Autorzy dr hab. med. Ewa Augustynowicz‑Kopeć, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr med. Małgorzata Bała Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Bogusława Baranowska Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Maria Barcikowska Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Warszawa Centralny Szpital Kliniczny MSWiA, Warszawa prof. dr hab. med. Witold Bartnik Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Zbigniew Bartuzi Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu dr hab. med. Bronisław Bednarz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Andrzej Beręsewicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa lek. Iwona Bestry Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr med. Bogdan Biedunkiewicz Gdański Uniwersytet Medyczny dr med. Maria Bieniaszewska Gdański Uniwersytet Medyczny dr med. Barbara Bieńkiewicz Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Grażyna Biesiada Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Zofia T. Bilińska Instytut Kardiologii, Warszawa dr hab. med. Grażyna Bochenek Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Marek Bodzioch Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
VI
dr med. Wojciech Bodzoń NZOZ Chorób Naczyń Angiomed, Kraków dr med. Ewa Bogacka CDT Medicus, Lublin prof. dr hab. med. Anna Boroń‑Kaczmarska Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin dr med. Piotr Boros Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. med. Anna Bręborowicz Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Jan Brożek McMaster University, Hamilton, Kanada prof. dr hab. med. Tomasz Brzozowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Andrzej Budaj Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. med. Stanisław Czekalski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Zbigniew Maria Czernicki Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Anna Członkowska Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Piotr Daniel Uniwersytet Medyczny, Łódź prof. dr hab. med. Andrzej Dąbrowski Uniwersytet Medyczny, Białystok prof. dr hab. med. Andrzej Dąbrowski Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa dr med. Joanna A. Didkowska Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. med. Anna Dmoszyńska Uniwersytet Medyczny, Lublin
dr med. Andrzej Chamienia Gdański Uniwersytet Medyczny
dr med. Robert Drabczyk Szpital Wojewódzki, Bielsko‑Biała
prof. dr hab. med. Jerzy Chudek Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
dr med. Maciej Drożdż Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Hanna Chwalińska‑Sadowska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa
dr med. Bożena Dubiel Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków
dr med. Anna Ciechomska Inverclyde Royal Hospital, Greenock, Wielka Brytania
prof. dr hab. med. Jacek Dubiel Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
dr med. Jan Ciećkiewicz Instytut Ratownictwa Medycznego, Kraków Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Nowy Targ
prof. dr hab. med. Jan Duława Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
dr hab. med. Andrzej Cieszanowski Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Barbara Cybulska Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Szkoła Zdrowia Publicznego CMKP, Warszawa lek. Piotr Czapiński NZOZ Centrum Leczenia Padaczki i Migreny, Kraków
prof. dr hab. med. Magdalena Durlik Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Ewa Duszczyk Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Jadwiga Dwilewicz‑Trojaczek Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Ilona Dziemianko Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
Autorzy prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. med. Dorota Górecka Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. med. Anna Filipowicz‑Sosnowska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa
prof. dr hab. med. Paweł Górski Uniwersytet Medyczny, Łódź
