tegen luchtaanvallen op Islamitische Staat (ISIS) in Syrië. Het Britse parlement beslist misschien deze week al of het land zijn luchtaanvallen boven Irak uitbreidt naar Syrië. Het is waarschijnlijk dat een meerderheid van de afgevaardigden instemt met de regeringsplannen. Voor de regeringszetel in Downing Street riepen de demonstranten zaterdag leuzen als ‘We willen geen oorlog’ en ‘David Cameron, schaam je’. In Spanje gingen demonstranten de straat op in meer dan twintig steden. <

De luchtvervuiling in de Chinese hoofdstad Peking is zaterdag tot een alarmerend niveau gestegen. Het gehalte fijnstof in de lucht ligt op 391 microgram per kubieke meter, bijna twintig keer meer dan de 25 microgram die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) nog als veilig bestempelt. De zware smog kan leiden tot ademhalingsmoeilijkheden, verergering van hart- en longziekten en sneller overlijden van hartpatiënten en ouderen.

Inwoners van Peking wordt aangeraden zich buiten zo min mogelijk in te spannen of binnen te blijven. <

Japan gaat weer beginnen met de walvisjacht in de wateren rond Antarctica. De walvisvaarders zullen in maart uitvaren om driehonderd dwergvinvissen te vangen. Dat heeft het Japanse Agentschap voor Visserij laten weten, meldt de BBC zaterdag.

De Japanse walvisjacht heeft ruim een jaar stilgelegen na een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof.

Dat bepaalde in maart vorig jaar dat de Japanse walvisjacht in het Zuidpoolgebied onwettig was en moest stoppen. Japan beloofde zich aan die uitspraak te zullen houden.

Waarom nu weer begonnen wordt met de jacht, is onduidelijk. <

De Duitse herderpup Dobrynya verruilt Rusland voor Frankrijk. Het beestje is een Russisch geschenk na de aanslagen in Parijs en de nasleep daarvan. Bij de grote politieactie in Saint-Denis op 18 november kwam de Franse politiehond Diesel om. Uit solidariteit bood Rusland een vervanger aan en dat heeft Frankrijk geaccepteerd, meldden Franse media vrijdag. ‘Een zeer sterk en uitzonderlijk symbolisch gebaar van uw kant’, schreef de Franse minister van Binnenlandse Zaken Bernard Cazeneuve in een brief aan Moskou, die de krant Le Parisien heeft gepubliceerd. <

Bij een schietpartij in een abortuskliniek in Colorado Springs zijn vrijdag drie doden gevallen en negen mensen gewond geraakt.

Volgens de politie zijn de doden twee burgers en een agent. De schutter was uren in de kliniek. Hij gaf zich na een vuurgevecht met de politie uiteindelijk over. De schutter, een blanke man met baard en lange jas, ging een kliniek van de Amerikaanse organisatie Planned Parenthood Federation of America (PPFA) binnen. Hij had ook verschillende spullen bij zich, zoals tassen. Er was lange tijd onduidelijkheid over de schietpartij. <

10 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

advertentie

Nederlands Dagblad familieportaal voor al uw familieberichten

Zoek in onze 1.080 familieberichten Voornaam

Achternaam Woonplaats

Alle familieberichten

▼

Zoeken

Geboorte en doop

Huwelijk en jubilea

Overlijden en gedenken

Felicitatie

alle geboorte- en doopberichten bekijken

berichten opgeven

bericht eenvoudig delen via Twitter en Facebook

persoonlijke pagina maken en leuke, ontroerende momenten, foto’s, filmpjes en muziek delen

felicitatie plaatsen

kaarten en bloemen versturen

artikelen uit het ND over geboorte en doop

alle huwelijks- en jubileumberichten bekijken

advertenties opgeven

artikelen over trouwen/jubilea

felicitatie plaatsen

bericht eenvoudig delen via Twitter en Facebook

kaarten en bloemen versturen

persoonlijke pagina maken van de voorbereiding, de dag zelf en de huwelijksreis

persoonlijke pagina maken met terugblik op jubileum

leuke, ontroerende en bijzondere momenten delen met foto’s, filmpjes en muziek

alle overlijdensberichten bekijken

opgeven overlijdensberichten

persoonlijke pagina maken over de overledene met herinneringen, foto’s en filmpjes

ideeën voor teksten en spreuken

kaarten en bloemen versturen

meeleven tonen en condoleance achterlaten

ND-artikelen over sterven, begraven en gedenken

informatie over praktische zaken rond overlijden

alle felicitaties bekijken felicitaties opgeven

bericht eenvoudig delen via Twitter en Facebook

kaarten en bloemen versturen

maak een persoonlijke pagina voor degene die u wilt feliciteren en kies de bijzondere momenten die u wilt delen met foto’s, filmpjes en muziek

Esther te Rietstap fotografie

familieportaal

Nederlands Dagblad voor elkaar

Familieportaal.nl is gratis voor abonnees na aanmelding.

Bent u geen abonnee? Na registratie kunt u zich aanmelden.

Het familieportaal biedt ook adverteerders veel mogelijkheden. Interesse: advertentie@nd.nl

familieportaal.nl

11 opinie debat analyse nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Reageren?

Brieven: maximaal 200 woorden.

Artikelen: maximaal 700 woorden.

Mail uw reactie met naam, adres en telefoonnummer naar opinie@nd.nl of Postbus 111, 3770 AC Barneveld.

Meer informatie: nd.nl/contact

John Vandaele • redacteur van MO*mondiaal nieuws nd.nl/opinie beeld ap / Ton Koene

‘Je bent toch vooral herbergier’ …De aanslagen van twee weken geleden in Parijs blijven velen in de ban houden, zo ook MO*redacteur John Vandaele. Hij schreef onderstaande open brief aan Salah Abdeslam, de zesentwintigjarige voortvluchtige en verdachte. ‘Bonkt het in je hoofd? Je zit tussen drie vuren. Kan je nog helder denken?’

Dag Salah, Jij kent me niet en ik ken jou feitelijk ook niet, behalve van televisie. Ik stel vast dat je intussen publieke vijand nummer één bent in ons land en in heel Europa, en dat Brussel dagenlang plat werd gelegd voor jou.

Als ik voor de zoveelste keer je foto zie verschijnen op televisie, vraag ik me wel eens af wat er nu door dat hoofdje (met volgens mij duidelijke sporen van gel) van jou gaat. Kan je eigenlijk nog wel helder denken?

Heb je eigenlijk al één treffelijke nachtrust gehad sinds je gabbers je in Parijs kwamen oppikken of schiet je wakker zodra er weer een politieauto met loeiende sirenes langsrijdt? Of draag je oordoppen om de slaap te kunnen vatten? Of zijn er kalmerende ‘substanties’ beschikbaar?

empathie Als ik je op deze manier schrijf, is het omdat ik me enigszins kan inleven in je situatie. Empathie is iets dat de meeste mensen van kindsbeen af leren. Dat gebeurde bij jou thuis ongetwijfeld ook, als ik je broer Mohamed bezig zie.

En toch, in Parijs doodde je schijnbaar meedogenloos, maakte je deel uit van een groep die geen enkele inleving toonde tegenover zijn 130 dodelijke slachtoffers en honderden gewonden. Wie heeft bij jou die poort naar de inleving gesloten? Wie waren die rattenvangers? En waarom was jij daar zo gevoelig voor?

Waren het de video’s waarop het lijden van de gebombardeerde Arabische bevolking werd getoond die je het gevoel gaven dat je iets mocht terugdoen?

Wat heeft er jou tegengehouden jezelf in de lucht te blazen? Dat was toch het plan – waardoor je dan nadien zonder auto in Parijs rondzwalkte en je Molenbeekse vrienden moest bellen om je te komen oppikken? Was je heel de trip naar Parijs al aan het twijfelen over de goede zin van jullie fascistische actie? Was de hersenspoeling niet helemaal voltooid? Was er twijfel?

Dat je misschien toch niet zou verwelkomd zou worden door zeven maal zeven maagden in de hemel als je jezelf de lucht in blies? Da’s verstandig, want dat lijkt inderdaad niet erg waarschijnlijk.

Begon je te twijfelen aan het hele daeshverhaal? Of juist niet? (Daesh is een andere afkorting voor ISIS; deze beoogt het verband tussen de

Het cafeetje ‘Les Beguines’ in de Brusselse week Molenbeek werd tot voor enkele maanden – zonder al te veel succes – draaiende gehouden door terreurverdachte Salah Abdeslam. terreurgroep en de islam ongedaan te maken, red.) Waar heb jij geleerd om schijnbaar emotieloos mensen af te maken?

misplaatst Ik spreek je nu wel aan als een mens onder de mensen, maar misschien is dat misplaatst met jou, misschien ken je enkel nog de taal van de kalasjnikov tegenover kafirs, ongelovigen, zoals ik? Zo leek het toch in Parijs.

Blijkbaar wilde je die fameuze nacht liever terug naar ‘huis’, eerder dan naar Abdelhamid Abaaoud, de man die, naar verluidt, het hele waanzinnige plan daar in Parijs had opgezet en intussen al aan flarden is geschoten. Gevolg van die keuze was: drie politiecontroles die je glansrijk voorbij raakte én jij leeft wel nog.

Kennelijk heb je vanuit Laken steun gevonden ergens in de netwerken, om je te helpen verdwijnen op een plaats die ze tot nu toe niet vinden, waar je eten en drinken krijgt. En menselijke warmte?

Je vlucht naar Brussel legde en legt

nog altijd een gordel rond Brussel, een gordel van angst: Vlaamse buschauffeurs durfden op een bepaald moment de stad niet meer in, ze eisten een bibberpremie. De hoofdstad van Europa bibbert al dagen voor jou en de angst voor wat

Wat heeft jou tegengehouden je zelf in de lucht te blazen? jij volgens de veiligheidsdiensten zou kunnen doen.

Jij die vroeger node Molenbeek verliet omdat telkens je de quartier uitkwam, een politiecontrole dreigde te krijgen. Jij die tot voor enkele maanden nog gewoon – zonder al te veel succes – het cafeetje Les Beguines openhield in Molenbeek, en wat sjacherde in drugs, gaat nu door voor de grote bedreiging van de

grootste stad van België. Kan je dat eigenlijk zelf wel geloven? Maakt het je blij? Is het eindelijk de erkenning die je wou? Of niet?

En vooral: ben je eigenlijk nog wel in Brussel of is het eerder een kelder in het landelijke Genoelselderen? Geen kat die het weet.

herbergier Of toch? Onze autoriteiten hebben het dreigingsniveau vier afgeblazen, ook al ben jij nog steeds op vrije voeten. Ik had eigenlijk niet gedacht dat ze dit zouden durven. Is je ster al tanende? Uiteindelijk ben jij toch vooral een herbergier – als ik je antecedenten zie, kan ik je eigenlijk niet als een geschoold terrorist zien.

Of denkt men dat je onderweg bent naar Syrië? Zal je dan als held verwelkomd worden in Raqqa of juist niet, omdat je geen martelaar werd en het script niet uitvoerde?

Wat voel je als je broer Mohamed je oproept om je over te geven? En dat hij je liever in de gevangenis dan op het kerkhof ziet? Komen er dan tranen in je ogen omdat ze je toch

niet helemaal laten vallen? Dat ze in de mate van het mogelijke in heel dit horrorverhaal toch aan je kant blijven staan, zoals alleen een broer of een moeder dat kan.

Bonkt het in je hoofd? Je zit tussen drie vuren. Opgejaagd door de Belgische/Europese veiligheidsdiensten, kritiek vanuit daesh-rangen en met je familie die je smeekt terug te keren onder de levenden. Hoe moet je uit dat kluwen geraken? Kan je nog helder denken? Heb je eigenlijk wel leren helder denken op school?

Het onderwijs in Molenbeek is niet echt top.

Ziehier, Salah, een eenvoudige vraag.

Hoe kon jij vallen voor een club die kennelijk vindt dat hij alle mensen die anders denken – christenen, sjiïeten, gematigde soennieten, Joden, jezidi’s, atheïsten uiteraard …

– mag doden? Dat is dan ongeveer 99 procent van de mensheid. Dat begrijp ik niet. Begrijp jij dat? ▶▶ MO* publiceert dagelijks over de grote uitdagingen in binnen- en buitenland (http://www.mo.be/ nieuwsbrief)

12 opinie debat analyse maandag 30 november 2015 nederlands dagblad

Gerard ter Horst • redacteur nd.nl/columns

Jelte Huizenga • historicus nd.nl/opinie beeld ap

Vals geld

Met terreur herleeft

De diaconale organisatie Kerk in Actie experimenteert met een nieuwe vorm van collecteren. Eerst in het eigen gebouw, en wie weet straks in heel veel andere kerken.

Het idee is simpel: door je pinpas langs een display te halen maak je zonder pincode of verdere ingreep automatisch één euro over naar, jawel, Kerk in Actie. Achterliggende reden: steeds meer mensen hebben geen kleingeld op zak.

Dat is herkenbaar. Hoewel mijn rechterhand niet weet wat mijn linkerhand geeft, is die collecte een probleem. Nooit geld op zak, laat staan kleingeld.

Het vreemde is dat ik mij ooit met heel verheven gedachten aan die collectes heb gewijd, vanuit dit romantische idee: geven met je hart betekent dat je er op zondagmorgen gewoon ingooit wat zich op dat moment in je portemonnee bevindt. Dat leerde ik van een klasgenoot, die er wel déze anekdote bij vertelde.

De jongen had zich als een jeugdige maar radicale baptist voorgenomen om voortaan op zondagmorgen de inhoud van zijn portemonnee in de collecte te

gooien. Dat was niet zonder reden: op zaterdagavond gaf hij het grif uit, op zondagmorgen merkte hij dat hij liep te beknibbelen.

Maar de eerste keer dat hij dit heilige voornemen ten uitvoer wilde brengen, schrok hij: er zaten twee biljetten van vijfentwintig gulden in. Hij kon zich wel voor z’n kop slaan. Hij was vergeten dat hij dit geld van vrienden had gekregen voor een door hem eerder voorgeschoten taxirit.

In zijn radicaliteit besloot hij de vijftig gulden toch in de collecte te gooien. Dat stemde hem daarna tevreden: hij had het hem toch maar geflikt. Totdat zijn vrienden hem de volgende dag met olijke oogjes naar het geld vroegen. ‘Hé, heb jij die biljetten nog?’ ‘Nee, hoezo?’ ‘Nou, ze waren vals, we waren benieuwd of je het door zou hebben…’ En ze zwaaiden opnieuw met bankbiljetten, ditmaal echte. Deze vriend had zijn plicht gedaan, en hij had z’n geld terug. Het kwam ons voor als heel Bijbels: hij kreeg terug wat hij had weggegeven. Hoe mooi kon dit jong-radicale christelijke leventje zijn.

ingezonden Allard en Janneke van Weringh, Noordlaren

Huiskamer In het ND van 21 november stond een artikel over onze huiskamer. Tot mijn spijt heb ik daarin niet de naam van mijn eerste vrouw Greetje genoemd – met wie ik dit huis heb opgebouwd.

