Η ΑΛΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ ΜΑΡΙΝΑ ΑΒΟΥΡΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:Π.ΔΡΑΓΩΝΑΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΑΡΤΙΟΣ 2019
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου Πάνο Δραγώνα για την καθοδήγησή του, τον μπαμπά μου για την αποσαφήνιση των πληροφοριακών Δικτύων, τις φίλες και συναδέλφους μου ‘Εφη Αραπάκου και Ειρήνη Καπετανά για τη βοήθειά τους και όσους ήταν δίπλα μου για να μοιραστώ μαζί τους προβληματισμούς για την Αλίκη μου και την περπέτειά της.
ABSTRACT
The subject of my Thesis is the speculative design of four points in a 2065 AD version of the city of Patras. The design process stems from the story of “Alice in Wonderland” by Lewis Carroll (1865). The four points define the chapters of a new narrative. In my version of the story the main character is X-ALICE_42. She is not entirely human. She is a cyborg: an augmented human who carries equipment which connects her permanently to the Cloud augmenting her physical environment. X-ALICE visits four points of the city: The Fiber Hole, the Data Memorial, the Disconnected Field and the Relay Observatory. These points are essential urban infrastructures that meet the needs of citizens in future Patras. Each point refers to a different part of Carroll’s original story. The Fiber Hole is the first chapter of my narrative. Similar to Alice’s fall into the Rabbit Hole, X-ALICE, while walking through an arcade of Patras, falls into a manhole. She lands in the underground piping network of the city. The increasing needs for information transmission have resulted in large fiber optic tunnels. X-ALICE wanders through the tunnels of the Metropolitan Area Network (MAN) and the Wide Area Network (WAN) until she finds the next manhole leading back to the surface of the city.
1
The second point X-ALICE visits is the Data Memorial. This is where digital souls of the dead are stored. The building serves as both a data center and a cemetery. It is placed at the edge of a pier at the old port of the city, into the sea. The Data Memorial consists of two distinct parts: a compact underwater base, where information is stored in racks of servers, and a light structure above the sea level. In the latter, visitors can access information of the deceased in individual cubicles. The point is related to Alice’s lake of tears in the original story as both refer to sorrow and the element of water. The third chapter of the new narrative is the Disconnected Field. In this technological version of the city, where reality is augmented by digital information, the need for off-line spaces has been born. A new architectural typology is created into the urban voids of the city. The Field is a curved Faraday Cage which blocks the electromagnetic signals. It is placed on a new level over the humble constructions of the void. At the top surface of the Cage a grid of beams runs which supports some spherical capsules. These are constructed by radiation resistant materials which further isolate the users. The blockade of signal is related to the locked doors Alice comes across around a hall after her fall. The last point X-ALICE visits is the Relay Observatory. The signals in Patras of 2065 have multiplied and the 5G network is supported by gigantic antennas. These primary antennas relay the signal to others, smaller. The Relay Observatory is placed at the top part of the city, based on an old block of flats. It is consisted of a thin needle shaped core and a perimetric ring which hosts an observatory as well as a Master Switching Center. The geometry and the program of the observatory refers to a physical transformation that happened to the original Alice, as her neck elongated over the forest after she ate some special mushrooms. X-ALICE_42 finishes her stroll at the Relay Observatory taking a general night view of the augmented 2065 city.
