Η Παθολογική Ανατομική μελετά τα δομικά και λειτουργικά αίτια της νόσου
ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΛΑΒΗ
Για τη φυσιολογική κυτταρική λειτουργία είναι απαραίτητο να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ των :
- φυσιολογικών απαιτήσεων του κυττάρου
- περιορισμών που απορρέουν από τη δομή και τη μεταβολική του ικανότητα
Αίτια παθολογικών ερεθισμάτων Γενετικά Γονιδιακές βλάβες, χρωμοσωμιακές βλάβες Διατροφικά Ανεπάρκεια ή υπερβολική πρόσληψη διαιτητικών ουσιών ( βιταμίνες, σίδηρος) Ενδοκρινικά Ελλειπής ή υπερβολική ορμονική δραστηριότητα Φυσικοί παράγοντες (μηχανικό τραύμα, ακτινοβολία) Χημικοί παράγοντες (βαρέα μέταλλα, φάρμακα) Λοιμώδεις παράγοντες (ιοί, βακτηρίδια, μύκητες)
Αίτια παθολογικών ερεθισμάτων
Ανεπάρκεια οξυγόνου -Ισχαιμία ( απώλεια αίματος) -Ανεπαρκής οξυγόνωση ( καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια) -Απώλεια ικανότητος του αίματος για μεταφορά οξυγόνου (αναιμία)
Η αντίδραση των κύτταρων εκδηλώνεται ως: - Αναστρέψιμη βλάβη Η βλάβη αποκαθίσταται μετά την παύση της δράσεως του αιτίου Υπόστροφες αλλοιώσεις, εκφυλίσεις - Προσαρμογή Παθολογικό αίτιο οδηγεί σε μια νέα διαφορετική κατάσταση η οποία διατηρεί την βιωσιμότητα του κυττάρου Υπερτροφία, ατροφία, μετάπλαση -Μη αναστρέψιμη βλάβη- θάνατος Αλλοιώσεις οι οποίες είναι μόνιμες και προκαλούν κυτταρικό θάνατο Νέκρωση, απόπτωση
Γενικές αρχές που βοηθούν στην κατανόηση της κυτταρικής βλάβης 1. Κυτταρική απάντηση σε βλαπτικά ερεθίσματα εξαρτάται από τον τύπο, τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της βλάβης.
2. Τα επακόλουθα της κυτταρικής βλάβης εξαρτώνται από τον τύπο, την κατάσταση και την προσαρμοστικότητα του κυττάρου
3. Ευάλωτα στη βλάβη είναι τέσσερα ενδοκυττάρια συστήματα -
Αερόβιος αναπνοή
( οξειδωτική φωσφορυλίωση και παραγωγή τριφωσφορικής αδενοσίνης- ATP) -
Διατήρηση της ακεραιότητας των κυτταρικών μεμβρανών
-
Πρωτεϊνική σύνθεση
-
Διατήρηση της ακεραιότητας της γενετικής συσκευής στο κύτταρο
Ελεύθερες ρίζες οξυγόνου Είναι μερικώς αναχθείσες μορφές οξυγόνου που παράγονται ως υποπροϊόν της μιτοχονδριακής αναπνοής. -Ανιόν υπεροξειδίου ( Ο2-) -Ρίζα υδροξυλίου ( ΟΗ) -Υπεροξείδιο του υδρογόνου ( Η2Ο2) Παραγωγή ελευθέρων ριζών -ακτινοβολία - οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις -τοξίνες, φάρμακα Διαταραχή ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής ελευθέρων ριζών και συστημάτων απομάκρυνσης έχει αποτέλεσμα τη δημιουργία οξειδωτικού stress.
