DÜNYANIN İLK GERİ DÖNÜŞÜM ALIŞVERİŞ MERKEZİ

Alışveriş dünyasında iklim duyarlı bir devrim yaratan, İsveç Eskilstuna’da yer alan ReTuna Återbruksgalleria dünyanın ilk geri dönüşüm alışveriş merkezi. Eski eşyaların onarım ve ileri dönüşüm sayesinde yeni bir hayat bulduğu bu alışveriş merkezinde satılan her şey ya geri dönüştürülmüş ya kullanılmış ya da organik veya sürdürülebilir bir şekilde üretilmiş.

YAZAN: GUNNAR ANDERSSON, Danışman, İsveç Yerel Yönetimler ve Bölgeler Birliği

Eskilstuna, Stockholm merkezinin 100 km batısında bulunan orta büyüklükte bir İsveç belediyesi. Nüfusu 110 bin olan belediyenin tarihi Orta Çağ dönemlerine dayanıyor. Eskilstuna dünyaca ünlü Volvo tekerlekli yükleyicileri, anahtar ve kilit sistemleri üreticisi Assa, paslanmaz çelik imalatçısı Outokumpu gibi şirketlerle önemli bir sanayi şehri olmaya devam ediyor.

Eskilstuna Belediyesi yeşil bir rol modeli olmak için çabalıyor. 2000’li yılların başında, “normal” olan fakat kullanılmış ve ileri dönüştürülmüş bir ürün yelpazesine sahip mağazaların olduğu bir alışveriş merkezi açma fikri ortaya çıktı. Konsept geniş bir hedef kitlesini çekecek, döngüsel ekonomi ve sürdürülebilirlik hakkında bilgi yayılmasını sağlayacaktı. Bölgedeki hevesli insanların yıllarca süren taleplerinden sonra, belediye meclisi nihayet fikri gerçeğe dönüştürme kararı aldı, yatırım bütçesi ayrıldı ve Ağustos 2014’te projenin inşaatına başlandı. 28 Ağustos 2015’te ReTuna kapılarını halka açtı ve 2020’de dünyanın ilk geri dönüşüm AVM’si olarak Guinnes Rekorlar Kitabı’na girdi!

ReTuna’da spor malzemelerinden giyim kuşama, dekorasyondan çiçeğe uzanan bir yelpazede, kendi eşsiz profillerine sahip 14 mağaza var. Haftanın her günü açık olan alışveriş merkezinin günde ortalama 700 ziyaretçisi oluyor. Yakında Ikea da, geri dönüşüm için bırakılan Ikea ürünlerinin olduğu bir mağaza açacak. Şirket, bu mağazayı insanların Ikea ürünlerinin ömrünün nasıl uzatılabileceğini anlayabilecekleri önemli bir yenilik merkezi olarak görüyor.

ReTuna, Eskilstuna’daki Retuna Central Geri Dönüşüm Merkezinin yanında bulunmakta. Ziyaretçilerin, tekrar kullanılabilir durumdaki oyuncak, mobilya, kıyafet, dekoratif eşya ve elektronik cihaz gibi elden çıkaracakları ürünleri ayrıştırarak konteynırlara ve alışveriş merkezinin “Returen” isimli deposuna bırakmaları oldukça kolay. Depoda, AMA (Eskilstuna Belediyesi’nin istihdam olanağına sahip olmayanlar için faaliyet gösteren aktivite, motivasyon ve iş kaynağı birimi) personeli neyin kullanılır neyin kullanılamaz olduğuna dair bir ilk değerlendirme yapar. Ardından ürünler alışveriş merkezindeki geri dönüşüm mağazalarına dağıtılır. Mağaza görevlileri nelerin tamir edileceği, dönüştürüleceği, düzeltileceği ve nihayetinde satılacağına karar verdikleri daha detaylı bir ayırma işlemi gerçekleştirir. Bu sayede ürünlere yeni bir hayat kazandırılmış olur. Bu konsept ekonomik açıdan da işe yaramakta: 2018’te ReTuna geri dönüştürülmüş ürünlerin satışından 11,7 milyon İsveç kronu (yaklaşık 130.000 Amerikan doları) kazandı ve günümüzde belediye desteği ve bütçesi olmadan kendini idame ettirebiliyor.

"Geleceğe hoş geldiniz! Dünyayı kurtarma işinin bir parçasıyız.” diyor ReTuna Geri Dönüşüm Merkezi Yöneticisi Sofia Bystedt.

Başlangıçta ReTuna’nın olası işletme sahiplerini kendisinin araması ve sübvansiyonlu bir kira teklif etmesi gerekmekteydi. Günümüzde ise dükkân sahiplerinin devir hızı çok düşük. Kendini kanıtlamak isteyenlerin fikirlerini sunmaları, iyi bir iş planına sahip olmaları ve hem çevresel hem de ekonomik olarak sürdürülebilir olduklarını göstermeleri gerekiyor.

Lina Östling

AVM ve geri dönüşüm merkezi, belediyenin sahip olduğu Eskilstuna Energi och Miljö (Eskilstuna Enerji ve Çevre, EEM) isimli şirket tarafından yönetiliyor. Şirket, enerji ve çevre alanlarında rekabetçi operasyonlar yürütmekle görevli ve bu alanda bir rol model ve ilham kaynağı olarak gelecek nesiller için akıllı ve sürdürülebilir çözümler oluşturmayı amaçlıyor. EEM altı iş alanında çalışmakta: Elektrik Şebekesi, Elektrik Piyasası, Su ve Sanitasyon, Geri Dönüşüm, Enerji ve Pazarlama ve Satış. ReTuna Återbruksgalleria, geri dönüşüm iş alanının bir parçasıdır.

2018’te ReTuna geri dönüştürülmüş ürünlerin satışından yaklaşık 130.000 Amerikan doları kazandı ve günümüzde belediye desteği ve bütçesi olmadan kendini idame ettirebiliyor.

ReTuna bir pazar yerinden daha fazlası, aynı zamanda halkı eğiten bir figür olmayı hedefliyor. Sürdürülebilirliği hedefleyen etkinlikler, atölyeler, konferanslar, tematik programlar ve okul çağındaki çocuklar için projeler düzenliyor, örneğin Eskilstuna Folkhögskola Lisesi tesislerde “Geri Dönüşüm Tasarımı – Återbruk” isimli bir yıllık eğitim programını yürütüyor. Ayrıca konukların iklim duyarlı toplantılar düzenleyebileceği konferans salonları, organik yemekler ve fırından çıkmış ürünlerin satıldığı Café Returama isimli bir restoranları var.

ReTuna Återbruksgalleria, sürdürülebilir alışveriş imkânı sunması ve çevresel sorunlarla ilgili bir eğitim figürü olmasının yanı sıra 50’den fazla yeni iş yarattı. Alışveriş merkezi dünya çapında medyada yer aldı. Dört bir yandan belgesel yapımcıları, gazeteciler ve meraklı turistler tarafından ziyaret edildi. Konsept artık yayılıyor: Almanya, Norveç ve Finlandiya’da benzer iş yerleri açılmaya başladı. Yakın zamanlarda Güney Kore’den bir araştırma ekibi, başkent Seul’da bu tarz bir alışveriş merkezinin açılıp açılamayacağını incelemek için ReTuna’yı ziyaret etti. 110 bin kişilik bir şehir, 12 milyon nüfuslu bir metropole rol model olmuş durumda!

Bu yazı İsveç Yerel Yönetimler ve Bölgeler Birliği (Swedish Association of Local Authorities and Regions - SALAR) katkılarıyla hazırlanmıştır.