2
X-ALICE_42
3
4
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Διπλωματική μου Eργασία έχει ως αντικείμενο τον οραματικό σχεδιασμό τεσσάρων σημείων της Πάτρας του 2065 με αφετηρία την αφήγηση της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων του Lewis Carroll (1865). Στην Eργασία εκτυλίσσεται μια υβριδική περιπλάνηση, μεταξύ φυσικού και ψηφιακού χώρου στην Πόλη των Δικτύων. Για τις ανάγκες της δικής μου αφήγησης δημιούργησα έναν χαρακτήρα. Η X-ALICE_42 είναι μια μελλοντική εκδοχή της Αλίκης του Carroll. Η X-ALICE δεν είναι εξολοκλήρου ανθρώπινη. Είναι cyborg. Φέρει στο σώμα της εξοπλισμό μόνιμης διασύνδεσης στο Διαδίκτυο και παράλληλα, επαύξησης και ελέγχου του πραγματικού της περιβάλλοντος. Η X-ALICE θα κινηθεί στο σημερινό κέντρο της μελλοντικής Πάτρας. Θα επισκεφτεί 4 σημεία: Το Πληροφοριακό Λαγούμι, το Κενοτάφιο Δεδομένων, το Πεδίο Αποσύνδεσης και το Παρατηρητήριο Αναμετάδοσης. Τα σημεία αυτά αποτελούν βασικές αστικές υποδομές, εξυπηρετώντας ανάγκες της νέας υπερ-τεχνολογικής εκδοχής της πόλης. Παράλληλα, προσφέρουν στον επισκέπτη διαφορετικούς τρόπους αντίληψης της οραματικής Πάτρας. Τα 4 σημεία λειτουργούν ως κεφάλαια που συνθέτουν μια νέα αφήγηση. Αφορμή για το σχεδιασμό τους αποτελούν τμήματα του παραμυθιού του Carroll. 6
7
Κεφάλαιο 1
Πληροφοριακό Λαγούμι Κεφάλαιο 2
Κενοτάφιο Δεδομένων Κεφάλαιο 3
Πεδίο Αποσύνδεσης Κεφάλαιο 4
Παρατηρητήριο Αναμετάδοσης
8
9
The rabbit-hole went straight on like a tunnel for some way, and then dipped down suddenly, so suddenly that Alice had not a moment to think about stopping herself before she found herself falling down a very deep well. Then she looked at the sides of the well, and noticed that they were filled with cupboards and book-selves. Here and there she saw maps and pictures hung upon pegs. She took down a jar from one of the selves as she passed it: it was labelled “orange marmalade”. “Down, down, down” There was nothing else to do.
10
Κεφάλαιο 1
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΛΑΓΟΥΜΙ
Η ιστορία της X-ALICE ξεκινάει, αντίστοιχα με την πρωτότυπη, με μια πτώση. Η ηρωίδα μας διαβαίνει στις στοές της Πάτρας, απορροφημένη από τις ψηφιακές επισημειώσεις που προσθέτουν στον πραγματικό χώρο τα gadgets επαύξησης που φέρει. Καθώς κινείται επί της Κορίνθου, μεταξύ Ερμού και Αγίου Νικολάου, η X-ALICE πέφτει κατά λάθος μέσα σε μια τρύπα στο πεζοδρόμιο, μπροστά από τη σημερινή Τράπεζα Πειραιώς. Η τρύπα αυτή δεν είναι άλλο από ανθρωποθυρίδα, η δίοδος προς ένα υπόγειο δίκτυο αγωγών που τροφοδοτεί την πόλη.
13
14
Η Αλίκη του Carroll βρίσκει στα τοιχώματα του λαγουμιού ράφια με γεωγραφικούς χάρτες, ζωγραφιές και βάζα με μαρμελάδες. Αντίστοιχα, κατά την πτώση της X-ALICE αποκαλύπτεται το γεωλογικό, αρχαιολογικό και τεχνικό παλίμψηστο της πόλης. Η Αλίκη μας φτάνει σε βάθος 17m έχοντας διασχίσει γεωλογικά στρώματα με διαφορετική σύσταση και έχοντας προσπεράσει τη ζώνη ανασκαφών των αρχαιολογικών ευρημάτων. Στο υπέδαφος της πόλης οι αγωγοί έχουν πολλαπλασιαστεί, σχηματίζοντας ένα πληροφοριακό λαγούμι. Διακρίνονται σε κύριους και δευτερεύοντες κάτω από την επιφάνεια του δρόμου και του πεζοδρομίου αντίστοιχα. Σε μικρό βάθος εκτείνονται τελειοποιημένα τα ηλεκτρικά δίκτυα της πόλης, τα δίκτυα της ύδρευσης, του φυσικού αερίου, της γεωθερμίας και της αποχέτευσης.
17
Α-Α’
18
Η X-ALICE όμως βυθίζεται ακόμα περισσότερο, σε μια νέα υποδομή της πόλης. Οι ανάγκες της μελλοντικής Πάτρας για μετάδοση πληροφοριών εντός και εκτός ορίων της, έχουν γιγαντωθεί. Ως αποτέλεσμα έχουν πολλαπλασιαστεί οι οπτικές ίνες και έχουν μεγεθυνθεί τα δίκτυα των τηλεπικοινωνιών. Τα τελευταία διακρίνονται σε μητροπολιτικά, που συνδέουν σημεία εντός της πόλης και ευρείας κάλυψης, που συνδέουν πόλεις μεταξύ τους.
19
Γ
Β
Α
Α’
Δ
Δ’
Γ’
Β’
20
B-B’
21
Γ-Γ’
22
Η X-ALICE προσγειώνεται σε έναν αγωγό του μητροπολιτικού δικτύου, κινείται κατά μήκος του και έπειτα κατεβαίνει σε έναν αγωγό του δικτύου ευρείας κάλυψης. Συνεχίζει την πορεία της μέχρι την επόμενη ανθρωποθυρίδα που θα συναντήσει, η οποία και θα την επαναφέρει στο επίπεδο του δρόμου. Έπειτα στρίβει στη γωνία της Κορίνθου με την Αγίου Νικολάου με κατεύθυνση προς τη θάλασσα.