Zonder haar was het huis niet

geworden wat het nu is. Met haar heb ik lief en leed gedeeld tot God haar in 1999 tot zich nam. We houden de herinnering aan haar in ere in onze tuin, en met haar beeldhouwwerken in onze huiskamer. <

…De aanslagen in Parijs, tweeënhalve week geleden, roepen herinneringen op aan de anarchistische terreur van ruim honderd jaar geleden.

‘Een reeks bloedige aanslagen vanuit anarchistische hoek leidde eind negentiende eeuw tot grote paniek in Europa. Niet alleen vorsten of andere gezagdragers waren het doelwit van de anarchisten, voor het eerst mikten ze nu ook op gewone burgers, eters in een restaurant of bezoekers van een theater. Achter deze gewelddadige praktijk school een idee. Een terreurdaad zou bij de massa’s de geest van opstand aanwakkeren en de onmacht van de staat aantonen.’

Veel anarchisten waren Italianen die uit hun land verdreven waren door politieke onderdrukking, sociale ongelijkheid en armoede. Maar ook daders van andere nationaliteit waren meestal op de vlucht voor iets of iemand, armoedzaaiers, ver van hun geboortegrond en meestal

Terroristen mogen geen voordeel trekken uit ons mededogen.

Een strijder van ISIS, gewapend met een mes en een automatisch wapen, bewaakt Syrische soldaten die worden gebruikt als menselijk schild.

afkomstig uit wat wij tegenwoordig probleemgezinnen noemen.

Als je ‘anarchisten’ vervangt door ‘islamisten’ past het citaat hierboven, zo ergens van internet geplukt, aardig bij de huidige situatie. Alleen wordt de paniek tegenwoordig sterk aangewakkerd door communicatie-

media die toen nauwelijks bestonden. Hoe dan ook, het is niet vreemd dat iemand bij de bloedige acties van islamisten de indruk heeft dat hij dat al eerder heeft gezien.

Eenzelfde gevoel van ‘déjà vu’ kan je overvallen als je de uitspraak leest van de Republikeinse voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaar-

digden dat ‘onze natie altijd mensen heeft verwelkomd, maar dat we terroristen geen voordeel mogen laten trekken uit ons medeleven’. En: ‘Dit is het moment waarop we eerder op onze veiligheid moeten letten, dan later spijt te krijgen van ons mededogen.’ In 1939 was meer dan 60 procent van de Amerikanen van

Wim Houtman nd.nl/opinie

‘Mobiliteit is leuk’, vindt minister Stef Blok (ND 24 november).

Hij wil dat rijksambtenaren vaker van baan wisselen. Voor leidinggevenden wil hij het zelfs verplichten, om de zeven jaar.

maar, dat woord ‘leuk’ alleen al. En dan die verplichting en de hijgerigheid eromheen.

‘Mobiliteit wordt de norm.’ Ambtenaren worden erop aangesproken, leidinggevenden krijgen problemen als hun mensen te honkvast zijn. Job rotation heeft in het verhaal van minister Blok alleen maar voordelen: het geeft mensen een bredere blik, ‘meer lol’ in hun werk en een betere positie op de arbeidsmarkt.

Het tegengestelde van verkassen is ‘vastroesten’. Je kent ze – de mensen die alles al eens meegemaakt hebben, je weet hoe ze denken, algauw hoor je een zucht of een cynische opmerking. Maar je hebt ook mensen die gewoon zo goed zijn op hun terrein, dat je hen niet iets anders moet laten doen.

Het korps van 117.000 rijksambtenaren vergrijst en de meeste zijn honkvast. Hoe

blijven mensen productief en inzetbaar in een langere loopbaan? Vaker van functie wisselen heeft daarop ‘geen aantoonbaar effect’, zegt bedrijfspsycholoog Felix Steemers. Hij promoveerde in 2010 op een onderzoek naar leeftijd en loopbaan. ‘Het voorkomen of tegengaan van ‘vastroesten’ vraagt om andere maatregelen dan bevorderde of geforceerde mobiliteit tussen functies of locaties. Medewerkers verstarren eerder in hun denken dan in hun situatie’, schreef hij in het Tijdschrift voor HRM. Ook bijscholing helpt niet echt. Het komt erop aan dat mensen mentaal flexibel zijn. Laat hen meedenken bij veranderingen, stimuleer ambitie en een lerende werkhouding, spreek mensen aan als ze daarin achterblijven, zijn enkele van Steemers’ adviezen.

Minister Blok beseft het misschien niet, maar het rondpompen van functies heeft ook

over de andere kant van de feiten

nadelen. Mensen kunnen zich minder betrokken voelen, als ze over een paar jaar toch weer weggaan. Het kan onrust en onzekerheid geven. En bovendien: kennis en ervaring worden verspild.

Bij ambtenaren speelt dat nog extra. Hun politiek verantwoordelijke bazen zijn voorbijgangers. Tweede Kamerleden komen en gaan en hebben vaak belangrijker zaken (mediaoptredens, Kamervragen) aan hun hoofd. Je hóórt bij bedrijven en instellingen soms de opluchting als ze in Den Haag tenminste met een ambtenaar kunnen praten die goed in de materie zit. Ja, ze treffen soms ook de types met hun (versleten) routine en (verouderde) ervaring. Vastroesten heeft met je houding te maken, maar ook met de prikkel – en de ruimte – om bij te blijven en te vernieuwen in je vak. Méér dan met de stoel waarop je zit.

13 opinie debat analyse nederlands dagblad maandag 30 november 2015

column Willem Jacobus Eijk is aartsbisschop van Utrecht. Hij schrijft deze maand een gastcolumn.

geschiedenis

Wim Eijk nd.nl/columns hoofdstad van het zelfbenoemde kalifaat, te versterken (ND 24 november). Het wil zich voorbereiden op een aanval van de internationale gemeenschap na de aanslagen in Parijs. Daarvoor zouden bunkers en tunnels worden gebouwd in de Syrische stad met 350.000 inwoners.

Voor die verdediging denkt men aan één strijder uit iedere familie niet genoeg te hebben. Om ervoor te kunnen zorgen dat iedereen meedoet, heeft ISIS een database aangelegd van alle mannen en jongens boven de veertien.

Germaans kalifaat

mening dat het onverstandig was om Duitse, Oostenrijkse of andere politieke vluchtelingen uit Europa toegang te verlenen tot de VS. Eenzelfde percentage was ook tegen het opnemen van tienduizend, meest Joodse, kindervluchtelingen.

Na de Tweede Wereldoorlog was de weerstand tegen het opnemen van

ontheemden uit Europa even groot.

Toen en nu lijkt het erop dat de VS in hun drang om overal de democratie te bevorderen, wel willen helpen vluchtelingenstromen op gang te helpen, zolang ze maar niet in ‘God’s own country’ uitmonden.

Ik kreeg opnieuw zo’n gevoel toen ik las dat ISIS bezig is Raqqa, de

Hans Ester • onderzoeker aan de Noordwes-Universiteit nd.nl/opinie

Afrikaans weg? …De universiteitsraad van Stellenbosch beslist vandaag of Engels in plaats van Afrikaans de voertaal wordt.

De actiegroep ‘Open Stellenbosch’ is de stuwende kracht achter de pogingen om het Afrikaans aan het voormalige Afrikaner bolwerk Stellenbosch terug te dringen en daar het Engels als eerste onderwijstaal te vestigen. Rector Wim de Villiers heeft de voorstellen overgenomen. Het belangrijkste argument is dat de Engelse taal het middel is waardoor alle bevolkingsgroepen van Zuid-Afrika met elkaar communiceren. Met het statusverhoging van het Engels zou de eenheid binnen de studenten worden bevorderd.

PEN Afrikaans, dat het Afrikaans wil bevorderen, stond onmiddellijk op zijn achterste benen. Het eiste dat de leden van de universiteitsraad hun stem tegen het door de rector genomen besluit zouden uitbrengen, omdat hiermee het Engels een bevoorrechte positie krijgt in vergelijking met de tien andere officiële talen van Zuid-Afrika. Ook de befaamde dichter Breyten

Breytenbach roerde zich en noemde de bestuurders van Stellenbosch ‘een aantal opportunisten die geen snars verstand hebben van wat een taal betekent en draagt en vertegenwoordigt en ontsluit en waar de taal vandaan komt’. De bekende prozaschrijvers Abraham de Vries en Sonja Loots meldden zich met soortgelijke uitspraken in de openbaarheid.

Het valt niet te ontkennen dat Stellenbosch inmiddels al aardig op weg is naar de hegemonie van het Engels als doceertaal. Technische vakken worden veelal in het Engels gegeven. Het argument dat de tien andere inheemse talen lijden onder de positie van het Engels is zeker steekhoudend, maar het wordt ondermijnd door het feit dat de zwarte studenten zich nauwelijks druk maken voor de taal van de gemeenschap waartoe zij behoren.

Engels is het paspoort naar de wereld van aanzien en commercieel succes en daar verpanden zij hun ziel aan.

Wie het debat over de positie van het Engels wint, zal in ieder geval met argumenten moeten komen die iedere zweem van uitsluiting voorkomen. <

Dit herinnert aan de verdediging van de hoofdstad van het duizendjarige Germaanse kalifaat, zeventig jaar geleden. Ook toen werden oud en jong de gehaktmolen ingejaagd; vaders in de Wehrmacht, opa’s in de Volkssturm en kleinzoons in de Hitlerjugend. Het motto was ‘overwinnen of sterven’, en als je die overwinning niet meer zag zitten, zorgden rondzwervende ‘doodseskaders’ ervoor dat je in elk geval kon sterven.

De felste weerstand werd geboden door buitenlandse SS-soldaten, die in betere tijden vrijwillig hadden aangehaakt aan de Duitse zegewagen, maar nu maar al te goed beseften dat de keuzemogelijkheid tussen overwinnen of sterven vooral theoretisch was.

Van tweeduizend buitenlandse SS’ers die de Rijksdag verdedigden, is er niet één levend in handen van de Russen gevallen. Met hen stierven ongeveer 200.000 bewoners en andere verdedigers van Berlijn.

Zoiets zou ik liever niet weer zien gebeuren, maar onder de vlag van het kalifaat van ISIS lijkt sterven geen probleem te zijn. <

advertentie

Soms vind je het beste lesmateriaal gewoon in het Nederlands Dagblad Wilt u de actualiteit verwerken in uw lessen? Gebruik dan de Nieuwsservice van Nieuws in de klas. Kijk even op nieuwsindeklas.nl/ hetnederlandsdagblad De nieuwsmedia.

Hoofdsponsor van iedereen.

Hoofdzaak voor docenten.

Barmhartigheid Het christendom maakt op velen de indruk een systeem te zijn van morele ge- en verboden: ‘wat niet mag, is verboden en wat mag, moet’. De eertijds christelijke samenleving zou een streng en veroordelend karakter hebben gehad. Met een zucht van verlichting heeft menigeen er dan ook afscheid van genomen.

Ik kan me echter niet aan de indruk onttrekken dat de huidige seculiere samenleving best streng en veroordelend kan zijn.

Een politicus die minder zorgvuldig declareert, wordt genadeloos afgeserveerd. Een bonnetje kan je je carrière kosten. Wie zijn baan verliest en geen nieuw werk vindt, ook buiten zijn schuld, wordt daarop aangekeken. Wie in de samenleving niet kan meekomen doordat hij uit een lager sociaal milieu komt, minder getalenteerd is of lijdt aan een handicap, staat aan de kant en is niet in tel. Dit wordt je bijna aangerekend. Vergevingsgezindheid en barmhartigheid zijn vaak ver te zoeken.

vergeving Het christelijk geloof eist zeker wat van zijn aanhangers; Christus navolgen is niet gemakkelijk. Maar voor wie door eigen schuld faalt, daarvan spijt heeft en bereid is zijn gedrag en levensstijl bij te stellen, is er vergevingsgezindheid. Voor wie is vastgelopen of in nood verkeert, is er barmhartigheid.

De barmhartige vader betoont beide aan de verloren zoon bij diens terugkeer.

Op 8 december begint in de Rooms-Katholieke Kerk het Heilig Jaar van de Barmhartigheid. Zeker in het huidige seculiere klimaat zijn er redenen te over voor paus Franciscus om dit Heilig Jaar uit te roepen. Directe aanleiding is het feit dat vijftig jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie is afgesloten.

Het is juist in deze periode dat het huidige seculiere klimaat is ontstaan: de meesten kunnen zich nauwelijks voorstellen dat God voor ons dagelijks leven betekenis heeft, als zij al aannemen dat Hij bestaat. Paus Franciscus heeft met het Jaar van de

De samenleving kan best veroordelend zijn.

Barmhartigheid de wens dat dit ‘een levende ervaring van de nabijheid van de Vader, wiens tederheid bijna tastbaar is, zal zijn’.

De Rooms-Katholieke Kerk maakt gebruik van Heilige Jaren om voor de gelovigen de barmhartigheid van God tastbaar te maken. Centraal in zo’n Heilig Jaar staat het ontvangen van een aflaat, dat wil zeggen de kwijtschelding van tijdelijke straffen die een mens indien nodig na zijn dood in het vagevuur (een tussenfase tussen de dood en de toegang tot de hemel) voor zijn zonden moet ondergaan. Om deze aflaat kunnen gelovigen bidden voor zichzelf of voor mensen die overleden zijn. ‘Het is mijn wens’, aldus paus Franciscus, ‘dat de aflaat van het Heilig Jaar ieder van hen mag bereiken als een werkelijke ervaring van de barmhartigheid van God.’ De barmhartigheid van God ervaarbaar en tastbaar maken, hoe krijg je dat voor elkaar? Daarvoor worden de gelovigen uitgenodigd om een korte pelgrimstocht te maken naar een Heilige Deur. Dat kan een van de vier heilige deuren zijn in Rome, en Rome is voor Nederlanders gelukkig dichtbij. De gelovige wordt echter op zijn wenken bediend, want een nog kortere pelgrimstocht is ook mogelijk: naar de heilige deur in de kathedraal of een van de grotere kerken of basilieken in alle bisdommen over de hele wereld.

boete en verzoening Het passeren van de heilige deur dient gepaard te gaan met de essentie van deze pelgrimstocht, de viering van het sacrament van boete en verzoening, de biecht, en een viering van de eucharistie, waarin de barmhartigheid van God wordt overwogen, de geloofsbelijdenis wordt afgelegd en wordt gebeden voor de intenties van de paus voor het welzijn van de kerk en de gehele wereld.

