Airborne Arnhem - Duiven_Westervoort

2019

Editie: GEMEENTE DUIVEN / WESTERVOORT

75e HERDENKING MARKET GARDEN EN SLAG OM ARNHEM Dank aan de veteranen

Juist in deze tijd van vele oorlogen en vluchte­ lingenstromen dringt pas goed door welke offers anderen hebben gebracht voor onze vrijheid. Vrijheid komt niet vanzelf en kan soms weer snel verloren gaan. Met dit besef kunnen wij niet genoeg blijven terugdenken aan de para’s die het leven hebben gelaten voor onze vrijheid. Britten, Polen, maar ook Canadezen liggen op de Airborne Begraafplaats en blijven ons eraan herinneren hoe hard gevochten werd voor onze vrijheid.

Gratitude to veterans In this time of many wars and refugee streams, we are reminded what sacrifices were made to win our freedom. Freedom is not a given, and it could be lost before we know it. Realising this, we cannot hold dearly enough to the memories of the sacrifices that the British, Polish and Canadians resting on the Airborne cemetery have made for us.

W dowód wdzięczności dla weteranów

Obecnie, w czasach wielu wojen i rzeki uchodźców, należy przypominać, jakie ofiary poniesiono, aby wywalczyć naszą wolność.

Wolność nie jest dana raz na zawsze i możemy ją stracić, zanim się spostrzeżemy. Kiedy zdamy sobie z tego sprawę, wiemy, że nie jesteśmy w stanie oddać wystarczającego hołdu ofiarom, jakie ponieśli dla nas Brytyjczycy, Polacy i Kanadyjczycy spoczywający na cmentarzu Airborne.

75e HERDENKING MARKET GARDEN EN SLAG OM ARNHEM Op de zonnige zondag 17 september 1944 rond 11.30 uur werden door de geallieerden inleidende bombar­ dementen uitgevoerd om zo veel mogelijke doelen van de Duitsers uit te schakelen alvorens de grote luchtlandingsoperatie kon beginnen.

Met inleidende bombardementen op 21 september 1944 begon de Slag om Arnhem. In Ede vielen de eerste bommen om 11.38 uur, daarna volgden nog twee bombardementen.

De bedoeling was om kazernes en afweergeschut te raken, maar helaas troffen de bommen ook enkele woonwijken. In totaal werden 69 mensen dodelijk getroffen.

Bombardementen met burgerslachtoffers De gebouwen van het Krankzinnigengesticht in Wolfheze werden aangezien voor huisvesting van Duitse militairen. De bombardementen vernielde vele gebouwen van de stichting en een deel van de spoorlijn en stationsgebouw. Er vielen vele slachtoffers onder de patiënten, personeel en burgers, zeker meer dan 90 mensen.

Actueel ueel nieuws nieuws Airborne Airborne

Wageningen ontkwam ook niet aan de bombardementen, want om 11.23 uur werd de wijk Hamelakkers gebombardeerd om Duitse doelen te raken, maar ze troffen burgers en hun huizen. Hier werden 35 mensen dodelijk geraakt.

Vervolg op pagina 5

NUT EN NOODZAAK VAN HERDENKEN Door Laurens van Aggelen

Anno 2019 is vrede in ons land zo gewoon geworden. Al meer dan 70 jaar leven we hier in vrijheid. Generaties zijn opgegroeid zonder oorlogsgeweld en zelfs zonder ouders of grootouders die de Tweede Wereldoorlog nog wel hebben meegemaakt. Gelukkig blijkt uit onderzoeken dat jongeren desondanks steeds meer geïnteresseerd zijn geraakt in dat wat er tijdens die vreselijke tijd zich heeft afgespeeld. Tijdens herdenkingen is bovendien te zien dat zij zich betrokken voelen, zich inleven en stilstaan bij datgene wat we herdenken en ook waarom.

Vervolg op pagina 3

Kijk op: www.airbornefeelings.nl www.liberationroute.nl www.airbornemuseum.nl www.airborne-region.nl

Tuinontwerp, aanleg en onderhoud

www.hetbuitenrijk.nl

AIRBORNE KRANT

Pagina 1

Dankbaarheid voor jarenlange wederopbouw.

Trots. Trots op een inmiddels weer prachtige stad met zijn mooie monumenten en vooral de prachtige Eusebius. Geliefd middelpunt van Arnhem.

1940 - 2019 Oorlog. Waanzin. Arnhem totaal verwoest. Alle inwoners hun stad uit.

Omliggende dorpen die zoveel mogelijk mensen opvingen. Ontreddering.

Boosheid. Verdriet. Maar ook hoop. En menselijkheid. Ervaren dat je medemens voor je klaarstaat.

Trots op vrijheid. In vele diversiteiten.

Zijn wie we mogen zijn, zonder juk van overheersing, verbod op meningsuiting of levensovertuiging en dwang.

Dat we ons leven in mogen richten zoals we willen.

Moed. Dappere mensen die bleven vechten. Met gevaar voor eigen leven.

Voor een volk wat ze niet kenden. Maar ze waren er. Voor hun medemens.

Daarom herdenken we ieder jaar weer diegenen die dit mogelijk gemaakt hebben.

Door bloemen bij oorlogsgraven te leggen, momenten van stilte te houden, bijeenkomsten organiseren en vele andere mogelijkheden om te danken en te gedenken.

Leed, vernietigde levens, incomplete families. Verwoestingen, plunderingen.

Maar toch bleef daar altijd de wil om te overleven. Door te gaan. En de draad weer op te pakken.

In Arnhem en omstreken doen we dit door de Airborne Wandeltocht te organiseren.

De grootste eendaagse wandeltocht ter wereld. Zo laten we zien dat wij, anno 2019, nog steeds niets zijn vergeten. En nog steeds in dankbaarheid in vrijheid mogen leven.

Nu, zoveel jaren later, is er dankbaarheid.

Het is van groot belang dat wij blijven herinneren. Daarom sponsor ik, Birgit Boer, dit evenement. Door dit stuk te schrijven. En de lezer vooral wil meegeven dat we mogen genieten van het leven. En er altijd mogen zijn voor anderen. In goede en slechte tijden.

Want op alle levenspaden is er verdriet en vreugde. Maak iets van uw levenspad.

Samen met uw medemens. Zodat ook uw voetstappen nooit vergeten worden.

Dankbaarheid voor al diegenen die hun leven gaven of hun leven in gevaar brachten om vrijheid terug te krijgen. Om de waanzin te stoppen. En eindelijk weer hoop en licht in de duisternis brachten.

Dankbaarheid voor het redden van zovele levens door vaak totaal onbekenden.

Birgit Boer | Telnr: 06-18885382 Email:birgit@lucia-uitvaartzorg.nl

voorheen bekend van Pennekamp Fietsen Koga | Merida | Victoria | Velo de Ville | Freebike | Cortina

Maandag: Gesloten Dinsdag t/m vrijdag: 09:00 uur - 12:30 uur 13:00 uur - 18:00 uur Zaterdag: 09:00 uur - 16:00 uur Zondag: Gesloten

G ood ri d e s | Dorpstraat 106 | 6931 BM Westervoort | 026 - 3 11 8 3 93

Vervolg voorpagina

Toch is dat niet iets wat in de perceptie van oudere generaties ook zo leeft. Degenen die voor, tijdens of kort na de oorlog geboren zijn, maken gemakkelijk de fout om de huidige generaties bij voorbaat te verwijten dat ze de oorlog niet hebben meegemaakt en daarom niet echt betrokken willen of kunnen zijn bij onze herinneringen en ervaringen.

Wat het ook nog eens bijzonder curieus maakt is dat ook de oudere generaties vaak helaas juist niet meer helemaal kunnen duiden wat het belang is van herdenken. Wie ernaar vraagt wordt bestookt met nietszeggende clichés, verpakt in mooie woorden, maar zonder enige diepgang.

IN GESPREK MET DE NIEUWE COMMISSARIS VAN DE KONING De 75e herdenking van de Slag om Arnhem staat voor de deur en daarom is het een mooie gelegenheid om de nieuwe commissaris van de Koning in Gelderland, John Berends, te vragen naar zijn betrokkenheid bij dit thema. Gelderland heeft de militaire historie in zijn DNA zitten, op vele plekken is dat te zien, zoals de kazernes, de vele monumenten op diverse locaties, de militaire oefeningen, maar ook de herdenkingen van WOII slachtoffers.

Met het verstrijken van de jaren groeit de noodzaak om ons zowel individueel als collectief af te vragen of we nog aan dezelfde kant van de geschiedenis staan. Of zoals Thijs van Vlijmen in zijn boek ‘Het verleden herdenken in het nu’ opmerkt: “Aan de zijde van de veteranen; aan de groeve van de generaties die onze vrijheid en vrede hebben opgebouwd en daarvoor hun leven gaven. Want beleven en ondergaan we op 4 mei en 15 augustus nog dezelfde dodenherdenking? Vieren we op 5 mei nog wel dezelfde bevrijding?

Vrijheidsmaaltijd, John Berends (rechts)

De vader van John Berends nam hem als kind al mee naar de herdenkingen op 4 mei. In Zwolle waar hij opgroeide, en later in zijn functies van burgemeester, loopt het herdenken en vieren als een rode draad door zijn leven.

In zijn studententijd kwam de nadruk meer te liggen op vieren. Als burgemeester van Harderwijk nam hij het initiatief om te komen tot een regionale Veteranen dag voor de regio Veluwe met al haar militaire historie.

We moeten immers helaas onder ogen zien dat toe­ nemend egoïsme, egocentrisme en materialisme de wortels zijn geworden van nieuwe conflicten die tot nieuwe brandhaarden leiden. Veel veteranen die destijds dapper streden voor al onze verworvenheden vragen zich dan ook in de herfst van hun leven af of dit wel is waarvoor zij destijds hebben gevochten. Of dit nog wel het land is waarvoor velen voor onze vrede en welzijn de hoogste prijs betaalden. Steeds weer worden veteranen de dupe van geldverslindende onderzoeken waar dikbetaalde studiegroepen zich achter hun schrijftafel een oordeel vellen over al of niet extreem, al of niet structureel of al of niet strafbaar optreden, hetgeen feitelijk wel heel erg getuigt van een grote eigendunk van de huidige generatie.

Niet alleen tijdens herdenkingen maar ook op andere dagen zouden we vaker gestalte moeten geven aan de wijze waarop we als mensen met elkaar omgaan. Dat is een ereplicht waar we niet omheen kunnen. Een ereplicht aan degenen die voor onze vrijheid hebben gestreden of ten gevolge van oorlogsgeweld, honger en uitputting zijn omgekomen.

Laten we vooral beseffen dat het een voorrecht is dat we met al ons onvermogen om de wereld na 1945 beter te laten zijn, mógen herdenken en vieren dat we in een vrij land wonen. Omdat het meer is dan niet vergeten. Het gaat niet om kennis, maar opdat wij weten in geweten.

AIRBORNE KRANT

Door de hele samenleving heen hebben mensen geleden onder de gevolgen van de oorlog, zowel klein leed, als groot leed. De situatie in de wereld toont aan dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Oud en jong, iedereen heeft voor vrijheid zijn eigen verantwoordelijkheid. Daarom moeten wij de Slag om Arnhem blijven herdenken. Het is voor John Berends dan ook geen omslagpunt in het herdenken als er geen Arnhem Veteranen meer in leven zijn. Maar er moet wel nagedacht worden over de vorm

van het herdenken. Hoe betrekken wij de jeugd hier nog meer bij? In Apeldoorn zijn wel 40 monumenten, allemaal geadopteerd door scholen, die deze dan ook onderhouden.

Educatie op scholen over de WOII en de verworven vrijheden spelen bij overdracht van erfgoedhistorie een belangrijke rol. Met kroonjaren wat extra uitpakken is prima, dat geeft de mogelijkheid tot diepgaander reflexie.

Ook moet wij niet vergeten dat de huidige vluchtelingen nu net zo veel leed voelen, als bijvoorbeeld de vluchtelingen die toen uit Arnhem en omgeving noodgedwongen moesten evacueren. Berends zegt ook dat zorg voor de huidige veteranen van groot belang is.

Tot slot wenst John Berends de Airborne organisaties veel succes met de uitvoering voor het Herdenken, Beseffen en Beleven tijdens de 75e Herdenking van de Slag om Arnhem.

TER NAGEDACHTENIS VAN HENDRIKA VAN DER VLIST Het ouderlijk huis van Hendrika van der Vlist, hotel Schoonoord in Oosterbeek, komt tijdens De Slag om Arnhem in de vuurlinie te liggen.

De Britten nemen het hotel in gebruik als noodhospitaal. Samen met andere vrijwilligers helpt Hendrika van der Vlist honderden gewonde Britse, Poolse en Duitse soldaten. Ook als Schoonoord in Duitse handen valt, blijft zij de gewonden verzorgen.

