Η διαχείριση του νερού στη Μινωική Κρήτη Α. Λυριντζής αρχαιολόγος
Λίθινος, λαξευμένος αποχετευτικός αγωγός από την Αγ. Τριάδα Τι αναφέρει ο Angelo Mosso το 1907;
Σύστημα απορροής ομβρίων υδάτων στο ανάκτορο της Φαιστού
Θέματα Παρουσίασης Εισαγωγή 1. Ύδρευση 2. Αποχέτευση 3. Λοιπές Εφαρμογές Συμπεράσματα
Εισαγωγή •κλίμα – νερό – πολιτισμός •μύθος
Αρχαίοι Έλληνες και νερό (α) ‘Το νερό είναι η αρχή των πάντων’ Θαλής ο Μιλήσιος (π. 636-546 π.Χ.) (β) Από τους ελληνιστικούς χρόνους τουλάχιστον, υποκείμενο στο ρήμα ‘βρέχει’ είναι ο Δίας, ο πατέρας των Θεών ‘Δώσε, δώσε βροχή Δία στη γη’: Γεωργοί απευθυνόμενοι στο Δία ζητούσαν με επικλήσεις βροχή (δ) Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη το επίπεδο ενός πολιτισμού φαίνεται από τη διαχείριση των υδάτων
Η Κρήτη στη Μεσόγειο
Τιμές βροχόπτωσης τα τελευταία 30 χρόνια
Φύση της βροχόπτωσης
•Καταρρακτώδης και περιορισμένη χρονικά •Άνιση χωρικά και χρονικά
Η κεντρική αυλή του ανακτόρου της Φαιστού
Τιμές εξατμισοδιαπνοής τα τελευταία 30 χρόνια
καταλήγουν στη θάλασσα 10%
«ανανεώνουν» τον υδροφόρο ορίζοντα 25%
65%
«Διαφεύγουν» μέσω εξατμισοδιαπνοής
Διαφυγή των ομβρίων υδάτων
Γεροπόταμος: πώς να ήταν στην μινωική εποχή;
Σημαντική αλλαγή στο κλίμα στο πέρασμα από την 4η στην 3η χιλιετία π.Χ.
Χρονολογικό Διάγραμμα για την Κρήτη της Προϊστορίας Μινωική Κρήτη είναι στην Αρχαιολογία η Κρήτη της Εποχής του Χαλκού (π. 3500- 1100 π.Χ.) και Μινωίτες οι κάτοικοι της Κρήτης της Εποχής του Χαλκού π.7000- 3500 π.Χ. Νεολιθική
π.3500- 2100 π.Χ. Πρώιμη εποχή του Χαλκού (Πρωτομινωϊκή: πρώτοι μεγάλοι οικισμοί) π.2100- 1600 π.Χ. Μέση Εποχή του Χαλκού (Μεσομινωική: ανέγερση πρώτων ανακτόρων) π.1600- 1100 π.Χ. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (Υστερομινωική: ανέγερση νέων ανακτόρων/ καταστροφή μινωικού πολιτισμού/ μυκηναϊκή Κνωσός)
Διαχείριση νερού και κατοίκηση
Παραθαλάσσια εγκατάσταση στον Κομμό
Ορεινή εγκατάσταση στη Ζώμινθο
• Παράγοντας επιλογής θέσης εγκατάστασης • Διαφέρει ανάλογα με τη θέση της εγκατάστασης
Δαίδαλος
Μύθος
Φύση του Τεχνίτη
α) Κύρος β) Περιπλάνηση
γ) Κοινωνικό γόητρο
Εφαρμοσμένη Γνώση
΄Κρήτη α)Τάλως (ανθρωπόμορφο αυτόματο) β) Κουρήτες (οπλοποιία)
1ο Θέμα Ύδρευση
α) Χρήση ανθρώπινου δυναμικού β) Πηγάδια γ) Υδραγωγεία
δ) Συλλεκτήριες δεξαμενές ε) Κρήνες
Τοιχογραφία από την Τύλισο με πιθανή χρήση ανθρώπινου δυναμικού για τη μεταφορά προϊόντων
Πηγάδια
Σχεδιαστική αποκατάσταση πηγαδιού με πήλινη επένδυση εσωτερικά, κάτω από την «Οικία A» στην Κνωσό
Πηγάδι από το Παλαίκαστρο
Υδραγωγεία • Φυσικής ροής • Σύστημα σωλήνων
Αγωγός φυσικής ροής από την Κνωσό
Κτιστό υδραγωγείο στην Τύλισσο
Πήλινοι αγωγοί από το Ναό του Bel στη Nippur, Ιράκ (4th. χιλιετία π.Χ.)
