9 minute read
Ekspert Teoria a praktyka Polacy i ich higiena jamy ustnej
Teoria
a praktyka, czyli Polacy i ich higiena jamy ustnej
Dr n. med. Marta Markunina
Lekarz dentysta
Regularne wizyty u stomatologa to podstawa zdrowej jamy ustnej. Dlaczego jednak Polacy nadal niechętnie chodzą do dentysty? Jakie to niesie ze sobą konsekwencje?
Dlaczego Polacy nie chodzą regularnie na przeglądy stomatologiczne? Problem leży w braku edukacji i brania przykładu w okresie dziecięcym. Jeśli dziecko już od najmłodszych lat uczęszcza regularnie do stomatologa wraz z rodzicami oraz wie, dlaczego to robi, to tego problemu nie ma. Badania pokazują, że nawet jeśli rodzice przychodzą z dziećmi do stomatologa, to sami z tych wizyt nie korzystają. Zatem nie dają swoim pociechom dobrego przykładu. Trudno stwierdzić, dlaczego tak się dzieje. Większość pacjentów zgłasza, że stać ich na leczenie stomatologiczne. Tych, których nie stać, wspiera NFZ, choć wiadomo, że w ograniczonym zakresie. Oczywiście w ostatnim czasie na niechęć do częstego uczęszczania do dentysty wpłynęła także pandemia. Wizyty były często odwoływane lub przekładane. Przez to pojawiały się powikłania takiego opóźnionego leczenia w postaci konieczności leczenia kanałowego lub ekstrakcji zęba.
Jak często powinniśmy chodzić na wizyty kontrolne do stomatologa i jak wygląda taka wizyta? Standardowo u osób dorosłych taka wizyta powinna odbywać się co 6 miesięcy. U dzieci częściej, nawet co 3-4 miesiące, ze względu na specyficzną budowę zębów mlecznych oraz stałych niedojrzałych. Pacjent dorosły zgłaszający się po raz pierwszy do gabinetu oprócz przeglądu stomatologicznego jamy ustnej powinien mieć wykonane zdjęcie pantomograficzne. Na tej podstawie planuje się całe leczenie. Jeśli chodzi o zasady sanitarne w czasie pandemii, zostały one opracowane przez PTS i wdrożone w każdym gabinecie stomatologicznym. Staramy się tak umawiać pacjentów, by nie mieli bezpośredniego kontaktu z innymi pacjentami w poczekalni. Po każdym pacjencie narzędzia są sterylizowane. Blaty, lampy, uchwyty, stoliki, fotele, klamki, a nawet elementy komputera są przemywane płynami o działaniu bakterio-, grzybo- i wirusobójczym. Personel ma środki ochrony osobistej – jednorazowe fartuchy, maseczki, okulary, przyłbice. Pacjenta prosimy o przemycie rąk płynem dezynfekcyjnym oraz przepłukanie ust specjalistycznym środkiem. Są to różnego rodzaju preparaty do płukania jamy ustnej, zazwyczaj alkoholowe roztwory chlorheksydyny, ograniczające bakterie i wirusy w środowisku. Jak duża część społeczeństwa w Polsce choruje obecnie na próchnicę? I jaka jest tego przyczyna? Statystyki są zatrważające. Uważa się, że prawie 100 proc. dorosłego społeczeństwa ma epizody stomatologiczne związane z chorobami jamy ustnej. W ostatnich badaniach wykazano, że już 40 proc. 2-latków ma próchnicę, a 85 proc. dzieci 6-letnich ma objawy próchnicy. Aż 95 proc. nastolatków u progu dorosłości ma próchnicę. W tym wieku mają oni średnio ok. 8 zębów dotkniętych próchnicą. Na powstanie ubytku próchnicowego składa się wiele czynników: obecność płytki bakteryjnej, jej czas przylegania do powierzchni zębów, dieta bogata w cukry proste oraz podatność osobnicza zęba. Pożywieniem dla bakterii próchnicotwórczych są cukry proste dostarczane z pożywieniem. Im więcej cukru, tym więcej bakterii i bardziej sprzyjające środowisko do powstania ubytków. Dlatego odpowiednia higiena, prawidłowa dieta oraz systematyczne wizyty kontrolne u dentysty mogą uchronić nas przed skutkami próchnicy.