Om haar te gedenken wordt 19 september om 16.00 uur een plaquette aan de muur van Restaurant Schoonoord onthuld. Tegelijkertijd verschijnt een bijzondere editie van haar indringende dagboek in het Nederlands en het Engels bij uitgeverij Kontrast. Ook zal een gedenktekst op haar grafsteen worden aangebracht.

Initiatiefnemers: Robert Voskuil, Sophie Lambrechtsen, Madeline ter Horst, Michiel ter Horst.

Nederlands ISBN: 9789492411495 Engels ISBN: 9789492411488 Vanaf 19 september 2019 te verkrijgen bij de boekhandel voor €16,95

Pagina 3

AIRBORNE WANDELTOCHT OOSTERBEEK 7 SEPT 2019

Welkom bij Pleyade

Wonen in een vertrouwde omgeving, genieten van de dagelijkse dingen en uw leven leiden zoals u dat graag doet. Pleyade maakt het mogelijk.

Als u thuis wat extra hulp kan gebruiken Pleyade Thuiszorg biedt zorg en ondersteuning, passend bij uw wensen en behoeften.

73e Editie DE AIRBORNE WANDELTOCHT OOSTERBEEK IS DE ENIGE EENDAAGSE HERDENKINGSWANDELTOCHT IN HET KADER VAN DE SLAG OM ARNHEM, SEPTEMBER 1944. KOOP VANDAAG NOG JE STARTKAARTEN VIA AIRBORNEWANDELTOCHT.NL

Als u maar voor even zorg nodig heeft U kunt ook bij ons terecht om te revalideren of voor onder andere fysio- en ergotherapie.

Als u op zoek bent naar een nieuw thuis Wij verwelkomen u graag op een van onze twaalf locaties in Arnhem, Elst of de Liemers.

www.pleyade.nl

Wij staan stil bij 75 jaar vrijheid.

Jij toch ook?

75 jaar vrijheid op weg naar 2020

Omroep Gelderland staat in de septembermaand in het teken van 75 jaar vrijheid. www.gld.nl/september

Herdenkingen 7 september | Airborne Wandeltocht Live verslag van 14.30 tot 16.30 uur. Vanaf 17.20 uur een compilatie.

15 september | Bridge to Bridge Loop 20 september | Bridge to Liberation Experience Live verslag van 20.20 tot 21.50 uur.

21 september | Luchtlandingen Ginkelse Heide

Documentaires 2 september | Arnhem For Ever In deze documentaire worden een aantal Britse Arnhem veteranen gevolgd tijdens de herdenkingen van de afgelopen twee jaar.

9 september | Helpt Elkander Een project dat de stilte van de bevolking probeert te doorbreken na de Tweede Wereldoorlog.

16 september | Mia Mia Lelivelt (94 jaar) vertelt hoe zij als 15-jarig meisje bij het verzetswerk van haar vader werd betrokken.

23 september | Note in a coat Na de oorlog ontving Nijmegen hulp van de bevolking uit Albany; 30 september | Vergeven, maar niet vergeten Een kijk in het leven in Putten na de klopjacht van oktober 1944.

www.75jaarvrijheid.nl

STICHTING AIRBORNE FEELINGS STOPT HAAR ACTIVITEITEN Eind van het jaar gaat de Stichting Airborne Region de activiteiten van de Airborne Krant overnemen van onze stichting. De nieuwe stichting wil graag de volledige communicatie voor de Airborne Regio overnemen.

Airborne Feelings had al eerder aangegeven daartoe bereid te zijn, maar de stichting Airborne Region was er niet eerder gereed voor.

MARKET GARDEN

Vervolg van voorpagina

Luchtlandingsoperatie

Duitse tegenstand snel georganiseerd

Uitgangspunt was om via de grondtroepen (‘Garden’), inmiddels aan de grens met België gearriveerd, een doorbraak over de Nederlandse rivieren naar Arnhem en verder richting Berlijn te forceren. De troepen van operatie ‘Garden’ moesten verrassingsaanvallen op de diverse bruggen uit­ voeren en deze vrijmaken voor doortocht.

De twee andere geallieerdenroutes kregen te maken met zware tegenstand van de Duitsers. Vooral in de wijk Lombok en omgeving was er geen doorkomen aan. Ondertussen hadden de Duitsers de spoorbrug bij Oosterbeek opgeblazen. Generaal Urquhart heeft zelfs nog op een zolder in Lombok tijdelijk vastgezeten, omdat de Duitse troepen daar rondliepen.

Circa 12.000 troepen werden in Ede, Wolfheze, Renkum en Driel met hun materieel aan de grond gezet. Ongeveer de helft van de troepen kwam niet als parachutist naar beneden, maar met de gelande zweefvliegtuigen. Circa 600 zweefvliegtuigen gaven het logistieke transport een versterkte capaciteit.

Hotel ‘Hartenstein’ in Oosterbeek

Strijd om de brug bij Arnhem De landingen waren toch nog ver van de brug verwijderd. Langs drie routes probeerden de troepen Arnhem te bereiken. De noordelijke route via de Amsterdamseweg, de middelste route via de Utrechtseweg in Oosterbeek en onder leiding van John Frost en zijn manschappen via de Benedendorpseweg, die vlak langs de Neder­Rijn liep.

Met circa 750 man kwam hij aan bij de (veer)brug in Arnhem en hield de noordkant van de brug bezet. Hier hielden de troepen lang stand in zware gevechten, maar toch moesten ze, gedecimeerd en nagenoeg zonder munitie en voorraden, de strijd staken. De troepen uit het zuiden konden hen niet volgens planning tijdig bereiken.

Stevige Duitse tegenstand noodzaakte de geallieerden om zich terug te trekken in een verdedigingslinie met een hoefijzervorm (peri­ meter). De laatste kans om een bruggenhoofd te behouden voor de troepen die nog aan het optrekken waren. De door weersomstandigheden verlate 1e Poolse Onafhankelijke Brigade landde bij Driel.

Hoewel nog een aantal moedige Polen de oversteek over de Neder­Rijn naar de Perimeter in Oosterbeek maakte, kwam de versterking te laat. De gevechten ­ tussen de burgerhuizen in Oosterbeek ­ waren zeer heftig. De burgers moesten zich in hun kelders schuilhouden en leden veel ontberingen.

Terugtocht over de Neder­Rijn

Slecht 2200­2400 manschappen van de gelande troepen konden het bevrijde deel in een donkere nacht de overtocht bereiken. De Canadezen genietroepen voeren met doodsverachting heen en weer om de manschappen te redden. De achtergebleven gewonden en hun verzorgers werden gevangen genomen.

Stichting Airborne Feelings, september 1944 heeft zich circa 10 jaar ingezet voor de communicatie van het door ons genoemde “Normandië van Nederland”. Hiermee uitdrukking gevend dat de gezamenlijk verbondenheid in de communicatie van de vier Airborne gemeenten (Ede, Renkum, Arnhem en Overbetuwe) de herdenking van de Slag om Arnhem kan versterken.

De communicatie over alle herdenkingen en evenementen was een van de belangrijke speerpunten, in de vorm van: ­ De website: www.airbornefeelings.nl;; met centrale agenda en veel algemene informatie. ­ De jaarlijkse Airborne Krant met veel informatie over de gebeurtenissen rond de Slag om Arnhem en veel aandacht voor alle evenementen. Dit jaar zelfs een record aantal exemplaren van 201.000 exemplaren in zeven edities die huis aan huis worden bezorgd, plus 15.000 in de losse verspreiding bij VVV’s, hotels, campings, vakantieparken en horeca. ­ De Informatiekaart ‘Slag om Arnhem’. Circa 75.000 exemplaren in de loop der jaren gratis verspreid. ­ De Market Garden App die veel informatie gaf, inclusief de agenda. (deze is inmiddels al stop gezet) ­ Facebook en Twitter ter aanvulling.

De voorzitter Paul Tirion wil graag iedereen bedanken: “ die heeft meegewerkt om dit succes te realiseren, zoals de bestuursleden, de sponsors van de Informatiekaart, Provincie Gelderland en vFonds voor de ondersteuning bij de opbouw, de bouwer van de website en app, de redactie en de fotograven van de krant, de uitgever MDH uit Doetinchem, Airborne Region en nog vele anderen”.

Vanaf begin augustus 2019 zijn, zowel onze Airborne Krant, als onze Informatiekaart ‘Slag om Arnhem’ te verkrijgen bij verschillende VVV kantoren. De huis aan huis verspreiding zal eind augustus verzorgd worden in de gemeenten: Ede, Wageningen, Renkum/Overbetuwe, Arnhem, Lingewaard, Rheden/Rozendaal en Duiven/ Westervoort.

De redactie van de Airborne Krant wenst u veel leesplezier.

Vrijheid en democratie zijn niet vanzelfsprekend en daarom moet de Slag om Arnhem levend gehouden worden. Dan beseffen wij: “dit nooit meer”.

Logistiek Industrie Techniek Zakelijke dienstverlening

www.parkinsonfonds.nl

De ziekte van Parkinson is nóg ongeneeslijk. Steun daarom wetenschappelijk onderzoek.

WERVING WERVING & & SELECTIE SELECTIE WERVING & SELECTIE Hoofdweg 667A, 2131 BB Hoofddorp - Telefoon: 023 - 5540755 E-mail: info@parkinsonfonds.nl - IBAN: NL10ABNA0504201530

AIRBORNE KRANT

T 0318 754 811 Voltastraat 5, 6716 AJ Ede

ede@dekkerservices.nl www.dekkerservices.nl

Pagina 5

PP PP

SCHUILING SCHOENREPARATIE & LEDERWAREN ficeerd Gecertifi fi fi reparateur van:

P Pschoenreparatie P P P Psleutels P P P Pnaamborden P P P Pfournituren P P P Ptassen P P P Priemen P P P Pportemonnees P P

Als u voor kwaliteit en service kiest.

PP

Oosterbeek - Zevenaar - Huissen - Westervoort

www.schuilingschoenreparatie.nl www.schuilingschoenreparatie.nl

Voor de mooiste Hortensia’s gaat u naar

Hortensia kwekerij van Tilburg

• • • • • • • • •

Kunststof en aluminium kozijnen Dakkapellen Gevelbekleding Serres Terrasoverkappingen Zonwering

’t Holland 24a 6921 GW Duiven Telefoon 0316- 242959 www.mvdsgeveltechniek.nl

0 0 A Z 2 PIZ PIZZA DEAL!

e

YLE 25CM NY ST RGEN ZO BE & N LE BIJ AFHA

Zandweg 3 6923 BW Groessen

www.kwekerijvantilburg.com

N 474 COUPO

1.

Rijksweg 48, DUIVEN, 0316-703103

NEWYORKPIZZA.NL NEWYORKPIZZA.NL

MA T/M ZA - GEOPEND VAN 16:00 - 22:00 UUR. VR EN ZO VAN 12.00 - 22.00

Ik dacht altijd dat ik er goed uit wilde zien

totdat ik me realiseerde hoe het voelt om sterk te zijn.

- alleen voor vrouwen - persoonlijke begeleiding - vrije inlooptijden - sporten op eigen niveau - afwisselend en effectief

Meld je nu aan voor een gratis training om het uit te proberen.

Bel 06-44922648 of mail naar info@hfhwestervoort.nl Kerkstraat 1, Westervoort | www.hfhwestervoort.nl

BEGIN VAN DE BEVRIJDING VAN WEST-EUROPA

VEEL NIEUWS VAN HET AIRBORNE MUSEUM

Operatie Overlord

Op 6 juni begon de invasie in Normandië, start van Operatie Overlord. Eerst voerden de geallieerden bombardementen uit om de Duitsers zo veel mogelijk uit te schakelen.

Daarna luchtlandingstroepen achter de kusten van Normandië. De Atlantikwal van de Duitsers zou moeilijk te nemen zijn. Dit door slaven aangelegde netwerk van bunkers en forten leek onneembaar. De stranden lagen bezaaid met mijnen en kruizen om een landing moeilijk te maken.

Aan het bevel ging een enorme discussie vooraf over wat het beste tijdstip zou zijn. Het weer was onvoorspelbaar, maar op 6 juni was er een mogelijkheid. Midden in de nacht van 6 juni landden enkele zweefvliegtuigen bij de brug over het kanaal van Caen, nu bekend als de Pegasusbrug. Belangrijk om de Duitsers daarmee de pas af te snijden voor een tegenaanval.

Armada De hoofdmacht volgde met een armada van schepen en landingsboten. De scheepskanonnen bestookten de Duitse fortificaties en om half zeven begonnen de troepen aan land te gaan. Dit gebeurde over een front van circa zestig kilometer.

Eerst de Amerikanen op de stranden van Utah en Omaha en een uur later de Britten en Canadezen op hun stranden. Ondanks de grote verliezen op de stranden en door verdrinking lukte het de Atlantikwal te veroveren. Dit werd bewerkstelligd doordat de geallieerden een groot luchtoverwicht hadden en de Duitse tanks daardoor weinig bewegingsvrijheid gaven. Hoewel zware verliezen waren geleden kon de bevrijding richting Parijs en Brussel beginnen.