Σχεδιαστική απόδοση πήλινων σωλήνων ύδρευσης από την Κνωσό
0.72
0.025
0.17
0.085
0.065
Πήλινοι σωλήνες όπως βρέθηκαν από τον Evans και βρίσκονται ακόμα στο ανάκτορο της Κνωσού
Σχεδιαστική αποκατάσταση πήλινου μινωικού διυλιστηρίου
Πήλινα αντικείμενα από ανασκαφή κοντά σε πηγή στον Αγ. Μάμα Τυλίσσου, πιθανόν της μινωικής περιόδου που ερμηνεύονται ως διυλιστήρια
Συλλεκτήριες Δεξαμενές
Συλλεκτήρια δεξαμενή στο Χαμαίζι
Δεξαμενή στο πρανές του λόφου στον Πύργο Μύρτου
Υδρομάστευση και ανάκτορα επίπεδη στέγαση
φωταγωγοί
ανοικτές αυλές
Πήλινη υδρορροή από τον Πύργο Μύρτου
Υπέργειος αγωγός από λαξευμένους λίθους στο ανάκτορο της Κνωσού
Πήλινος αγωγός σε σχήμα ανάστροφου π από το ανάκτορο της Κωσού
Οι «κουλούρες» στο ανάκτορο της Κνωσού
Οικιακή υδρομάστευση (impluvia) σε ημιξηρικές περιοχές
Η περίπτωση της Τυλίσου
Η συλλεκτήρια δεξαμενή στην Τύλισο
Απόληξη αγωγού νερού Μηχανισμός ογκομέτρησης;
Κρήνες
Κρηνοδεξαμενές (Majahir )
Κρηνοδεξαμενή από τις Αρχάνες
Κρήνοδεξαμενή από την «αίθουσα της κρήνης» του ανακτόρου της Ζάκρου
Η περίπτωση του ανακτόρου της Ζάκρου Η «τυκτή» κρήνη
Κρήνη στα ΝΑ της κεντρικής αυλής SE
Ζωομορφικοί κρουνοί από το ανάκτορο της Ζάκρου
Ελληνικές κρήνες
Μελανόμορφη υστεροαρχαϊκή υδρία (ζωγράφος του Αντιμένη π. 530- 510 π.Χ.)
2ο Θέμα Αποχέτευση
Τμήμα αποχέτευσης στο ανάκτορό της Φαιστού
Κτιστός οχετός στη μινωική ‘έπαυλη’ στο Βαθύπετρο
Αποχετευτικό σύστημα στο ανάκτορο της Κνωσού
Κατάληξη αποχετευτικού αγωγού στο ανάκτορο της Κνωσού
3ο Θέμα Λοιπές εφαρμογές
Χρήση παραβολής και «λεκανίδων» σε αποκατάσταση κλιμακοστασίου του ανακτόρου της Κνωσού
Δεξαμενή διαχωρισμού ξένων υλών στην Τύλισσο. Οι ξένες ύλες καθίζαναν, ενώ το νερό διέφευγε μέσω ανοίγματος κοντά στο χείλος (πάνω δεξιά) και διοχετευόταν με λίθινο κανάλι σε κτιστή δεξαμενή
Σχεδιαστική τομή και κάτοψη «τουαλέτας» από την Κνωσό
Απομάκρυνση λημμάτων
Χώρος υγιεινής
The Queen's chamber (above) in the Minoan palace of Minos, at Knossos, contains the earliest known flush toilet
Επιδεικτική κατανάλωση
Τοιχογραφία από την «Έπαυλη των Κρίνων» στην Αμνισσό με απόδοση κήπου
Καλλιτεχνική αποκατάσταση του ανακτόρου της Κνωσού
Τοιχογραφία αναβρυτηρίου (σιντριβάνι) από την «Οικία των Τοιχογραφιών» στην Κνωσό
Ο Ξενώνας (Caravaserai) στην Κνωσό
Το «Δωμάτιο της Κρήνης» που ομοιάζει με την «τυκτή» κρήνη του ανακτόρου της Ζάκρου
•Η «θεά του Μύρτου» κρατά πρόχου •Βρέθηκε στο πρωιμώτερο βεβαιωμένο οικιακό ιερό της Κρήτης, σε οικισμό με εμφανή ίχνη κοινωνικής διαφοροποίησης
Φράγματα στη μινωική Κρήτη
Το φράγμα στις Χοιρόμανδρες
Συμπεράσματα • Οι κύριοι τεχνικοί και υδραυλικοί μηχανισμοί συγκέντρωσης, αποθήκευσης και διοχέτευσης του νερού καθώς και της απομάκρυνσης των ομβρίων και των υγρών αποβλήτων παρατηρούνται σε διάφορες μορφές ήδη από την 2η χιλιετία π.Χ. • Οι παραπάνω τεχνολογίες είναι οι πρωιμότερες στην Ευρώπη και από τις πρώτες που εφαρμόστηκαν παγκοσμίως.
• Οι Μινωίτες τεχνίτες γνώριζαν εμπειρικά κάποιες αρχές που σχετίζονταν με τις ιδιότητες του νερού, όπως την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων, μερικές εκ των οποίων αποτελούν σήμερα το θεμέλιο των αντίστοιχων επιστημών. • Ο χειρισμός των υδάτων δίνει κοινωνικό κύρος στις εμπλεκόμενες πλευρές και διαθέτει μια ευρύτερη κοινωνική διάσταση.