๒๘ “
พลังแห่งความสามัคคี
ปี ๒๕๖๐
”
โครงการพัฒนาเครือข่ายที่ยั่งยืน
เล่ม ๒
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
1
2
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
คำ�นำ�
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
3
สารบัญ
4
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
ศูนย์การเรียนรู้
โครงการพลังปัญญา
ขยะแปลงร่างสร้างชุมชุน จังหวัดพะเยา
ผู้เข้าร่วมโครงการ ๑. ด.ต.ทวีศักดิ์ ๒. ส.ท.ทวน ๓. นายคริสมาส ๔. นายกิติภพ ๕. นายขจรศักดิ์
อุ่นตาล (ประธานโครงการ) ใจดี จ.เจริญพานิช ทาสี สุรพณิชดุล
๖. น.ส.สุชญา ๗. นายสมเกียรติ ๘. นางโสฬส ๙. นายชาตรี ๑๐. นายวิชวินท์
ใจเย็น ศรีคำ� เชื้อเมืองพาน สมฤทธิ์ กาญจนวัฒนกูล พลังปัญญา
POWER of WISDOM
5
“ขยะ” ขุมทรัพย์ที่ถูกมองข้าม
ขยะเป็นสิ่งไม่มีค่าดูน่ารังเกียจ ถือว่าเป็นสิ่งปฏิกูลทั้งเหม็นและ สกปรก รวมถึงเป็นแหล่งรวมของเชื้อโรคและเป็นแหล่งเพาะสัตว์ที่เป็น พาหะของเชื้อโรคเป็นอย่างดี แต่ขยะนั้นใช่ว่าจะไร้ค่าเสียเลย ขึ้นอยู่กับใคร ที่จะมองว่าขยะเป็นขยะ หรือขยะเป็นสิ่งมีประโยชน์ เป็นบ่อเงินบ่อทอง ขึ้นอยู่กับว่าเราจะมองมุมไหน ขยะแห้งสามารถนำ�มาใช้เป็นเชื้อเพลิงใน การผลิตกระแสไฟฟ้าได้ ขยะเปียกสามารถนำ�ไปผลิตเป็นปุ๋ย หรือเป็น อาหารสัตว์ได้ แต่มันต้องเริ่มต้นตั้งแต่การคัดแยกขยะจากครัวเรือนเป็น อันดับแรก “โครงการขยะแปลงร่างสร้างชุมชน” มองเห็นปัญหาว่าขยะ เป็นสิ่งน่าขยะแขยง คนในชุมชนกำ�จัดขยะด้วยการฝังกลบ ซึ่งเป็นสิ่งที่ไม่ ยั่งยืน เราจึงคิดว่าจะทำ�อย่างไรให้ชุมชนน่าอยู่ ควรจะจัดการอย่างไรให้ ยั่งยืน กอปรกับคนในกลุ่มปลูกผักอินทรีย์ แต่กลับขาดแคลนปุ๋ยอินทรีย์ ซึ่งสามารถทำ�ได้จากขยะเปียก จึงเกิดแนวคิดจัดทำ�โครงการนี้
เพิ่มมูลค่าให้ขยะลดปัญหาที่จะกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
ฉะนั้นทางกลุ่มได้มองเห็นโอกาสจากการที่จะเปลี่ยนขยะเปียก ให้เป็นปุ๋ยหมักชีวภาพซึ่งจาก ข้อมูล ขยะเปียกมีปริมาณ 70% ของปริมาณขยะทั้งหมด 32,000 กิโลกรัมต่อเดือน โดยใช้จุลินทรีย์ท้องถิ่น ช่วยในการย่อยสลายขยะเปียก ซึ่งสามารถช่วยเร่งให้เป็นปุ๋ยหมักชีวภาพใน 7-10 วัน โดยปกติปุ๋ยหมัก โดยทั่วไปใช้เวลา 4-6 เดือน ในการย่อยสลายเป็นอย่างน้อย ทำ�ให้โครงการ “ขยะแปลงร่างสร้างชุมชน” เป็นโครงการบริหารจัดการขยะในชุมชนที่ได้ประโยชน์แก่ชุมชนเทศบาลตำ�บลเวียงเป็นอย่างมาก คือได้ คัดแยกขยะรีไซเคิลเพื่อขายและได้ปุ๋ยหมักชีวภาพไว้จำ�หน่ายให้แก่เกษตรกรและคนในชุมชนในราคาถูก แต่ละปีนั้นค่าใช้จ่ายในการกำ�จัดขยะสูงมาก และการกำ�จัดขยะเป็นรูปแบบการ “ฝังกลบ” ที่ ไม่มีประสิทธิภาพ เป็นบ่อเกิดของเชื้อโรคและสัตว์อันเป็นพาหะ ผลสุดท้ายปัญหาต่างๆ เหล่านี้ก็ย้อน กลับมาที่ “ชุมชน” นั่นเอง “โครงการขยะแปลงร่างสร้างชุมชน” เป็นโครงการที่มีประสิทธิภาพเพราะ ช่วยให้เกิดการหมุนเวียนของรายได้ ลดปัญหาขยะ สร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน
6
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
ปัญหาของการบริหารจัดการอย่างแรกคือ “การให้ความรู้สู่ชุมชน”
ปัญหาอย่างแรกคือจะทำ�อย่างไรให้ชุมชนเกิดความรู้ความเข้าใจและให้ความร่วมมือ เป็นปัญหา ที่ใหญ่และต้องใช้เวลาค่อนข้างมาก เพราะขยะในแต่ละบ้านนั้นแทบไม่สามารถนำ�มาใช้ให้เกิดประโยชน์ ได้ เพราะปริมาณที่น้อยและยังมีปัญหาในเรื่องของการคัดแยกขยะอีก การจะนำ�ขยะที่ถูกทิ้งรวมๆ กัน มาคัดแยกต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายอีก แล้วจะทำ�อย่างไรจึงจะทำ�ให้ได้ขยะที่มีคุณภาพจากต้นทาง? ทางกลุ่มผู้นำ�โครงการจึงต้องทำ�การศึกษาค้นคว้าและนำ�ความรู้ที่ได้กระจายสู่ชุมชน ให้ความรู้กับชุมชุน ถึงประโยชน์ของขยะ ที่สามารถนำ�มาสร้างประโยชน์และรายได้ เมื่อชุมชนเห็นคล้อยตามจึงดำ�เนินงาน ขั้นต่อไป คือการคัดแยกขยะที่มาจากต้นทางของแต่ละครัวเรือนเพื่อจำ�แนกขยะแต่ละประเภทได้อย่างมี ประสิทธิภาพ ซึ่งความร่วมมือของแต่และครัวเรือนนั้นเป็นเรื่องสำ�คัญเนื่องจากเราไม่สามารถบังคับหรือ สั่งการใดๆ ได้ ต้องอาศัยการให้ความรู้ความเข้าใจและสุดท้ายแต่ละครอบครัวยอมทำ�ด้วยความสมัครใจ จึงทำ�ให้ “โครงการขยะแปลงร่างสร้างชุมชน” เติบโตอย่างมีประสิทธิภาพและมั่นคง ให้ความรู้และประโยชน์ เรื่องการแยกขยะแก่ชุมชน
คนในชุมชนแยกแยะ แต่ละประเภทได้
ทุกครอบครัวทำ�ตามด้วย ความสมัครใจ
การเดินทางสู่จุดหมาย ๑. พัฒนาคน
พัฒนาแนวคิดและวิธีการเพื่อลดรายจ่ายและนำ�ขยะมาใช้ให้เกิดประโยชน์ เนื่องจากการเก็บ ขยะของเทศบาลตำ�บลเวียงในปัจจุบันได้ว่าจ้างบริษัทเอกชนฝั่งกลบขยะทั้งหมดปีละ 1,600,000 บาท และจะมีการขึ้นค่าฝั่งกลบทุกปี การนำ�ขยะไปทำ�การฝั่งกลบในหลุมที่ปูด้วยพลาสติก ซึ่งทำ�ให้ในฤดูฝน จะเกิดนํ้าเสียจากบ่อขยะไหลมาปนเปื้อนกับแหล่งนํ้าธรรมชาติ ทำ�ให้คนในชุมชนที่อาศัยอยู่บริเวณได้ ผลกระทบกับการจัดเก็บขยะแบบฝั่งกลบซึ่งเป็นวิธีที่ไม่ยั่งยืน ๒. พัฒนาพื้นที่
โครงการบริหารลดและกำ�จัดขยะเพื่อเป็นต้นแบบในเทศบาลตำ�บลเวียง จากการนำ�ทั้ง 3 ศาสตร์ มาประยุกต์ใช้ในโครงการ “ขยะแปลงร่างสร้างชุมชน” ให้ผู้คนในชุมชนเกิดการเรียนรู้สร้างวัฒนธรรม ใหม่ของความเข้าใจจริง รู้จริง ปฏิบัติได้จริง บนพื้นฐานคุณธรรมและคนชุมชนอยู่ร่วมกับธรรมชาติแบบ สมดุลและเติมโตร่วมกันอย่างยั่งยืน พลังปัญญา
