Sluikreclame bij de Publieke Omroep?

Martijn Oostra, grafisch ontwerper

---Sluikreclame bij de Publieke Omroep?

In nummer 1 van maart/april 2001 schreef Items over de strijd om het blokje en het bolletje van de Publieke Omroep dat door het programma ‘Barend en Van Dorp’, uitgezonden door het commerciële RTL, op de hak werd genomen. Om de relatie tussen de kanalen Nederland 1, TV2 en Nederland 3 te onderstrepen introduceerde de Publieke Omroep het logo op alle drie de netten.

Ongeveer 3 jaar geleden zocht sigarettenfabrikant Philip Morris naar een eenvoudig herkenningsteken dat ze konden gebruiken in combinatie met de schrijfwijze van het merk wanneer het gebruikelijke veni-vidi-vici ‘schild’-logo van PM Inc. met een kroontje en geflankeerd door een leeuw en leeuwin niet geschikt was. Voor sommige communicatie uitingen is dit logo nu eenmaal veel te verfijnd. Er werd een abstracte variant ontwikkeld van de combinatie van het rode schild en de blauwe sluitzegel: een blauw vierkantje met daaronder een rood rond bolletje. En wat zien we dus sinds september vorig jaar voorbij vliegen op de netten van de Publieke Omroep: het zogenaamde “blokje/balletje”. Wat is er aan de hand? Zijn er soms verborgen (commerciële) belangen in het spel in het publieke bestel? Of heeft er iemand op het ontwerpbureau dat het logo van de Publieke Omroep maakte, met een aansteker zitten spelen? (mo) [Beeldmateriaal: [1] Een pakje Philip Morris sigaretten met het rode ovale schild-logo en een blauw meegedrukt sluitzegel (Voordat het kartonnen ‘flip-open’ pakje werd geïntroduceerd zat er op de papieren pakjes een echt sluitzegel.).

[2] Een Zippo aansteker met de simpele variant van het logo.

[3] Deze lichtreclame hangt in het winkelcentrum Magna Plaza te Amsterdam bij de tabakszaak.

[4] Het “blokje/balletje” logo van de Publieke Omroep.

[Het pakje sigaretten en de Zippo liggend - op de lange zijde - afbeelden, Zodat de overeenkomt tussen het Philip Morris logo en dat van de Publieke Omroep overduidelijk is.]

Martijn Oostra, grafisch ontwerper

Wéér zo'n blokje-balletje Gepubliceerd in Adformatie

Guy Bakker van NOB Design stuurt Tamtam het logo van Perfect Foil uit Waalwijk (in pvc-folie): het zoveelste voorbeeld voor het duurbetaalde blokje-balletje van de publieke omroep. Zelfde kleuren zelfs.

Aflevering 2001-33

Sluit venster

Publicatiedatum 16-08-2001 Paginanummer 018 Rubriek tamtam: déjà vu Auteur(s) (redactie Adformatie)

Print artikel << vorige | volgende >> Sluit venster © Adformatie Groep

Martijn Oostra, grafisch ontwerper

Artikel voor Items

Publieke vormen

Dingeman Kuilman juli 2001

Inmiddels heeft Items al twee keer bericht over het beeldmerk van de Publieke Omroep. Eerst ging het over een grapje van Barend & Van Dorp (maart/april 2001), vervolgens over de overeenkomst met een merk van Philip Morris (mei/juni 2001). Op mijn beurt wil ik hier - als medeplichtige - de ontstaansgeschiedenis schetsen.

In april vorig jaar vroeg de Raad van Bestuur van de NOS aan ons (FHV Corporate, een klein creatief adviesbureau en dochter van het grote marketingbureau FHV/BBDO) om het ontwikkelen van een ‘verbindend element’ voor de publieke omroep. In de groeiende wirwar van netten, zenders, portals en kanalen leek het een goed idee om de publieke media te markeren. Het herkenningsteken moest zichtbaar én hoorbaar zijn, het moest passen binnen de bestaande vormgeving van radiozenders en tv-netten, en het mocht zich niet rechtstreeks bemoeien met programma’s en omroeporganisaties (VARA, TROS e.d.).

Al snel ontstonden drie denkrichtingen. We wilden de kant op van een nieuw soort copyright-teken: een symbooltje dat groot, als op het schilderij van Rob Scholte, of klein, als de krulstaart van een logo, kon worden toegepast. We dachten verder aan het wolmerk, omdat dat zo mooi zijn neutraliteit bewaart ten opzichte van uiteenlopende merken als Armani en C&A. En we keken met een schuin oog naar het visje achter op de auto van ‘new born Christians’, dat bijna sluipenderwijs z’n betekenis heeft gekregen.

Daarnaast dwaalden mijn eigen gedachten af in nog een vierde richting. Ik herinnerde me de competitie voor een nieuw politielogo, waarin ik het samen met Anthon Beeke en René Knip opnam tegen het kamp van Gert Dumbar. Tegen de heersende mode van toen (1992) zochten wij naar de eenvoud en directheid van een verkeersbord. We waren ervan overtuigd dat publieke organisaties zich niet moeten vermommen als ondernemingen. Elementaire vormen en primaire kleuren hadden eigenlijk in het maatschappelijk belang genationaliseerd moeten worden. Dat we de competitie verloren, behoeft geen betoog.

In het blauwe blokje en het rode bolletje kwamen de eisen van de opdrachtgever en onze drie-en-een-halve denkrichting wonderwel samen.

Het was direct herkenbaar, gedroeg zich neutraal binnen de bestaande vormgeving en was toepasbaar op elke schaal. De betekenis werd

a

bepaald door de kleur en het contrast tussen de twee vormen - een kind kon de was doen.

Voor alle zekerheid lieten we door Markgraaf onderzoeken of een andere partij al rechten had op ‘het publieke wolmerk’. In Luxemburg bleek RTL 9 met driehoeken, cirkels en vierkanten te werken, het nieuwe beeldmerk van Zurel kwam in de buurt, en de Franse Lotto en Philip Morris hadden dezelfde vormen en kleuren in gebruik. Maar omdat de toepassingsgebieden ver uit elkaar lagen, schatte men de kans op een conflict niet groot. Daar kwam nog bij dat Dick Bruna op één van z’n kinderboeken dezelfde vormen had gebruikt, en dat de combinatie van elementaire vormen en primaire kleuren sowieso de huisstijl vormt van de peuterafdeling van elke speelgoedwinkel. Het beeldmerk was in onze ogen minder een gezocht ontwerp dan een gevonden voorwerp. Alleen door het consequent en veelvuldig in een specifieke context toe te passen, kon het worden toegeëigend.

Op dit moment is het beeldmerk als animatie tussen bepaalde programmawisselingen (o.a. voor het acht uur journaal) op tv te zien, het hangt als een asterisk aan de 1, 2 en 3 van de netten, en het verschijnt bescheiden in commercials en advertenties. Het geluid bij het filmpje wordt als audiologo toegepast op de radiozenders. Wie goed luistert, hoort het oude tijdsein dat volgens de componisten Justin Billinger en Michiel Marsman is omgewerkt tot een ‘vrij streng serieel werkje’.

Samen met de Raad van Bestuur realiseren we ons dat in de huidige vorm de bedoeling en betekenis van het beeldmerk nog niet voldoende afleesbaar zijn. De eerste stap is gezet, maar het echte werk moet nog beginnen. Maar deze publieke vormen zijn tenminste weer in publieke handen.

b