Q&A: sprzedaż produktów dozwolonych po 18. roku życia

W Polsce od lat istnieją liczne ograniczenia w zakresie sprzedaży różnych kategorii produktów osobom niepełnoletnim. Głównie dotyczą one handlu detalicznego napojów alkoholowych oraz wyrobów tytoniowych. O jakich obowiązkach z nimi związanych powinien pamiętać detalista? O tym w poniższym Q&A.

Kontrola sprzedaży produktów dozwolonych po 18. roku życia

Kiedy detalista ma obowiązek odmówić sprzedaży alkoholu lub papierosów?

Przepisy szczegółowo określają przypadki komu i kiedy sprzedawca może odmówić sprzedaży wspomnianych produktów.

Jeśli chodzi o napoje alkoholowe, to ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (ustawa antyalkoholowa) wskazuje, że zabrania się sprzedaży i podawania napojów alkoholowych: 1) osobom, których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości, 2) osobom do lat 18, 3) na kredyt lub pod zastaw.

Warto dodać, że do napojów alkoholowych objętych tymi ograniczeniami należą produkty przeznaczone do spożycia, które zawierają alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu. Zatem np. piwa bezalkoholowe (do 0,5% obj.) formalnie nie podlegają pod te zakazy sprzedaży.

Do sprzedaży papierosów stosuje się inną regulację – ustawę z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (ustawa antytytoniowa). Wprowadza ona zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników do tych produktów osobom niepełnoletnim (które nie mają ukończonych 18 lat).

Czy sprzedawca może wylegitymować każdego klienta chcąc uzyskać informację o wieku?

Jest to delikatna sprawa, gdyż weryfikacja wieku kupującego może naruszać jego dobra osobiste. Jednak są regulacje, które definiują, co może zrobić sprzedawca, jeśli ma wątpliwości co do tej kwestii.

Jeśli chodzi o wyroby tytoniowe, papierosy elektroniczne oraz pojemniki zapasowe do nich, to ustawa antytytoniowa wprost określa, że sprzedawca może zażądać okazania dokumentu potwierdzającego wiek. Analogiczny przepis jest zawarty w ustawie antyalkoholowej. Zatem jeśli sprzedawca ma wątpliwości co do wieku klienta, to może każdego z nich poprosić o okazanie np. dowodu osobistego.

Czy detalista może sprzedaż nieletniemu wkłady do papierosów elektronicznych?

Sprzedaż wkładów do papierosów elektronicznych jest objęta tymi samymi ograniczeniami co sprzedaż papierosów zwykłych oraz elektronicznych – nie mogą ich legalnie kupować osoby poniżej 18. roku życia.

Czy w przypadku odmowy sprzedaży alkoholu osobie nietrzeźwej detalista może uzasadnić swoją decyzję subiektywną oceną kondycji klienta?

Jak najbardziej, pracownik sklepu może odmówić sprzedaży alkoholu osobom nietrzeźwym. Przepis w tym zakresie jest bardzo „życiowy”. Wskazuje bowiem, że uprawnienie (i zarazem obowiązek) sprzedawcy do odmowy sprzedaży alkoholu dotyczy osób „których zachowanie wskazuje, że znajdują się w stanie nietrzeźwości”. Oceny tego stanu może dokonać sam pracownik (np. opierając się na bełkotliwym głosie i odorze alkoholowym) i nie ma przy tym obowiązku w jakikolwiek sposób weryfikować swojej oceny (np. poprzez badanie alkomatem). Takie rozwiązanie jest zgodne z ogólnym celem ustawy antyalkoholowej, czyli ograniczeniem spożycia alkoholu oraz przeciwdziałaniem powstawaniu i jego nadużywania.

Jakie informacje dla osób niepełnoletnich należy podać w miejscu sprzedaży?

Patryk Kalinowski

Centrum Prawa Żywnościowego i Produktowego A.Szymecka-Wesołowska, D.Szostek sp.k.

Zgodnie z ustawą antyalkoholową w miejscu sprzedaży napojów alkoholowych powinna być podana widoczna informacja o szkodliwości spożywania alkoholu. Przepisy nie określają jednak jednego, uniwersalnego jej wzoru. Można zatem stosować różne komunikaty, np. „Alkohol szkodzi”. Przepisy natomiast nie wymagają zamieszczenia informacji o zakazie sprzedaży napojów alkoholowych osobom niepełnoletnim (który to obowiązek wynika wprost z ustawy), chociaż jest to rekomendowana praktyka. Z kolei w przypadku wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych i pojem-

reklama ników zapasowych do nich – wymogiem jest umieszczanie w miejscu sprzedaży widocznej i czytelnej informacji o określonej treści: „Zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych, papierosów elektronicznych lub pojemników zapasowych osobom do lat 18 (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych)".

Co grozi detaliście, który sprzeda alkohol lub papierosy osobie niepełnoletniej?

Niestety konsekwencje dla sprzedawcy (lub np. jego pracodawcy) mogą być przykre i dotkliwe.

W przypadku napojów alkoholowych sprzedaż ich np. osobie niepełnoletniej może być uznana za naruszenie posiadanego zezwolenia, co grozi nie tylko grzywną, ale i przepadkiem asortymentu z tej kategorii posiadanego przez detalistę oraz zakazem prowadzenia takiej działalności. Z kolei w przypadku sprzedaży wyrobów tytoniowych osobie niepełnoletniej narażamy się na karę grzywny.