POWER of WISDOM
7
ในการดำ�เนินโครงการ ขยะแปลงร่างสร้างชุมชน ได้นำ� ๓ ศาสตร์รวมกัน ตามแนวทางของโครงการพลังปัญญามาบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์ ได้แก่
การใช้ศาสตร์ท้องถิ่น ใช้เวลาหมักเพียง
7-10 วัน
คัดเลือกจุลินทรีย์ เพื่อลดระยะในการ หมักปุ๋ยชีวภาพ
ซื้อปุ๋ยหมักได้ใน ราคาที่ถูกลง
การใช้ศาสตร์สากล
นำ�สิ่งที่มีในชุมชน สร้างมูลค่าให้เกิดรายได้
8
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
นำ�ขยะมามาต่อยอดทำ�เป็น ปุ๋ยหมักที่มีคุณภาพ
การใช้ศาสตร์ท้องถิ่น
• ใช้ศาสตร์ความรู้ตามภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้ ในการ คัดเลือกจุลินทรีย์ท้องถิ่นมาเพาะเลี้ยงเพื่อนำ�ไปใช้ใน การทำ�ปุ๋ยหมักชีวภาพ และลดระยะเวลาเหลือเพียง แค่ 7-10 วัน ซึ่งจากปกติปุ๋ยหมักทั่วไปจะต้องใช้เวลา 4-6 เดือนถึงจะนำ�มาใช้ได้ เกษตรกรในชุมชนสามารถ ซื้อปุ๋ยหมักได้ในราคาถูกเพราะเป็นผลผลิตจากชุมชน นั่นเอง การใช้ศาสตร์สากล
• การใช้หลักการเศรษฐ์กิจพอเพียง ในการนำ�สิ่งที่มีอยู่แล้ว มาสร้างมูลค่าให้เกิดรายได้อย่างยั่งยืน • ศาสตร์ของพระราชาคือ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” ทาง โครงการได้น้อมนำ�มาประยุกต์ใช้ในชุมชนเทศบาลตำ�บล เวียงใน โดยการทำ�ประชาคมทำ�ให้ได้เข้าใจปัญหาขยะของ คนในชุมชนที่ได้รับผลกระทบ และได้ข้อมูลที่แท้จริงจึง นำ�มาวิเคราะห์และแก้ปัญหาให้ถูกกับความต้องการของ ชุมชน คนในชุมชนจึงอยากช่วยแบบส่วนร่วมซึ่งเกิดพลัง สามัคคีที่ระเบิดออกจากข้างในของคนในชุมชน ทำ�เพื่อ ชุมชน พึ่งพาตนเองได้ และเกิดการพัฒนาต่อยอดเป็นปุ๋ย หมักชีวภาพที่มีคุณภาพลำ�ดับต่อไป
การใช้ศาสตร์ของพระราชา
ผสมนํ้าจุลทรีย์เข้ากับ สปิงเกอร์ เพื่อลดขั้นตอน การรดนํ้าบนกองปุ๋ยหมัก
คัดแยกขยะ เพื่อขาย และนำ�รายได้กลับมา บริหารโครงการ
การใช้ศาสตร์ของพระราชา
• ทางโครงการได้นำ�เทคโนโลยีระบบผสมปุ๋ยนํ้า เรียกว่า “เว้นจูรี่” นำ�มาใช้ ผสมนํ้าจุลินทรีย์เข้าไปกับระบบสปริงเกอร์เพื่อลดขั้นตอนในการรดนํ้าบนกอง ปุ๋ยหมักชีวภาพ • การคัดแยกขยะที่สามารถรีไซเคิลได้ เพื่อนำ�ไปจำ�หน่ายนำ�รายได้กลับเข้ามา บริหารโครงการ
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
9
ศูนย์การเรียนรู้
โครงการพลังปัญญา
HOT BY ฮอด จังหวัดเชียงใหม่
ผู้เข้าร่วมโครงการ ๑. นางนุทอง เนตรสว่าง (ประธานโครงการ) ๒. นายสุรินทร์ โท๊ะยะ ๓. นางอนงค์ โปธิมอย ๔. นายชัยยา จันทร์สุพัท
10