Operatie Market Garden De hoofdmacht bereikte de Nederlandse grens. Om over de Nederlandse rivieren te kunnen doortrekken moest een plan worden bedacht. Over land moest de hoofdmacht zien verder te komen (operatie Garden) en luchtlandingstroepen moesten daarom eerst de bruggen veroveren (operatie Market).

Als dat zou lukken konden de geallieerden om de ‘Siegfriedlinie’ heentrekken richting Berlijn en het Duitse oorlogsindustriegebied.

De weg richting Arnhem werd de ‘Hellway’ genoemd, want de hoofdmacht moest de Duitse troepen links en rechts van deze weg van zich afhouden.

Hongerwinter

17 september startte de operatie door de hoofdmacht over land. Via de grootste luchtlandingsoperatie ooit gehouden begonnen de gevechten om door Nederland te komen. Hiermee zou een doorgang richting Duitsland worden gerealiseerd, maar ook zou Nederland daardoor bevrijd kunnen worden. Als deze operatie zou slagen konden de Duitsers vóór eind 1944 verslagen worden, was de verwachting. Maar het pakte anders uit. Doordat de Slag bij Arnhem ­ na zware gevechten ­ verloren werd, liep de bevrijding forse vertraging op. Het resulteerde voor West­Nederland in een hongerwinter en had vermoedelijk ook grote gevolgen voor de verdeling van Europa zoals die na de capitulatie in mei 1945 zou ontstaan.

EXPOSITIE: ‘TUSSEN DE LINIES’, EDE In het informatiepunt ‘De Smederij’ wordt vanaf eind augustus een nieuwe tentoonstelling geopend over de mobilisatie van het Nederlandse leger en het begin van de Tweede wereldoorlog.

Locatie: Verbindelaarsweg 100, Ede (oude kazerneterrein) Info: http://www.platformmhe.nl/

AIRBORNE KRANT

Airborne Museum Hartenstein geniet nationaal en internationaal grote bekendheid. Het museum in Oosterbeek en de dependance Airborne at the Bridge in Arnhem ontvingen vorig jaar meer dan 130.000 bezoekers.

Op deze locaties wordt het beroemde verhaal van de Slag om Arnhem met persoonlijke verhalen en vanuit een multiperspectief aan een breed publiek verteld.

In het gebied rond Arnhem landden in september 1944 ruim 10.000 geallieerde luchtlandingstroepen. De brug over de Rijn bij Arnhem was de laatste brug die de geallieerden moesten innemen om het succes van Operatie Market Garden te verzilveren. Luitenant­kolonel John Frost bereikte met het tweede bataljon de brug waar ze zware gevechten leverden. Het overgrote deel van de troepen wist de brug echter niet te bereiken, waardoor generaal Roy Urquhart gedwongen was zijn hoofdkwartier te vestigen in hotel Hartenstein. Op deze historische plek is nu het Airborne Museum gevestigd. Hier komen de persoonlijke verhalen van Britse, Poolse en Duitse militairen en burgers samen. In Arnhem is aan de Rijn met phenomenaal uitzicht op de brug de dependance Airborne at the Bridge gevestigd.

75 jaar Slag om Arnhem

In dit 75e herdenkingsjaar is vanaf 29 augustus de bijzondere buitententoonstelling Arnhem Boys van fotograaf Richard Jopson te zien. Jopson heeft de afgelopen jaren de laatste veteranen van de Slag om Arnhem geïnterviewd en vastgelegd op camera.

Arnhem Boys is een unieke bundeling van getuigenissen van de laatst levende ooggetuigen van de Slag om Arnhem. Deze unieke foto’s worden in park Hartenstein bij het Airborne Museum getoond. Deze tentoonstelling is gratis toegankelijk en tot eind september te zien.

Britse en Nederlandse experts en bestsellerauteurs geven in het Airborne Museum in de maand september lezingen. Robert Kershaw vertelt over zijn klassieker It never snows in September. Dilip Sarkar lanceert zijn nieuwste boek Arnhem 1944, the human tragedy of the Bridge too Far. In aanvulling op zijn boek zal in Airborne at the Bridge een gelijknamige expositie over de totstandkoming van zijn boek te zien zijn. Antony Beevor, onlangs ook als historicus te zien in de serie ‘In de voetsporen van D­Day’ van de NPO, vertelt over zijn boek De Slag om Arnhem die vorig jaar verscheen. Bas Steman gaat dieper in op de autobiografische achtergronden en de totstandkoming van zijn roman Morgan, een liefde. Kijk voor de data, tickets en meer info op: www.airbornemuseum.nl/75­jaar­ slag­om­arnhem

Grootscheepse vernieuwing Airborne Museum

Op 28 oktober 2019 sluit Airborne Museum Hartenstein enkele maanden voor een grootscheepse vernieuwing. De eerste verdieping krijgt een compleet nieuwe presentatie. Er worden meer objecten op zaal getoond en bezoekers zullen zich nog meer onderdeel voelen van het verhaal. Ook wordt de ondergrondse Airborne Experience geüpgrade. Het museum opent voor de herdenking van 75 jaar vrijheid van Nederland volledig vernieuwd zijn deuren.

Airborne Museum Hartenstein in Oosterbeek en Airborne at the Bridge in Arnhem zijn dagelijks geopend van 10.00 tot 17.00 uur. www.airbornemuseum.nl, www.airborneatthebridge.nl

Pagina 7

MDH UITGEVERIJ

 16 - 40 uur per week

VACATURE



TELEFONISCHE VERKOPERS

Prima basissalaris

16 - 40 UUR PER WEEK

(€1.600 - €3.500 per maand) Afhankelijk van jouw (eventuele) ervaring in de sales WIJ WERKEN ONDER MEER VOOR:

 Uitstekende bonusregeling(en)

Theaters en schouwburgen Betaald voetbalclubs (o.a. De Graafschap) Sport- en recreatiecentra (ook NOC*NSF) Evenementen en festiviteiten

€25.000 bonus op jaarbasis is voor onze toppers haalbaar

SOLLICITEREN? BEL OF MAIL  0314 - 375 883 |  vacature@mdh-uitgeverij.nl Voor meer informatie kijk op: www.mdh-uitgeverij.nl

HERDENKINGEN IN DE AIRBORNE GEMEENTEN Oosterbeek, dinsdag 17 september 2019 Oosterbeek: 9.00 uur Kranslegging bij het Airborne Monument ‘De Naald’.

De beeldengroepen op de zuil verbeelden: Landing Airbornes; laatste verzet, hulp van Oosterbeeks vrouwen en ondergrondse.

Arnhem, vrijdag 20 september 2019 Lombok, 15.00 uur Airborne Monument

Driel, zaterdag 21 september 2019 Driel, 15.00 uur: Herdenking en kranslegging voor de Polen. De sokkel symboliseert het Poolse Volk. Uit de sokkel rijst een dynamisch betonnen element: Polen’s geestkracht en onversaagde moed.

Nassaustraat, Arnhem.

Arnhem, vrijdag 20 september 2019 Arnhem, 19.00 uur: kranslegging bij Het Airborne Monument, restanten van de verwoeste rechtbank.

Tegenover het Airborne Museum.

Heelsum, dinsdag 17 september 2019 Heelsum: 19.00 uur Het Airborne Monument in Heelsum bestaat uit een aantal onderdelen. Aan een boog hangt een metalen beeld van een parachutist. De boog wordt bekroond door een Pegasus.

Polenplein, Driel Arnhem/ Driel, 21 sepetember 2019 Engineersmonument, 17.00 uur: Kranslegging Drielse Rijndijk, spoorbrug, Arnhem/ Driel

Airborne plein, Arnhem Ede, zaterdag 21 september 2019 Ede, 11.00 uur: luchtlanding en kranslegging bij het Airborne Monument op de Ginkelse Heide

Oosterbeek, zondag 22 september 2019 Oosterbeek, 11.00 uur: herdenkingsdienst Op de Airborne Begraafplaats.

Voor de gevallen Geallieerden. Kinderen leggen bij elk graf bloemen.

Bennekomseweg, Heelsum Oosterbeek, vrijdag 20 september 2019 Oosterbeek: 9.30 uur Kranslegging bij het ‘Gelderland Monument’, als dank geschonken door de veteranen aan de Gelderse bevolking.

Ginkelse Heide , Ede Oosterbeek, zaterdag 21 september 2019 RAF monument, 14.00 uur: Herdenking en kranslegging.

Van Limburg Stirumweg, Oosterbeek Oosterbeek, 22 september 2019 Air Despatch monument, 16.00 uur Kranslegging, korte herdenking

Van Limburg Stirumweg, Oosterbeek

Bij de entree van het Airborne Museum ‘Hartenstein’ in Oosterbeek.

Bij entree Airborne Museum

KUNSTWERK DREYEROORD:

EERBETOON VOOR DE GEVALLEN SLACHTOFFERS De plek rond het oude hotel Dreyeroord in Oosterbeek is zeer bijzonder, niet alleen omdat tijdens de gevechten tegen de Duitsers er veel slachtoffers zijn gevallen, maar ook omdat veteranen en hun familie jarenlang na de Slag om Arnhem hier bleven logeren om de herdenkingen mee te maken. Om deze plek te accentueren is er een kunstwerk ontworpen door Ellen Brouwers Design dat op 6 september 15.00 uur onthuld zal worden. Dit zal mede gebeuren door de veteranen. Ook een erewacht van 11 Luchtmobiel zal aanwezig zijn.

De troepen die in die omgeving gevochten hebben bestonden voor het grootste deel uit het 7e (Galloway) Kings Own Scottish Borderes en Glider (zweefvliegtuig) Piloten van Army Air Corps. Zij landden met een zweefvliegtuig op de landingszone rond Wolfheze. Allereerst trokken ze naar de Ginkelse Heide om de parachutisten te beschermen bij hun dropping op de hei. Via gevechten bij de Johannahoeve kwam het gedecimeerde bataljon op dinsdagavond 19 september aan bij Hotel Dreyeroord.

Voor het in bezit krijgen van het hotel zijn zware gevechten gevoerd met de bajonet op het geweer. Tegelijkertijd moesten de aanvallende Duitsers vanaf de Dreyenseweg tegengehouden worden. Dit alles onder de bezielende leiding van Luitenant Kolonel Robert Payton­Reid. De onthulling op 6 september 15.00 uur is op de hoek van de Graaf van Rechterenweg en de Van Dedemweg is voor iedereen te bezoeken. Met medewerking van 11 Luchtmobiel en de doedelzakband de ‘Falcon Guards’.

Crowdfunding is nog noodzakelijk: Voor ‘Memorial Dreyeroord’ loopt een crowdfundingsactie. Er is nog niet genoeg geld opgehaald om alle kosten te betalen.

Dus nogmaals een oproep om uw steentje bij te dragen aan dit eerbetoon, juist bij de 75e herdenking van de Slag om Arnhem. Gelden kunnen worden overgemaakt aan: banknummer: NL17RABO0102829837 t.n.v. Stg. Airborne Feelings, september 1944 o.v.v. ‘Dreyeroord’.

Sponsors die al een belangrijke bijdrage leverden: AMvest, Rabo Arnhem e/o, Gemeente Renkum, Citer, Zabawas, Prins Bernhard Cultuurfonds.

Horsa bij de Naald in Oosterbeek.

Aansluitend aan de onthulling van het ‘Memorial Dreyer­ oord’zal vrijdag 6 september om 17.00 uur de openstelling plaatsvinden van de Horsa, die speciaal uit Engeland is overgebracht. De Horsa zal onder een grote tent van het leger tentoongesteld worden. Een prachtig gezicht voor de vele bezoekers van de Airborne wandeltocht, een dag later.

SAMEN HERDENKEN, BESEFFEN EN BELEVEN IN DE AIRBORNE REGION Dit jaar herdenken wij 75 jaar Slag om Arnhem. Na zoveel jaren kan het herdenken van de Slag om Arnhem nog steeds op groeiende belangstelling rekenen. Jaarlijks ontvangt deze regio een groot aantal belangstellenden: veteranen, hun familieleden, toeristen, studenten en scholieren. De Slag om Arnhem vertelt een verhaal dat de moeite waard is om levend te houden. Niet alleen in dit belangrijke herdenkingsjaar, maar zeker ook in de toekomst. Want het is belangrijk dat we blijven stilstaan bij deze geschiedenis, er lessen uit blijven trekken en zo voor altijd beseffen hoe belangrijk vrede en vrijheid zijn.

Het herdenken, beseffen en beleven van de Slag om Arnhem doen we met elkaar.

Samen met de organisatoren van de vele activiteiten in deze Airborne Region, met de veteranen en hun familieleden en met bewoners en bezoekers, van jong tot oud. Ook

AIRBORNE KRANT

de vier betrokken gemeentes doen dat samen. In deze regio is 75 jaar geleden zoveel gebeurd. Je kunt het verhaal van de ene gemeente niet vertellen zonder het verhaal van de andere mee te nemen.