Jaki wpływ ma spożywanie produktów o dużej zawartości cukru i wysoko przetworzonej żywności na stan zdrowia naszych zębów? Obecnie uważa się, że spożywanie przetwożonej żywności o dużej zawartości cukru jest kluczowym czynnikiem powstawania próchnicy. Cukier obecny jest wszędzie, nawet w owocach (fruktoza) czy naturalnych sokach, które zalecane są jako element zdrowej diety. Najbardziej szkodliwe są gazowane, słodkie napoje, gdzie w 1/2 szklanki znajduje się około 10 g cukru (2 łyżeczki). Dieta z dużą zawartością cukrów stanowi pożywkę dla bakterii. Nie powinniśmy podjadać między posiłkami, szczególnie słodyczy, batonów, przekąsek, po których zazwyczaj nie myjemy zębów, zatem nie pozbywamy się szkodliwej płytki nazębnej. Warto pamiętać o tym, że gdy sięgamy po kwaśne produkty (np. sok pomarańczowy), należy odczekać minimum 30 minut z umyciem zębów.
Z jakimi poważnymi chorobami musimy się liczyć przy nieleczonej próchnicy? Jak sami możemy jej zapobiegać? Powinniśmy stosować się do podstaw. Jest to szczotkowanie zębów z użyciem pasty do zębów z fluorem minimum 2 razy dziennie – rano i wieczorem. To także czyszczenie przestrzeni mieędzyzębowych nićmi i płukanie jamy ustnej płynami oraz przestrzeganie zasad diety bezcukrowej, szczególnie u dzieci (niepodawanie lepiących się cukierków i klejących chrupek). Aby zapobiegać próchnicy i jej poważnym konsekwencjom, możemy zrobić wiele. Inaczej musimy się liczyć z dolegliwościami bólowymi, leczeniem kanałowym, a nawet usunięciem zęba. Każdy usunięty ząb wpływa negatywnie na strukturę kostną. Zmienia się wygląd całej twarzy – policzki zapadają się, skóra wiotczeje, pojawiają się zmarszczki, kąciki ust opadają. Taka osoba wygląda na starszą. Zmienia się również zdolność rozgryzania, dochodzi do problemów z żuciem pokarmów, co negatywnie wpływa na proces trawienia. W konsekwencji z czasem dochodzi do powstania chorób układu pokamowego. Braki zębowe mogą również sprzyjać wadom wymowy, unikaniu kontaktów z innymi ludźmi czy prowadzić do niskiej samooceny.
Czy brak odpowiedniej higieny jamy ustnej wpływa na występowanie chorób kardiologicznych oraz chorób nerek? Oczywiście, namnażające się bakterie w jamie ustnej wpływają na zdrowie całego organizmu. Przedostają się do krwiobiegu, a następnie do odległych narządów, powodując wiele chorób, m.in. układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego, oddechowego, moczowego. Wpływają na stawy, utrudniają leczenie lub negatywnie wpływają na przebieg różnych chorób, np. cukrzycy.
Trzy podstawowe kroki pomagające w utrzymaniu odpowiedniej higieny jamy ustnej
Myśląc o walce z próchnicą, zapominamy o podstawach, które są niezwykle proste, a stosowane regularnie mogą zdziałać wiele. Jak zatem wcielić je w życie? Dlaczego są tak ważne?
Dr n. med. Katarzyna Mocny-Pachońska
Członek PTS, specjalista stomatologii zachowawczej z endodoncją Jakie są trzy podstawowe kroki higieny jamy ustnej? Absolutne minimum obejmuje trzy kroki: szczotkowanie, nitkowanie i płukanie jamy ustnej. Powinniśmy to robić, ponieważ prawidłowa higiena jamy ustnej wpływa nie tylko na stan naszych zębów, ale również na kondycję całego organizmu. Wspólną przyczyną chorób zębów jest nazębna płytka bakteryjna. Łatwym i skutecznym sposobem jej eliminacji jest szczotkowanie zębów. Zabieg powinien trwać około 3 min, podczas których powierzchnie zębów należy szczotkować dokładnie, nie pomijając żadnego z nich. Badania wykazują jednak, że samo szczotkowanie zębów min. 2 razy dziennie usuwa tylko 30-50 proc. nazębnej płytki bakteryjnej. W jamie ustnej w obrębie łuków zębowych występują bowiem przestrzenie, do których trudno dostać się szczoteczką. Te miejsca powinniśmy oczyszczać przy użyciu nici dentystycznej lub szczoteczek międzyzębowych w zależności od zaleceń lekarza dentysty. Kolejnym problemem, z którym się stykamy, jest doprowadzenie do równowagi pomiędzy bakteriami „dobrymi” a chorobotwórczymi. Tę równowagę pomaga utrzymać nam stosowanie w codziennej higienie płynów do płukania jamy ustnej. Docierają one do każdego miejsca, ograniczając powstawanie nazębnej płytki bakteryjnej.