Hoe maakt de Heilige Deur de barmhartigheid van God ervaarbaar en tastbaar? Zij symboliseert de boetepraktijk van de kerk in de eerste eeuwen; na het volbrengen van de opgelegde boete werd de zondaar bij de deur van de kerk door de bisschop of de priester opgewacht en weer binnengelaten. Het passeren van de deur symboliseert het weer thuiskomen bij God. Het is slechts een hulpmiddel, maar eeuwenlange ervaring wijst uit dat voor heel veel gelovigen de tederheid van de barmhartige Vader zo tastbaar en ervaarbaar is geworden.

14 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

familieberichten tarief € 1,21 per mm, per kolom (incl. 21% btw); via site € 1,09 per mm, per kolom (incl. 21% btw); over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren

Maud Effting en Huib Modderkolk / vk nd.nl/nederland beeld ap / Steve Marcus

Vandaag is onze lieve papa, Hendrik Jan Tempelman 80 jaar.

Fijne dag! -x-

Droneslachtoffers klagen de Nederlandse staat aan

De HEER is mijn herder, mij ontbreekt niets; Psalm 23: 1 Onverwacht - na een kort ziekbed - is heel rustig van ons heengegaan: onze lieve moeder, schoonmoeder en oma.

Geurtje Aartje Zwiep - van der Vegt weduwe van Marinus Zwiep Voor Geurtje stonden geloof en familie voorop. Zij heeft zich haar hele leven vol overgave ingezet voor het kerkelijk verenigingsleven. Tot het laatst genoot zij actief van de kleine dingen in het leven.

Joop en Hiektje Zwiep Hanne Zwiep en Luuk de Kat Andreas Jan Zwiep Hans en Annelies Zwiep Reinier Yorick Rotterdam, 26 november 2015 Correspondentieadres: Hess uitvaartzorg t.a.v. familie Zwiep Postbus 8112, 3009 AC Rotterdam Geurtje is overgebracht naar rouwcentrum “Hess”, Reigerlaan 195 te Capelle aan den IJssel, alwaar geen bezoek.

De afscheidsdienst wordt gehouden op woensdag 2 december om 13.45 uur in de aula van begraafplaats “Oud Kralingen”, Laan van Oud Kralingen 1 te Rotterdam, waarna aansluitend de begrafenis zal plaatsvinden.

Hieraan voorafgaand is er van 13.00 tot 13.30 uur gelegenheid om afscheid van Geurtje te nemen.

Na de begrafenis bent u in de gelegenheid de familie te condoleren in de koffiekamer van de begraafplaats.

"Ik ben de opstanding en het leven; wie in Mij gelooft zal leven, ook al is hij gestorven Na een moedig gedragen ziekte is bij zijn hemelse Vader thuisgekomen onze goede vriend

Bouke Nierop Bijbelstudievereniging "Jedidja" Mirjam Boogaard Lenie van Houwelingen Henk en Mieke Huisman Herman en Andrea van der Meijden Jan en Erna Nederveen Erik en Denise Versteeg Wobbe en Anneke Westra Wij bidden dat de Here Jeannette, Nadia en Jeanine troost en kracht mag geven Het doet ons verdriet dat zij hem al op zo'n jonge leeftijd moeten missen

Ontwerp zelf uw familieberichten en ontvang 10% korting kies zelf de mooiste lay-out keuze uit verschillende lettertypen prijs direct in beeld

familieportaal.nl

…Nederland is medeverantwoordelijk voor een Amerikaanse droneaanval in Somalië, stellen de advocaten van twee slachtoffers. …Want de VS baseren zich op door Nederland verstrekte informatie.

▶ Amsterdam Twee Somalische slachtoffers van een droneaanval gaan de Nederlandse staat aanklagen. Het gaat om twee nomaden die in januari 2014 werden geraakt door een Amerikaanse raket.

Een van hen, Omar Mahamud Ali genaamd, verloor een been en zijn twee dochters kwamen om. Hun beider veestapel werd grotendeels verwoest. De Somaliërs en hun advocaten houden Nederland medeverantwoordelijk voor de Amerikaanse aanval.

Dat zeggen zij in gesprekken met de Volkskrant. De Amerikaanse droneaanval in 2014 was gericht op een konvooi auto’s waarin leden van de terroristische organisatie Al Shabaab zaten. Het beoogde doelwit, leider Ahmed Godane, werd niet gedood.

Wel kwamen andere leden van Al Shabaab om. De nomaden waren met hun kinderen en vee in de buurt toen de raketten insloegen.

Ze worden bijgestaan door twee Nederlandse advocaten, Göran Sluiter en Liesbeth Zegveld. De laatste wist de Nederlandse staat de afgelopen jaren meermaals te dwingen tot het compenseren van oorlogsslachtoffers, onder meer in zaken de val van Srebrenica en executies door Nederlandse militairen in voormalig Nederlands-Indië.

ceerd door website The Intercept, blijkt dat de Amerikanen in Jemen en Somalië in meer dan de helft van de gevallen een doelwit kiezen op basis van metadata. Telecommunicatie van buitenlandse partijen is daarbij cruciaal, staat in de documenten: signal intelligence komt ‘vaak van buitenlandse partners’.

‘Nederland is door het leveren van telecomgegevens in zeer belangrijke mate ondersteunend bij de Amerikaanse aanvallen’, stelt Sluiter.

‘Sterker nog: zonder de steun van Nederland hadden de VS hun droneprogramma daar nooit kunnen uitvoeren.’

niet zo ‘schoon’ In een reactie zegt het ministerie van Defensie dat de Nederlandse staat niet weet op basis van welke inlichtingen andere landen operaties uitvoeren. Het uitwisselen van inlichtingen over Somalië met de VS geschiedt volgens Defensie ‘in het kader van reguliere samenwerking’.

Het kabinet ‘beschikt niet over aanwijzingen’ dat die inlichtingen zijn gebruikt voor ‘handelingen die in strijd zijn met het internationale recht’. Defensie: ‘Als zou blijken dat een buitenlandse partner aantoonbaar illegale targeted killings uitvoert, waarvoor ook Nederlandse informatie wordt gebruikt, zal dit leiden tot het opnieuw beoordelen van de vraag of dergelijke inlichtingen met die partner worden gedeeld.’

Een woordvoerder van de Amerikaanse overheid zegt dat de VS geen commentaar geven op ‘operationele zaken’ die betrekking hebben op contraterrorisme en inlichtingen.

Advocaat Geert-Jan Knoops, tevens bijzonder hoogleraar politiek van het internationaal recht, onderzocht eerder de aansprakelijkheid van ‘derde landen’ bij Amerikaanse droneaanvallen. Knoops: ‘Uit jurisprudentie blijkt dat aansprakelijkheid kan volgen als de wetenschap bestaat van het risico dat informatie door een derde land verstrekt, gebruikt wordt voor handelingen door een ander land die in strijd zijn met mensenrechten.’

In het geval van Somalië, een land waarmee de VS juridisch gezien niet in oorlog zijn en waar het oorlogsrecht dus strikt genomen niet van toepassing is, kan de aansprakelijkheid volgens Knoops ook doorwerken van het land dat de droneaanval uitvoert naar het derde land dat informatie geeft.

Nederland moet zich realiseren dat deze drone-aanvallen niet zo ‘schoon’ zijn als ze soms worden gepresenteerd, stelt Sluiter. ‘Een droneaanval mag alleen worden uitgevoerd als er geen onschuldige slachtoffers in de buurt zijn’, zegt hij.

Hij noemt het Amerikaanse handelen verwijtbaar: ‘Deze mensen hadden ze kunnen zien. Bovendien was er veel vee in de buurt; een duidelijke aanwijzing dat er mensen waren.’ <

onderschept vanuit Burum Het is de eerste keer dat slachtoffers van een Amerikaanse droneaanval zich tot de Nederlandse rechter wenden. Nederland is medeverantwoordelijk voor de droneaanval, stellen de advocaten, omdat de VS zich bij de aanvallen onder meer baseren op inlichtingen die door Nederland zijn verstrekt.

Een rechtszaak tegen de VS acht Sluiter problematischer dan een zaak tegen Nederland. ‘De Amerikanen zullen een beroep doen op het beschermen van de nationale veiligheid. Zeker nu het gaat om nietAmerikaanse slachtoffers. Naar Nederlands recht is sprake van een oorlogsmisdrijf.’

Uit gelekte documenten van NSAklokkenluider Edward Snowden bleek dat door Nederland onderschepte telecommunicatie een belangrijke rol speelt bij Amerikaanse acties in Somalië. De militaire inlichtingendienst MIVD onderschepte de afgelopen jaren vanuit het Friese Burum met een satellietontvanger vele miljoenen telefoongesprekken en sms’jes van Somaliërs.

Dat gebeurde in het kader van antipiraterijmissie Ocean Shield, waaraan Nederland bijdraagt. De ‘metadata’ van die communicatie, zoals welk nummer met welk nummer belt en hoe lang, deelde de dienst met de Amerikanen. Omdat de Amerikanen weinig bruikbare inlichtingen hadden over Somalië, gaf inlichtingendienst NSA zelfs speciale interceptietechnologie aan de MIVD om op schepen voor de kust van Somalië telefoonverkeer af te luisteren.

Uit gelekte documenten, gepubli-

Protesten in Amerika, eerder dit jaar, tegen het gebruik van drones.

15 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

achtergrond Mac van Dinther / vk nd.nl/wetenschap beeld Marcel van den Bergh

Voedselbos redt vernielde wereld Mark Shepard is een van de gangmakers van de permacultuur, het alternatief voor de monocultuur. ‘Ik heb ontdekt dat hazelnoot het goed doet tussen distels.’

Mark Shepard: ‘Elk jaar maïs of tarwe, dus ploegen, zaaien, maaien, oogsten: een ecologische misdaad.’

We verknoeien 45 procent van de landbouwgrond in de wereld, alleen voor ons eten. Maar die monocultuur is echt niet nodig, zegt Mark Shepard. Zijn alternatief: de permacultuur.

▶ Groesbeek ‘Er zijn niet veel boeren die dit zouden herkennen als een akker’, zegt Mark Shepard in een veld waar het onkruid tot heuphoogte staat.

Toch is het dat. Wie beter kijkt, ziet tussen het onkruid fruitbomen en struiken opduiken: peren, appels, bessen. Ze doen het prima. Sterker: sommige bomen groeien zelfs beter dankzij het onkruid, zegt Shepard. ‘Ik heb gemerkt dat hazelnoot het goed doet tussen distels.’

Voedselbos Ketelbroek bij Groesbeek is ingericht volgens de principes van de permacultuur, een manier van landbouw die de natuur als voorbeeld neemt. Gebaseerd op vaste planten, bomen en struiken die in onderlinge samenhang groeien. Daardoor ontstaat een vitaal ecosysteem dat voedsel oplevert zonder dat het kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig heeft.

De Amerikaan Shepard (52) geldt als een van de gangmakers van de jonge permacultuurbeweging. Hij schreef Restoration Agriculture (vertaald als Herstellende landbouw), een bestseller in de Verenigde Staten. Vorige week was hij in Nederland voor een reeks lezingen en work-

shops. Zaterdag sprak hij op het congres Van Akker naar Bos op hogeschool Larenstein in Velp.

Tussendoor bezocht Shepard Ketelbroek, Nederlands eerste voedselbos. Wouter van Eck en Pieter Jansen kochten hier vijf jaar geleden een maïsakker van 2,4 hectare en vormden die om tot een ecologische lusthof met tweehonderd soorten planten: vruchten- en notenbomen, bessenstruiken, bladplanten, wortelen en knollen – alle planten op Ketelbroek leveren iets eetbaars op.

kiwi Het terrein is opgebouwd in lagen, laat Van Eck zien. Gewassen die veel zon nodig hebben – amandelen, perziken, vijgen – staan in het midden. Hoge walnoten- en kastanjebomen geven beschutting. In hun schaduw groeien gewassen die slecht tegen de zon kunnen. Tegen de boomstammen slingeren klimplanten als kiwi omhoog.

Shepard knikt. Maar het kan beter. Wat Ketelbroek in het klein is, heeft hij thuis in Wisconsin in het groot: een 45 hectare grote permacultuurboerderij. Als voorbeeld voor de toekomst. Want er moet wat gebeuren, zegt hij.

We leven volgens Shepard in een ‘messed up world’. Meer dan 40 procent van de maïsoogst in de VS gaat naar veevoer, nog eens 40 procent naar biobrandstof of industriële verwerking.

Slechts een miniem deel wordt direct gegeten.

Tegelijkertijd lijden 800 miljoen mensen op de wereld honger.

Het kwaad schuilt in onze landbouwmethoden, zegt Shepard. Onze voedselvoorziening is gebaseerd op eenjarige gewassen als maïs, graan, rijst, tarwe en peulvruchten. Daarvoor moeten boeren elk jaar opnieuw ploegen, zaaien, maaien en oogsten.

‘Een ecologische misdaad’, aldus Shepard, om-

Bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt Mark Shepard niet.

‘We hebben ze gewoon niet nodig.’ dat jaar in jaar uit voeding aan de bodem wordt onttrokken. De bodemvruchtbaarheid loopt terug, de grond raakt uitgeput en kan alleen nog met kunstmest worden opgepept. ‘45 procent van de landbouwgrond in de wereld is vernield voor ons eten.’

Shepard zet daar de permacultuur tegenover: vaste planten in plaats van eenjarige gewassen en diversiteit in plaats van monocultuur. Op zijn ‘voedselsavanne’ staan rijen asperges tussen de walnotenbomen. Kastanjes geven de

pompoenen beschutting. Onder de bomen groeien bessen en hazelaars.

De beplanting is opgezet in lagen. ‘Zo vang je drie tot zeven keer zo veel zon als op platte akkers.’ Koeien en schapen houden het gras kort, kippen pikken insecten weg. Werk heeft hij er nauwelijks aan. ‘STUN is ons motto: Sheer Total Utter Neglect.’ Het systeem onderhoudt zichzelf. Kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt hij niet. ‘We hebben ze gewoon niet nodig.’

basisvoedsel Klinkt fantastisch, beaamt Ken Giller, hoogleraar plantaardige productiesystemen aan Wageningen Universiteit. Maar hij ziet nog niet hoe permacultuur op grote schaal kan worden toegepast. ‘Als je met een trekker door een voedselbos moet, zit je zo tegen een boom aan.’