Airborne Region

De Airborne­gemeenten Arnhem, Ede, Overbetuwe en Renkum werken daarom intensief samen om zo het verhaal van de Slag om Arnhem krachtiger uit te dragen en gedurende het hele jaar meer inwoners en bezoekers van de regio te interesseren voor de geschiedenis van de Slag om Arnhem. Vanuit die intensieve samenwerking is Airborne Region ontstaan. Niet alleen een titel die we als hele regio trots uitdragen, maar ook een platform waarop alle initiatieven samenkomen.

Op de website airborne­region.nl vindt u in één handig overzicht alle activiteiten die zich richten op herdenken, beseffen en beleven van de Slag om Arnhem.

Pagina 9

helemaal vrij

Vakantie op de Veluwe?

Boek nu met 20% korting je vakantie bij Droomparken ga naar www.droomparken.nl/vakantiemetvoordeel Luxe vakantiewoningen voor 2 tot 14 personen

droomparken www.droomparken.nl Exclusieve MDH lezersactie Deze MDH lezersactie in niet geldig i.c.m. andere kortingsacties en is geldig tot maximaal 1 maand na verspreiding van de uitgave.

Airborne REGIO AGENDA TENTOONSTELLINGEN Buitententoonstelling Arnhem Boys Foto’s van fotograaf Richard Jopson.

Locatie: Park Hartenstein, Utrechtseweg 232, Oosterbeek.

Info: www.airbornemuseum.nl Tentoonstelling Airborne at the Bridge Persoonlijke verhalen van de Britse luitenant John Grayburn, de Duitse Hauptstürmführer Viktor Eberhard Gräbner en de Nederlandse kapitein Jacob Groenewoud.

Locatie: Rijnkade 150, Arnhem Info: www.airbornemuseum.nl Market Garden tentoonstelling Uitgebreide tentoonstelling met veel objecten uit WOII Locatie: Arnhems Oorlogsmuseum, Kemperbergerweg 780, Arnhem Info: www.arnhemsoorlogsmuseum.com Geschiedenis Vliegbasis Deelen Geschiedenis van de vliegbasis en de luchtoorlog WOII. Locatie: Delenseweg, gebouw 20, Delen Info: www.museumdeelen.nl De Polen van Driel Informatie over de Polen bij Driel Locatie: R.K. Driel, Kerkstraat, Driel Info: www.driel­polen.nl Informatiepunt ‘De Smederij, Ede Expositie: ‘Tussen de Linies’, In het informatiepunt ‘De Smederij’ wordt vanaf eind augustus een nieuwe tentoonstelling geopend over de mobilisatie van het Nederlandse leger en het begin van de Tweede wereldoorlog.

Locatie: Verbindelaarsweg 100, Ede (oude kazerneterrein) Info: www.platformmhe.nl/ Kunst tijdens de Airborne Wandeltocht Presentatie van 10 jaar Artborne­projecten, die bij de Airborne Wandeltocht zijn geplaatst.

Locatie: gemeentehuis Oosterbeek Tentoonstelling 75 jaar Market Garden.

Tijdstip: 13.30 ­17.00 uur Locatie: Onze Lieve Vrouwenstraat 36, Heteren Info: www.betuwsoorlogsmuseum.nl Glider Collection Geschiedenis van de Glider= zweefvliegtuigen Locatie: Wolfhezerweg 111­113, Wolfheze Info: www.wolfheze.nl/_glider 9 ­ 27 september, Oosterbeek White Ribbon Mile Een korte wandeling door de uiterwaarden bij de Oude Kerk in Oosterbeek, naar het herdenkingsmonument aan de Neder­Rijn.

Tijdstip: hele dag Locatie: Benedendorpseweg 134, Oosterbeek

EVENEMENTEN 14 augustus, Arnhem Slag om Arnhem Fietstour, met uw eigen fiets langs Plekken van de veldslag, o.l.v. een gids.

Tijdstip: 14.00 ­ 16.30 uur Locatie: vertrek Oude Stationsstraat 4, Arnhem 21 augustus 2019, Arnhem Slag om Arnhem Fietstour, met uw eigen fiets langs Plekken van de veldslag, o.l.v. een gids.

Tijdstip: 14.00 ­ 1 6.30 uur Locatie: vertrek Oude Stationsstraat 4, Arnhem 1 september, Angeren Onthulling muurpanelen -19 Slachtoffers onder de Vliegtuigbemanningsleden Tijdstip: 10.30 uur Locatie: Jan Joostenstraat, Angeren 6 september, Oosterbeek Onthulling Memorial ‘Dreyeroord’ met medewerking van de Falcon Guards Tijdstip: 15.00 uur Locatie: Graaf van Rechterenweg / hoek Van Dedemweg 6 september, Oosterbeek Opening tentoonstelling originele Horsa Tijdstip: 17.00 uur Locatie: Utrechtseweg, De Naald

6 september, Oosterbeek 31e Airborne Music Night Tijdstip: 21.00 uur Locatie: Event Theater/Concertzaal, Rozensteeg, Oosterbeek Info: www.airbornemusicnight.nl

8 september, Arnhem Airbornevaart met gids naar Oosterbeek Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Rijnkade 150, Arnhem Info: www.deblauwebever.nl

7 september 2019, Oosterbeek 73e Airborne Wandeltocht Diverse afstanden over het slagveld.

Tijdstip: vanaf 9.00 uur Locatie: Sportpark Oosterbeek Info: www.airbornewandeltocht.nl (inschrijven)

10 september, Wolfheze Glidernatuurwandeling van 6 km Tijdstip: 19.00 uur­21.30 uur Locatie: dorpsstation , Wolfheze.

Info: herdenking@ dorpsbelangwolfheze.nl

7 september, Arnhem Vrienden van het Airborne Museum Organiseren een themadag “Het keerpunt in de slag om Arnhem” Tijdstip: 9.00 uur ­ 15.00 uur Locatie: het Buurthuis ’t Huuske, Mauritsstraat 22, Arnhem Kosten: leden € 25,­, niet leden € 30,­ Opgaven tot 25 augustus via activiteiten@ vriendenairbornemuseum.nl

11 september, Oosterbeek Lezing van Robert Kershaw schrijver van het boek ‘it never snows in september’ Tijdstip: 19.00 ­21.30 uur Locatie: Airborne Museum

8 september, Arnhem Airborne Klim Toertocht langs diverse Airborne Monumenten Tijdstip: vanaf 7.30 uur diverse afstanden Locatie: Daam Fockemalaan 1, Arnhem Info: inschrijven: www.fietssport.nl/ details/toertocht/

In september verschijnt ter gelegenheid van het feit dat dan herdacht wordt dat 75 jaar geleden de Slag om Arnhem plaatsvindt, het boek ‘75 Years Battle of Arnhem’.

Een Engelstalig boek vol bijzondere foto’s die een uniek beeld schetsen van 75 jaar herdenken. Maar ook gedichten, tekeningen en korte

teksten. Onder andere van direct betrokkenen bij de herdenkingen, waaronder diverse militaire en burgerlijke autoriteiten. De Arnhemse schrijver zal dit boek in september schenken aan alle Arnhemveteranen.

Een boek om hen te bedanken maar ook om tot uitdrukking te laten komen dat we ook na 2019 de offers die destijds zijn gebracht zullen blijven

MELD JE AAN ALS COLLECTANT Josef Israëlslaan 127

info@vioolbouwermartig.nl

AIRBORNE KRANT

13 september, Arnhem Free Your Light Run en Walk (75 jaar Airborne) 4 km langs verlichte objecten en projecties Inschrijfkosten: € 10,00 Inschrijven: www.freeyourlight.nl

LUSTRUMBOEK 75 JAAR SLAG OM ARNHEM

Kom genieten op de boerderij!

en help dieren in nood. Ook in jouw regio. Bel 088 811 3000 of geef je op via dierenbescherming.nl/ collecte.

12 september, Arnhem Airbornevaart met gids naar Oosterbeek Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Rijnkade 150, Arnhem Info: www.deblauwebever.nl

6813 JD Arnhem

www.vioolbouwermartig.nl

herdenken Het boek verschijnt in een fraaie hardcover uitvoering. Full colour in 138 pagina’s en zal in een beperkte oplage ook verkrijgbaar zijn voor geïnteresseerden. Meer informatie: www.we­publishing.nl

IJsseloord zuivel kaas delicatessen chocolade koffie gebak cadeau koeien terras ….

www.landwinkelijsseloord.nl

Pagina 11

Airborne REGIO AGENDA 13 september, Arnhem Slag om Arnhem Fietstour met uw eigen fiets langs plekken van de veldslag, o.l.v. een gids.

Tijdstip: 14.00 ­16.30 uur Locatie: vertrek Oude Stationsstraat 4, Arnhem 13 september, Oosterbeek A Bridge too Far boottocht naar Arnhem Tijdstip: 13.30 uur Locatie: Drielseveer, Oosterbeek.

Info: www.debauwebever.nl 14 september, Arnhem Airborne Freedom Trail Inschrijving en informatie: www.bridgetobridge.nl 14 september, Driel Polen Wandeltocht (diverse afstanden) Tijdstip: start tussen 9.00 ­ 12.00 uur afhankelijk van de afstand.

Locatie: zalencentrum ‘Oldenburg’, Hofplein 1, Driel Info: www.polentochtdriel.nl 14 september, Arnhem Market Garden Memorial; concert Tijdstip: 20.00 uur Locatie: Eusebiuskerk, Kerkplein 1, Arnhem Info: www. marketgardenmemorialconcert.nl

17 september, Oosterbeek Kranslegging bij de Naald, start van de herdenkingen Tijdstip: 9.00 uur Locatie: tegenover het Airborne Museum

Tijdstip: 15.00 uur Locatie: Reijerscamp, uitzichtpunt Info: herdenking@ dorpsbelangwolfheze.nl

17 september, Huissen Tocht met Herdenking bij WOII monument Tijdstip: 14.30 uur Locatie: Vertrek vanaf Markt te Huissen naar ’t Looveer aan de Rijn Info: www.exodushuissen.nl

19­22 september, Driel Speciale korte tentoonstelling van het Poolse Legermuseum Over S. Sosabowski Tijdstip: 15.00 uur opening Locatie: Informatiecentrum De Polen van Driel Kerkstraat 27, Driel

17 september, Heelsum Kranslegging bij Airborne Monument Tijdstip: 19.00 uur Locatie: Bennekomseweg, Heelsum

20 september, Oosterbeek Kranslegging bij het ‘Gelderland Monument’ Tijdstip: 9.30 uur Locatie: tegenover de ingang van het Airborne Museum

17 september, Wolfheze Herdenkingsconcert en ­ theatervoorstelling Tijdstip: 19.00 uur Locatie: Openluchttheater De Klaproos Toegang: € 3,00, tickets via http://bit.ly/tickets17september Info: herdenking@ dorpsbelangwolfheze.nl

20 september, Arnhem Airborne International Youth Conference Tijdstip: 9.00 ­ 17.00 uur Locatie: Provincie Huis Info: www.youcee.eu voor het volledige programma

18 september, Ede Onthulling Landmark ‘Vensters’ Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Verlengde Arnhemseweg, Ede

15 september, Oosterbeek Lezing Anthony Beevor de Britse historicus Met een brede kennis over de Slag om Arnhem.

Tijdstip: 19.00 ­ 21.30 uur Locatie: Airborne Museum

18 september, Oosterbeek Lezing door Dilip Sarkar over zijn nieuwe boek ‘Arnhem 1955, the human tragedy of the Bridge too Far’.

Tijdstip: 19.00 ­ 21.30 uur Locatie: Airborne Museum

15 september, Arnhem Rabo Bridge to Bridge loop Inschrijving: www.bridgetobridge.nl

19 september, Wolfheze Onthulling gedenksteen RAF piloot Fl.Lt.David Lord en zijn bemanning

20 september, Oosterbeek Jaarvergadering Arnhem 1944 Fellowship Tijdstip: 11.00 uur Locatie: Lebretweg 51, Oosterbeek 20 september, Arnhem Kranslegging bij Airborne Monument Wijk Lombok Tijdstip: 15.00 uur Locatie: Nassaustraat, Arnhem 20 september, Renkum Breed Airborne programma (zie ook elders in de krant) Tijdstip: 10.00 ­18.00 uur Locatie: Airborneweg 1, Renkum 20 september, Wolfheze Paradropping, postvlucht, kranslegging, dorpsbuffet (18.00 uur)

Film “Theirs is the Glory.

Tijdstip: de hele dag Locatie: Camping Lindehof Info: herdenking@ dorpsbelangwolfheze.nl

tegen Fortuna, met veteranen en show Tijdstip: 20.45 uur Locatie: Gelredome stadion Info: www.vitesse.nl

20 september, Arnhem 16e Bridge to the Future conference, thema ‘Duitsland keerpunt’ Tijdstip: 13.00 ­ 17.00 uur Locatie: Parkzaal Musis Sacrum, Velperbinnensingel 15, Arnhem Info: www.bridgetothefuture.nl (ook voor aanmelding)

21 september, Driel Luchtlanding para’s Tijdstip: 13.00 uur Locatie: Boltweg, Driel Info: www.driel­polen.nl

20 september, Arnhem Slag om Arnhem Fietstour met uw eigen fiets langs Plekken van de veldslag, o.l.v. een ENGELS sprekende gids.