Jak często w ciągu dnia powinniśmy płukać jamę ustną? Jamę ustną powinniśmy płukać 2 razy dziennie przez min. 30 sekund. Najlepiej połączyć tę czynność z pozostałymi elementami codziennej higieny jamy ustnej (szczotkowaniem i nitkowaniem). Oczywiście zęby tak naprawdę powinniśmy oczyszczać po każdym posiłku, ale nie zawsze to jest możliwe. W pewnych sytuacjach możemy zastosować płyn do płukania jako jedyny element higieny jamy ustnej (przy np. braku możliwości szczotkowania lub w stanie po zabiegach chirurgicznych w jamie ustnej). wzrosła w ostatnich latach. Na pewno dzięki produktom do higieny (pastom, szczoteczkom, płynom itp.) dostępnym na rynku higiena wydaje się łatwiejsza i przyjemniejsza do przeprowadzenia. Nic jednak nie zastąpi czasu, który musimy poświęcić, aby higienę jamy ustnej przeprowadzić skutecznie. Samo szczotkowanie zębów powinno zająć przynajmniej 3 min, nitkowanie kolejne 3 min, płukanie 30 sekund, co daje ok. 7 minut przy standardowej higienie bez aparatu ortodontycznego. Niemniej nie zapominajmy o tym. Badania epidemiologiczne wskazują, że próchnica dotyka prawie 100 proc. osób dorosłych w Polsce, a ponad 98 proc. Polaków cierpi na choroby przyzębia.
Jakie są główne różnice pomiędzy działaniem składników aktywnych w płynach do płukania jamy ustnej? Najczęściej stosowanymi substancjami aktywnymi (antyseptykami) w płynach do płukania jamy ustnej są: chlorheksydyna, olejki eteryczne (mentol, tymol, eukaliptol i salicylan metylu), chlorek cetylpirydyny, aminofluorki, fluorek cynawy, triclosan i octenidyna. Wytyczne dotyczące właściwości stosowanych antyseptyków obejmują m.in. ich zdolność do całkowitej eliminacji płytki nazębnej, zmniejszenia ilości płytki poniżej indywidualnego progu zachorowania, zmiany mikroflory płytki bakteryjnej na mniej chorobotwórczą, detoksyfikacji – usunięcia lub zmiany potencjalnie toksycznych produktów bakterii.
Czym powinien kierować się pacjent przy wyborze płynu? Warto w tej kwestii skonsultować się z lekarzem dentystą. Nie bez znaczenia będzie również skuteczność danego antyseptyku w walce z mikroflorą bakteryjną. Ważnym elementem decydującym o wyborze płynu do płukania jamy ustnej będzie również informacja, czy dany płyn można stosować długoterminowo, bez ryzyka wystąpienia skutków ubocznych, np. w postaci przebarwień zębów czy zaburzeń smaku. Takie powikłania występują po preparatach zawierających chlorheksydynę. Obecnie mamy na rynku szeroką gamę produktów pozwalającą na wybranie idealnego płynu. Można kupić uniwersalny produkt dla całej rodziny. Istotny jest czas płukania, w zależności od informacji na opakowaniu, min. 30 sekund. Wykazano, że efekt przeciwbakteryjny najszybciej przynoszą płyny zawierające olejki eteryczne.
Nieświeży oddech – w jaki sposób możemy sobie z tym poradzić? Nieświeży oddech to inaczej halitoza. Może być spowodowana bakteriami, grzybicami, problemami żołądkowymi, nieprawidłową dietą, używkami, papierosami, chorobami układu oddechowego. Przyczyny mogą też być zlokalizowane w jamie ustnej – próchnica zębów, kieszonki patologiczne powstałe w przypadku chorób przyzębia, zła higiena jamy ustnej. Doraźnym środkiem może być płukanie jamy ustnej specjalnym płynem, jednak jest to niezwykle złożony problem.