En, zegt hij: hoe gaan we in zo’n systeem basisgewassen als graan, maïs en soja telen? ‘Van noten en fruit alleen kunnen we niet leven.’

Dat is de uitdaging, zegt Shepard. ‘De bedoeling is juist iets op te zetten dat ook in basisvoedsel kan voorzien. Dat is vooral een kwestie van ontwerp. We kunnen een systeem zo inrichten dat je er ook met machines op kunt.’ Voor grootschalige verwerking zijn samenwerkingsverbanden nodig.

Het vraagt wel een andere manier van denken.

‘Overal worden bossen aangeplant om de CO2uitstoot te compenseren. Zou het niet mooi zijn als die bossen ook voedsel opleveren?’ <

WETEN D DAT HET GO GOED ZIT.

Ons merk vertaald naar kleding. Jac Hensen presenteert casual, informele kleding voor alitatief en zon iedere dag. Stijlvol, kwalitatief zonder twerpen, mooie stoffen, poeha. Moderne ontwerpen, n. Overdrijven doen ze maar eerlijke prijzen. a ergens anders.

SHOP OOK

ONLINE JACHENSEN.NL

ALMELO - AMERSFOORT - APELDOORN - DEVENTER - D

*

WOENSDAG 2 DECEMBER

EXTRA KOOPAVOND TOT 21.00 UUR!

JASSEN VANAF

119.95 VEST

JAC HENSEN

*VRAAG NAAR DE VOORWAARDEN

99.95

DOETINCHEM - EDE - ENSCHEDE - HENGELO - VEENENDAAL - ZEIST - ZUTPHEN OOK SPECIALIST IN EXTRA GROTE MATEN EN LENGTEMATEN!

18 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

Marcel van Lieshout / vk nd.nl/economie beeld Cigdem Yuksel

Stekelhuidje op de scheepswand niet. Breur: ‘Ons product verdien je op langere termijn terug. De viskwekerij is een nogal onvoorspelbare markt met bedrijven met een heel korte horizon.’

De met vezels bespoten folie voor scheepswanden gaat wél aanslaan, voorziet Breur. Sinds 2012 is de folie wereldwijd op enkele tientallen schepen aangebracht. Van kleine pleziervaartuigen tot aan werkschepen in Qatar. Het grootste schip dat is beplakt met de folie meet 140 meter.

‘Werkschepen als sleepboten en offshore schepen zijn voor ons interessant. Die liggen veel stil. Dan heeft ons product meer waarde.’

Conventionele anti-aangroeimiddelen werken juist bij stilliggen minder goed. Pas als het schip vaart, mengen de gifstoffen die aangroei tegengaan zich goed met het water.

Micanti gaat de concurrentie aan met grote chemische bedrijven en verfproducenten. Sigma en Akzo domineren de markt. De folie (op rollen van 50 meter lang en 75 centimeter breed) wordt in het buitenland geproduceerd. Het aanbrengen op de schepen besteedt Micanti uit. Bijvoorbeeld aan schildersbedrijven die anders de kwast ter hand zouden nemen.

…Algen, poliepen en zeepokken nestelen zich maar al te graag op de onderkant van schepen. …De duurzame folie van Micanti steekt daar een stokje voor.

Zee-egelstekels stonden model.

▶ Amsterdam Voorheen huisde het ergens in de Pijp, sinds dit voorjaar houdt het Amsterdamse bedrijf Micanti kantoor in een passender omgeving. De maritieme wereld is het werkterrein en vanuit het nieuwe bescheiden kantoor, pal naast het Scheepvaartmuseum, wordt het zicht nu gedomineerd door de replica van het VOC-schip Amsterdam.

Dat schip, aangemeerd aan marineterrein Kattenburg, is een blikvanger.

Het product waarmee Micanti zich een positie in de scheepvaartwereld probeert te veroveren is juist vrijwel aan het zicht onttrokken. Het is namelijk toepasbaar op wat we normaliter niet zien: de scheepswanden onder water.

Micanti-directeur Rik Breur (43) zegt het nota bene zelf. Hij is actief in een wereld die voor velen ‘onzichtbaar’ is en ook een wereld ‘waar niemand over nadenkt’. Nou, niemand? Bij wijze van spreken dan. Het insmeren van scheepswanden voert terug tot de klassieke oudheid.

In de wereld van de maritieme technologie is Micanti zelf – hoe klein het bedrijf ook is – almaar zichtbaarder geworden. De uitvinder van het ‘stekelhuidje’ (Breur), oftewel de zelfklevende, duurzame folie voor scheepswanden om aangroei van organismen te voorkomen, werd vorig jaar bekroond met de nummer 1-notering in de MKB Innovatie Top 100.

Ook het Oranje Handelsmissiefonds (waarin het ministerie van Buitenlandse Zaken en bedrijven als ING en KLM participeren) liet het oog vallen op Micanti als een bedrijf met een potentieel aantrekkelijk exportproduct.

‘Antifouling’ is de verzamelnaam voor alle middelen waarmee de scheepsromp wordt behandeld om het aankoeken van bijvoorbeeld algen, zeepokken of mosselen te bestrijden. Die aangroei bevordert corrosie, leidt tot verruwing van het oppervlak van de scheepswand en daarmee tot meer weerstand en meer brandstofverbruik.

De folie wordt aangebracht op een schip.

folie

hoofdbrekens De aangroei heeft schippers altijd hoofdbrekens bezorgd. In de Gouden Eeuw werden schepen met een combinatie van walvisvet en teerachtige substanties ingesmeerd, de Britten ontdekten dat de koperplaat een probaat middel was tegen aangroei.

Sinds jaar en dag worden schepen nu met speciale coatings en verf behandeld. Dat ritueel herhaalt zich om de paar jaar. Alleen al het aanbrengen van verf leidt tot milieuvervuiling – oplosmiddel verdampt tijdens dat proces – en nadien lost de gifstoffen bevattende verf geleidelijk op. Jaarlijks verdwijnt mondiaal 58.000 ton van die verf in het water, claimt Micanti. Het moet efficiënter en vooral duurzamer kunnen, bedacht Rik Breur, die aan de TU Delft materiaalkunde studeerde en wiens promotieonderzoek zich grotendeels op aangroeiwering richtte. Hij was jarenlang werkzaam

Micanti-directeur Rik Breur. bij een TNO-instituut in Den Helder en verdiepte zich daar in de mariene biologie. Hoe hechten de beestjes zich precies, wilde Breur weten.

‘Glasplaatjes in het water hangen, omdat glas zo mooi inert is, en dan maar kijken wat eraan hangt.’

En wat is dan zoal de ‘oogst’? ‘Van alles. Dat hangt van het seizoen af. In maart heb je met andere organismen te maken dan in juli. Zeepokken is een belangrijk type, zo ook algen, mosselen, kokkels. Maar ook meer exotische organismen zoals poliepen.

Lijkt een tak, groeit als een tak. Maar als je door een microscoop kijkt, zie je een darmstelsel.’

Al die beestjes hechten zich graag,

onder meer dus aan scheepswanden.

Of aan de pijlers van boorplatforms en windparken op zee. Er kunnen zo lagen van tien, twintig centimeter aangroeien. Hoe warmer het water, hoe meer aangroei. Breur: ‘Voor veel beestjes is het helemaal niet zo zinnig om te gaan zwemmen. Voer komt toch wel langsstromen als je vastzit.’

Door te onderzoeken hoe organismen zich precies hechten, kwam Breur ‘dankzij de natuur’ tot een probaat bestrijdingsmiddel. De stekeltjes van de zee-egel liggen ten grondslag aan zijn product. ‘Een stekelhuidje.

Van simpele nylonvezeltjes. De truc zit hem in de dichtheid en de mate

van stijfheid. Ieder stekeltje moet zijn werk doen.’

Bij een te stijve of te korte vezel bestaat de kans dat juist aangroei wordt aangetrokken. Breur: ‘Het luistert heel nauw. Mosselen vinden dit soort materiaal wel lekker om op te gaan zitten. Op het moment dat je vezeltjes niet dicht genoeg bij elkaar zet, heb je er zo een mosselbank op.’

Het principe van het ‘stekelhuidje’ paste Micanti eerst toe in de viskweeksector. Vooral in het buitenland. Aan Turkse, Noorse en Schotse viskwekers werden met vezels ingespoten netten verkocht die voorkwamen dat de mazen langzaam dichtgroeiden. Een groot succes werd het

Breur: ‘Met vier man doe je een schip van vijftig meter in een dag of drie.

Het aanbrengen is allemaal niet zo spannend. Je trekt het rugvel eraf en je plakt het tegen het schip aan.’ Micanti garandeert een minimale werking van vijf jaar.

Vooral in de Golfstaten en sinds kort ook Singapore probeert Micanti de folie te verkopen. Hoe warmer het water, hoe efficiënter de duurdere ‘stekeltjeshuid’ is ten opzichte van de verf. Het is veel praten met reders, lezingen geven, congressen aflopen, zegt Breur. ‘De scheepvaartwereld is in veel opzichten conservatief. Het belangrijkste is om geloofwaardigheid te creëren. Als kleine speler tegenover multinationals valt dat niet mee.’

En de ‘verflobby’ is ‘heel machtig’, weet Breur inmiddels. ‘Als je kijkt naar de professionele scheepvaart, dan zie je dat ze ieder druppeltje olie dat ze morsen moeten verantwoorden. Op een schip van vijftig meter zit zo drie ton aan verf. Dat is binnen een paar jaar gewoon opgelost in het zeewater, inclusief de gifstoffen. En niemand maakt zich er druk over.’

De verfproducenten claimen wel dat hun producten steeds milieuvriendelijker worden, ‘maar het blijft gif’, zegt Breur.

Hoe giftig ook, de anti-aangroeiverf is toegestaan. In Nederland wordt dat bepaald door het College Toelating Bestrijdingsmiddelen. Breur: ‘Het kan schoner. Onder druk van de milieubeweging wordt in Californië bijvoorbeeld geprobeerd het verbruik van koper, een van de belangrijkste gifstoffen in die verf, bij wet terug te dringen. Maar ja, de macht van de multinationals. Het wordt al jaren uitgesteld.’ <

Micanti ▶ waar Amsterdam ▶ sinds 2006 (vanaf 2012 scheepswandfolie) ▶ werknemers 3 ▶ jaaromzet 0,5 miljoen euro

19 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

EUROPA

WEER NEDERLAND Michiel Severin

985

VANOCHTEND

zonnig

L

7

990

995 regen

MOSKOU

1000

DUBLIN 1005

sneeuwregen sneeuwbuien

VANMIDDAG

HELSINKI

OSLO

onweer

4

5

97

5 98

in 1992 in 1921 in 1965

VORIG JAAR

Maximum Minimum Aantal mm

975

buien

EXTREMEN

13,5 °C -13,7 °C 23,8 mm

965 970

995

bewolkt

De laatste dag van november eindigt in stijl met de hele maand. Het was deze novembermaand namelijk vaak zeer zacht en ook viel er veel regen. Ook vandaag blijft het niet droog. De eerste ochtenduren is het nog relatief rustig, maar in de loop van de dag verandert dat. Vanuit het zuidwesten wordt de bewolking dikker en gaat het regenen. Het regengebied trekt traag naar het noordoosten dus hebben we er een groot deel van de dag mee te maken.

Uiteindelijk valt er zo'n 5 tot 10 mm bij maxima van 10 tot 12 graden. De wind neemt in kracht toe. Na het onstuimige weekend is de wind vanochtend even wat rustiger. Vanmiddag trekt de zuidwester echter aan naar vrij krachtig tot krachtig boven land, 5 tot 6 Bft, en hard tot stormachtig in de kustregio, 7 tot 8 Bft. Bovendien zijn er in een brede kuststrook zware windstoten mogelijk tot 90 km/ uur. De komende dagen stijgt de luchtdruk in het zuiden van Europa. In Nederland merken we dat door een afname van de wind en de buiigheid. De droge perioden gaan vanaf morgenmiddag het weerbeeld bepalen en slechts af en toe trekt er nog een (vaak zwak) regengebied over het land.

De temperatuur levert iets in, maar blijft boven het normale gemiddelde. Vrijdagmiddag is het 7 tot 10 graden en ook 's nachts blijft het kwik ruim boven het vriespunt deze week.

Warmst: Koudst: Natst:

L 980

Regen en wind

0

0 99

opklaringen

4

00

1B0ERLIJN 10

LONDEN PARIJS

sneeuw

1020

1025

1030

WARSCHAU

1015

mist

4 4

wind in Bft

8

ROME

LISSABON

koufront

5

H

hogedrukgebied

L

lagedrukgebied

ATHENE CANARISCHE EILANDEN

<-15°

-1000- isobar

NEDERLAND stad

weer

°C weer

°C

Amsterdam Apeldoorn Arnhem Breda Den Bosch Den Haag Den Helder Eindhoven Emmen Enschede Groningen Leeuwarden Lelystad Maastricht Middelburg Nijmegen Rotterdam Terschelling Utrecht Venlo Vlissingen Winterswijk Zierikzee Zwolle

regen regen regen regen regen regen regen regen regen regen regenbui regen regen regen regen regen regen regen regen regen regen regen regen regen

11 11 11 12 12 12 11 11 11 11 11 10 11 11 12 11 12 10 12 11 12 11 12 11

12 11 11 12 12 12 12 13 11 12 11 11 12 12 14 13 12 12 12 13 14 12 13 12

VANDAAG

MAANDAG

MORGEN

regenbui regen regen neerslag regen regen neerslag regen regen regen regenbui regenbui regen regen regen regen neerslag neerslag regen regen regen regen regen regen

DINSDAG

EUROPA stad

VANDAAG

Athene Barcelona Berlijn Boedapest Bordeaux Brussel Dublin Frankfurt Heraklion Innsbruck Kopenhagen Las Palmas Lissabon Londen Madrid Milaan Moskou Nice Oslo Parijs Rome Sofia Stockholm Warschau

°C

zonnig bewolkt regenbui regenbui zonnig regen regen regen regenbui bewolkt onweer bewolkt bewolkt regen zonnig bewolkt sneeuw zonnig bewolkt bewolkt zonnig zonnig regenbui regenbui

15 17 8 10 14 11 10 11 17 8 6 24 17 14 14 9 0 18 -1 12 14 11 1 6

WOENSDAG

-15°/ -10° -10°/ -5°

MORGEN

weer

weer

°C

zonnig zonnig regenbui regenbui zonnig regen neerslag regenbui zonnig bewolkt regenbui zonnig bewolkt bewolkt bewolkt zonnig sneeuw zonnig bewolkt bewolkt bewolkt bewolkt zonnig neerslag

