Pulp is goed voor je Steven Johnson Je zal niet zo snel onder de wol kruipen met Understanding Media: The Extensions of Man of Media Studies: Theories and Approaches. Toch is er één mediawijsheidboek dat thuishoort op je nachtkastje. Steven Johnsons Everything Bad Is Good for You: How Today’s Popular Culture Is Actually Making Us Smarter is zo prachtig geschreven en zo hilarisch dat je het in één ruk uitleest. Het boek was in 2005 een bestseller in de VS. Johnson kwam zelfs terecht bij The Daily Show. De Nederlandse vertaling van het boek is uitstekend, dus je hoeft niet per se de Engelse versie te lezen om te kunnen genieten. Mediawijsheid Pro bespreekt diverse subversieve denkers die gangbare, door iedereen gedeelde mediawijsheden in twijfel trekken. Maar niemand zet de boel zó op z’n kop als Steven Johnson. Want welke weldenkende mediawijsheidprofessional vindt nu niét dat de commerciële troep op RTL en MTV en de inhoudsloze games in de rekken van de Free Record Shop bepaald geen aanwinst voor onze cultuur zijn? Sterren dansen op het ijs, Gooische vrouwen, Poker After Dark, GTA San Andreas , Super Mario Bros: ze zitten misschien knap in elkaar, maar zijn voor de rest weinig verheffend. Johnson ziet het anders: De massacultuur wordt steeds verfijnder en vereist elk jaar een grotere cognitieve betrokkenheid. Terwijl wij ons tegoed doen aan amusement dat meestal wordt afgedaan als niveauloze gebakken lucht, scherpen de media langzaam maar zeker en bijna ongemerkt onze geest.
Okay, denkt u, maar feit is dat dit soort oppervlakkige programma’s en games de geest minder voeden dan Een schitterend gebrek of De maagd Marino. Ook dat ziet Johnson anders. Stel, zegt hij, dat we al tientallen jaren gameden. Net als onze ouders (en die van hun.) Plots komt er iets nieuws op de markt: het Boek. Een ietwat onwennig object, nogal onhandzaam en besmettelijk, maar jongeren schijnen het vet te vinden en storten zich er massaal op. Hoe zouden wij, de oudere generatie, reageren? Zo, denkt Johnson: Boeken lezen is een chronische vorm van onderstimulering van de zintuigen. In tegenstelling tot de oude traditie van het spelen van games, waarin het kind gestuurd en geleid door ingewikkelde spierbewegingen wordt meegenomen naar een levendige, driedimensionale wereld vol bewegende beelden en muzikale landschappen, vormen boeken niets anders dan een lange reeks woorden op papier. Slechts een klein deel van de voor het verwerken van geschreven tekst beschikbare ruimte in de hersenen wordt door lezen geactiveerd, terwijl videogames een beroep doen op het hele scala aan zintuiglijke en motorische hersenschorsen. Boeken hebben verder een treurigmakend isolerend effect. Waar games de jongeren door middel van het samen bouwen en verkennen van werelden al vele jaren aanzetten tot complexe sociale contacten met hun leeftijdgenoten, dwingen boeken het kind zichzelf terug te trekken in een stille ruimte, afgezonderd van andere kinderen. De zogenaamde 'bibliotheken' die de laatste jaren voor het bevorderen van het lezen zijn opgericht bieden een beangstigende aanblik: tientallen jonge kinderen die normaal gesproken levendig en sociaal interactief zijn zitten nu in hokjes, waar ze zonder oog voor andere kinderen stilletjes boeken lezen. Veel kinderen beleven natuurlijk plezier aan het lezen van boeken en sommige van de door het lezen ingegeven gekkigheden hebben hun escapistische waarde, maar een aanzienlijk deel van de bevolking wordt door boeken eenvoudigweg buitengesloten. De leesgekte van de afgelopen jaren is een wrede belediging aan het adres van de tien miljoen Amerikanen met dyslexie, een aandoening die als zodanig niet eens bestond tot het gedrukte woord degenen die eraan lijden stigmatiseerde. 1
In het vervolg van Alle slechte dingen zijn goed voor je zet Johnson gepassioneerd de subtitel Waarom de populaire cultuur ons slimmer maakt uiteen. Sijbrands vs. Zelda
Hedendaagse games vragen veel van je denkvermogen. Onder verwijzing naar gamegoeroe Paul McGee (zie de paragraaf over hem) onderscheidt Johnson twee kerncompetenties die nodig zijn om een game te kunnen uitspelen: peilen en telescoperen. Peilen doe je bijvoorbeeld wanneer je in een grot belandt, waar je uit moet zien te komen. Twee uur proberen en er gebeurt niets, tot je ontdekt dat als je Lara Croft
achterstevoren over de bovenste brug laat lopen en aan het eind drie keer koppeltje duikt, er een touwladder uit het luik komt. Telescoperen moet je in elke game met levels: wil je slotlevel 6 halen, dan moet je de eerste vier levels ongeschonden zijn doorgekomen of in ieder geval in level 5 het health pack hebben opgepikt. Want met 60% energy redt je level 6 niet. Telescoperen is de activiteit waarbij je gedurende een game, door ervaring wijs geworden, een strategisch plan maakt om adequaat op bepaalde gebeurtenissen te anticiperen. Succesvol peilen en telescoperen is volgens Johnson alleen maar mogelijk als je in de hoofden van de gamemakers weet te kruipen. Je moet de architectuur van een game doorgronden om een game te kunnen uitspelen. Gamen is daarom ook veel moeilijker dan een gemiddeld old school spelletje als dammen. Dit is dammen: Het is je doel alle schijven van de tegenstander te veroveren. Om dat te doen moet je per beurt ĂŠĂŠn schijf verzetten, en zoveel mogelijk schijven proberen te slaan. 2
Je kunt je eigen verloren schijven nieuw leven inblazen door met een van je overgebleven schijven de overkant van het bord te bereiken.