Τα προϊόντα αυτά μπορούν να καταστρέψουν λιπίδια, πρωτεΐνες και νουκλεϊνικά οξέα
ΑΠΟΠΤΩΣΗ Προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος Η λήψη κατάλληλου σήματος από το κύτταρο ενεργοποιεί μηχανισμούς που οδηγούν στο θάνατο Το κύτταρο χάνει τις διαφοροποιημένες επιφανειακές του δομές -Μικρολάχνες -Σημεία σύνδεσης με γειτονικά κύτταρα Η απόπτωση παίζει ρόλο στη: -Προγραμματισμένη καταστροφή κυττάρων κατά την εμβρυογένεση Εξαφάνιση μεσοδακτυλίων πτυχών -Κινητική φυσιολογικών ιστών Επιθήλιο εντερικών κρυπτών -Ορμονοεξαρτώμενη υποστροφή ιστών Ατροφία ενδομητρίου, προστάτου -Κυτταρικός θάνατος σε όγκους
Μορφολογικά χαρακτηριστικά
-Συρρίκνωση του κυττάρου
-Πύκνωση και κατακερματισμός της χρωματίνης
-Σχηματισμός κυτταροπλασματικών φυσαλίδων και κατάτμηση τους σε αποπτωτικά σωμάτια
ΝΕΚΡΩΣΗ Αποτελεί την κατάληξη της μη αναστρέψιμης βλάβης Θάνατος του κυττάρου και κατ’επέκταση του ιστού ή και του οργάνου Μορφολογικά Κυτταρόπλασμα
ηωσινόφιλο
Πυρήνας μικρότερος και έντονα βασίφιλος (πύκνωση του πυρήνα) Πυρήνας διασπάται Σε μικρά τμήματα
καρυορρηξία
Διάλυση του πυρήνα
καρυόλυση
Τύποι νέκρωσης 1. Πηκτική 2. Ρευστοποιός 3. Λιπονέκρωση 4. Τυροειδής 5. Γαγγραινώδης νέκρωση
Πηκτική νέκρωση Είναι ο συνηθέστερος τύπος νέκρωσης Η συνηθέστερη αιτία είναι η ισχαιμία Χαρακτηρίζεται από μετουσίωση των πρωτεϊνών του κυτταροπλάσματος με διατήρηση του σκελετού των νεκρωθέντων κυττάρων
Παρατηρείται : - μυοκάρδιο - νεφρό - πνεύμονα - ήπαρ
Ρευστοποιός νέκρωση Είναι αποτέλεσμα δράσης υδρολυτικών ενζύμων και είναι χαρακτηριστική σε περιοχές νέκρωσης του εγκεφαλικού ιστού ( έμφραγμα ή φλεγμονή) Με την πάροδο του χρόνου οι περιοχές νέκρωσης μετατρέπονται σε κύστεις γεμάτες από νεκρωμένα ιστικά τμήματα και υγρό.
Γαγγραινώδης νέκρωση Ο όρος είναι περισσότερο κλινικός χαρακτηρίζει περιοχές ισχαιμικής νέκρωσης που επιμολύνονται από την παρουσία μικροβίων Αν επικρατεί η ρευστοποιός εικόνα τότε η νέκρωση χαρακτηρίζεται ως υγρά γάγγραινα Αν επικρατεί η πηκτικού τύπου νέκρωση χαρακτηρίζεται ως ξηρά γάγγραινα
Τυροειδής νέκρωση Χαρακτηριστικό των αλλοιώσεων της φυματίωσης Μακροσκοπική εικόνα μαλακού εύθρυπτου και τυροειδές υλικό ( εικόνα τυριού). Αποτελεί συνδυασμό πηκτικής και ρευστοποιού νέκρωσης ( οφείλεται στη δράση της κάψης του μυκοβακτηριδιού χωρίς όμως να είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός). Μικροσκοπικά το υλικό ¨τυροειδές¨ είναι ένα άμορφο ηωσινόφιλο υλικό που περιέχει κυτταρικά υπολείμματα.