Tijdstip: 14.00 ­16.30 uur Locatie: vertrek Oude Stationsstraat 4, Arnhem 20 september, Arnhem Airbornevaart met gids naar Oosterbeek Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Rijnkade 150, Arnhem Info: www.deblauwebever.nl 20 september, Arnhem Bridge to Liberation Experience Multi media voorstelling.

Tijdstip: 20.30 ­ 22.00 uur Locatie: Rijnkade, Arnhem Info: www.bridgetoliberation.nl 20 september, Arnhem Kranslegging bij Airborne Monument Tijdstip: 19.00 uur Locatie: Airborne Plein, Arnhem

21 september, Ede Paradropping van circa 1000 para’s en verder een zeer breed programma.

Tijdstip: vanaf 8.30 uur (hele dag) Locatie: Ginkelse Heide Info: www.ede.nl/airborne Attentie: van te voren informatie halen over bereikbaarheid 21 september, Ede Herdenking bij Airborne Monument Tijdstip: 11.15 uur Locatie: Ginkelse Heide Info: : www.ede.nl/airborne Attentie: van te voren informatie halen over bereikbaarheid.

21 september, Renkum Breed Airborne programma (zie ook elders in de krant) Tijdstip: 10.00 ­18.00 uur Locatie: Airborneweg 1, Renkum 21 september, Arnhem Slag om Arnhem Fietstour, met uw eigen fiets langs plekken van de veldslag, o.l.v. een gids.

Tijdstip: 14.00 ­16.30 uur Locatie: vertrek Oude Stationsstraat 4, Arnhem

20 september, Arnhem Massed Pipes & drums mars Tijdstip: circa 18.40 uur Locatie: de John Frostbrug

21 september, Oosterbeek Kranslegging RAF monument Tijdstip: 14.00 uur Locatie: park Hartenstein bij het Airborne Museum

21 september, Arnhem Airborne wedstrijd Vitesse

21 september, Oosterbeek Herdenking RAF monument

ONBEPERKT PROEVEN

ONBEPERKT PROEVEN EN GENIETEN BUFFET: Vrijdag en zaterdag en zondag BRUNCH: Elke eerste zondag van de maand Hartjensstraat 2a • 7044 AK Lengel 0314-668555• •info@restaurantdelengel.nl inf 0314-668555 www.restaurantdelengel.nl

STYLING VAN APPELDOORN 031 (Traditionele) Parketvloeren - PVC - Laminaat

Westervoort - 06-23425926 03 Pagina 12

21 september, Heelsum, Oosterbeek, Arnhem Race to the Bridge, militaire WOII voertuigen Tijdstip: 14.00 uur verzamelen Telefoonweg Heelsum Daarna route door Oosterbeek en Arnhem en weer terug naar Airborne Museum in Oosterbeek voor bezichtiging (circa 15.45 uur) 21 september, Huissen Huissen in de frontlinie WOII (rondleidingen).

Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Stadsdam 1, 6851 AH Huissen www.exodushuissen.nl 21 en 22 september, Arnhem Een multimediaal evenement in de Eusebiuskerk over de Slag om Arnhem in september 1944.

Locatie: Kerkplein, Arnhem Info: https://eusebius.nl/ 21 september, Driel Kranslegging /herdenking Poolse Parachutisten Tijdstip: 15.00 uur Locatie: Polenplein­Plac Polski, Driel Info: www.driel­polen.nl

21 september, Oosterbeek Remembrance Dance muziek en kleding aangepast aan de jaren 1940­45 Tijdstip: 20.30 ­ 01.00 uur Locatie: Rozensteeg 3, Oosterbeek

22 september, Wolfheze Herdenking Glider Pilot Regimental Association Monument Tijdstip: 15.15 uur Locatie: Dorpsplein, Wolfheze

21 september, Arnhem War Requiem van Benjamin Britten Tijdstip: 19.00 uur Locatie: Musis Sacrum, Velperbinnensingel 15, Arnhem Info: info@bttf.nl

22 september, Oosterbeek Kranslegging en korte dienst Air Despatch Monument Tijdstip: 16.00 uur Locatie: Van Limburg Stirumweg 28, Oosterbeek (voorbij de begraafplaats).

21 september, Oosterbeek 45e Airborne Taptoe Oosterbeek Tijdstip: 20.00 uur Locatie: Raadhuisplein, Oosterbeek Info: www.taptoe­oosterbeek.com

23 september, Ede Kranslegging Mausoleum Tijdstip: 10.00 uur Locatie: Van Eeghenboslaan 2, 6711 EB Ede

22 september, Oosterbeek Engels­Nederlandstalige dienst Tijdstip: 9.00 uur Locatie: Oude Kerk, Benedendorpseweg, Oosterbeek 22 september, Oosterbeek De grote herdenking op de Airborne Begraafplaats Tijdstip: 11.00 (uiterlijk 10.45 uur binnen zijn) Locatie: Van Limburg Stirumweg 28, 6861 WL Oosterbeek

21 september, Driel Poolse mis in R.K. Kerk Tijdstip: 19.00 uur Locatie: R.K. Kerk Driel

22 september, Huissen Huissen in de frontlinie WOII (rondleidingen) Tijdstip: 14.30 uur Locatie: Stadsdam 1, 6851 AH Huissen www.exodushuissen.nl

21 september, Arnhem/Driel Kranslegging Engineers Monument Tijdstip: 17.00 uur Locatie: Drielse Rijndijk, Arnhem/ Driel

22 september, Driel Afsluiting Airborne Herdenkingen Tijdstip: 15.00 uur Locatie Uiterwaarden, Driel Info: www.driel­polen.nl

24 september, Arnhem Kranslegging Evacuatieplaquette Tijdstip: 14.30 uur Locatie: hoek Apeldoornseweg/ Jansbinnensingel 27 september, Arnhem Introdans met The Battle, eerbetoon Slag om Arnhem Tijdstip: 20.15 uur Locatie: Stadstheater, Velper­ binnensingel 10, 6811 BP Arnhem Info: www.musisenstadstheater.nl www.introdans.nl 27 september, Huissen ­ Beekbergen Een gecombineerde evacuatie herdenking die ie start bij het evacuatiemonument, tegenover theater Rembrandt, in Arnhem en eindigt bij het Exodus monument.

Tijdstip: 9.15 uur, start Markt Huissen, na ontvangst gemeentehuis Arnhem (circa 11.00 uur) en vandaar vertrekken de bussen naar Beekbergen waar om 14.00 uur een herdenking is bij het Exodus Monument

in Beekbergen (kruising Smittenberg) Info: www.exodushuissen.nl

Locatie: Landgoed Schoonderlogt, Logtsestraat 4, Elst (GLD) Info: www.theisland44­45.nl/

28 september, Arnhem Introdans met The Battle, Eerbetoon Slag om Arnhem Tijdstip: 20.15 uur Locatie: Stadstheater, Velper­ binnensingel 10, 6811 BP Arnhem Info: www.musisenstadstheater.nl www.introdans.nl

11 oktober, Heteren Herdenking Hampshire Monument Tijdstip: 10.30 uur Locatie: Drielsedijk, Heteren tegenover de steenfabriek Rindijk de oude steenfabriek ‘Korevaar’

29 september, park Lingezegen Onthulling kunstuitbeelding Sherman tank / informatiepaneel Tijdstip: 14.30 uur Locatie: Hoek De Vergert­ Heuvelsestraat, Bemmel Info: www.exodushuissen.nl 3 oktober, Arnhem Introdans met The Battle, Eerbetoon Slag om Arnhem Tijdstip: 20.15 uur Locatie: Stadstheater, Velper­ binnensingel 10, 6811 BP Arnhem Info: www.musisenstadstheater.nl www.introdans.nl 5 t/m 13 oktober, Elst Het verhaal van de Betuwe in ‘44 ­ ‘45 Herinneringsweekend The Island: authentiek legerkamp, re­enactors, hospitaal, hoofdkwartier en wapendemonstraties. Een beleving.

COLOFON

Tijdstip: 14.00 uur Locatie: Park Hartenstein / Airborne Museum

11 oktober, Heteren Herdenkingsmonument 1e Airborne Divisie Tijdstip: 13.00 uur Locatie: Drielse Rijndijk bij de brug over A50. de A50 19 0ktober, Ede Pegasus ontsnappingsroute I Tijdstip: 11.00 uur Locatie start: Informatiepunt ‘De Smederij’ Verbindelaarsweg 100, Ede (terrein voormalig Mauritskazerne) info: www.platformmhe.nl 26 oktober, Wekerom Pegasus Wandeltocht Afstanden 10,20, 30 km Tijdstip: 9.00 uur Locatie: Apeldoornseweg 60, Wekerom Info: www.vvvveluwevallei.nl 2 november, Ede Pegasus ontsnappingsroute II Tijdstip: 11.00 uur Locatie start: Informatiepunt ‘De Smederij’ Verbindelaarsweg 100, Ede (terrein voormalig Mauritskazerne)

Opdrachtgever: Stichting Airborne Feelings, september 1944 Info: paultirion@outlook.com

Foto’s: Airborne Museum, Gelders Archief; Berry de Reus Fotografie; Paul Tirion, Laurens van Aggelen, Stichting Driel­Polen

Redactie medewerkers: Paul Tirion (eindredactie); Laurens van Aggelen, Otto van Wiggen, Gerrit Pijpers en Airborne Museum ‘Hartenstein’

Drukker: Janssen Pers

Uitgever: MDH Uitgeverij Lay out: MDH Uitgeverij, Doetinchem

Totale oplage: 216.000 (zeven edities en losse verspreiding) Disclaimer: De redactie doet er alles aan om de juiste informatie te verwerken, maar staat niet in voor onvolkomenheden of wijzigingen. Wij adviseren via de websites de actuele informatie te bekijken.

Red dieren als berberaapje Musa

www.art-framing.nl E-mail: info@art-framing.nl Tel: 06-41769809

Word donateur

WWW.AAP.Nl AIRBORNE KRANT

Pagina 13

SCHUIF AAN OP HET MOOISTE TERRAS VAN ELST

KOFFIE, LUNCH, BORREL, DINER

GROTE MOLENSTRAAT 173, ELST • WWW.WELDEREN.NL • 0481 376 591

GELDERLAND HERDENKT Gelderland lag van 17 september 1944 tot en met 5 mei 1945 in de frontlinie. Te beginnen met de Operatie Market Garden in september 1944 en eindigend met de Duitse capitulatie in mei 1945.

Grote delen van de provincie waren frontgebied, met evacuaties, onderwaterzettingen, verwoes­ tingen en duizenden burgerdoden als gevolg. Alle Gelderse regio’s kregen in deze maanden met de oorlog te maken. Met Zeeland, Limburg en Noord­Brabant is Gelderland de provincie met de meeste oorlogsschade in Nederland.

In 2019 en 2020 is deze episode 75 jaar geleden. In heel Gelderland wordt gewerkt aan projecten om stil te staan bij de gebeurtenissen van toen en om de Bevrijding en 75 jaar vrijheid te vieren. De focus ligt zeker niet alleen op het verleden, maar ook op het heden en de toekomst.

Het aantal ooggetuigen van toen slinkt gestaag, het is aan huidige en nieuwe generaties om lessen te trekken uit het verleden, te beseffen dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn.

Bent u van plan om een evenement te bezoeken? Dan vindt u in de app of op de website www.gelderlandherdenkt. nl alle activiteiten die in alle Gelderse regio’s worden georganiseerd. Daarnaast biedt de app meerdere belevingsroutes die u langs historische locaties voeren en Gelderse verhalen vertellen. Verzamel al uw favoriete activiteiten en routes en stel uw eigen dagprogramma samen. Gaat u liever met een papieren gids op pad in Gelderland? Haal dan een Gelderland Herdenkt minimap op bij VVV Arnhem of VVV Oosterbeek met betekenisvolle verhalen, WO2­gerelateerde routes en interessante plekken om te bezoeken.

Gelderland Herdenkt wordt mogelijk gemaakt door de provincie Gelderland.

INTERNATIONAAL SAMEN STILSTAAN Voor de zesde maal wordt de historische grond rond de Arnhemse John Frostbrug omgetoverd tot de plek waar 8 tot 100 jarigen op een unieke manier samen stil staan bij de impact van oorlog en de waarde van vrijheid in Bridge to Liberation.

Dit kroonjaar met een internationaal karakter. Na de Airborne herdenking, in aanwezigheid van veteranen, staan we met de diverse vertegenwoordigers van de aanwezige landen die geparticipeerd hebben in Operation Market Garden voor het eerst samen stil bij de impact van oorlog en de waarde van onze vrijheid aan de voet van de bij de historische brug. Vijfenzeventig jaar na dato wordt samen stil gestaan bij hun inzet tijdens de Slag om Arnhem en de daaropvolgende gedwongen evacuatie van duizenden inwoners uit de regio.