prof. dr hab. med. Urszula Fiszer Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Robert Flisiak Uniwersytet Medyczny, Białystok prof. dr hab. med. Edward Franek Centralny Szpital Kliniczny MSWiA, Warszawa Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN, Warszawa dr med. Marzena Frołow Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Irena Frydecka Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN, Wrocław dr med. Piotr Gajewski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Zbigniew Gąsior Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice dr hab. med. Anita Gąsiorowska Uniwersytet Medyczny, Łódź dr med. Jacek Gąsiorowski Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr med. Ireneusz Gierbliński Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. med. Wiesław Gliński Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Andrzej Gładysz Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław mgr Anna Głowacka Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Piotr Głuszko Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa prof. dr hab. med. Marek Gołębiowski Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Ewa Gorczyca‑Wiśniewska Centralny Szpital Kliniczny MSWiA Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr med. Lidia Gorzelińska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
lek. Aleksandra Grela‑Wojewoda Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków dr med. Piotr Grzanka Szpital Wojewódzki, Opole prof. dr hab. med. Iwona Grzelewska‑Rzymowska Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Daria Handkiewicz-Junak Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Gliwice prof. dr hab. med. Olga Haus Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław prof. dr hab. med. Andrzej Hellmann Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Krzysztof Herman Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków dr med. Marcin Hetnał Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków prof. dr hab. med. Piotr Hoffman Instytut Kardiologii, Warszawa prof. dr hab. med. Jerzy Hołowiecki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice prof. dr hab. med. Zbigniew Hruby Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo‑Rozwojowy, Wrocław prof. dr hab. med. Waleria Hryniewicz Narodowy Instytut Leków, Warszawa dr hab. med. Juliusz Huber Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Jacek Imiela Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. Roman Jaeschke MD MSc McMaster University Hamilton, Kanada prof. dr hab. med. Renata Jankowska Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr med. Miłosz Jankowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Instytut Kardiologii, Warszawa
prof. dr hab. med. Włodzimierz Januszewicz Warszawa dr med. Dorota Jarosz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Barbara Jarząb Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice prof. dr hab. med. Jacek Jassem Gdański Uniwersytet Medyczny dr hab. med. Dariusz Jastrzębski Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze prof. dr hab. med. Wiesław Wiktor Jędrzejczak Warszawski Uniwersytet Medyczny dr hab. med. Grażyna Jurkowska Uniwersytet Medyczny, Białystok prof. dr hab. med. Jacek Juszczyk Poznań prof. dr hab. med. Marek Jutel Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr hab. med. Marek Kabat Instytut Kardiologii, Warszawa dr med. Janusz Kabata Clinicals Trials Ltd, Oxford, Wielka Brytania dr med. Elżbieta Kacprzak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcikowskiego, Poznań lek. Krzysztof Kaczmarek Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Aleksander Kania Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr hab. med. Bogusław Kapelak Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków prof. dr hab. med. Anna Kasperlik‑Załuska Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Jarosław D. Kasprzak Uniwersytet Medyczny, Łódź dr med. Krzysztof Kazimierczak Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław prof. dr hab. med. Marian Klinger Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław lek. Maciej Kluziak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
VII
Autorzy dr hab. med. Krzysztof Krzemieniecki Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Magdalena Łętowska Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa
dr med. Wanda Knopińska‑Posłuszny Gdański Uniwersytet Medyczny
mgr Barbara Krzyśko Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
dr hab. med. Brygida Knysz Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
mgr psychol. Marzena Krzywda Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
prof. dr hab. med. Jacek Łuczak Hospicjum Palium Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
prof. dr hab. med. Franciszek Kokot Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
prof. dr hab. med. Barbara Krzyżanowska‑Świniarska Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin
prof. dr hab. med. Longina Kłosiewicz‑Latoszek Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Warszawski Uniwersytet Medyczny
prof. dr hab. med. Tomasz Mach Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Bogusław Maciejewski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Gliwice