25
Δ-Δ’
26
28
29
As she said those words her foot slipped, and in another moment, splash! She was up to her chin in saltwater. Her first idea was that she had somehow fallen into the sea “and in that case I can go back by railway,” she said to herself. However, she soon made out that she was in the pool of tears which she had wept when she was nine feet high. “I wish I hadn’t cried so much!” said Alice, as she swam about, trying to find her way out. “I shall be punished for it now, I suppose, by being drowned in my own tears!”
30
Κεφάλαιο 2
ΚΕΝΟΤΑΦΙΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Επόμενη στάση της X-ALICE είναι το Κενοτάφιο Δεδομένων της πόλης. Εκεί είναι αποθηκευμένες οι ψηφιακές ψυχές των νεκρών. Η X-ALICE θα έχει πρόσβαση στο σύνολο ανενεργών δεδομένων που συνδέονταν με ανθρώπους που δεν είναι πλέον μαζί της. Το κτίριο λειτουργεί ταυτόχρονα ως data center και ως μνήμα. Τοποθετείται μέσα στη θάλασσα, στην άκρη του μόλου της Αγίου Νικολάου. Ενός μόλου που έχει μικρύνει σε πλάτος καθώς πλέον εξυπηρετεί αποκλειστικά την είσοδο στο Κενοτάφιο.
33
34
35
36
Το κτίριο αποτελείται από δύο διακριτά μέρη με διαφορετικές σχεδιαστικές λογικές: μια συμπαγή βάση και μια ελαφριά επιστέγαση. Μέσα στον συμπαγή όγκο φυλάσσονται οι πληροφορίες, ενώ πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στην επιστέγαση, πραγματοποιείται η μεταφόρτωση των δεδομένων από τους χρήστες. Τόσο η τοποθέτηση του κτιρίου μέσα στο νερό όσο και η θλίψη που συνδέεται με το κτιριολογικό πρόγραμμα αφορμήθηκαν από τη λίμνη των δακρύων της Αλίκης του Carroll. Η διαδικασία εισόδου στο Κενοτάφιο πραγματοποιείται σταδιακά μέσω μίας ράμπας που βυθίζεται μέσα στον όγκο του μόλου και διέρχεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
37
Β-Β’
38
Η πρόσβαση στο κτίριο γίνεται στο δεύτερο επίπεδο. Από εκεί διακρίνονται οι κινήσεις επισκεπτών και εργαζομένων. Οι επισκέπτες κινούνται στο επίπεδο άφιξης περιμετρικά και φτάνουν στο επόμενο επίπεδο μέσω δύο σκαλών. Από την άλλη η κίνηση των εργαζομένων του data center πραγματοποιείται σε όλα τα επίπεδα μέσω του κεντρικού πυρήνα.
41
Α-Α’
Γ-Γ’
42
Η βάση του συμπαγούς όγκου, το κατώτατο επίπεδο, αφορά τη λειτουργία του κτιρίου και τους εργαζόμενους. Στον κεντρικό σπηλαιώδη χώρο βρίσκονται οι servers που έχουν αποθηκευμένα τα δεδομένα των νεκρών. Περιμετρικά αυτού, προς την κάτω μεριά τοποθετούνται τα γραφεία των τεχνικών, τα UPS και οι γεννήτριες καθώς και βοηθητικοί χώροι. Αντιδιαμετρικά, σχηματίζονται μικροί θολωτοί χώροι αποθήκευσης υψηλής ασφάλειας. Ο μεγαλύτερος εξ αυτών φιλοξενεί τον υπολογιστή που τροφοδοτείται από το μητροπολιτικό τηλεπικοινωνιακό δίκτυο.
45
46
Το επόμενο επίπεδο, που είναι και το επίπεδο άφιξης, αφορά τους επισκέπτες. Διαθέτει χώρους ενοικίασης εξοπλισμού επαύξησης, lockers και βοηθητικούς χώρους για το κοινό. Η κίνηση σε αυτόν γίνεται σε έναν περιμετρικό δακτύλιο από τον οποίο ο επισκέπτης έχει οπτική επαφή με τους servers και τον κεντρικό φωτεινό πυρήνα κίνησης των τεχνικών. Η μετάβαση στο επόμενο επίπεδο γίνεται με τις δύο συμμετρικές σκάλες στο πάνω μέρος του δακτυλίου.