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
๕. นายทักษณุ ๖. พระเจนหล้า ๗. นางสาวภูษณิศา ๘. นางสาวปวีณา
คํ้าจุลสายชล อติภาโท ตาสา บุปผาพนา
ปลูกพืชเมืองหนาว สร้างความแตกต่าง สร้างมูลค่าเสริมรายได้
ฮอด อำ�เภอหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่ เป็นพื้นที่ราบ สูงมีอากาศหนาวเย็น ประชาชนส่วนใหญ่ทำ�การเกษตรโดย ใช้สารเคมี ถึงแม้จะปลูกผักอินทรีย์ แต่เมื่อจำ�หน่ายผลผลิต จะนำ�มารวมกัน สำ�หรับสมุนไพรในท้องถิ่น เช่น รางจืด โรส แมรี่ ข่า ตะไคร้ โดยในพื้นที่เหมาะแก่การเพาะปลูกผลไม้เมือง หนาวและผักหลากหลายชนิด เช่น พริกหวาน มะเขือเทศ กะหล่ำ�ปลี ถั่วลันเตา ถั่วปลีหรือถั่วดอย ฟักทอง ฟักแฟง ถั่วฝักยาว และผักหวานป่าซึ่งจะมีช่วงฤดูแล้ง สำ�หรับผลไม้ ประกอบไปด้วย ลูกพลับ อโวคาโด สตรอเบอร์รี่ สาลี่ มะม่วง แก้วมังกร กล้วย ทั้งกล้วยน้ำ�หว้าและกล้วยหอม เสาวรส มะละกอ มะขามป้อม รวมถึงมะขามเปียก
เสริมรายได้ด้วยภูมิปัญญาทางแพทย์แผนไทย
ประกอบกับตำ�บลบ่อหลวงมีความโดดเด่นทางด้านแพทย์แผนไทยและแพทย์ ทางเลือก จึงได้มีการพัฒนาทางด้านการดูแลสุขภาพของประชาชนโดยใช้สมุนไพรที่มีอยู่ ในตำ�บลมาใช้ในการรักษาสุขภาพโดยมีวิธีการที่หลากหลาย เช่น การนวดตัวเพื่อรักษา การใช้สมุนไพรช่วยผ่อนคลายความเครียดและดูดสารพิษ การอบตัวด้วยธรรมชาติบำ�บัด และการใช้สมุนไพรเป็นเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ โดยสมุนไพรที่โดดเด่นขึ้นตามธรรมชาติ คือ ไผ่ร้อยกอแดง
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
11
การเดินทางสู่จุดหมาย ๑. พัฒนาคน
ให้รู้จักการวิเคราะห์แผนการตลาด การคิดต้นทุน กำ�ไร และการคิดในสินค้าที่มาจากการขายฝาก เพื่อจะได้คิดราคาของสินค้าและบริการ ให้มีความสมดุลตามหลักเศรษฐศาสตร์ รวบรวมสินค้าและ วัตถุดิบที่มีอยู่ตามฤดูกาล เพื่อให้มีความเพียงพอต่อความต้องการของผู้บริโภคเพื่อต้องการปลดหนี้ ให้เกษตรกรสามารถพึ่งพาตนเองได้ ไม่ถูกเอารัดเอาเปรียบจากพ่อค้าคนกลาง ต้องการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมของประชาชนในการทำ�เกษตรสารเคมี เป็นเกษตรปลอดสารพิษและเป็นเกษตรที่ดำ�เนินการ ตามศาสตร์พระราชา ศาสตร์ชาวบ้าน และศาสตร์สากล ๒. พัฒนาพื้นที่
โดยการนำ�สมุนไพรท้องถิ่น เช่น ไผ่ร้อยกอแดง ซึ่งเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติจำ�นวนมาก มาสร้าง คุณค่า สร้างมูลค่าเพิ่ม สร้างรายได้ให้กับตำ�บลบ่อหลวงและอำ�เภอฮอด ทำ�ให้เป็นที่รู้จักและใช้ประโยชน์ จากสิ่งที่ธรรมชาติสร้างมาให้ให้เป็นศูนย์รวมสินค้าและบริการทางด้านแพทย์ทางเลือก เช่น นวดตัว อบตัว แช่เท้าผ่อนคลายพร้อมทั้งเครื่องดื่มสมุนไพรเพื่อสุขภาพ โดยนำ�สมุนไพร ไผ่ร้อยกอแดง ซึ่งมี สรรพคุณที่โดดเด่น คุณสมบัติเฉพาะของบ่อหลวง มาผลิตเป็นสินค้าจำ�หน่าย อาทิ นํ้าแข็งก้อน ไผ่ร้อย กอแดง ชาชงสมุนไพร เครื่องดื่มเพื่อสุขภาพผสมไผ่ร้อยกอ ลูกประคบไผ่ร้อยกอแดง สมดุลและเติมโต ร่วมกันอย่างยั่งยืน