dr med. Andrzej L. Komorowski Hospital Virgen del Camino Sanlúcar de Barrameda, Hiszpania
prof. dr hab. med. Andrzej Książek Uniwersytet Medyczny, Lublin
dr med. Marek Konka Instytut Kardiologii, Warszawa
dr med. Paweł Kuca Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
dr med. Janusz Konstanty‑Kalandyk Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
prof. dr hab. med. Eugeniusz J. Kucharz Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
dr med. Paweł Maga Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Krzysztof Kula Uniwersytet Medyczny, Łódź
dr med. Joanna S. Makowska Uniwersytet Medyczny, Łódź
prof. dr hab. med. Piotr Kułakowski Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. med. Ewa Małecka‑Panas Uniwersytet Medyczny, Łódź
dr med. Anna Kopff Łódź dr med. Mariusz Korkosz Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr hab. med. Maria Korzeniewska‑Koseła, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr med. Aleksandra Kotlińska‑Lemieszek Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Justyna Kotynia Uniwersytet Medyczny, Łódź prof. dr hab. med. Marek L. Kowalski Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Małgorzata Krajnik Collegium Medicum im. L. Rydygiera, Bydgoszcz Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń prof. dr hab. med. Marek Krawczyk Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Wiesław Królikowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Katarzyna Kruczak Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Jerzy Kruszewski Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa prof. dr hab. med. Maciej Krzakowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr med. Marek Krzanowski NZOZ Chorób Naczyń Angiomed, Kraków
VIII
prof. dr hab. med. Jolanta Kunert‑Radek Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Marcin Kurzyna, prof. CMKP Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
dr hab. med. Urszula Mackiewicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
prof. dr hab. med. Ewa Małecka‑Tendera Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice dr med. Krzysztof Małecki Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Jan Kuś Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
prof. dr hab. med. Władysław Manikowski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
prof. dr hab. med. Andrzej Kübler Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
dr hab. med. Magdalena Marczyńska Warszawski Uniwersytet Medyczny
dr med. Brygida Kwiatkowska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa dr med. Renata Langfort Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr med. Wojciech Leppert Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Wiktoria Leśniak Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Krzysztof Lewandowski Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Andrzej Lewiński Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki, Łódź Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Grzegorz Lis Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Aleksandra Łacko Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
prof. dr hab. med. Kazimierz Marek Sosnowiec prof. dr hab. med. Krzysztof Marlicz Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin dr med. Leszek Masłowski Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Ośrodek Badawczo‑Rozwojowy, Wrocław prof. dr hab. med. Lucyna Mastalerz Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr hab. med. Henryk Mazurek, prof. IGiChP Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy im. J. i I. Rudników, Rabka‑Zdrój dr hab. med. Michał Mączewski Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr med. Janusz Meder Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr med. Filip Mejza Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
Autorzy dr med. Janina M. Michalak Centralny Szpital Kliniczny MSWiA, Warszawa
prof. dr hab. med. Roman Nowicki Gdański Uniwersytet Medyczny
dr hab. med. Robert Pływaczewski Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
dr farm. Bogumiła Michalewska Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa
dr hab. rehab. Roman Nowobilski, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
dr med. Paweł Mielnik Revmatologisk avdeling Førde Sentralsjukehus Norwegia
lek. Henryk Olechnowicz Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
prof. dr hab. med. Maria Podolak‑Dawidziak Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
lek. Piotr Mierzewski Strasburg, Francja
dr med. Marzena Olesińska Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa
mgr Irena Milaniak Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków prof. dr hab. med. Piotr Milkiewicz Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Zespolony im. M. Skłodowskiej‑Curie, Szczecin dr hab. med. Dagmara Mirowska‑Guzel Warszawski Uniwersytet Medyczny Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa dr med. Andrzej Mital Gdański Uniwersytet Medyczny dr med. Anna Mokrowiecka Uniwersytet Medyczny, Łódź lek. Karolina Mrówka Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Jacek Mrukowicz Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków prof. dr hab. med. Jacek Musiał Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Michał Myśliwiec Uniwersytet Medyczny, Białystok dr med. Wacław Nahorski Gdański Uniwersytet Medyczny dr med. Krystyna Niedzielska Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa dr med. Maciej Niewada Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Agata Niżankowska‑Jędrzejczyk Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Ewa Niżankowska‑Mogilnicka Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr hab. med. Rafał Niżankowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Beata Nowak Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław prof. dr hab. med. Michał Nowicki Uniwersytet Medyczny, Łódź
prof. dr hab. med. Włodzimierz T. Olszewski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr med. Tomasz Ozorowski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Agnieszka Padjas Uniwersytet Medyczny, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Cezary Pałczyński Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Łódź dr n. med. Katarzyna Pancer Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Warszawa prof. dr hab. med. Tomasz Pasierski Międzyleski Szpital Specjalistyczny, Warszawa dr hab. med. Waldemar Patkowski Warszawski Uniwersytet Medyczny dr hab. med. Małgorzata Paul Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań † ks. mgr filozofii Zbigniew Pawlak Hospicjum Palium, Poznań dr med. Marek Pazurek Uniwersytet Medyczny, Łódź dr hab. med. Marek A. Pertkiewicz Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Łukasz Pielok Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Władysław Pierzchała Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice prof. dr hab. med. Jacek A. Pietrzyk Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Witold Pikto‑Pietkiewicz Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Małgorzata Pilarczyk Poznań dr med. Ewa Płaczkiewicz‑Jankowska Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków
dr n. przyr. Barbara Podsiadło Warszawa prof. dr hab. med. Lech Poloński Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice dr med. Aleksander Prejbisz Instytut Kardiologii, Warszawa dr med. Witold Prejzner Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Piotr Pruszczyk Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Anna Przondo‑Mordarska Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr hab. med. Piotr Przybyłowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków dr med. Witold Przyjałkowski Warszawski Uniwersytet Medyczny lek. Piotr Pysz Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice prof. dr hab. med. Grzegorz Raczak Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Tadeusz Robak Uniwersytet Medyczny, Łódź prof. dr hab. med. Barbara Rogala Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice prof. dr hab. med. Jacek Roliński Uniwersytet Medyczny, Lublin prof. dr hab. med. Leszek Romanowski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Aleksandra Rosiek Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa prof. dr hab. med. Ewa Rowińska‑Zakrzewska Warszawa dr hab. med. Jacek Rożniecki Uniwersytet Medyczny, Łódź dr n. przyr. Elżbieta Teresa Rożynek Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa prof. dr hab. med. Bolesław Rutkowski Gdański Uniwersytet Medyczny dr med. Tomasz Sacha Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
IX
Autorzy prof. dr hab. med. Jerzy Sadowski Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków prof. dr hab. med. Włodzimierz Samborski Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Piotr Sawiec Polski Instytut Evidence Based Medicine, Kraków dr med. Małgorzata Serafin‑Król Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Janusz A. Siedlecki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa prof. dr hab. med. Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr n. med. Matylda Sierakowska Uniwersytet Medyczny, Białystok prof. dr hab. med. Stanisław Sierakowski Uniwersytet Medyczny, Białystok prof. dr hab. med. Piotr Skałba Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice prof. dr hab. med. Jana Skrzypczak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