Λιπονέκρωση Αφορά σε νέκρωση του λιπώδους ιστού και οφείλεται στη δράση της λιπάσης Παρατηρείται στο περιτόναιο, πάγκρεας Μακροσκοπικά εστίες νέκρωσης με έντονες λευκές εναποθέσεις ¨σαν από κιμωλία¨
Νεκρωμένος ιστός Αποτελεί ένα ¨ξένο σώμα ¨για τον οργανισμό και μπορεί να:
- το απορροφήσει ( μικρή εστία )
- το αποβάλλει
( πολύπους )
- το απομονώσει ( εγκέφαλος- κύστεις )
- το οργανώσει
( έμφραγμα μυοκαρδίου )
ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ
Αναστρέψιμες αλλοιώσεις Υπερτροφία Αύξηση του όγκου ενός οργάνου ως αποτέλεσμα αύξησης του μεγέθους των κυττάρων του Υπερπλασία Αύξηση του όγκου ενός οργάνου ως αποτέλεσμα αύξησης του αριθμού των κυττάρων του Ατροφία Ελάττωση του όγκου των κυττάρων Υποπλασία Ελαττωμένος αριθμός κυττάρων Το όργανο δεν έφτασε ποτέ στο κανονικό του μέγεθος Απλασία Μη ύπαρξη ενός οργάνου του οποίου όμως υπάρχει η καταβολή Αγενεσία Μη ύπαρξη ενός οργάνου του οποίου όμως δεν υπάρχει ούτε η καταβολή
Καρδιά υπερτροφία αριστεράς κοιλίας σε στένωση της βαλβιδός της αορτής Σκελετικούς μυς υπερτροφία με την άθληση Μυομήτριο υπερτρέφεται υπερπλάσεται εγκυμοσύνη Ενδομήτριο υπερπλάσεται φυσιολογικά στο δεύτερο μισό του κύκλου υπερπλάσεται παθολογικά σε αύξηση οιστρογόνων Προστάτης υπερπλάσεται μετά από μία ηλικία
Ατροφία
Πρωτοπαθής Το κύτταρο αδυνατεί να χρησιμοποιήσει τα προσκομιζόμενα θρεπτικά υλικά Ατροφία θύμου μετά την ήβη Ενδομήτριο, όρχεις σε γηραιά άτομα
Δευτεροπαθής Δεν προσκομίζονται θρεπτικά υλικά Υποσιτισμός Κακή αιμάτωση Ελαττωμένος ορμονικός ερεθισμός
Ελαττωμένες Λειτουργίες
Ελάττωση
Κυτταρική
μεγέθους
Ατροφία
Ανεπάρκεια Θρεπτικών
Ελάττωση
Υλικών
Αριθμού
Φτωχή παροχή
Υποστροφή
Αίματος Μεγάλη
Ελάττωση
Ηλικία
μεγέθους και αριθμού Επάνοδος της κυτταρικής αύξησης
κυτταρική ατροφία και υποστροφή Επανόρθωση
ΜΕΤΑΠΛΑΣΗ
Αρχικός ιστός
Ερέθισμα
Μεταπλαστικός ιστός
Αναπνευστικό επιθήλιο
κάπνισμα
Πλακώδες επιθήλιο
Αδενικό επιθήλιο Τραχήλου μήτρας
φλεγμονή
Πλακώδες επιθήλιο
Πλακώδες επιθήλιο οισοφάγου
Γαστρικό οξύ
Αδενικό επιθήλιο
ΕΚΦΥΛΙΣΕΙΣ Λιπώδης εκφύλιση Εναπόθεση λιποσταγονιδίων μέσα στο κυτταρόπλασμα ( ήπαρ, καρδία, νεφρούς) Το λίπος φέρεται στο ήπαρ ως
χυλομικρά ελεύθερα λιπαρά οξέα
Τα λιπαρά οξέα στο ηπατοκύτταρο εστεροποιούνται σε τριγλυκερίδια
Τα χυλομικρά αποτελούνται από τριγλυκερίδια, φωσφολιπίδια και πρωτεΐνη.