En dit is de adventure game Zelda: Om de voorwerpen te vinden moet je de parel van Din van de eilanders krijgen. Om die te krijgen moet je ze helpen hun probleem op te lossen. Om dat te doen moet je de prins opvrolijken. Om dat te doen moet je een brief van het meisje krijgen. Om die te krijgen moet je het meisje in het dorp vinden. Als je de brief voor de prins hebt, moet je vriendschap met de prins sluiten. Om dat te doen moet je de top van de Dragon Roost Mountain bereiken. Om die te bereiken moet je naar de andere kant van de kloof zien te komen. Om de kloof over te steken moet je die vol water laten lopen, zodat je naar de overkant kan zwemmen. Om dat te doen moet je de rots die het water blokkeert met een bom opblazen. Om een bom te krijgen moet je de bommenplant laten groeien. Om dat te doen moet je water opvangen in de kan die het meisje je gaf. Als je aan de overkant bent, moet je over de lava heen. Om over de lava heen te komen moet je de beelden aan weerszijden daarvan omgooien. Om dat te doen moet je bommen in de gaten in de beelden gooien. Om dat te doen moet je bommen optillen en richten. Als je voorbij de lava bent moet je de grot in. Om de grot in te komen moet je de beelden die de ingang blokkeren weghalen. AIs je in de grot bent moet je naar de volgende zaal. Om daar te komen moet je de bewakers die de doorgang blokkeren vermoorden. Om dat te doen moet je met de controller vechten. Om dat te doen moet je de sleutel van de gesloten deurvinden. Om die te vinden moet je de twee fakkels in de kamer aansteken. Om die aan te steken moet je zelf vuur maken. Dat moet je doen door de houten staf op te pakken en aan te steken.
Niet alleen van gamen word je slimmer. Ook de televisie is talloze malen sneller en complexer geworden. Starsky & Hutch vs. Hill Street Blues vs. The Soprano’s
In de jaren ’70 hadden we Starsky & Hutch, in de jaren ’80 Hill Street Blues en het voorbije decennium The Soprano’s. In onderstaande grafiek van links naar rechts de tijdbalk per aflevering; van boven naar beneden het aantal verhaallijnen.
3
Akkoord, denkt u. Onze informatieverwerkings hardware is misschien wat krachtiger geworden. Maar dat kun je toch niet zeggen van onze sociaal-emotionele ontwikkeling? Van literatuur wordt “je hoofd groter”, zo groot zelfs, dat er een “innerlijke democratie” in past. Dat kun je van Popstars en Oh Oh Tirol toch niet beweren..? Dallas vs. 24 Johnson betoogt wel degelijk dat de commerciële pulp een steeds groter beroep doet op ons EQ.
Onderstaande infographics brengen de relaties in kaart gebracht waar je als kijker weet van moet hebben om de serie te kunnen begrijpen - voor Dallas en 24.
4
Hetzelfde geldt voor films. Je kunt Star Wars volgen als je weet wie Luke en Anakyn Skywalker, Leia, R2-D2, Darth Vader, Obi-Wan en Master Yoda zijn. Om The Lord of the Rings te kunnen volgen moet je Sam, Frodo, Pippin, Gandalf, Saruman, Sauron, Arwen, Legolas, Smeagol, Aragorn, Haldir, Gimli, Elendil, Eowyn, Theoden, Boromir, Denethor, Grima, Galadriel en de Witch-King kennen. De meeste mediawijsheidprofessionals zijn leerkracht of bibliothecaris. Zeker dat laatste beroep kies je alleen als je ‘aangeraakt bent door de literatuur’. Alle slechte dingen zijn goed voor je is dan een hard gelag. Maar het boek is zo hilarisch, dat bibliothecarissen er vooral om grinniken. Een serieuzere, verwante analyse gaan we elders in dit boek nog tegenkomen, net als een geheel tegengesteld, vernietigend oordeel over onze culturele ontwikkeling.
5