TUNIS

19 18 9 12 12 12 12 13 18 9 6 24 16 13 14 9 0 18 -1 13 15 14 0 6

DONDERDAG

WERELD stad

-5°/ 0°

0°/ 5°

VANDAAG

onweer bewolkt zonnig bewolkt bewolkt zonnig zonnig bewolkt zonnig regenbui zonnig onweer bewolkt bewolkt bewolkt zonnig bewolkt onweer zonnig regenbui bewolkt zonnig bewolkt bewolkt

VRIJDAG

10°/ 15°

°C weer

°C

16 34 29 22 34 29 27 22 19 31 22 25 24 10 34 0 4 A 31 22 14 5 18 7

16 34 30 22 33 29 28 22 21 23 22 A 24 A 32 0 6 32 37 20 15 11 20 8

zonnig bewolkt zonnig zonnig bewolkt zonnig regenbui bewolkt zonnig regenbui zonnig regenbui bewolkt regenbui onweer bewolkt zonnig onweer zonnig regenbui zonnig regenbui bewolkt regenbui

12°

8° W

5

9° 50%

12° ZW 4

10° 40%

12° ZW 4

8° 90%

10° ZW 3

6° 60%

ZATERDAG

8° ZW 2

4° 10%

15°/ 20°

20°/ 25°

25°/ 30°

30°/ 35°

>35°

ZON

MORGEN

weer

Antalya Bangkok Buenos Aires Casablanca Curaçao Delhi Johannesburg Lima Los Angeles Melbourne Mexico City Nairobi New Orleans New York Paramaribo Peking Seoul Singapore Sydney Tel Aviv Tokio Toronto Tunis Vancouver

5°/ 10°

8,8 °C 6,1 °C 3,00 mm

90%

ISTANBOEL

DUBROVNIK

MADRID

warmtefront

8°

VANDAAG

08:23 uur 16:33 uur

MORGEN

08:25 uur 16:32 uur

MAAN VANDAAG

21:37 uur 11:50 uur

MORGEN

22:41 uur 12:22 uur

MAANSTANDEN

Laatste kwartier Nieuwe maan Eerste kwartier Volle maan

03 dec 11 dec 18 dec 25 dec

HOOGWATER

Delfzijl Dordrecht Harlingen IJmuiden Rotterdam Stavenisse Vlissingen Yerseke

02:15 uur 06:55 uur 00:05 uur 06:26 uur 06:29 uur 06:15 uur 04:36 uur 06:18 uur

WATERHOOGTE (CM)

VANDAAG

Arnhem Keulen Konstanz Lobith Zwolle

824 242 307 875 66

14:50 uur 19:13 uur 12:14 uur 18:32 uur 18:46 uur 18:40 uur 16:55 uur 18:40 uur

MORGEN

-4 -6 0 -16 10

ZW 3

colofon Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, tel. 0342 411 711, Postbus 111, 3770 AC Barneveld, www.nd.nl Nederlands Dagblad B.V. maakt deel uit van Nedag Uitgevers B.V. Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper Uitgever: Rinder Sekeris

redactieadressen algemeen Postbus 111, 3770 AC Barneveld, tel. 0342 411711, fax 0342 411611; e-mail: redactie@nd.nl politieke redactie: Postbus 20018, 2500 EA Den Haag, tel. 070 3183180; fax 070 3453101, e-mail: politiek@nd.nl abonnementen tel. 0342 411711, fax 0342 411613 e-mail: abonneeservice@nd.nl abonnementsprijzen: per maand € 33,90 per kwartaal € 96,90 per jaar € 369,00 In de abonnementsprijs voor de papieren versie is 1,25% toeslag opgenomen voor toegang tot alle digitale producten.

combinatieabonnementen: Zaterdag papier en door de week digitaal: per maand € 20,50, per kwartaal € 59,90, per jaar € 230,oo.

Vrijdag, zaterdag papier en door de week digitaal: per maand € 22,50, per kwartaal € 66,50, per jaar € 255,35. studentenabonnementen: Papier: per maand € 16,95, per kwartaal € 48,45, per jaar € 184,50.

Zaterdag papier, door de week digitaal: per maand € 10,25, per kwartaal € 29,95, per jaar € 115,00. algemene voorwaarden: Prijzen zijn inclusief btw en gelden bij automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 toeslag per betalingsperiode. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan.

Opzeggen van een abonnement kan zowel telefonisch, schriftelijk als per e-mail. Daarbij willen wij graag weten wat de reden van opzegging is. De opzegging moet een maand voor de nieuwe betaalperiode binnen zijn bij de afdeling abonneeservice. Het moment van opzeggen is de dag waarop de opzegging bij de afdeling abonneeservice binnen is. Tijdige opzegging van een abonnement voorkomt een stilzwijgende voortzetting.

Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. gegevens vast voor de uitvoering van de abonnementsovereenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om abonnees te

informeren over de andere diensten en producten van titels en werkmaatschappijen van Nedag. Als u die informatie niet wenst, kunt u dat schriftelijk melden of een formulier aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. advertenties tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; fax 0342 411612; e-mail: advertentie@nd.nl familieberichten € 1,21 (incl. 21% btw) per mm, per kolom; e-mail: familiebericht@nd.nl. Via site € 1,09 (incl. 21% btw) per mm, per kolom. rubrieksadvertenties zie nd.nl/adverteren sluitingstermijn rubrieksadvertenties één dag voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke advertenties reserveren vóór 09.00 uur, aanleveren vóór 11.00 uur; familieberichten vóór 13.00 uur; geboorte- en overlijdensadvertenties vóór 16.00 uur.

Advertenties voor maandageditie: zakelijke advertenties vrijdags tot 12.00 uur; rubrieksadvertenties vrijdags tot 12.00 uur; familieberichten e-mail of fax zaterdags tot 17.00 uur. auteursrechten Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., c.q. de desbetreffende auteur.

bank IBAN NL21INGB0659441144 BIC-code INGBNL2A Identificatienummer: NL44ZZZ090569430000 bezorging Informatie over bezorging tijdens kantooruren: 0342 411711 . Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 uur. Mailen kan ook: service@nd.nl of ga naar onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen krant hebt ontvangen.

Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van deze service, vermeld dan uw e-mailadres, postcode en huisnummer. nd in aangepaste leesvorm Het ND is in aangepaste leesvorm verkrijgbaar bij Stichting Aangepast Lezen, Den Haag, tel. 070 3381500. klanten@aangepastlezen.nl redactie hoofdredactie Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), Frans Tijssen (secretaris) eindredactie Hugo de Bruijne, Cees Dorland, Reiny de Fijter, Jenneke van Garderen-Hoogland, Hilbert Meijer (dagkrant), Annemarie Eversdijk-Cornelisse (Leven),

Dick Schinkelshoek (Gulliver), Reina Wiskerke (Zeven), Marieke Westerterp-van Vuren (internet) cultuur, media & wetenschap Rien van den Berg, Maurice Hoogendoorn, Marc Janssens, Hilbrand Rozema, Roel Sikkema wereld Jan van Benthem, Tilly Dodds-Reijnen, Ruurd Ubels, Herman Veenhof, Gerhard Wilts, Peter Bergwerff (Europa). politiek & economie Gerard Beverdam, Piet de Jong, Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot kerk & religie Gerald Bruins, Daniël Gillissen, Gerard ter Horst, Wim Houtman, Machteld Meerkerk-Brouwer, Dick Schinkelshoek, Linda Stelma-de Haan binnenland & samenleving Stephan Bol, Willem Bouwman, Sophia Geuze-Verboom, Hans Hopman, Hilbert Meijer, Petra Noordhuis, Aaldert van Soest opinie & debat Peter Bergwerff, Wim Houtman, Frans Tijssen, André Zwartbol bureauredacteuren Harm Bosma, Jenneke van Garderen-Hoogland, Roeland van Mourik, Harco Ploegman, Jan-Willem Veenhof vormgeving Egbert Bonte, Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, Debora Post, Wilco Pot, Hendrik Jan Vermeer, Christel Versteeg-van de Pol

20 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

nieuw squiz

recep t redactie nd nd.nl/koken beeld nd

Roeland van Mourik • beeld anp

Wit-rood snacken Snackketen Febo stopt met het geel in zijn huisstijl. Bij de opening van de 67e vestiging stapte het snackrestaurant vorige week over op verfijnd wit met een rode rand. Ik dacht even dat ze het over hun kroket hadden, maar het gaat over hun huisstijl. De nieuwe kleuren moeten de snackfilialen een luxere uitstraling geven. Luxe kroketten, nu ook in de PC Hooftstraat (waar het nieuwste filiaal geopend is). Ik kon de neiging niet weerstaan en stond even later samen met een stel voetbalvrouwen in de rij voor het wit-rode frietkot. Voor mijn

ogen zag ik een nazaat van oprichter Johan Izaäk de Borst nog net een kroketje in het vet laten glijden.

Iemand anders deponeerde hem vervolgens in het vakje. Ja, merkbaar anders, proefde ik bij de eerste hap.

Net zoals de Raider beter smaakte toen het een Twix werd. Verandering van spijs doet eten, maar verandering van huisstijl ook. Al is het maar omdat de publiciteit erover wonderen doet. Er wordt over geschreven, ook op deze plek. Dus als u de komende tijd lange rijen bij de Febo ziet, weet u hoe het komt.

Sinaasappelmuffins Zelf sinaasappelmuffins maken kan met onderstaand recept. Het komt van de website www.voedingscentrum. nl/recepten.

benodigdheden (voor 10 personen): • 1 (onbespoten) sinaasappel • 40 gram gepelde walnoten • 3 eetlepels olie • 1 dl halfvolle melk • 1 ei • 225 gram zelfrijzend bakmeel • 3 eetlepels suiker Materialen: • 10 papieren cakevormpjes (caises) of een bakvorm voor scones

1 Van wie maakte portretschilder Julius Amatus Roeting een schilderij?

2 Wie kopen graag auto’s?

3 In wat voor tijd was Athanasius kerkvader?

oplossing vorige nieuwsquiz Het woord van 23 november is ‘ster’.

De antwoorden zijn Schouten, Tunesië, Eric Wiebes, en Rusland.

▶▶ meer info: www.voedingscentrum.nl/ recepten

bereiding Begin met het voorverwarmen van de oven op 175 °C. Boen de sinaasappel goed schoon met warm water en snijd hem in stukken.

Hak de sinaasappel in een keukenmachine of met een staafmixer in kleine stukjes.

Voeg de noten toe en hak ze mee klein.

Voeg de olie, de melk en het ei toe en meng dit erdoor.

Doe in een kom het zelfrijzend bakmeel met de suiker.

Roer met een vork de sinaasappelmassa erdoor.

Verdeel het deeg over de 10 vormpjes.

Bak de muffins op de bakplaat midden in de hete oven in 20 minuten gaar.

Laat ze afkoelen en geef er eventueel wat sinaasappelmarmelade verdund met sinaasappelsap bij.

Opeens klonk er een harde bons.

David schrok, maar Chana glimlachte tevreden. ‘Mooi zo. Nu kunnen we écht aan de slag. Help eens een handje.’

De soldaat die in de deuropening had staan wachten, was gevallen en lag nu met gesloten ogen op de grond.

Chana pakte hem onder zijn armen en sleurde hem de cel in. David schoot snel te hulp. ‘Wat gebeurt er?’ fluisterde hij.

Chana knipoogde. ‘Waar een beetje slaapmiddel al niet goed voor is. Alles loopt op rolletjes! Het duurt een uur voor hij wakker wordt en in die tijd zijn wij er allang vandoor. Pff, wat is die man zwaar!’

Hijgend knielde ze neer bij de spullen die ze voor David had meegenomen.

‘Hier, trek dit snel aan. De komende minuten ben jij Mirjam.’

Verbaasd opende David het pakket met doeken en ontdekte dat het een meisjesmantel en -hoofddoek waren.

In een mum van tijd had hij de spullen over zijn eigen kleren aangetrokken.

Chana lachte toen ze het resultaat zag.

‘Trek die hoofddoek maar ver over je hoofd heen, en zeg niets. Laat het praten maar aan mij over.’

feuilletons

puz zel

David en Mirjam LIGHT

2 1

7

OPLOSSING WOORDZOEKER VAN ZATERDAG

3

2 9 3 4 3 9 1 5 9 6 3 5 4 2 4 2 9 7 8 5 9 7 6 8 8 1 4 7

Shuttle

OPLOSSING SUDOKU MEDIUM VAN ZATERDAG 9 8 5 7 1 4 2 3 6

3 7 2 5 6 9 4 8 1

6 4 1 2 8 3 5 9 7

2 9 6 8 3 5 7 1 4

4 5 7 1 9 2 3 6 8

8 1 3 4 7 6 9 2 5

7 6 9 3 4 1 8 5 2

1 2 4 9 5 8 6 7 3

5 3 8 6 2 7 1 4 9

71. ‘Wat lief!’ Hij keek haar vragend aan. Chana knikte geruststellend.

‘Word je goed behandeld?’

‘Ik mag niet klagen.’

‘Weet je al iets over je proces?’

‘Nee, helemaal niks. Sinds je vorige bezoek ben ik mijn cel niet uit geweest.’

‘Je krijgt de groeten van iedereen.’

‘Doe de groeten terug. Ik mis ze!’ zei David.

‘De tijd is bijna om,’ waarschuwde de soldaat.

Chana keek om. ‘Hè, wat jammer, zo snel al.’

Ze pakte de bundel die ze bij zich droeg. ‘Dat vergat ik bijna. Kijk eens, hier zijn de dadels. En verder heb ik nog wat brood en gekookte eieren meegebracht.’ Ze stalde alles langzaam voor David uit.

Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes.

wordt vervolgd

Over bergen heen HEAVY

8 1

© Sanders Puzzelboeken 151130

7 6

2 7

2 9 5

9

OPLOSSING SUDOKU HEAVY VAN ZATERDAG

8 1

5 4

7 9

6 4 8

5

2 3

7 8 3 5 4 9 6 2 1

1 4 5 2 3 6 8 9 7

6 9 2 1 7 8 5 4 3

5 6 1 4 9 7 3 8 2

2 7 9 8 5 3 1 6 4

4 3 8 6 2 1 9 7 5

8 2 6 3 1 4 7 5 9

3 5 7 9 6 2 4 1 8

9 1 4 7 8 5 2 3 6

249. ‘Iedereen zou precies hetzelfde hebben gedaan.’