47
48
Το τελευταίο επίπεδο καταλαμβάνεται από έναν τρισδιάστατο φωτεινό χωροκάναβο. Μέσα σε αυτόν κουμπώνουν οι ατομικές μονάδες μεταφόρτωσης των δεδομένων.
49
50
Η μονάδα μεταφόρτωσης έχει κυλινδρική γεωμετρία. Το μέγεθός της προκύπτει από την ανθρώπινη κλίμακα. Ουσιαστικά, η μονάδα είναι μια διάφανη, καμπύλη, οθόνη αφής. Εδώ, η X-ALICE μπορεί να μεταφορτώσει οπτικοακουστικό υλικό σε σχέση με ένα χαμένο, αγαπημένο της πρόσωπο, ενεργοποιώντας τη μονάδα ως προσωπικό μνήμα.
53
54
56
57
She found herself in a long, low hall, which was lit up by a row of lamps hanging from the roof. There were doors all around the hall, but they were all locked, and when Alice had been all the way down one side and up the other, trying every door, she walked sadly down the middle, wondering how she was ever to get out again.
58
Κεφάλαιο 3
ΠΕΔΙΟ ΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗΣ
Η τρίτη στάση της X-ALICE πραγματοποιείται σε ένα από τα Πεδία Αποσύνδεσης της πόλης. Οι κλειδωμένες πόρτες που συναντά η Αλίκη του Carroll αντιστοιχίζονται στην αδυναμία ψηφιακής διασύνδεσης. Στην μόνιμα συνδεδεμένη εκδοχή της Πάτρας του 2065, όπου η πραγματικότητα βιώνεται διαμεσολαβημένη από τους κατοίκους cyborgs, γεννιέται η ανάγκη του ενεργητικού off-line. Δημιουργείται έτσι μια νέα τυπολογία δημόσιου χώρου, που φιλοξενείται σε αστικά κενά του ιστού. Η X-ALICE αναζητώντας μια παύση από τον καταιγισμό των πληροφοριών κατευθύνεται προς την πλατεία Όλγας. Απέναντι από την πλατεία, στον ακάλυπτο του οικοδομικού τετραγώνου, μεταξύ Μαιζώνος και Κορίνθου βρίσκει ένα τέτοιο Πεδίο Αποσύνδεσης.
61
62
Η είσοδος πραγματοποιείται από το επίπεδο του δρόμου, διαμέσου του κελύφους ενός από τα κτίρια με όψη προς την πλατεία. Έπειτα μια σκάλα οδηγεί στο δώμα του κτιρίου, 5m πάνω από το επίπεδο της πόλης, όπου και εκτείνεται το Πεδίο. Ο νέος δημόσιος χώρος πατάει ελαφρά πάνω στο υπάρχον εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου. Το νέο έδαφος στηρίζεται σε έναν κάναβο από υποστυλώματα πάνω από τις αυθαίρετες κατασκευές του ακαλύπτου.
63
Α-Α’
64
Β
Α
Α’
Β’
67
Β
Α
Α’
Β’
68
Ο off-line χώρος ορίζεται από μια καμπύλη επιφάνεια που ελίσσεται περιμετρικά του εσωτερικού του οικοδομικού τετραγώνου. Η επιφάνεια αυτή είναι ένα μεταλλικό πλέγμα που λειτουργεί όπως ο κλωβός Faraday. Εμποδίζει την Η/Μ ακτινοβολία να εισέλθει. Φιλτράρει, δηλαδή, τα σήματα της κινητής τηλεφωνίας και του wifi που θα λάμβανε ο επισκέπτης του έξω από αυτό. Το πάνω μέρος του καμπυλόμορφου πλέγματος διατρέχει ένας κάναβος δοκαριών που εκτείνεται ως τα όρια του ακαλύπτου, στηριζόμενος στα περιμετρικά κτίρια. Το στέγαστρο που σχηματίζεται δεν έχει πλήρωση. Ο ρόλος του δεν είναι η προστασία από το ηλιακό φως, αλλά από την πληροφοριακή υπερφόρτωση.
69
Β
Α
Α’
Β’
70
Στον κάναβο του στεγάστρου φιλοξενούνται κάποιες σφαιρικές κάψουλες. Οι σφαίρες αυτές, αποτελούν απομονωμένους χώρους από-δικτύωσης, μεγαλύτερου βαθμού θωράκισης. Η δομή των σφαιρών αποτελείται από έναν μεταλλικό σκελετό τον οποίο διαπερνούν τα δοκάρια του στεγάστρου.