Experience

Bridge to Liberation neemt je mee in waargebeurde persoonlijke verhalen ten tijde van de Slag om Arnhem in een experience met muziek, special effects, film en

dans. Spannende, mooie en ontroerende verhalen die zo in “het nu” geplaatst kunnen worden. Dit jaar een vertelt Bridge to Liberation het verhaal vanuit Brits, Pools, Duits en Nederlands perspectief. Naast de verhaallijnen komen de artiesten in Bridge to Liberation dit jaar ook uit deze landen. Samen vertalen zij de emoties van de verhalen in muziek; soul, jazz, klassiek, pop allemaal samen met Het Gelders Orkest. Van eigen bodem zingen André Hazes, Alain Clark en Romy Monteiro. Eric Corton is de Nederlandse verteller en BBC presentator en historicus Dan Snow de Britse verteller. Het tenoren­trio Tre Voci zet het Poolse verhaal kracht bij en Introdans zorgt traditiegetrouw voor moderne dans in Bridge to Liberation. Meer namen worden nog bekend gemaakt.

Bridge to Liberation Experience: Muziek, dans, zang en filmbeelden Vrijdag 20 september 2019, om 20.30 (gratis toegang) Kade bij de John Frostbrug in Arnhem Voor meer informatie zie: https://bridgetoliberation.nl

‘FIGHTING THE BRITISH AT ARNHEM’ AUTHOR: BOB GERRITSEN SS­Unterführerschule Arnheim ­ Its Origins and Operations against the 1st British Airborne Division September 1944.

‘Fighting the British at Arnhem’ describes, amongst other events, the involvement of the SS­Unterführerschule Arnheim in what is now known as ‘The Battle of Arnhem’.

The SS­Unterführerschule Arnheim was a school for soldiers of the Waffen­SS where they were trained to become non­commissioned officers.

ISBN : 978­90­812703­9­7 ; 224 pages, over 300 b/w photographs, documents & maps, full colour cover, hardback. Price (excl. P&P): The Netherlands € 34,50 ­ UK £ 30.00 Published by R.N. Sigmond Publishing robert.sigmond@planet.nl Also available at: Bookstore Meijer & Siegers (026­3341047), Utrechtseweg 208, 6862 AX Oosterbeek / info@meijerensiegers.nl; UK & Rest of the world: Niall Cherry / arnhemdescent@gmail.com

The training was extremely demanding and rigorous.

During the ‘Battle of Arnhem’ the school’s officers and students were chiefly deployed on the western fringes of the area so desperately defended by the 1st British Airborne Division. When, on 17th September 1944, the 1st British Airborne Division landed in the Wolfheze area, the school was swiftly mobilised and transported to the battle area. It was incorporated into the ‘Kampfgruppe von Tettau’, a force raised as a direct result of the airborne landings. This force was commanded by Generalleutnant Hans von Tettau. Not only does Bob Gerritsen share with us the school’s early history and its deployment during the Battle of Arnhem, but he goes on to describe the unit’s desperate struggle to fend off later Allied attacks in the area south of the River Rhine. There the school fought fierce battles and suffered many casualties, eventually leading to its demise and disbandment in November 1944.

VERLEG JE GRENZEN Herontdek het Marechausseemuseum in Buren

www.marechausseemuseum AIRBORNE KRANT

Pagina 15

75 jaar vrijheid op weg naar 2020

Ik sta stil bij 75 jaar vrijheid.

Jij toch ook? www.75jaarvrijheid.nl

VAKANTIES VOOR OUDEREN Nooit te oud voor vakantie!

Vraag onze brochure aan of bel ons voor meer informatie:

www.allegoedsvakanties.nl

0318 - 48 51 83

11 LUCHTMOBIELE BRIGADE: ‘ELK MOMENT. ELKE MISSIE’ Brigadegeneraal Ron Smits is sinds mei 2017 commandant van 11 Luchtmobiele Brigade. Deze brigade organiseert rondom de herdenking van de luchtlandingen van Operatie Market Garden al jaren een Airborne­oefening voor internationale para­eenheden die een relatie hebben met deze operatie en de bevrijding van Nederland.

Het is dit najaar precies 75 jaar geleden dat de bevrijders van bezet Nederland letterlijk uit de lucht neerdaalden.

Hun wapenbroeders van 11 Luchtmobiele Brigade verzorgen daarom met eer een bijzondere jubileumeditie van de internationale Airborne­weken.

STIJG BOVEN JEZELF UIT ALS RODE BARET

TWEE WEKEN LANG OMHOOG KIJKEN:

HORIZON VOL PARA’S In september wordt het weer twee weken lang omhoog kijken. Het spektakel komt vanuit de lucht, tijdens de internationale para­oefening Falcon Leap van 11 Luchtmobiele Brigade en de herdenkingssprongen van Market Garden. De horizon hangt dan weer vol met parachutisten.

Als Rode Baret ben je meer dan alleen jezelf. Je bent onderdeel van een groter geheel. Het gaat om wat je doet en waar jij voor staat.

Jij hebt geen applaus nodig om boven jezelf uit te stijgen. In de tijd dat iedereen naar zichzelf kijkt, kijk jij om naar een ander. Daar geloven wij in bij 11 Luchtmobiele Brigade.

Onze kracht is de rode baret, het internationale herkenningsteken van luchtlandingseenheden. Die baret creëert internationale verbondenheid.

Het kameraadschap en de geschiedenis die deze kleur met zich meebrengt, maakt ons trots. Maar onze kracht is ook dat we alles samen voor elkaar krijgen. Voor elkaar, voor anderen en vooral met elkaar!

Lef, doorzettingsvermogen en integriteit

De Luchtmobiele Brigade biedt jonge mensen een betekenisvol doel. Gaan voor onze vrijheid en veiligheid en voor die van anderen die dat niet kunnen.

Waar dan ook ter wereld, op welk moment dan ook. Niets voor niets is ons credo: ‘Elk Moment. Elke Missie.’

Wie zoeken wij? Sportieve Neder­ landse jongens en meiden met gezond verstand. Met een dosis lef, doorzettingsvermogen en integriteit. Jij

AIRBORNE KRANT

loopt niet weg voor een uitdaging. Door het brede palet aan functies is er voor ieder wat wils bij de brigade.

In september oefent de Luchtmobiele Brigade twee weken lang boven Nederland. Terwijl de focus in de eerste week ligt op het afwerpen van materieel door middel van parachutes, staat de tweede week in het teken van interoperabiliteit van parachutisten uit diverse landen. Zo kan het voorkomen dat een Nederlandse parachutist springt uit een Pools vliegtuig en met een Poolse parachute. Of een Amerikaan die met een Nederlandse parachute springt.

Dropzone ‘X’ in Renkum De wijde wereld in

Wij kijken goed naar jouw competenties en wat bij jou past. Hoe wij dat doen?

Wij bieden je een combinatie aan van een goede opleiding en de kans jezelf verder te ontwikkelen. Je krijgt snel verantwoordelijkheid en wij helpen je. Een uitgebalanceerd programma zorgt ervoor dat je fysiek en mentaal sterker wordt, je grenzen leert kennen en ze verlegt. Daardoor kan jij met ons de wijde wereld in en durf jij ook de hele wereld aan. Dat moet ook, want we trainen zoals we worden ingezet: overal ter wereld. Dus niet alleen op de Arnhemse Heide. Ook in de jungle van Belize, de kou in Noorwegen of hoog in de lucht tijdens helikoptertrainingen in Amerika.

Kennismaken?

Tegenwoordig kun je door een snel traject heen. Dit start bij onze info­ of kennismakingsdagen, waar je kunt kijken wat bij je past, maar ook waar je over een jaar geplaatst zou kunnen zijn.

Kom jij onze familie versterken?

Kijk op www.werkenbijdefensie.nl/ luchtmobiel voor de laatste actuele vacatures of kom langs op onze infodagen.

Een kleine groep parachutisten springt dinsdag 17 september, exact om 12.40 uur, boven dropzone ‘X’ in Renkum. Deze Pathfinders springen op exact dezelfde tijd en locatie als hun historische voorgangers 75 jaar geleden.

De overige deelnemende parachutisten (dit jaar ruim duizend!) volgen die dag een historische mars. Tijdens die mars lopen zij langs belangrijke en soms beslissende punten van Operatie Market Garden.

Dropzonde ‘T’ in Groesbeek Woensdag 18 september is dropzone ‘T’ het decor voor meerdere para­ droppings. Verspreid over de dag landen zij op de historische dropzone in Groesbeek. De gemeente Groesbeek heeft hier een publieksevenement van gemaakt. Vijf jaar geleden, bij de 70 jaar­editie, kwamen hierop ruim 25.000 bezoekers af. Bij slecht weer wordt dit evenement verplaatst naar donderdag 19 september.

Dropzone ‘Y’ Ginkelse Heide in Ede

Vrijdag 20 september wordt getraind op dropzone ‘Y’, de Ginkelse Heide in Ede. Ook is in de avond een

herdenkingsceremonie in ‘de Berekuil’ (Airborneplein) te Arnhem. Aansluitend vindt de Bridge to Liberation Experience in Arnhem plaats en verwachten we een ‘Air Assault’­demo van Rode Baretten, samen met Chinooks van het Defensie Helikopter Commando.

Zaterdag 21 september zijn er diverse ceremonies in de Airborne­regio, zoals in Driel en op de Ginkelse Heide.

Vitesse speelt de ‘Airborne match’ in het Gelredome. Op de Ginkelse Heide verwachten we massale para­ droppings van meer dan duizend parachutisten, een demo van het Defensie Helikopter Commando en verschillende vliegtuigen. Ook horen daar diverse ceremonies bij, zoals de ‘wing exchange’, waarbij para’s elkaar decoreren voor het springen met een buitenlandse parachute.

Airborne begraafplaats in Oosterbeek

Hiermee eindigt oefening Falcon Leap officieel. Toch zijn er zondag 22 september nog parachutisten die deelnemen aan de ceremonie op de Airborne begraafplaats in Oosterbeek.

Poolse militairen wagen zich aan de wateroversteek bij Driel, iets wat hun voorgangers in 1944 ook deden – maar onder uitdagender omstandigheden.

Voor de parachutisten is deze oefening niet alleen belangrijk in het kader van internationale samenwerking, ook het historisch besef van hun voorgangers is belangrijk voor de Rode Baretten. In diverse landen worden de deelnemende militairen geselecteerd op hun afkomst.

Het kan zomaar zijn dat een Poolse parachutist een nazaat is van een Rode Baret die destijds bij Driel heeft gevochten.

Pagina 17

ZWEEFVLIEGTUIGEN EN HUN ROL TIJDENS DE SLAG OM ARNHEM De Vereniging Vrienden van het Airborne Museum (VVAM) organiseert interessante bijeenkomsten, waaronder op 19 mei jl. een lezing door Luuk Buist over het Glider Pilots Regiment. Bijna de helft (circa 48 procent) van de troepen bij Arnhem is geland met een zweefvliegtuig.

Dit fenomeen blijft een beetje onderbelicht in de algemene verhalen, die vooral gaan over de Airborne soldaten die met een parachute zijn geland.

Er zijn destijds 629 zweefvliegtuigen, bestuurd door de glider pilots, naar de landingzones rondom Wolfheze vertrokken. Hiervan zijn er 590 op de diverse landingszones geland.

Ze vervoerden troepen en materieel en vormden een belangrijk onderdeel van deze enorme operatie.

Vliegen en meevechten

Het Glider Pilot Regiment is opgericht op 24 februari 1942. In eerste instantie keek de RAF een beetje neer op deze vrijwilligers, die zich vanuit de verschillende eenheden van de landmacht aanmeldden. Maar deze piloten in spe kregen een bijzonder zware basistraining als infanterist, want de leiding wenste soldaten die niet alleen konden vliegen, maar ook konden meevechten. Als zij door die training heen kwamen, volgden zij een opleiding voor de elementaire vliegkennis. In eerste instantie moesten zij meer dan 100 vlieguren maken, maar toen de druk in 1944 vanwege de behoefte aan grotere effectiviteit te hoog werd, werd dit bijgesteld naar slechts 15 uur.

Horsa

Het grootste deel van de zweefvliegtuigen van het type Horsa was geheel van hout.

De hele houtindustrie, van meubelmaker

tot pianobouwer, werd ingezet om deze Horsa’s te bouwen. In een Horsa kon een Jeep met kanon of aanhanger worden vervoerd, goed vastgesjord met kettingen en spanhaken. Beladen was een secuur werkje, omdat een evenwichtige belading essentieel was. Het materiaal werd via de zijkant ingeladen, maar na de landing via het openen van de staart eruit gereden. De staart openen was een precies werkje en duurde ongeveer 20 tot 30 minuten.

Operatie Market Garden

De glider pilots die in Normandië zijn ingezet, werden direct weer naar Engeland teruggebracht. Zij moesten stand­by staan voor een nieuwe missie. Het wachten duurde erg lang en de verveling sloeg toe.