‘Ben, je bent lang genoeg dokter om te weten dat er maar heel weinig mensen op deze planeet rondlopen die hadden kunnen doen wat jij deed. Meer dan een maand heb je met die vrouw rond gesleept, in ijzige vrieskou, bijna honderdtwintig kilometer lang.

Ik keek uit het raam naar de wit besneeuwde bergen in de verte. Het was vreemd om er vanaf de andere kant naar te kijken.

Een maand geleden stond ik op het vliegveld van Salt Lake City en vroeg me af wat er aan de andere kant van die bergen was. Nu wist ik het.

Ik stel me zo voor dat de tralies van de gevangenis op dezelfde manier werken.

En misschien een graf. ‘Ik heb gewoon de ene voet voor de andere gezet.’

‘Ik heb je collega’s in het Baptist Hospital in Jacksonville opgebeld.

Ze waren dolblij, om het zacht uit te drukken. Opgelucht te weten dat je nog leeft. Ze vroegen zich af wat er met je gebeurd was en zeiden dat het niets voor jou was om zomaar van de aardbodem te verdwijnen.’

‘Dank je wel.’

‘Wat verder nog? Er is toch nog wel iets wat ik voor je kan doen?’

Ik trok een wenkbrauw op. ‘In mijn ziekenhuis weten we wie de beste verpleegsters zijn. Die vallen op. Als je ervoor zou kunnen …’

Hij knikte.

‘Daar is al voor gezorgd. Ashley heeft ze nu en houdt ze vierentwintig uur per dag.’

Ik draaide mijn lege beker om. ‘Is er iemand die weet hoe hij een latte moet maken, of een cappuccino?’

‘Wat je maar wilt.’

Zijn antwoord weergalmde in mijn hoofd. We waren weer terug in de wereld waar er op verzoek zoveel koffie beschikbaar was als we maar wilden.

De discrepantie was haast hoorbaar.

Later op de ochtend werd ze wakker. wordt vervolgd

21 nederlands dagblad maandag 30 november 2015

en verder

spoorwerk

kerknieuws

redactie nd • beeld nd

■ protestantse kerk intrede 6 december Bruchem-Kerkwijk-DelwijnenNederhemert (hervormd): proponent A. van Zetten uit Lienden.

Sibculo (gereformeerd, deeltijd): ds. H. Dorgelo uit Ommen (geestelijk verzorger Oldehagen), die ook deeltijd-predikant blijft in Hardenberg-Heemse (Baalder Esch).

Prorail heeft tot maandag 7 december werkzaamheden aan het spoor gepland.

Meer informatie: ns.nl/werktrajecten

Zwolle-Wierden | van maandag tot en met vrijdag vanaf 20.30 uur, tot en met vrijdag 18 december.

Rotterdam Centraal-Hoek van Holland Haven | vrijdag 4 december tot 05.30 uur.

Rotterdam Centraal-GoudaWoerden-Utrecht Centraal zaterdag 5 en zondag 6 december.

Utrecht Centraal-’s-Hertogenbosch | zaterdag 5 en zondag 6 december.

Schiphol-Diemen-Zuid/Utrecht Centraal | zaterdag 5 en zondag 6 december.

Diemen-Zuid-Amersfoort zaterdag 5 en zondag 6 december.

Amsterdam Centraal-Hannover Hbf-Berlin Ostbahnhof zaterdag 5 en zondag 6 december.

■ unie van baptisten

Vertrekkend ChristenUnie-politicus Arie Slob en CDA-wethouder Hugo de Jonge hebben vorige week het nieuwe gebouw van middelbare school De Passie in Rotterdam geopend. In de zomer verhuisde de school van een oud kantoorpand naar het spiksplinternieuwe gebouw in Katendrecht. In het gebouw zijn ook 135 huurappartementen ondergebracht.

intrede 6 december Rotterdam-Centrum (missionair predikant, deeltijd): kandidaat S. Meindertsma uit Rotterdam, die ook in deeltijd werkzaam blijft als gemeentestichter Rotterdam-Oude Noorden.

■ MediaMasters op de Calvijnschool in Meppel Dordrecht-Geldermalsen in de nacht van zondag 6 op maandag 7 december tussen 00.00 en 04.45 uur.

Rotterdam Centraal-Dordrecht-Roosendaal/Breda in de nacht van zondag 6 op maandag 7 december vanaf 00.40 uur.

Van 20 tot 27 november is de Week van de Mediawijsheid met het thema Media & Respect gehouden. Op de Calvijnschool in Meppel werd eraan meegedaan. Leerlingen van groep 6, 7 en 8 leerden hoe ze wijs kunnen omgaan met de mogelijkheden van nieuwe media. De leerlingen gingen elke dag een uur aan de slag met het project. Er kwamen onderwerpen aan de orde als privacy en cyberpesten. De leerlingen konden samen met hun ouders de Media Quiz spelen, waardoor gesprekken ontstonden over hoe wijs om te gaan met het gebruik van media. Thijmen, een van de leerlingen die meededen aan het project, reageerde op de tip om eerst tot tien te tellen voordat je een bericht plaatst: ‘Ik vind het een slim idee. Nu denk ik eerst na over wat ik op het internet zet en plaats ik niet zomaar iets.’ ▶▶ tips voor deze rubriek? Mail naar enverder@nd.nl

Breukelen-Utrecht Centraal zaterdag 5 en zondag 6 december.

anp

Laatste bomen in herdenkingsbos ▶ Dronten Voor de laatste keer zijn zaterdag bomen geplant in het Koningin Wilhelminabos in Dronten. Met de bomen kunnen mensen een dierbare herdenken die aan kanker is overleden. Met nu bijna vijfhonderd geplante bomen is het bos compleet.

Het telt in totaal 25.000 bomen. <

02-12-1959 opnieuw in beeld Willem Bouwman • beeld france info

Een vloedgolf van zestig meter hoog

Reddingswerkers aan de slag na de doorbraak van de stuwdam bij Fréjus in 1959.

Fréjus is een badplaats aan de Franse Middellandse Zeekust.

De stad ligt aan de monding van de rivier Reyran, die vanuit de bergen door een dal naar de zee stroomt. Vroeger lag er een stuwdam in de rivier, de Malpassetdam, met daarachter een stuwmeer van tweehonderd hectare groot en meer dan vijftig meter diep.

In Fréjus is het goed toeven, de zon schijnt er veel, het strand is dichtbij. Toch is Fréjus een van die plaatsen met een verdrietige bijklank omdat er ooit iets ergs is gebeurd, tijdens een oorlog, of door een aanslag of een natuurramp. Dresden, Lockerbie en Oude Tonge zijn ook zulke namen.

De treurigheid van Fréjus is tot op de minuut en tot op de vierkante meter te herleiden. Op woensdag 2 december 1959, om dertien over negen ’s avonds, was de druk in het stuwmeer zo groot geworden, dat de dam doormidden brak en een vloedgolf van zestig meter hoog met een vaart van zeventig kilometer per uur naar beneden kwam. Binnen enkele minuten waren twee bergdorpjes verwoest en stond Fréjus onder water. Meer dan vijfhonderd mensen verdronken. Het had de afgelopen weken veel geregend, de dam was gebouwd op minder vaste grond.

Waarschuwingen om het water in het stuwmeer te laten zakken, waren genegeerd. De resten van de dam staan er nog en in Fréjus houdt een monument de ramp in herinnering.

22 media maandag 30 november 2015 nederlands dagblad

npo 1 ▶ avrotros, 20.30-21.15 uur

npo 3 ▶ bnn, 20.30-21.25 uur

Radar

Oud en nieuw

De blauwe envelop van de Belastingdienst verdwijnt en dat baart veel mensen zorgen. De Nationale ombudsman deelt deze zorgen en reageert in de uitzending. Ook onderzoekt het programma met de feestdagen voor de deur, alcoholtesters en komt tot wel heel bijzondere resultaten.

De creatieve klussers gaan strandjutten nog voor het afval is aangespoeld op het strand. Ze mogen namelijk schatzoeken tussen het afval dat door vissers uit de zee is gehaald.

npo 2 ▶ kro-ncrv, 19.20-19.50 uur

De wandeling npo 2 ▶ eo, 17.10-17.40 uur

Cabaretier Richard Groenendijk groeit op in een klein, saai dorpje op het Zuid-Hollandse eiland GoereeOverflakkee. Als jongetje heeft hij vaak een grote mond, maar trekt zich ook regelmatig terug in zijn eigen fantasiewereld. Hij doet vooral wat van hem wordt verwacht. Zijn toekomst had hij al uitgestippeld.

Geloof & ‘n hoop liefde

Al 750 jaar heeft Oudewater stadsrechten. Het hele jaar door is dat gevierd.

Een van de belangrijkste gebeurtenissen in de rijke geschiedenis is het beleg door de Spanjaarden van 1575. Daarom aandacht voor noodmunten die tijdens die belegering werden geslagen en het verhaal van de Oudewaterse moord. Oudewater staat bekend om museum ‘de Heksenwaag’.

NPO 1

tv vooraf Rick Timmermans nd.nl/media beeld max

Het eenzaamheidstaboe Nooit meer alleen is een moedig programma dat een belangrijk taboe doorbreekt. En het gaat heerlijk de diepte in.

Lydia, Tini, To, Henk en Koos zijn dappere mensen. Al na vijf minuten kijken moet je dat concluderen. Ze doen namelijk mee aan een programma dat hun eenzaamheid bestrijdt. En je ziet dat het ze moeite heeft gekost om over de drempel van deelname te stappen.

Omroep Max heeft dit programma waarschijnlijk al eerder willen maken. Als omroep voor de ‘bovenste helft’ van onze samenleving, kun je niet om het thema eenzaamheid heen. Wat niet wil zeggen dat jonge mensen geen last hebben van eenzaamheid, maar met hen hierover een programma maken lijkt zo mogelijk nog onmogelijker. Het is een verschijnsel waar Omroep Max alleen al door hun aanwezigheid op de televisie iets aan probeert te doen – tv is een belangrijke vriend van veel eenzamen – maar ze willen hun publiek duidelijk verder dienen. Daarin slagen ze met dit programma.

Het is Lydia die voelbaar maakt hoeveel pijn eenzaamheid doet.

Ze is halverwege de vijftig. Toen ze haar kind verloor aan een hersentumor, het meisje was acht, spatte de wereld in duizenden fragmenten uiteen. Het ging niet meer met haar man, de mensen uit haar kerk toonden zich niet langer en er was altijd die gruwelijke pijn van het gemis. Ze trok

zich terug, in lijn met haar karakter. Tegen Martine van Os, de presentator, zegt ze dat haar dagelijkse praatje met de caissière soms het enige menselijke contact is op een dag. ‘Goedemiddag. Wilt u een bonnetje? Nee, bedankt.’

Daar doet ze het mee. Ze is er niet gerust op. Als dit veel langer op deze manier doorgaat, wordt het nog eens te veel.

De coach die de deelnemers helpt hun eenzaamheid te overwinnen kan dat alleen maar beamen.

Eenzaamheid is als honger en dorst, een gemeen ding met een ‘gigantisch gezondheidsrisico’.

Met oefeningen en huiswerk probeert ze te bewerken dat de eenzamen de verbindingen met anderen weer op orde krijgen. Want wat zo vervelend is aan eenzaamheid, is dat het niet meer lukt om leuk met andere mensen om te gaan, terwijl dat is wat je zo graag wilt.

Stuk voor stuk leren we in de eerste aflevering de ouderen kennen die meedoen. Van Os schuwt de moeilijke vragen niet. Ze is in staat mensen hun hart te laten openen voor haar. Dat levert schitterende televisie op. Dat dit lukt is geen vanzelfsprekendheid.

Eenzaamheid is omgeven door schaamte. Het niet in staat zijn intermenselijke contacten te onderhouden, voelt makkelijk als falen. Ook bij de deelnemers.

Maar de zielenpijn, zoals een van de deelnemers zegt, is te groot om te laten doorzeuren. ▶▶ Nooit meer alleen, MAX, NPO 1, 22.10-23.00 uur

08.30 NOS Journaal. 08.40 Goedemorgen Nederland. 09.00 NOS Journaal. 09.15 Nederland in beweging! 09.30 NOS Journaal.

09.40 MAX Geheugentrainer. 10.00 NOS Journaal. 10.15 Tijd voor MAX Maakt Mogelijk & Hallo Nederland. 11.00 NOS Journaal.

11.15 Tijd voor MAX Maakt Mogelijk & Hallo Nederland. 11.40 NOS Journaal. 12.00 NOS Journaal. 12.15 NOS Journaal. 12.30 NOS Journaal. 12.40 NOS Journaal. 13.00 NOS Journaal. 13.20 NOS Journaal. 13.35 NOS Journaal. 14.00 NOS Journaal. 14.15 NOS Journaal. 14.30 NOS Journaal. 14.40 NOS Journaal. 15.00 NOS Journaal. 15.30 Pauw.

16.25 Baas Raymann. 17.00 KRO Kindertijd.

17.25 Sesamstraat: 10 voor... 17.35 Sesamstraat. 17.55 Politieke partijen ..................

18.00 18.15 18.45 19.00 20.00 20.30 21.15 22.10 23.00 23.55

NOS Journaal.

EénVandaag.

NOS Sportjournaal.

De Wereld Draait Door.

NOS Journaal.

Radar.

Memories.

Nooit meer alleen.

Pauw.

NOS Journaal

00.20 Pauw. 01.20 EénVandaag.

NPO 2 06.25 Geloof & 'n hoop liefde. 07.00 NOS Journaal met gebarentolk. 07.15 NOS Journaal. 07.30 NOS Journaal met gebarentolk.

07.35 NOS Journaal. 07.40 NOS Journaal.

07.45 NOS Journaal. 08.00 NOS Journaal met gebarentolk. 08.15 NOS Journaal. 08.30 NOS Journaal. 08.35 NOS Journaal. 08.45 NOS Jeugdjournaal met gebarentolk. 09.00 NOS Journaal met gebarentolk. 09.15 Metterdaad.

09.25 Brandpunt Reporter. 10.00 Buitenhof.

11.00 Landinwaarts. 11.30 De Wereld Draait Door. 12.25 BinnensteBuiten. 12.57 Politieke partijen. 13.00 NOS Journaal. 13.15 NOS Studio Voetbal. 14.15 MAX Maakt Mogelijk.

14.30 De Wandeling. 15.00 De reünie. 16.00 NOS Journaal. 16.10 Nieuwe dag. 16.35 Bakkie troost. 17.00 NOS Journaal. 17.10 Geloof & 'n hoop liefde. 17.40 Tijd voor MAX & Hallo Nederland ............................................

18.45 19.20 19.50 20.25 21.25 22.00 23.00

BinnensteBuiten.

