ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΒΕΪΚ; Χάσεκ και Κάφκα ήτοι ο κόσμος του αλλόκοτου*
1. Κάφκα και Χάσεκ 1 Oι Χάσεκ και ο Κάφκα γεννήθηκαν την ίδια χρονιά στην ίδια πόλη, την Πράγα, όπου και πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους. Η Πράγα ήταν επίσης η πόλη αυτή όπου περίπου στα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου έγραψαν τα έργα τους για τα οποία αργότερα θα γίνονταν παγκοσμίως γνωστοί. Πέθαναν με διαφορά μόλις ενός χρόνου ό ένας από τον άλλο, στις αρχές τις δεκαετίας του ‘20. Βεβαίως, αυτές είναι επιφανειακές και συμπωματικά και καθ’ αυτές δεν μας λένε και πάρα πολλά όσον αφορά στη σχέση των δύο δημιουργών. Αντιστρέφοντας την οπτική μας ματιά στο πρόβλημα μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα ποιο ήταν το περιβάλλον εκείνο το οποίο έδωσε αφορμή σε δύο τέτοια διαφορετικά φαινόμενα όπως ο Χάσεκ και ο Κάφκα; Ποιο είδος Πράγας είναι αυτή του ενός και ποια του άλλου; Και οι δυο τους μεγάλωσαν την φήμη της γενέτειράς τους ενώ το έργο τους συνδέθηκε με αυτήν και σε ένα βαθμό θα λέγαμε ότι απεικονίζεται σ’ αυτήν. Η Οδύσσεια του Σβέικ στο πασίγνωστο έργο του Χάσεκ “Τα πεπρωμένα του καλού στρατιώτη Σβέικ” ξεκινά υπό την αξιότιμη συνοδεία δύο στρατιωτών με ξιφολόγχες οι οποίοι τον παραλαμβάνουν από τη στρατιωτική φυλακή στο Χραντσάνυ και εν συνεχεία κινούμενοι κατά μήκος της οδού Νερούντα 2 στην Μάλα Στράνα και πάνω από την γέφυρα του Καρόλου οδεύουν προς το Κάρκιν. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ομάδα ανθρώπων. Δύο φρουροί συνοδεύουν ένα παραβάτη. Από την αντίθετη πλευρά, πάνω στην γέφυρα του Καρόλου και ως το Στράχοβ, ένα άλλο τρίο έχει πάρει το δικό του δρόμο. Είναι αυτό της “Δίκης” του Κάφκα: δύο φρουροί οδηγούν έναν «παραβάτη» τραπεζικό υπάλληλο, το Γιόζεφ Κ., στα λατομεία του Στράχοβ όπου εκεί ένας εξ’ αυτών θα του “μπήξει ένα μαχαίρι στην καρδιά”. Αμφότερες οι ομάδες περνούν από τα ίδια μέρη αλλά η συνάντηση μεταξύ *Το προγραμματικό αυτό όπως έχει χαρακτηριστεί από τον ίδιο δοκίμιο, του ανυπότακτου Τσέχου φιλοσόφου και ανθρωπιστή Κάρελ Κοσίκ (Karel Kosík, Πράγα 1926-2003), δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το έτος 1963 υπό τον τίτλο “Kdo je Svejk , Hašek a Kafka neboli groteskní svet” στο περιοδικό Πλάμεν , τεύχος 6. Εδώ παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα (Σ.τ.Ε.)
Γιάροσλαβ Χάσεκ (1883-1923): O δημιουργός του κλασσικού, σατυρικού λογοτεχνικού έργου , Τα πεπρωμένα του καλού Στρατιώτη Σβέικ στον Παγκόσμιο Πόλεμο (πρώτη δημοσίευση 1921), ένα μυθιστόρημα γύρω από τον αδέξιο στρατιώτη Σβέικ, το οποίο έχει αναγνωσθεί ποικιλοτρόπως ως έκφραση του Τσέχικου χαρακτήρα παθητικής αντίστασης και ως ένα ανυπέρβλητη παρουσίαση της ασχήμιας και της ματαιότητας του πολέμου . (Σ.τ.Μ.) 1
2
Οδός που φέρει το όνομα του Τσέχου συγγραφέα Γιαν Νερούντα ( Lan Nepomuc Neruda, 18341891), το επώνυμο του οποίου χρησιμοποίησε ως ψευδώνυμο ο Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα. (Σ.τ.Μ.)