12
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
ในการดำ�เนินโครงการ HOT BY ฮอด ได้นำ� ๓ ศาสตร์รวมกัน ตามแนวทางของโครงการพลังปัญญามาบริหารจัดการให้เกิดประโยชน์ได้แก่
การใช้ศาสตร์ท้องถิ่น
นำ�สมุนไพร พืชผัก ผลไม้ ท้องถิ่น มาแปรรูปให้เกิด ประโยชน์ สร้างรายได้
ใช้เรื่องแพทย์แผนไทย ดึงดูดนักท่องเที่ยว
การใช้ศาสตร์สากล
วิเคราะห์และวางแผน การตลาด เพื่อแปรรูป ผลผลิต
พัฒนาพื้นที่ให้เป็น แหล่งท่องเที่ยว
การใช้ศาสตร์ท้องถิ่น
• ใช้ศาสตร์ความรู้ตามภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้ ในการ นำ�สมุนไพรในท้องถิ่นมาแปรรูปให้เกิดประโยชน์สร้าง รายได้ • ใช้ศาสตร์ความรู้ตามภูมิปัญญาท้องถิ่น ในเรื่องของ แพทย์แผนไทยมาเป็นจุดเด่นเพื่อให้ความน่าสนใจจาก นักท่องเที่ยว • ใช้ศาสตร์ความรู้ตามภูมิปัญญาท้องถิ่นมาใช้ในการ แปรรูปสินค้าพื้นเมือง พืชผัก และผลไม้
การใช้ศาสตร์สากล
• นำ�ศาสตร์สากลมาใช้ ในการวิเคราะห์และวางแผน การตลาด เพื่อแปรรูปผลผลิตของสมาชิกเครือข่าย ในช่วงที่ราคาผลผลิตตกตํ่า ในการเพิ่มมูลค่าผลผลิต • นำ�ศาสตร์สากลมาใช้ ในการแสวงหาตลาดใหม่ๆ ที่ ตรงตามความต้องการของกลุ่มผู้บริโภค และพัฒนา ด้านการบริการที่มีการแข่งขันกันมาก และพัฒนาพื้นที่ ให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
13
การใช้ศาสตร์ของพระราชา
ใช้ทฤษฎีเกษตรผสมผสาน มาใช้เพื่อให้สามารถ ปลูกพืชได้หลากหลาย
ขยายความรู้ในการ เพิ่มผลผลิตนอกฤดู
การใช้ศาสตร์ของพระราชา
ใช้หลักการทำ�น้อยได้ มาก รวมกลุ่มเพื่อเปลี่ยน แนวคิดในการทำ�เกษตร
• ใช้ทฤษฎีเกษตรผสมผสานมาใช้เพื่อให้สามารถปลูกพืชได้หลากหลาย ซึ่งเป็นจุด เด่นของอำ�เภอบ่อหลวง อาทิเช่น ลูกพลับ อโวคาโด มะเดื่อฝรั่ง สตรอเบอร์รี่ สาลี่ เสริมสร้างรายได้ให้กับชุมชน • ขยายความรู้ในการเพิ่มผลผลิตนอกฤดู ตามหลักสูตรศาสตร์ของพระราชาที่ได้ รับการถ่ายทอดจากโครงการพลังปัญญา • ใช้หลักการทำ�น้อยได้มาก รวมกลุ่มเพื่อเปลี่ยนแนวคิดในการทำ�เกษตรทฤษฎี ใหม่เพื่อการเกษตรที่ยั่งยืน
14
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
15
www.palangpanya.com www.พลังปัญญา.com
16
พลังปัญญา
POWER of WISDOM
พลังปัญญา Wisdom Line : 080-158-8883, 080-728-8883