De Wandeling.

Met het mes op tafel.

2Doc: Mijn kanker.

Volgens Jacqueline.

Nieuwsuur.

Wolf Hall

00.05 Podium Witteman. 01.05 Nachtzoen.

01.20 Nieuwsuur. 02.15 Nieuwsuur.

NPO 3 10.40 Het molletje. 10.50 Joe & Jack. 11.00 Bruine beer in het blauwe huis. 11.20 Bol & Smik. 11.40 Calimero. 11.50 Heidi. 12.10 Wickie de Viking. 12.30 Het Sinterklaasjournaal.

12.40 Buurman en buurman. 12.45 Shaun het schaap. 12.50 Q Pootle 5. 13.05 Olivia.

13.20 KRO Kindertijd. 13.45 Sesamstraat: 10 voor... 14.00 Het Sinterklaasjournaal. 14.10 Sesamstraat. 14.25 Pingu. 14.30 Timmy tijd.

14.40 Tip de muis. 14.50 Angelina Ballerina.

15.05 Lassie Animated. 15.25 Peanuts.

15.35 Beste vrienden quiz. 16.00 SpangaS. 16.25 Het Sinterklaasjournaal. 16.35 Freeks wilde wereld. 16.45 Street Magic. 17.00 De magische winkel. 17.15 Willem Wever. 17.40 Checkpoint ...........................................

18.00 18.10 18.25 18.45 18.55 19.25 19.55 20.30 21.25 22.10 22.45 23.30

Het Sinterklaasjournaal.

Zapp Magic Battle.

Het Klokhuis.

NOS-Jeugdjournaal.

SpangaS. Brugklas.

Jan rijdt rond.

Oud en Nieuw.

Alpacas.

Sluipschutters.

Jan is de beste.

De Wereld Draait Door

00.30 Alpacas. 01.10 Oud en Nieuw.

▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl of op Teletekst pagina 200 .............................................. ▹▹

VRT 12.35 Blokken. 13.00 Het Journaal. 13.25 Het Weer. 13.30 Iedereen Beroemd. 13.50 Thuis.

14.15 Paul O'Grady: For the love of Dogs.

14.40 Wild at Heart. 15.25 Million Dollar Intern. 16.15 De topcollectie van...16.45 Clips.

16.50 James Martin: Home Comforts. 17.35 Buren ..................................................

18.00 Het Journaal. 18.10 Het Weer.

18.15 Dagelijkse kost. 18.30 Blokken.

19.00 Het Journaal. 19.40 Iedereen Beroemd. 20.05 Het Weer. 20.10 Thuis.

20.40 Ten oorlog. 21.25 Beroepen zonder Grenzen. 22.15 Van Gils & gasten.

23.00 Het Journaal. 23.15 Major Crimes.

23.59 Keno

ARD

BBC 1 12.45 Rip Off Britain: Food. 13.15 Bargain Hunt. 14.00 BBC News at One; Weather.

14.30 BBC Regional News and Weather. 14.45 Doctors. 15.15 The Doctor Blake Mysteries.

16.10 Escape to the Country. 17.15 Flog It! .....

18.15 Pointless. 19.00 BBC News at Six; Weather. 19.30 BBC Regional News Programmes. 20.00 The One Show.

20.30 Fake Britain. 20.57 BBC News and Regional News. 21.00 EastEnders. 21.30 Panorama: British Bribery Exposed.

22.00 Tomorrow's Food. 23.00 BBC News at Ten. 23.25 BBC Regional News and Weather. 23.35 Have I Got a Bit More News for You

BBC 2

12.00 Tagesschau. 12.15 ARD-Buffet. 13.00 ARD-Mittagsmagazin. 14.00 Tagesschau.

14.10 Rote Rosen. 15.00 Tagesschau. 15.10 Sturm der Liebe. 16.00 Tagesschau. 16.10 Giraffe, Erdmännchen & Co.17.00 Tagesschau.

17.15 Brisant ..........................................

07.45 Oxford Street Revealed. 08.30 Len and Ainsley's Big Food Adventure. 09.15 Sign Zone: Caught Red Handed. 09.45 Sign Zone: Thief Trackers. 10.15 Victoria Derbyshire.

12.00 BBC News. 13.00 Daily Politics. 14.00 Live Snooker UK Championship ..................

18.00 Gefragt – Gejagt. 18.50 Großstadtrevier. 19.45 Wissen vor acht – Zukunft.

19.50 Wetter vor acht. 19.55 Börse vor acht. 20.00 Tagesschau. 20.15 Vorsicht, Verbraucherfalle!21.00 Hart aber fair.

22.15 Tagesthemen. 22.45 Die Story im Ersten: Richter Gottes. 23.30 Geschichte im Ersten: Der geplatzte Traum von Europa – die Saarabstimmung 1955

19.00 Eggheads. 19.30 Strictly Come Dancing – It Takes Two. 20.00 Grand Tours of the Scottish Islands. 20.30 Only Connect. 21.00 University Challenge.

21.30 Simply Nigella. 22.00 London Spy. 23.00 Live at the Apollo. 23.30 Newsnight ...........................................

00.10 Weather. 00.15 Snooker: UK Championship. 01.05 Snooker: UK Championship

Atlantic, wildest ocean on earth Natuurdocumentaire over de Atlantische Oceaan. Canvas, 19.35 uur

NGC 06.00 Ice Road Rescue. 06.45 Air Crash Investigation. 07.35 Area 51. 08.20 The Incredible Dr Pol. 09.05 The Dog Whisperer.

09.55 Naked Science. 10.50 Seconds from Disaster. 11.10 The Incredible Dr Pol. 12.00 Highway Thru Hell: Canada. 12.50 Ultimate Airport Dubai. 13.40 Breakthrough. 14.30 Nazi Death Camp. 15.26 The Border. 16.20 Seconds from Disaster. 17.15 Air Crash Investigation .................................................

18.10 Hitler's Last Year. 19.05 The Incredible Dr Pol. 20.00 Ice Road Rescue.

21.00 Yukon Gold. 22.00 Dirty Rotten Survival. 23.00 Surrender .................

00.00 Naked Science. 01.00 Survive the Tribe. 02.00 Drugged. 02.50 Situation Critical. 03.40 Air Crash Investigation. 04.30 Surrender. 05.15 Dirty Rotten Survival.

23 media nederlands dagblad maandag 30 november 2015

npo radio 5 ▶ Human, 19.02-20.00 uur

OBA live

npo 2 ▶ ntr, 20.25-21.25 uur

2doc: Mijn kanker Met een ongekende directheid brengt cameravrouw en regisseur Meral Uslu haar behandeling van borstkanker in beeld. We zien artsen, fysiotherapeuten, verpleegkundigen, lotgenoten en naasten met haar in gesprek over alle facetten van de medische en persoonlijke achtbaan die volgde op de diagnose.

RTL 4 10.00 Koffietijd. 11.00 Goede tijden, slechte tijden. 11.35 The Bold and the Beautiful.

12.10 The Bold and the Beautiful. 12.40 Teleshop 4: Dit is mijn toekomst. 13.30 WoonTips. 14.00 Extreme bruiden. 15.00 Derek Ogilvie. 16.00 RTL Nieuws. 16.05 Een nieuw begin. 17.05 Dr. Phil ......................

18.00 RTL Nieuws. 18.15 Editie NL. 18.35 RTL Boulevard. 19.30 RTL Nieuws. 19.50 Uit eigen keuken. 19.55 RTL Weer. 20.00 Goede tijden, slechte tijden. 20.30 Crime Scene Investigation. 21.25 CSI Cyber. 22.30 RTL Late Night. 23.50 RTL Nieuws ........................................

00.00 RTL Weer. 00.10 RTL Boulevard.

RTL 5 10.05 Teleshop 5: Tommy Teleshopping.

13.00 Teleshop 5: Dit is mijn toekomst.

14.00 Teleshop 5: Kortingsbrigade.nl. 14.15 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 16.00 Teleshop 5: Kortingsbrigade.nl. 16.30 Wie Is De Chef?17.00 TopChef: De 12 provincies ......

18.00 Even krap bij kas. 18.30 De vijftien vetste video's van vandaag.

19.00 Wie is de Sjaak?19.30 Gordon Ramsay: Oorlog in de keuken!20.30 De slechtste chauffeur van Nederland.

21.30 Sex Academy. 22.30 Blind naar de top. 23.30 De vijftien vetste video's van vandaag .......................................

Denker des Vaderlands Marli Huijer komt praten over de slachtoffercultuur van seksueel geweld. Van rassen-, homo-, sekse- of leeftijdsdiscriminatie: iedereen is tegenwoordig wel érgens slachtoffer van. Leidt dit tot inflatie van het slachtofferschap?

En zijn er eigenlijk nog daders over? Marli Huijer en Pieter Pekelharing buigen zich over de slachtoffercultuur door de jaren en emancipatiegolven heen.

SBS 6 08.00 Tommy Teleshopping. 12.30 AstroTV. 13.30 Tommy Teleshopping. 14.10 Everyday Gourmet with Justine Schofield. 14.40 Thuis op zondag. 16.05 De grote verbouwing.

17.05 Huizenjacht ..................................

18.00 Hart van Nederland – Vroege editie. 18.15 Shownieuws – Vroege editie. 18.30 MasterChef Australië. 19.30 Utopia. 20.05 De leukste websnacks.

20.30 Dokter Tinus. 21.25 Bonje met de buren. 22.30 Hart van Nederland – Late editie. 22.50 Shownieuws – Late editie.

23.25 Piets weerbericht. 23.30 Utopia .

00.05 Jupiler League. 01.05 RelaxTV. 05.00 Loop: Hart van Nederland – Late editie.

RTL 7 09.40 De Pfaffs. 10.20 De Pfaffs. 11.00 Everybody Loves Raymond. 11.30 Everybody Loves Raymond. 12.00 The King of Queens.

12.30 The King of Queens. 13.00 Politie op je hielen. 14.00 Stop! Politie. 15.00 Flodder. 15.30 Flodder. 16.00 Everybody Loves Raymond. 16.30 Everybody Loves Raymond.

17.00 The King of Queens. 17.30 The King of Queens ................................................

18.00 Cops. 18.30 Politie op je hielen. 19.30 Stop! Politie. 20.30 Voetbal Inside. 22.00 Nog meer voor mannen.

22.40 Red Bull Knock Out. 23.40 Helden van 7: Ruige mannen: Ice Road Truckers

00.00 Wie is de Sjaak?00.30 Teleshop 5

Reformatorische Omroep 09.00 RO non-stop. 09.25 Dagopening.

12.00 RO non-stop. 14.00 Aan tafel ...........

18.00 RO non-stop. 19.00 Non-stop orgelmuziek. 20.00 Dagopening. 22.00 StudioCentraal. 22.15 Dagsluiting ........

00.00 RO non-stop. 02.00 RO non-stop.

03.00 RO non-stop anderstalig.

Ten Oorlog Trektocht langs de frontlijn van de Eerste Wereldoorlog. Een, 20.40 uur

Family7 06.00 Verhalen van Hoop. 06.30 Eindtijd & Profetie. 07.00 Hillsong Live. 07.30 Chi Rho. 08.00 Homecoming. 08.30 700 club Canada – Israël. 09.00 Wijs. 09.30 Het Bloedverbond. 10.00 In Touch. 11.00 I24 News. 11.15 Geboren om te groeien. 11.22 Geboren om te groeien. 11.30 Building a difference. 12.00 G-time TV. 12.30 Nehemia. 13.30 Arjan en Efi Knevel. 14.00 Eindtijd & Profetie. 14.30 Wijs.

15.00 Verhalen van Hoop. 15.30 In Touch.

16.30 Chi Rho. 16.55 De fakkeldragers. 17.30 Youthbytes ............................................

Groot Nieuws Radio

V/R/\L

Wouter van der Toorn nd.nl/columns beeld Youtube

In welke zeepbel zit jij?

Wat trekt de aandacht op sociale media? Vandaag: de ‘filterbubble’.

Oh, je wist niet dat je in een zeepbel zit? Nou, zie je wel, direct al een hint dat je misschien even moet doorlezen. Want …we zitten allemaal zeer waarschijnlijk in onze eigen zeepbel zonder dat we het doorhebben. Een internetzeepbel waarvan je misschien weleens iets hebt gemerkt als je bijvoorbeeld eens de computer van een ander gebruikt en je ziet dat je andere resultaten krijgt in de zoekmachine. Maar eerlijk, meestal heb je het gewoon niet door. Onbewust ga je ervan uit dat de informatie die jij krijgt de informatie is die voor de hele wereld beschikbaar is. Dat laatste is meestal wel waar in de zin dat iedereen de informatie zou kúnnen zien, maar iedereen krijgt andere informatie te zien. Dat heeft te maken met die zeepbel. Op z’n Engels, we zitten allemaal in een ‘filterbubble’.

Hoe komt het dat je in die bubble zit? Simpel gezegd heeft alles te maken met scripts, algoritmes en ingewikkelde technische zaken die Goog-

le, Twitter, Facebook, Yahoo en al die andere bedrijven gebruiken om internet zo comfortabel mogelijk voor je te maken. En comfortabel op internet betekent dat je zo veel mogelijk de informatie krijgt die jij interessant vindt in je zoekresultaten en de updates op Facebook.

Er is een schaduwrand aan dit al-tepersoonlijke internet. Je komt namelijk vast te zitten in een ‘filterbubble’ en je ziet nauwelijks informatie meer die jouw ideeën bevraagt en uitdaagt, die je wereldbeeld ter discussie stelt en die je helpt om je blik op de werkelijkheid te verbreden. In een tijd waarin we nu zitten met grote

ophef in de regio Harco Ploegman nd.nl/media beeld Tweakers.net

uitdagingen heb je juist de nuance van andere meningen nodig. Op deze manier krijg je vooral bevestiging van je denkbeelden zonder dat deze bevraagd worden door andere informatie. Op Facebook creëer je eenvoudig je eigen bubble door de vrienden die je hebt en de pagina’s die je liket.

Je krijgt wat je wilt en waar je toch al van houdt. Kijk, zo helpt Facebook je aan een goed gevoel van bevestiging.

Niets mis mee toch?

Nou, een filterbubble kan grote consequenties hebben, betoogde Eli Pariser een paar jaar geleden al in zijn boekje The Filter Bubble: What the Internet Is Hiding from You. Volgens hem kan deze technologie slecht uitpakken voor ons en zelfs een bedreiging zijn voor de democratie. Wil je uit je eigen bubble kruipen, dan is het wel handig als je je er eerst bewust van bent. Dat zou een mooie stap zijn.