Jaki wpływ mają płyny do płukania jamy ustnej na zmniejszenie ryzyka chorób dziąseł? Zapalenie dziąseł związane bezpośrednio z płytką nazębną występuję u 70-100 proc. populacji na całym świecie. Jest stanem odwracalnym pod warunkiem odpowiedniej kontroli płytki nazębnej. Jak już wspomniałam, jest ona możliwa do wykonania dzięki trzem krokom higieny jamy ustnej, w tym płukaniem płynami.
Przestrzenie międzyzębowe
– jak powinna wyglądać ich higiena?
Zazwyczaj podczas szczotkowania zębów skupiamy się na ich powierzchownym czyszczeniu, zapominając o przestrzeniach międzyzębowych. Dlaczego jednak warto dbać również o nie?
Dr hab. n. med. Kinga Grzech-Leśniak
Specjalista periodontolog, profesor uczelni nagrodzona za osiągnięcia naukowe w 2021 przez ministra zdrowia oraz PTS za „wkład w rozwój polskiej stomatologii” Przestrzenie międzyzębowe. Dlaczego powinnyśmy o nie dbać? Przestrzenie międzyzębowe są bardzo ważnym elementem w pielęgnacji całej jamy ustnej. Są to miejsca szczególnie podatne na rozwój zapalenia ze względu na anatomiczną budowę przyzębia. Przestrzenie międzyzębowe mają delikatną powierzchnię i są słabiej chronione przed bakteriami ze względu na nierogowaciejący nabłonek, który jest pierwszą barierą dla organizmu w obronie przed patogenami. Brak higieny przestrzeni między zębami doprowadza do odpowiedzi zapalnej na znajdujący się w tym miejscu biofilm bakteryjny (płytkę nazębną, bakteryjną). Jest on odwracalny (jeśli biofilm zostanie przerwany, zapalenie dziąseł ustąpi), ale jeśli utrzyma się przez dłuższy czas, zapalenie dziąseł staje się przewlekłe i może prowadzić do nieodwracalnego zapalenia przyzębia. Zaawansowane zapalenie przyzębia jest szóstą najczęstszą chorobą na świecie. Wiąże się nie tylko z utratą zębów, ale również z obniżoną jakością życia i dysfunkcją narządu żucia. Jest też głównym czynnikiem wzrostu kosztów opieki zdrowotnej jamy ustnej. Stanowi problem zdrowia publicznego, ponieważ jest bardzo rozpowszechniony – powoduje niepełnosprawność i nierówność społeczną. W nawiązaniu do wytycznych Europejskiej Federacji Periodontologii: dlaczego tak mała część społeczeństwa przywiązuje wagę do czyszczenia przestrzeni międzyzębowych? Wynika to z nieświadomości pacjentów. Bardziej popularne i silniejsze lobby mają szczoteczki tradycyjne i mechaniczne, które według reklam zastępują wszystkie potrzeby zdrowia jamy ustnej. Oczywiście nie jest to prawda i jak wynika z wielu badań – czyszczenie przestrzeni międzyzębowych, np. za pomocą specjalnej szczoteczki międzyzębowej, wykazało znaczne zmniejszenie powstawania płytki nazębnej niż w przypadku samego powierzchownego szczotkowania.
Większość z nas wie, że powinno się stosować nić dentystyczną, ale niestety nie jest to łatwe. Czy są jakieś alternatywy? Oczywiście najskuteczniejszą alternatywą dla nici dentystycznej jest szczoteczka do przestrzeni międzyzębowych. Istnieją spójne dowody sugerujące, że szczoteczki międzyzębowe są najlepszymi narzędziami do usuwania płytki międzyzębowej. Ponadto z własnej praktyki periodontologicznej mogę śmiało powiedzieć, że są bardzo cenione przez pacjentów. By była ona skuteczna, należy pamiętać o kilku kwestiach. Szczoteczkę międzyzębową musi dobrać
Szczoteczkę międzyzębową musi dobrać profesjonalista, który fachowo oceni dziąsła i potrzeby jamy ustnej.
profesjonalista, który fachowo oceni dziąsła i potrzeby jamy ustnej. Istnieje wiele rodzajów szczoteczek międzyzębowych. Ze względu na ich rozmiar, twardość i kształt powinny być dobierane indywidualnie w gabinecie stomatologicznym. Należy również pamiętać o tym, by nie zastępować standardowego szczotkowania zębów czyszczeniem tylko przestrzeni międzyzębowych – jest to tylko jeden z elementów całościowej higieny jamy ustnej. Więcej informacji na stronie:
byczdrowym.info