Τα τριγλυκερίδια απεκρίνονται από το ηπατοκύτταρο αφού συνδεθούν με αποπρωτεΐνες Βλάβη του μηχανισμού
εναπόθεση τριγλυκεριδίων
Λιπώδης εκφύλιση
Ηπαρ χήνας
λιπώδης εκφύλιση στον αλκοολισμό
Μοσχοκαρυοειδές ήπαρ υπεραιμικό
κέντρο του λοβίου
στη περιφέρεια λόγω υποξίας υπάρχει λιπώδης εκφύλιση
Καρδιά τίγρης
εναπόθεση λίπους στη καρδιά σε
παρατεταμένη ελαφρού βαθμού ανοξίας ( αναιμία)
Θολερή εξοίδηση Αίτια Τοξικοί παράγοντες, υποξία Κύτταρα με υψηλή εξειδίκευση ( ηπατοκύτταρα, μυοκαρδιακές ίνες, εσπειραμένα νεφρικά σωληνάρια)
Υαλοειδής εκφύλιση Σύμπλεγμα πρωτεΐνης-φωσφολιποειδών ( σωμάτια Mallory σε ηπατοκύτταρα )
Υδαρής έντονη προσέλκυση ύδατος στο κυτταρόπλασμα Σε βαριές λοιμώξεις ( νεφρικό επιθήλιο)
Γλυκογονώδης Εναπόθεση γλυκογόνου στο κύτταρο Αδυναμία μεταβολισμού της γλυκόζης Συνηθέστερη αιτία ο διαβήτης Εμφανίζεται σαν κενοτόπια μέσα στο κύτταρο
Εκφυλίσεις του συνδετικού υποστρώματος Ινιδοειδής εκφύλιση ή ινιδοειδής νέκρωση Σε αγγεία εναπόθεση ινικής ή και γ-σφαιρίνης
Βλεννώδης εκφύλιση Αθροίσεις βλεννοπολυσακχαριτών λόγω υπερπαραγωγής -Καρκινώματα -Νευροϊνοσάρκωμα
Υαλοειδής εκφύλιση -Στο τοίχωμα αγγείων - υπέρταση - διαβήτη Το υλικό αποτελείται από πρωτεΐνες, λίπος, ινώδες -Υαλοδοποίηση κολλαγόνου σε ινομυώματα μήτρας
Εναποθέσεις Μπορεί να γίνουν στο κύτταρο ή στο μεσοκυττάριο ιστό Οφείλεται σε :
α) Εναπόθεση φυσιολογικού προϊόντος - αύξηση της προσκομιδής - ανεπάρκεια της αποκομιδής - αυξημένη ενδοκυττάρια παραγωγή
β) Άθροιση ενός προϊόντος που δεν μπορεί να μεταβολισθεί - βλάβη των ενζυματικών μηχανισμών - έλλειψη ενζυματικών μηχανισμών
Εναποθέσεις Ενδογενείς Λιποφουσκίνη Μελανίνη Αιμοσιδερίνη - αιμοσιδήρωση - αιμοχρωμάτωση (αυτοσωματικός υπολειπόμενος τύπος) Χολοχρωστικές Ασβέστιο
Εξωγενείς Άνθραξ ( εναπόθεση ως αιθάλη στους πνεύμονες) τατουάζ
Λίθοι Συνθήκες σχηματισμού λίθων - Αφθονία υλικού για καθίζηση ( συνήθως άλατα ασβεστίου) - Λιθογόνος πυρήνας ( συνήθως νεκρωμένα κύτταρα) -Κατάλληλες συνθήκες για καθίζηση ( μεταβολή pH ούρων σε μία λοίμωξη)
Λίθοι σχηματίζονται -Νεφρική πύελο -Ουροδόχο κύστη -Χοληδόχο κύστη -Εκφορητικοί πόροι σιελογόνων αδένων