Meer ontdekken? Check eens de TED-talk van Eli Pariser uit 2011 (nee, het is geen nieuw fenomeen): ▶▶ www.ted.com/talks/eli_pariser_ beware_online_filter_bubbles

t ip s tarief € 15,15 voor de eerste drie regels en voor elke volgende regel € 5,61 (incl. 21% btw); tekst wordt

■ slaapster zorgt voor commotie in Doorwerth Stel, je bent moe en zit in de auto.

Wat dan? Dan zet je de auto gewoon even langs de kant voor een dutje. Een vrouw uit Renkum zorgde vrijdag volgens omroep Gelderland voor rumoer in de buurt toen ze een hazenslaapje deed langs de kant van de Van der Molenallee in Doorwerth. Buurtbewoners belden de hulpdiensten omdat zij dachten dat de vrouw niet goed was geworden, maar er bleek niets aan de hand te zijn. De vrouw was simpelweg moe. Een aangerukte ambulance keerde onverrichter zake terug, maar van de politie moest de vrouw lopend haar weg vervolgen.

■ man uit Schoonebeek vrijgesproken van oplichting Een 33-jarige man uit Schoonebeek is door de rechtbank in Assen vrijgesproken van oplichting, zo meldt RTV Drenthe. Het OM had een voorwaardelijke celstraf van een half jaar geëist. De man had zich in de ogen van het OM schuldig gemaakt aan oplichting.

Hij zou in de periode van 2005 tot 2012 bij drie vrouwen met wie hij

een relatie had, met trieste verhalen grote geldbedragen hebben losgebabbeld. Daarvoor zag de rechtbank te weinig bewijs. De geëiste terugbetaling van 40.000 euro komt hierdoor te vervallen.

■ KLM-robot Schiphol helpt passagiers overstappen De Universiteit Twente (UT) ontwikkelt samen met zes andere Europese partners een gidsrobot voor KLM-passagiers op Schiphol.

Dat meldt RTV Oost. Na ruim twee jaar van bouwen en programmeren start vandaag de eerste test met deze ‘Spencer’-robot op de luchthaven. De robot helpt KLM om overstappende passagiers op de drukke luchthaven zo snel en efficiënt mogelijk van de ene naar de andere gate te brengen. Hij beschikt over gedetailleerde plattegronden van het vliegveld en laserogen waarmee de robot onder andere afstanden kan meten.

Dagelijks missen veel reizigers hun aansluitende vlucht door bijvoorbeeld vertragingen, te korte overstaptijden, problemen met het vinden van de weg of taalbarrières. De Spencerrobot moet deze problemen terugdringen.

06.00 De ochtend van Groot Nieuws Radio.

07.00 De nieuwe morgen. 09.00 Blessings.

10.00 Muziek aan het werk. 12.00 Sandwich.

14.00 Backstage. 16.00 De dag van vandaag

achter elkaar doorgezet; maximaal drie woorden vetgedrukt; opgave via www.nd.nl/adverteren.

gerechtelijke publicaties ■ in liquidatie Top Quality Tours B.V. in liquidatie: Bovengenoemde rechtspersoon is in verband met beëindiging van haar activiteiten ontbonden per 20-11-2015. De rekening en verantwoording en het plan van verdeling liggen voor een ieder tot 07-02-2016 ter inzage ten kantore van het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Eindhoven en ten kantore van de rechtspersoon te Oss

vakantiepark

De kleine belties

18.00 Muziekavond. 19.00 Wens. 20.00 Muziekavond .................................

vraag en aanbod

00.00 De nacht van Groot Nieuws Radio.

■ goud en zilver

Canvas 09.00 Herfstbeelden. 12.30 Rolkrant .........

18.11 It is written. 18.35 Basic. 19.00 Wijs. 19.30 Gospel Truth. 20.00 TV 4 Dads. 20.30 Uitgelicht!21.00 Geloofshelden. 22.00 Another life. 22.30 Nehemia. 23.00 Uitgelicht!23.30 Without Limits ...........................................

18.25 Fans of Flanders. 18.45 Panorama.

19.35 Atlantic, Wildest Ocean on Earth.

20.30 De Afspraak. 21.10 Wetenschap redt de wereld. 21.40 Extra Time. 22.40 Terzake. 23.10 Winteruur. 23.20 The Bridge .........................................

00.00 Wijs. 00.30 Gospel Truth.

00.20 Canvaslus.

De gidsrobot die vandaag voor het eerst getest wordt op Schiphol.

Uw (oude) GOUD is GELD waard! T.k. gevr: (oude) gouden sieraden, gouden tientjes, Krugerranden e.a.gouden en zilv. munten, baartjes zilver en goud, muntverzamelingen etc.

Kevelam Garderen 0577461955 lid NVMH.

24 achterop maandag 30 november 2015

stilgezet

■

ndmeedenken

beeldspraak

Hebreeën 9:14

Het was erg

Denk mee met de redactie! Geef ons uw mening, ideeën en tips of breng ons in contact met anderen of uzelf om iets te vertellen over deze onderwerpen:

… hoeveel te meer zal dan niet het bloed van Christus … ons geweten reinigen van daden die tot de dood leiden?

Geeft u cadeaus met Kerst?

▶▶ In de maand december worden heel wat cadeaus aan elkaar gegeven. Kerst wordt steeds populairder als geschenkmoment. Geeft u cadeaus met Kerst?

En waarom wel of niet? De redactie binnenland is benieuwd naar uw verhaal en uw overwegingen.

Sommige mensen hebben een gewetensvol karakter. Ze voelen het snel als ze iets verkeerd doen en het kan hen lang dwars zitten. Anderen stappen makkelijk over de grootste stommiteiten heen. Je zou denken: die eerste groep heeft meer baat bij de reinigende kracht van Christus’ bloed.

Maar Christus is niet gestorven voor onze schuldgevoelens, maar voor onze reële schuld.

Wat wij er zelf ook van vinden.

Dat bevrijdt piekeraars: ze kunnen het oordeel wel aan Christus overlaten. En dat zet flierefluiters stil: ook al denk ik dat het wel meevalt, Christus heeft er dan toch maar voor gebloed.

Want inderdaad, het was erg.

Het leidde tot de dood. Maar zijn bloed reinigt veel dieper dan ik kan en durf dromen.

Lezersfoto: In contact met vluchtelingen

▶▶ Voor de rubriek Lezersfoto in de zaterdagkrant is het nieuwe thema: In contact met vluchtelingen. Veel lezers van het Nederlands Dagblad zijn betrokken bij de opvang van vluchtelingen in Nederland. Wat voor bijzondere momenten levert dat op? Stuur uw foto’s van ontmoetingen met vluchtelingen naar meedenken@nd.nl.

Is een eigen kerkgebouw nog te betalen?

▶▶ Kerken kampen met teruglopende ledenaantallen en financiële middelen.

Welke manieren hebben zij om tóch het eigen kerkgebouw te kunnen blijven gebruiken? Kerk(leden) die hun ervaringen met dit onderwerp willen delen, kunnen dat doen via mail: vanberkum@nd.nl, of in de Facebookgroep Project Kerkbehoud.

Uw huiskamer op de foto

▶▶ Wie wil zijn huiskamer laten zien, en uitleggen waarom die zo is ingericht?

Een professionele fotograaf komt dan, voor de zaterdagbijlage Zeven, een foto maken van u en uw huiskamer. Veel design of gewoon wat bij elkaar gezocht, nieuwe meubels of alles van de kringloop, weinig of veel aan de muur – het maakt niet uit. Wat maakt de huiskamer tot uw huiskamer?

ik & mijn huis bijdragen? achterop@nd.nl

Föhn Dat een föhn in huis heel handig kan zijn, leer ik van mijn man. Een korreltje zand in het fototoestel?

Pak de föhn, en de lens werkt weer als tevoren. Vocht in het hoorapparaat? Met een föhn wordt de storing verholpen. Zou dan ook het gekraak in onze oude keukenradio ermee te verhelpen zijn? Ja hoor, even de warme lucht erop en alles is weer prima te verstaan!

▶▶ Wilt u ook meedenken? Ga naar ndmeedenken.nl of mail: meedenken@nd.nl

met pensioen Hendriëlle de Groot nd.nl/interviews beeld Niek Stam

Gezinnen weer op de rit gekregen Op de drempel van werk naar pensioen blikken mensen terug op hun werkzame leven. Vandaag: Mieke Admiraalvan Faassen (65), die o.a. werkte als activiteitenbegeleider, maatschappelijk werkster en speltherapeut.

‘Volwassenen praten, kinderen spelen. Als speltherapeut probeer ik de taal van het kind te vertolken naar de ouders. Vier jaar geleden, in 2011, ben ik mijn eigen praktijk aan huis gestart. Nu werk ik daar ongeveer twee dagen per week. De kinderen die ik begeleid, hebben sociaal-emotionele problemen, zitten niet goed in hun vel of hebben bepaalde gebeurtenissen meegemaakt in hun leven die ze niet goed hebben verwerkt. Dan komt speltherapie om de hoek kijken. Daarnaast begeleid ik jongeren en volwassenen met psychosociale problemen en geef ik supervisie en coaching.

Vroeger had ik niet echt een bepaald beroep voor ogen. In 1968 volgde ik een opleiding tot bezigheidstherapeut bij het Rode Kruis, de voorloper van activiteitenbegeleiding. Ik werkte als activiteitenbegeleider in een algemeen ziekenhuis. De mensen kwamen, met of zonder bed, naar onze werkruimte om allerlei creatieve activiteiten te doen, zoals schilderen, handwerken en fotografie. Toen bleven patiënten veel langer in het ziekenhuis dan tegenwoordig. Door hun een zinvolle activiteit aan te bieden, probeerden we hun welzijn te bevorderen. Het idee was dat ze dan sneller beter zouden worden. Na mijn opleiding heb ik twee jaar als activiteitenbegeleider in een revalidatiecentrum gewerkt voor lichamelijk gehandicapte jongeren en volwassenen.

Toen we kinderen kregen, ben ik een aantal jaar gestopt met werken. Mijn man was vaak op zee voor zijn werk, ik bleef thuis om voor de kinderen te zorgen. Ik stond daar helemaal achter en vond het mooi om te doen. Toen er wat meer ruimte kwam voor mezelf, haalde ik mijn handvaardigheidakte voor het basisonderwijs, volgde cursussen voor beeldend werken en schilderen en deed vrijwilligerswerk. Ook gaf ik les op een basisschool. Toen we naar het midden van het land verhuisden, ben ik begonnen met een hbo-studie: Maatschappelijk Werk en Dienstverlening aan de

cv Mieke Admiraal-van Faassen ▶ geboren: 20 augustus 1950 ▶ getrouwd in 1973, 3 zoons en 3 schoondochters, 9 kleinkinderen ▶ 1968 opleiding bezigheidstherapie bij het Rode Kruis ▶ 1970 activiteitenbegeleiding in een revalidatiecentrum ▶ 1974-1999 opvoeding kinderen ▶ 1976 opleiding handvaardigheid ▶ 1990-2000 cursussen beeldend werken/schilderen

CHE. Het was ontzettend druk om dat te combineren met mijn werk als creatief therapeut op de PAAZ-afdeling van een ziekenhuis, maar wel erg leuk. Het beviel zo goed, dat ik later nog doorstudeerde voor contextueel hulpverlener, speltherapeut en supervisor/ coach.

Al snel nadat ik mijn opleiding had afgerond,

▶ 1996-1999 invalkracht creatieve therapie op PAAZ-afdeling ▶ 2003-2014 baan: ambulante gezinsbegeleiding ▶ 2004-2008 opleiding contextuele hulpverlening ▶ 2011 start eigen praktijk sckSCRABBLE Kindertherapie/Speltherapie/Kind en Echtscheiding ▶ 2012-2015 opleiding supervisie & coaching

vond ik in 2003 een baan als gezinsbegeleider.

Dat werk heb ik tien jaar gedaan. Gezinnen die problemen hadden, werden naar ons doorverwezen. Ik hielp om het gezin weer op de rit te krijgen. De hulp was soms heel praktisch, het is maar net waar behoefte aan was.

Het is mooi werk. Achter elke voordeur speelt wel een verhaal en ik heb achter veel voor-

deuren mogen kijken. Het is voor ouders vaak niet gemakkelijk om hulp te vragen. Mensen oordelen snel. In deze maatschappij moet je je maar kunnen redden, is het idee. Maar het is goed om je te verplaatsen in de ander, in zijn of haar schoenen te gaan staan. Sommige mensen staan aan de rand van de maatschappij. Ze hebben schulden of komen uit gebroken gezinnen. Ik heb veel respect voor mensen die zich met veel pijn en moeite redden.

Soms doe ik innerlijk een gebed als ik voor een moeilijke situatie sta. Dan bid ik of ik licht mag brengen bij de mensen.

In mijn werk als gezinsbegeleider raakten vooral de vechtscheidingen mij erg, vanwege de kinderen. De emoties lopen dan hoog op.

Wie zorgt er voor het kind, wie kijkt daarnaar om? De aandacht gaat vaak uit naar de ouders. Het kind wil zijn ouders niet belasten en denkt dat hij moet kiezen, tussen vader of moeder. Een loyaliteitsconflict. Ik wilde mij op een professionele manier voor het kind inzetten, daarom volgde ik de opleiding tot KIES-coach (kinderen in echtscheidingssituatie, red.) Als KIES-coach ben je de neutrale derde, die advies geeft, luistert en er vooral voor het kind is.

Als ik terugkijk op mijn loopbaan, ben ik tevreden, maar vooral dankbaar dat ik dit heb mogen bereiken. In mijn werk zijn mijn eigenschappen, zoals mijn creativiteit en maatschappelijke betrokkenheid, echt tot hun recht gekomen. Er waren wel hobbels op de weg, zoals periodes van werkloosheid. Mijn man heeft mij altijd erg gesteund. Ik kijk met voldoening terug, al is het nu ook goed dat het gestopt is. Er is veel veranderd in mijn werk, zoals bezuinigingen en veranderingen in de jeugdzorg. De laatste jaren was er minder tijd voor de mensen en ging er meer tijd uit naar administratie en regelgeving. De sfeer is daardoor wel veranderd.

Ik vind het fijn om maatschappelijk betrokken te zijn. Daarom doe ik vrijwilligerswerk dat bij mij past: ik begeleid een groepje kinderen met autisme. Het geeft mij energie om mezelf te blijven ontwikkelen en van betekenis te zijn voor anderen. Het is een soort cirkel. Ik investeer in mezelf, vervolgens geef ik door wat ik geleerd heb en kunnen andere mensen daar ook van uitdelen in hun omgeving.’