Vijftien missies werden aangekondigd, maar allemaal gecanceld. Operatie Comet werd driemaal uitgesteld en toen vervangen door Operatie Market Garden.

Nadat het order was afgegeven kregen de troepen vijf dagen de tijd om zich voor te bereiden. Uiteindelijk vertrokken de eerste zweefvliegtuigen op 17 september 1944 om 9.45 uur richting Nederland. De Pathfinders hadden de landingsplaatsen vooraf gemarkeerd, zodat de glider pilots precies wisten waar ze moesten landen.

Slag om Arnhem In de zeer leerzame lezing van de VVAM werd ook diep ingegaan op de troepenbewegingen op de grond tijdens de Slag om Arnhem. Van de 1180 glider pilots die bij Arnhem zijn geland kwamen er 226 om het leven, 437 werden krijgsgevangen gemaakt en 517 wisten zich over de rivier in veiligheid te brengen.

(Het boek ‘Glider Pilots at Arnhem’ van Luuk Buist en Mike Peters is zolang de voorraad strekt per mail te bestellen via luukbuist151@gmail.com)

De Vereniging Vrienden van het Airborne Museum organiseert onder meer lezingen, thema­avonden, boekenbeurzen en battlefieldtours over Operatie Market Garden en in het bijzonder de Slag om Arnhem. Geïnteresseerden kunnen voor € 25,00 per jaar lid worden. Meer info: vriendenairbornemuseum.nl/lid­ worden/

GLIDER COLLECTION WOLFHEZE BIEDT INZICHT IN LOGISTIEK VAN SLAG OM ARNHEM De grote luchtlandingsoperatie, waarbij circa 12.000 man met hun materieel werden over­ gebracht, kon qua logistiek nooit lukken zonder inzet van zweefvliegtuigen. Hoewel men vaak spreekt over de vele parachutisten is het grootste deel van de manschappen en hun materieel per zweefvliegtuig (glider) geland. In het Glidermuseum in Wolfheze, op Camping & Chaletpark ‘De Lindenhof’, wordt de impact duidelijk gemaakt door eigenaar Paul Hendriks.

Pauls vader (geb. 1921) was al een echte verzamelaar van spullen die te maken hadden met de Slag om Arnhem.

Hierdoor raakte ook zoon Paul (geb. 1961) gefascineerd door alles rond de Slag om Arnhem. In eerste instantie was een deel van zijn collectie te zien in museum Vliegbasis Deelen. Toen in 2009 Jan Aalderink van Camping ‘De Lindenhof’ hem een deel van de schuur aanbood voor zijn

collectie, begon het levenswerk van Paul Hendriks hier langzaam vorm te krijgen. En hij heeft nog veel plannen voor de verdere ontwikkeling van het museum.

Horsa

Een van de topstukken is een deel van een Horsa­romp die in Engeland als tuinhuisje bewaard bleef. Hendriks

haalde het naar zijn museum (zie foto). Van de bijna 600 zweefvliegtuigen die in deze regio geland zijn, was het grootste deel van het type Horsa (naast een beperkt aantal Hamilcars en Waco’s). De Horsa was een volwaardig vliegtuig geheel van hout, zodat de oorlogsindustrie voor de motorvliegtuigen niet verder werd belast. Hiervoor werden fabrieken die bekend waren met houtbewerking ingeschakeld.

Privémuseum

Leeg gewicht van de Horsa was circa 3800 kilo. Deze glider kon maar liefst zo’n 3200 kilo aan lading meenemen.

Uiteindelijk is een gigantische hoeveelheid materieel Vervolg op pagina 20

LEVEN VAN DE

WIND AIRBORNE KRANT

Pagina 19

Vervolg van pagina 19

en troepen aangevoerd met deze zweefvliegtuigen, die meestal werden getrokken door Stirlings en Dakota’s.

Circa 4500 troepen en 1250 piloten zijn met de gliders geland. Ruim 500 jeeps, circa 445 aanhangwagens, 60 stuks 6­ponder antitank­kanonnen, 13 stuks 17­ponder antitank­kanonnen, 22 stuks 75 mm Houwitsers, 18 Bren carriers, 248 motorfietsen, et cetera.

Het Glidermuseum ligt midden in het gebied waar de gliders ook geland zijn. Dit privémuseum is zeer de moeite waard om te bezoeken, omdat hier de logistieke impact van de grote luchtlandingsoperatie duidelijk wordt.

DE POLEN VAN DRIEL Luchtlanding

Driel, 21 september 1944. Vanaf omstreeks 17.15 uur kwamen circa duizend soldaten van de 1e Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade aan de grond in het kader van Operatie Market Garden. Hun commandant was generaal­majoor Stanislaw Sosabowski. Ze wilden met de Drielse veerpont de Rijn oversteken, als versterking van hun kameraden van de 1e Britse Luchtlandingsdivisie in Oosterbeek, die daar omsingeld waren door de Duitsers.

Veerbaas Peter Hensen had al een dag eerder de gierpont onklaar gemaakt, om te voorkomen dat de vijand die zou gebruiken. De Polen moesten daardoor op zoek naar bootjes en vlotten. Die pogingen liepen op niets uit en tegen de dageraad trokken de Poolse militairen zich terug in het dorp Driel en gingen in stelling. Op dat moment waren Polen overigens al actief ten noorden van de Rijn, met name van het antitankgeschut. Zij waren tijdens de eerste drie dagen van de operatie in de omgeving van Renkum, Wolfheze en Oosterbeek geland.

Zware gevechten met Duitsers

De Duitse commandant bij Driel had snel troepen ingezet, omdat hij bang was dat de Polen naar de verkeersbrug bij Arnhem zouden oprukken. Een sterke defensieve Duitse krijgsmacht had stelling genomen achter de spoordijk op het traject Arnhem­Nijmegen, ten oosten van Driel. Ze namen de Polen onder vuur, met name met behulp van zware artillerie. Een Duitse aanval vanuit het zuiden, uit de richting Elst, liet niet lang op zich wachten. Met behulp van gepantserde voertuigen werden de Polen zwaar bestookt. Deze gaven zo goed mogelijk tegenvuur, maar uiteindelijk trokken ze zich terug in het dorp. De Duitse aanval mislukte overigens.

Vanaf dat moment voerden de Duitsers voornamelijk artilleriebeschietingen uit.

GLIDER COLLECTION WOLFHEZE Locatie: Camping & Chaletpark ‘De Lindenhof’, Wolfhezerweg 111­113, Wolfheze.

Openstelling in 2019: van 12.00 t/m 17.00 uur op za 24/zo 25 augustus, di 17 t/m zo 22 september (extra open tijdens herdenkingsperiode), za 28/zo 29 september en za 26/zo 27 oktober.

Voor groepen ook op afspraak.

Voor meer informatie: www.wolfheze.nl

Tekstbureau MorfeeM (Geert Maassen)

De Rijn over

Op vrijdag 22 september 1944 bereikten troepen van het grondleger, vanuit het zuiden, zowel ’s morgens als ’s avonds de Poolse parachutisten bij Driel. Gelet op hun aantal waren dat echter druppels op de gloeiende plaat.

Deze nacht waren slechts vijf dinghy’s (rubberbootjes) beschikbaar. Het resultaat was dat maar 36 Polen de Rijn overstaken. Op dezelfde locatie probeerden ze het 24 uur later weer. In 14 grote aanvalsboten (aangevoerd door het grondleger) konden circa 157 Polen worden overgezet. In de nacht van 24 op 25 september 1944 werd een laatste poging gedaan om de Britten in Oosterbeek te versterken. Door Duits vuur haalden velen de overkant niet en de meesten van hen die wél de noordoever bereikten, werden snel krijgsgevangen gemaakt.

Evacuatie

De volgende nacht werden de restanten van de 1e Britse Luchtlandingsdivisie teruggetrokken over de Rijn.

Canadese en Britse genisten van het grondleger hielpen daarbij, gebruikmakend van boten die vanuit het zuiden waren aangevoerd. Ook Polen uit Driel assisteerden bij deze evacuatie. In totaal bereikten uiteindelijk zo’n 2.400 mannen de zuidelijke oever, onder wie 160 Polen.

Ongeveer 300 militairen, van wie de meesten gewond waren, bleven achter in Oosterbeek. Tijdens de gevechten in de regio Arnhem sneuvelden 97 Poolse militairen, raakten er 218 gewond en werden 120 soldaten vermist (onder hen krijgsgevangenen).

Het aandeel van de Polen in de strijd om de Rijnbrug bij Arnhem was als volgt: ­ Eenheden van het antitankgeschut en het 3e Bataljon namen actief deel aan de strijd in Oosterbeek; ­ Bij de gevechten om Driel werden aanzienlijke Duitse eenheden aan andere strijdtonelen onttrokken;

Koningin Beatrix bevestigt mei 2006 de Militaire Willemsorde aan het vaandel van de Poolse Brigade

­ Polen dekten de aftocht van de 1e Britse Lucht­ landingsdivisie.

Eerherstel en erkenning

Na afloop van de veldslag werd de Poolse brigade ten onrechte door de Britse legerleiding (met name veldmaarschalk Montgomery ­ bevelhebber van de 21e Legergroep, en luitenant­generaal Browning ­ commandant van het 1e Luchtlandingskorps) verweten dat ze niet klaar was voor het gevecht en dat de soldaten niet dapper genoeg waren. Op 9 december 1944 werd generaal Sosabowski onder druk van de Britten afgezet als commandant van de brigade. Het zou tot 2006 duren voordat de Polen formeel eerherstel kregen in Nederland (in het Verenigd Koninkrijk van overheidswege nog steeds niet). De brigade werd onderscheiden met de Militaire Willemsorde (zie foto). Generaal Sosabowski kreeg postuum de Bronzen Leeuw.

GEVEN OM MOLENS IS

GEVEN AAN

MOLENS molenfonds.nl Pagina 20

EVACUATIE AIRBORNE REGIO elkaar. Om vervolgens soms voor lange tijd geen idee te hebben waar familieleden of andere dierbaren zijn. Of ze nog leven. Want met die onzekerheid leefde men toen ook. In 1944.

Door Laurens van Aggelen

Op zondagmorgen, 17 september 1944, gloort er in Arnhem, Oosterbeek en omgeving hoop dat de oorlog spoedig tot een einde zal komen. Een enorme geallieerde troepenmacht doet iedereen uitzien naar de bevrijding, naar vrijheid. Maar de Slag om Arnhem, onderdeel van de operatie Market Garden mondt uit in een enorme tragedie. Euforie maakt plaats voor twijfel en wanhoop.

Vele geallieerden sneuvelen en de lokale bevolking leeft in grote angst. De verwoestingen zijn enorm. Arnhem en Oosterbeek staan in brand. In de nacht van 25 op 26 september trekken de overgebleven geallieerden zich terug. Achter de Oude Kerk in Oosterbeek steken ze massaal de Rijn over. Op de vlucht voor de vijand die zoveel sterker blijkt te zijn dan verwacht.

Verdreven van huis en haard Over de Slag om Arnhem, die zich behalve in de Gelderse hoofdstad, voor een groot deel ook in Ooster­ beek afspeelde, is veel geschreven. Meters boeken.

Merkwaardig genoeg is de evacuatie van 90.000 Arnhemmers en nog eens 50.000 burgers uit de Betuwe en elders, altijd onderbelicht gebleven. Dat zou misschien nog enigszins te rechtvaardigen zijn wanneer

Grote onzekerheid

deze evacuatie slechts van zeer korte duur zou zijn geweest, zoals men in die bewuste septemberdagen nog verwachtte. Of wanneer de gevolgen van de evacuatie zeer beperkt waren gebleven. Maar niets is minder waar.

Met het verlaten van huis en haard, breekt voor velen een moeilijke, onzekere en vaak ook angstige tijd aan. Wie het mee heeft gemaakt, vergeet het nooit meer. Wie er niet bij was, moet weten wat er toen gebeurd is, omdat het een periode is waar we uit respect voor de betrokkenen van toen nooit aan voorbij mogen gaan. Maar ook omdat er heden ten dage nu nog elders in de wereld dagelijks mensen op de vlucht zijn. Mensen die alles achter moeten laten. Niet alleen hun bezittingen maar ook

In een land waarin vrijheid vanzelfsprekend lijkt te zijn geworden omdat we sinds 1945 het geluk hebben in vrijheid te mogen leven, kost het enige moeite je voor te stellen wat een evacuatie inhoudt. Wat het is om alles achter te laten en niet te weten wanneer je terugkomt. Of je wel terug kunt komen. Of je bij terugkeer nog wel zult vinden wat je hebt achtergelaten. Wie in vredestijd op vakantie gaat, kan de sleutels aan de buren geven zodat ze op het huis kunnen passen en de planten kunnen verzorgen. Maar in oorlogstijd ga je niet weg omdat je dat wilt, maar omdat het moet. Met z’n allen. Naar een onbekende bestemming. Op last van een vijand die je al jaren je vrijheid heeft ontnomen en die borden langs de gemeentegrens plaatst om je er op te wijzen dat het ­ op straffe van de dood ­ verboden is de stad te betreden. Je eigen stad, je eigen huis. Tot de plek die ooit zo veilig leek te zijn, heb je van het ene op het andere moment geen toegang meer.