71
Β-Β’
72
Τόσο το κέλυφος, όσο και το εσωτερικό της κάψουλας θωράκισης είναι κατασκευασμένα από υλικά που παρουσιάζουν αμυντικές ιδιότητες ως προς την Η/Μ ακτινοβολία. Η εξωτερική επιφάνεια της κάψουλας επενδύεται με φολίδες αλουμινίου Y Shield ενώ το κέλυφος πληρώνεται από ενισχυμένο αφρό αλουμινίου Alulight με αντίστοιχες ιδιότητες. Το εσωτερικό της διαμορφώνεται από ένα φανταστικό διαδραστικό υλικό με ελαστικές ιδιότητες που ανταποκρίνονται στη σωματική κατάσταση του χρήστη. Επιπλέον στην εσωτερική επιφάνεια του δαπέδου είναι προσαρμοσμένη μια ελαστική επιφάνεια επαναφόρτισης. Εκεί ο χρήστης αφήνει τον εξοπλισμό του όσο φιλοξενείται στην κάψουλα.
73
74
78
79
“Come, my head’s free at last!” said Alice in a tone of delight, which changed into alarm in another moment, when she found that her shoulders were nowhere to be found: all she could see, when she looked down, was an immense length of neck, which seemed to rise like a stalk out of a sea of green leaves that lay far below her.
80
Κεφάλαιο 4
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΑΝΑΜΕΤΑΔΟΣΗΣ
Η τελευταία στάση της X-ALICE γίνεται σε μια ακόμη βασική υποδομή της πόλης. Στην μελλοντική εκδοχή της Πάτρας, έχει δημιουργηθεί η ανάγκη υποστήριξης του νέου 5G δικτύου. Ορισμένες από τις κεραίες στα δώματα των πολυκατοικιών γιγαντώθηκαν και κατέλαβαν πρωτεύοντα ρόλο στην αναμετάδοση του σήματος προς άλλες μικρότερες. Μια τέτοια κεραία επισκέπτεται η X-ALICE στο πάνω μέρος της σκάλας της Γεροκωστοπούλου. Στο παραμύθι του Carroll η ίδια η Αλίκη υφίσταται μια σωματική παραμόρφωση με το λαιμό της να επιμηκύνεται πάνω από τα φυλλώματα των δέντρων, επιτρέποντας της, τη συνολική θέαση του δάσους. Η κλίμακα της κεραίας, καθώς και η προνομιακή της θέση, τής επιτρέπει να λάβει και δημόσιο πρόγραμμα ως παρατηρητήριο. Λειτουργεί έτσι αντίστοιχα με τη σωματική επαύξηση της Αλίκης του παραμυθιού.
83
84
Η μεγεθυμένη κεραία δρα παρασιτικά ως προς την μπετονένια κατασκευή της πολυκατοικίας. Η τελευταία έχει απογυμνωθεί από τα στοιχεία πλήρωσης και από το πρόγραμμα. Ο ρόλος της συνοψίζεται στη δομική και λειτουργική υποστήριξη της νέας υποδομής. Η είσοδος πραγματοποιείται από ένα πλάτωμα της πολυκατοικίας προς τη σκάλα της Γεροκωστοπούλου. Εκεί, η κεραία παρουσιάζεται στον επισκέπτη ως αιωρούμενο γλυπτό μέσα από τις πλάκες του κτιρίου.
87
88
Το πρώτο στάδιο της ανάβασης αξιοποιεί την υπάρχουσα σκάλα και τον ανελκυστήρα της πολυκατοικίας. Έπειτα, από το δώμα της τελευταίας γίνεται η είσοδος στην κεραία. Το δεύτερο στάδιο της ανάβασης εκτυλίσσεται στο εσωτερικό της ακίδας μέχρι το δακτύλιο του παρατηρητηρίου.
91
Α-Α’
92
93
94
Στο δακτύλιο του παρατηρητηρίου στεγάζονται και οι λειτουργικοί χώροι της κεραίας: το ψηφιακό κέντρο, τα γραφεία των τεχνικών και κάποιοι βοηθητικοί χώροι. Το εξωτερικό κέλυφος του δακτυλίου αποτελείται από μεταβλητής διαφάνειας μαξιλάρια ETFES. Η X-ALICE ολοκληρώνει την περιπλάνησή της στο επίπεδο του παρατηρητηρίου. Από εκεί αποκτά μια συνολική θέαση της Πάτρας του 2065. Στο νυχτερινό αστικό τοπίο πρωταγωνιστούν ορισμένες νέες υποδομές της πόλης, οι επενδεδυμένες με οθόνες όψεις των κτιρίων και ένα πέπλο άυλων φωτεινών επιγραφών.
95
96
98
101
102
103
104