OOGGETUIGE BOB BAKKENES:

“IK HAD GEEN ANDERE GESCHIEDENIS WILLEN HEBBEN” Bob Bakkenes, nu 86, was elf tijdens de Slag om Arnhem. De strijd om de Rijnbrug, de evacuatie die daarop volgde, de hongerwinter, de terugkomst in Arnhem, bleekneusjeskamp in Engeland en de wederopbouw van de stad: hij maakte het als nieuwsgierig en avontuurlijk jongetje allemaal mee en had het voor geen goud willen missen: “Die gebeurtenissen hebben mij gevormd.”

Bob deelde en deelt zijn herinneringen aan de Slag om Arnhem. Met zijn kinderen natuurlijk, maar ook met journalisten, met leerlingen, in musea en tijdens herinneringsbijeenkomsten. Ook schreef hij zijn herinneringen erinneringen op in het boek Market Garden... en dan.

Bob was ten tijde van Operatie Market Garden elf jaar oud.

Konijn geslacht

Bob: “Wat er in die periode precies aan de hand was wist niemand. Van Operatie Market Garden hadden we geen idee, zelfs de Slag om Normandië was aan ons

voorbijgegaan. Er werd geschoten bij de Rijnbrug, maar als we daar wilden gaan kijken, schopten de Duitsers ons terug. We dachten dat we bevrijd werden, maar een paar dagen later zagen we voor ons huis langs de eerste Engelse krijgsgevangenen in hun kaki uniformen afgevoerd worden.

Tijdens de evacuatie liepen we met duizenden mensen tegelijk richting het westen en het noorden. Ik zag ergens een konijn met het mes op de keel geslacht worden.

Dat blijft op je netvlies staan. Mensen liepen in een onafzienbare rij met hun huisdieren, met kinderwagens en handkarren vol spullen. Dat zijn beelden die je niet vergeet. Zulke persoonlijke anekdotes brengen de geschiedenis tot leven.

Die hebben veel meer impact dan het grote verhaal van de Slag om Arnhem. Daarom ga ik ook naar scholen toe.

Uit de geschiedenisboekjes krijg je dit soort verhalen vaak niet zo mee.” En dat zou wel moeten, vindt Bob. Vervolg op pagina 23

Ik heb een liefste wens (en een hersentumor)

Help mee en maak het verschil makeawishnederland.org

AIRBORNE KRANT

Pagina 21

Goodrides Voor fanatieke fietsliefhebbers Goodrides, voorheen Pennekamp Fietsen, is een rijwielspeciaalzaak voor fanatieke fietsers die écht lang plezier willen hebben van hun fiets. Ben jij zo’n fietser en wil je het maximale uit je huidige fiets halen, of ben je misschien tóch toe aan een nieuwe fiets? Goodrides helpt je op weg en – nog belangrijker – houdt je op de weg.

We willen namelijk dat je met een tevreden gevoel naar huis gaat en bij je volgende bezoek nog steeds tevreden bent. Eerlijk is eerlijk: we zijn niet goedkoop, maar dus ook geen duurkoop.

HELP!

HELP!

Voor meer informatie kijk op www.goodrides.nl Of bel: 026 311 83 93

Mooi plekje in de Achterhoek!

We verkopen uitsluitend fietsen (en gebruiken alleen onderdelen) van merken waar we vierkant achter staan. Modellen en onderdelen die zichzelf hebben bewezen, zowel op de weg als in onze werkplaats. ‘Snelle handel’ is niet ons ding.

Plannen aan het maken voor een weekendje weg of nog op zoek naar een leuk vakantieadres voor de vakantie?

Op een mooie plek in de Achterhoek? Dan bent u van harte welkom in ons vakantiehuis en kunt u genieten van de charme van onze cultuur historische boerderij, gelegen aan de rand van het dorpje Varsselder. De authentieke elementen, de antieke bouwmaterialen

en de mix van oude en nieuwe spulletjes kenmerken dit gezellige gastenverblijf. Een hele eigen sfeer met een beetje van alles. Landelijk, ruimte, buitenleven, beestenboel, antiek, brocante ….

Kijk voor meer informatie op onze website: www.mooiplekje.nl

HELP DIEREN IN NOOD, OOK BIJ Ú IN DE BUURT Veel dieren leiden een buitengewoon beroerd bestaan, ook in Nederland. Ze worden opgesloten in veel te kleine hokken... soms ernstig mishandeld... neergeschoten of zonder pardon op straat gezet en aan hun lot overgelaten.

Eenzaam en vaak ook ziek moeten ze dan op zoek naar wat voedsel en een veilige plek om te schuilen.

Stichting DierenLot trekt zich het lot van deze dieren erg aan en wil hen graag helpen en vraagt daarbij om úw steun!

Dan helpt u, samen met Stichting DierenLot, lokale en regionale dierenhulpverleners in Nederland bij hun goede werk voor de dieren.

Soms krijgen ze financiële steun - voor bijvoorbeeld het uitvoeren van verbouwingen aan dierenopvangcentra, het uitvoeren van operaties of vergoeden van medicatie - maar

HELP MEE OP UW EIGEN MA

ook helpen we bij het oplossen van transportproblemen.

Dan bieden wij een prachtige oplossing: het gratis in bruikleen geven van volledig ingerichte dierenambulances.

Er rijden er nu al zo’n 150 van in Nederland rond!

Kom in actie... of word donateur. Meld u aan op de website www.dier.nu zodat vele dieren in nood geholpen kunnen worden, die het anders misschien niet redden.

En dat kan bij u om de hoek zijn! Want we helpen dieren in het hele land, dus ook bij ú in de buurt!

Persoonlijk contact! Bel dan op werkdagen tussen 10.00 en 16.00 uur onze servicetelefoon 030 - 241 57 61. U kunt uw vragen eventueel ook mailen naar info@dier.nu of stuur een briefje naar Stichting DierenLot, Antwoordnummer 51013, 3501 VB Utrecht.

Stichting DierenLot Postbus 359, 3500 AJ Utrecht, kvk 18076548 Telefoon (030) 241 57 61, info@dier.nu IBAN: NL28 INGB 0000 0023 29

NIE R!

en 1. Ga na ar www.dier.nu lpen! he t wil u kies zel f hoe 11 44 ar na r 2. Sm s die en u wordt terug gebeld.

2329 3. Stort uw gif t op giro Lot . ren Die g tin ch Sti .v. t.n Lot ren Die g 4. Neem Sti ch tin t. en tam tes uw op in g in bij één 5. Lev er uw oude kledin un ten . elp am inz 0 20 va n on ze 6. Sta rt een ac tie.

Stichting DierenLot is door de Belastingdienst aangemerkt als een ‘Algemeen Nut Beogende Instelling’ (ANBI) DierenLot hoeft daarom geen belasting te betalen over uw gift, legaat of nalatenschap!

www.dier.nu

Vervolg van pagina 21

Onbezorgd jochie

Bang was Bakkenes niet: “Ik was een onbezorgd jochie.

Ik was nieuwsgierig en avontuurlijk, maar had uiteraard geen idee van het grotere verhaal. Mijn ouders hadden vast hun zorgen, maar hoe zij de oorlog precies beleefd hebben weet ik niet. Na de oorlog hebben zij er nooit meer over gesproken. Dat ging toen zo. Nu heb ik daar spijt van.

Ik heb zoveel vragen. Waar haalden zij de centen vandaan om nog brood te kunnen kopen? Hoe moeten zij zich gevoeld hebben in die tijd?”

Bob kan vrijwel alles wat we uit de geschiedenisboeken over het oorlogsverleden en de periode van wederopbouw van Arnhem weten, illustreren met een verhaal. Hij trouwde in 1955, maar er was geen woning te krijgen. De eerste jaren van zijn huwelijk woonde hij daarom bij zijn ouders in. “Arnhem heeft zijn eigen plek verworven in de geschiedenis. Net als andere steden kent Arnhem haar eigen unieke verhaal.”

Denkt hij wel eens na over hoe zijn leven eruit zou hebben gezien als hij zonder oorlog was opgegroeid? Nee, klinkt het resoluut. “Dat is zinloos. Alles wat ik heb meegemaakt heeft bijgedragen aan de rest van mijn leven, heeft me gevormd. Ik had geen andere geschiedenis willen hebben.”

Het uitgebreide verhaal van Bob is te lezen op www.airbornememories.nl/de­rol­van­toeval

PARK LINGEZEGEN: WOII HERINNERINGSPARK CONFERENTIE BRIDGE TO THE FUTURE 2019

Park Lingezegen is een nieuw landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen met veel ruimte voor mensen, landbouw, natuur, cultuur, historie en water. De totale oppervlakte van Lingezegen beslaat 1700 hectare, dus ongeveer zo groot als 3400 voetbalvelden! Een flink gebied met vele mogelijkheden.

THEMA: DUITSLAND KEERPUNT In het reine komen met het verleden, vraagt veel van een volk of land. Maar wie een zoektocht naar zichzelf onderneemt, staat steviger in de schoenen. Dat laatste gaat zeker op voor Duitsland. De Tweede Wereldoorlog staat in het geheugen gegrift , maar toch normaliseerde de relatie met Berlijn en ontpopte Duitsland zich als voorbeeld van een welvarend Europa. Hoe ging dat?

En wat leren wij ervan?

Het is een prachtig park om te recreëren. Wandelen, hardlopen, fietsen in de prachtige natuur. Maar het park is ook uitgegroeid tot een prachtig herinneringspark voor WOII door veel speciale oorlogsherinneringen levend te houden. Dit heeft het Exoduscomité in deze overzichtskaart goed weergegeven.

(Zie verder exodushuissen.nl)

Programma Conferentie Bridge to the Future

MARKET GARDEN MEMORIAL CONCERT 2019 Vrijdag 13 en zaterdag 14 september 2019 organiseert Stichting Q Symphony een Market Garden her­ denkingsconcert in de gerenoveerde Eusebiuskerk in Arnhem. Dit ter herinnering aan Operatie Market Garden in en om Arnhem, in september jaar 75 jaar geleden. Het Market Garden Memorial Concert is het eerste grote concert na de heropening van de Eusebiuskerk.

muzikanten van meer dan 20 Gelderse harmonie­ verenigingen. De vocalen worden verzorgd door Double2 (de Nederlandse Andrew Sisters). Ook zullen violiste Heidi Poessé en de Bagpipers Pegasus Pipes & Drums hun medewerking verlenen. Na afloop van het concert op zaterdagavond 14 september is er gelegenheid tot borrelen met muziek van de East Coast Big Band.

De muziek wordt uitgevoerd door het Arnhems Promenade Orkest, bestaande uit 70 topamateur­

Kaartverkoop: www.marketgardenmemorialconcert.nl/ticketshop

De inleiding van het thema Duitsland Keerpunt is in handen van professor en Duitsland­kenner Jacco Pekelder. De Duits­Franse documentairemaakster Géraldine Schwarz komt aan het woord, net als de succesvolle Nederlandse auteur Arnon Grunberg.

Bastiaan Everink, oud­marinier en nu operazanger, vertelt zijn verhaal over vrijheid en de verbinding tussen verleden, heden en toekomst. Aan het einde sluit een nog bekend te maken (Duitse) spreker de conferentie af. Moderator is de bekende Duitse journaliste Anke Plättner (zal spreken in het Nederlands).

INFORMATIE: Musis Arnhem op vrijdag 20 september 2019 van 14:00 ­ 17:00 uur Actuele info en aanmelden: www.bridgetothefuture.nl

DE SCHRIJVER LAURENS VAN AGGELEN HEEFT VEEL BOEKEN OVER DE OORLOG GESCHREVEN, VAAK ZEER PERSOONLIJKE VERHALEN Deze uitgaven zijn nog na te bestellen via de website: www.we­publishing.nl

85x55mm full color, uv lak glossy 1.000 stuks

WATERFLESJES

CAPS

RINGBANDEN

Basis pet in diverse kleuren 1 PMS kleur 250 stuk(s)

15mm vulhoogte ringband omgeplakt 100 stuks

Aanbiedingen t/m 30 september

STICKERS 330 ml, draaidop in diverse kleuren full color bedrukking 144 stuks

€31,EXCL. BTW

€1,50

€1,78

PER STUK /EXCL. BTW

PER STUK / EXCL. BTW

BIJ ONS KUNT U OOK TERECHT VOOR

€4,87 PER STUK / EXCL. BTW

HUISSTIJL * PROMOTIEMATERIAAL * HORECA * RELATIEGESCHENKEN * PRESENTATIEMATERIAAL * BUITENRECLAME * BEDRUKTE KLEDING * CANVAS & DECORATIE

AIRBORNE KRANT

Pagina 23

KIJK NU DE EERSTE 2 WEKEN GRATIS!

www.fearunlimited.nl