prof. dr hab. med. Jerzy Stefaniak Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Janina Stępińska Instytut Kardiologii, Warszawa dr hab. med. Tomasz Stompór, prof. UWM Uniwersytet Warmińsko‑Mazurski, Olsztyn dr med. Grzegorz Styczyński Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Władysław Sułowicz Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Andrzej Surdacki Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny dr med. Janusz Szajewski Szpital Praski, Warszawa † prof. dr hab. med. Andrzej Szczeklik Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Wojciech Szczeklik Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków prof. dr hab. med. Leszek Szczepański Wyższa Szkoła Społeczno‑Przyrodnicza im. Wincentego Pola, Lublin
prof. dr hab. med. Krzysztof Sładek Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Jacek Szechiński Akademicki Szpital Kliniczny, Wrocław
dr hab. med. Jolanta Słowikowska‑Hilczer Uniwersytet Medyczny, Łódź
dr hab. med. Leszek Szenborn, prof. AM Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
prof. dr hab. med. Jadwiga Słowińska‑Srzednicka Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Jerzy Socha Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa dr med. Jerzy Soja Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr hab. med. Bogdan Solnica, prof. UJ Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków dr med. Maciej Sopata Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr hab. med. Maciej Sosnowski Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice dr med. Jadwiga Staniszewska‑Varga Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa dr med. Andrzej Stanke Wojewódzki Szpital Zespolony, Elbląg
X
dr med. Renata Talar‑Wojnarowska Uniwersytet Medyczny, Łódź prof. dr hab. med. Witold Tłustochowicz Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa piel. dypl. Elżbieta Tomaszewska Hospicjum Palium, Poznań prof. dr hab. med. Witold Z. Tomkowski Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. med. Adam Torbicki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Maria Trusz‑Gluza Katowice dr med. Magdalena Twardowska Kraków prof. dr hab. med. Anetta Undas Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków dr med. Ewa Walczak Instytut Reumatologii im. E. Reicher, Warszawa prof. dr hab. med. Krystyna de Walden‑Gałuszko Wojewódzkie Centrum Onkologii, Gdańsk prof. dr hab. med. Jerzy Walecki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa dr hab. med. Bożena Walewska‑Zielecka Warszawski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Zofia Wańkowicz Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa
lek. Bartosz Szetela Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław
prof. dr hab. med. Krzysztof Warzocha Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa
dr med. Jan Sznajd Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Marta Wawrzynowicz‑Syczewska Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin
prof. dr hab. med. Wiktor B. Szostak Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa
prof. dr hab. med. Małgorzata Wągrowska‑Danilewicz Uniwersytet Medyczny, Łódź
prof. dr hab. med. Andrzej Szuba Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław 4 Wojskowy Szpital Kliniczny, Wrocław
dr med. Dariusz Wąsowski Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa
dr med. Konstanty Szułdrzyński Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
prof. dr hab. med. Urszula Wereszczyńska‑Siemiątkowska Uniwersytet Medyczny, Białystok
dr hab. med. Piotr Szymański Instytut Kardiologii, Warszawa
mgr socjol. Iwona Wesołowska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
dr med. Monika Świerczyńska‑Krępa ZLS Medex sp. z o.o., Bielsko-Biała dr med. Zbigniew Świerczyński Szpital Chirurgii Małoinwazyjnej i Rekonstrukcyjnej, Bielsko‑Biała
dr hab. med. Stefan Wesołowski Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa prof. dr hab. med. Elżbieta Wiatr Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa
Autorzy dr med. Karol Wierzbicki Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków prof. dr hab. med. Andrzej Więcek Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice prof. dr hab. med. Piotr Wiland Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr hab. med. Jerzy Windyga Instytut Hematologii i Transfuzjologii, Warszawa prof. dr hab. med. Jan Wodniecki Kraków dr med. Jacek Wojarski Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze dr med. Agnieszka Wroczyńska Gdański Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. med. Henryk Wysocki Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań prof. dr hab. med. Jacek Wysocki Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań
dr med. Wojciech Wysocki Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Kraków prof. dr hab. med. Piotr Zaborowski Uniwersytet Warmińsko‑Mazurski, Olsztyn prof. dr hab. med. Wojciech Załuska Uniwersytet Medyczny, Lublin prof. dr hab. med. Witold A. Zatoński Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej‑Curie, Warszawa dr hab. med. Jan Maciej Zaucha, prof. GUM Gdański Uniwersytet Medyczny Szpital Morski im. PCK, Gdynia dr hab. med. Jan Zawadzki Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa dr med. Michał Zawadzki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Krystyna Zawilska Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. J. Strusia, Poznań
prof. dr hab. med. Marian Zembala Śląski Uniwersytet Medyczny, Zabrze dr hab. med. Wojciech Zgliczyński, prof. CMKP Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa prof. dr hab. med. Irena Zimmermann‑Górska Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, Poznań dr med. Sławomir Zmonarski Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, Wrocław dr med. Grażyna Zwolińska Centrum Neurologii Klinicznej, Kraków prof. dr hab. n. biol. Zofia Zwolska Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa dr med. Sławomir Żegleń Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze mgr prawa Mariusz Żelichowski Kancelaria Notarialna A. Krasowski, M. Żelichowski sp. cyw., Kielce
Poza autorami rozdziałów zdjęcia udostępnili: dr R. Andrysiak i prof. L. Królicki (ryc. XI.H.4-1, ryc. XI.H.5-1, ryc. XI.H.6-1, ryc. XI.H.7-1), I.A. Auer MD i A. Sar MD (ryc. VI.H.1-5, -6, ryc. VI.H.2-1–17), prof. E. Bar‑Andziak (ryc. IV.B.3-6^DVD), dr W. Basiak (ryc. XI.E.4-6, -7A–C), prof. T. Bednarczuk (ryc. IV.D.3-1, ryc. IV.J.3-1), dr I. Bestry (ryc. XI.H.3-4, ryc. XI.H.7-2), dr P.K. Borkowski (ryc. XI.E.4-2, -3, ryc. XI.E.4-5A i B), dr J. Brożek (ryc. VII.D.6-2, -3, ryc. VII.D.8-1, ryc. VIII.B.2-1, ryc. VIII.I.2-1, ryc. VIII.I.3-1, -2), prof. B. Chodynicka (ryc. XI.E.4-1), lek. M. Chrobot (ryc. VII.F‑8^DVD), dr biol. D. Cielecka (ryc. XI.G.2.1-2 i -3), B. Crabtree (VIII.K.1‑1E), A. Czekaj (ryc. VIII.K.1‑1A–D), prof. A. Dąbrowski (ryc. I.F.5-2, -3), dr E. Duszczyk (ryc. XI.E.4-4), dr S. Dyczek (ryc. X.G.1-5, -6^DVD), dr K. Gruszczyńska (ryc. I.B.4-48, -49), dr med. P. Grzanka (ryc. IV.F.2-3^DVD, ryc. IV.G.3-2^DVD, -3^DVD, ryc. VI.H.3-1, -2), dr K. Havieri (ryc. III.I.4-1), prof. A. Hellmann i dr K. Lewandowski (ryc. VI.E.1-2–5, ryc. VI.E.2-3, ryc. VI.J.1-2), dr M. Kapińska‑Mrowiecka (ryc. VIII.I.1-1, -2^DVD), prof. O. Kapuściński (ryc. I.H.3-1), dr B. Knysz (ryc. XI.I‑11), dr R. Konior (ryc. XI.H.3-1 i -2), dr med. M. Konka (ryc. I.J.2-6), dr M. Korkosz (ryc. VII.D.6-4, -5, ryc. VII.F‑7^DVD), dr A. Kotulska (ryc. VII.M.1-1), dr M. Krzanowski (ryc. I.I.1-2, -4, ryc. I.O.1-2, ryc. I.O.1-8, ryc. I.T.3-2, ryc. I.T.3-3), dr med. B. Kuśmierczyk-Droszcz (ryc. I.J.2-3B), prof. J. Kuśmierek (ryc. I.B.4-53–56), dr W. Kwiatkowska (ryc. I.O.10-1, -2), prof. P. Milkiewicz (ryc. I.D.2-2), mgr M. Nowak i dr hab. K. Siuda (ryc. XI.E.1-1, -2^DVD, -3^DVD), dr F. Rachel (ryc. III.D.7-1, -2), prof. B. Romanowska‑Dixon (ryc. XI.H.2-3, ryc. X.G.3-1, -2), dr M. Rosińska (ryc. XI.I‑1, ryc. XI.I‑2), lek. W. Rymer (ryc. XI.I‑8), dr M. Setkowicz (ryc. VII.D.3-5, ryc. VII.E.2-1, ryc. VIII.I.2-1), prof. A. Skotnicki (ryc. VI.C.6-1, ryc. VI.D.4-2, ryc. VI.D.5-1 i -2, ryc. VI.D.6-1 i -2, ryc. VI.E.1-1 i -2, ryc. VI.E.2-1, -2, ryc. VI.J.1-4), P. Słomczyński (ryc. XIII.D.1-1A, -1B, -1C, -1F), dr hab. A. Smereczyński (ryc. III.B.3-29, ryc. III.I.3-1, -2), M. Snowarski (ryc. XIII.D.1-1D, -1E), dr V. Sokolska (ryc. XI.I‑10), dr J. Staniszewska‑Varga (ryc. VII.D.1-4, -8, ryc. VII.D.8-7, ryc. VII.E.1-4, ryc. VII.F‑3–6, ryc. VII.I.1-1, ryc. VII.K.2-1), dr A. Stanke (I.G.1-1, -3, -8, -10, -11, -15, -25, ryc. I.G.2-1, -2, -3, -6, -9, -10, ryc. I.G.3-1, -3, -4, -6, ryc. I.G.4-3), lek. Wojciech Sydor (ryc. VII.L.1-1, -2), prof. J. Szaflik (ryc. I.M.2-1), dr med. W. Szczeklik (ryc. VIII.I.4-1), prof. J. Szechiński (ryc. VII.Ł.3-2, -3), prof. L. Szenborn (ryc. XI.C.3-1, -2, ryc. XI.C.4-1, ryc. XI.C.6-1, ryc. XI.C.9-1), dr M. Szostek (ryc. VI.A.1-1, ryc. VI.C.1-6, ryc. VI.C.3-1-4 i -6, ryc. VI.F‑2, ryc. VI.G.4-1, ryc. VI.H.4-2 i -3), dr med. Ł. Szumowski (ryc. I.J.2-7), prof. T. Wagner (ryc. VII.D.7-3^DVD, VII.D.8-6^DVD), prof. J. Walecki (ryc. I.H.1-1, ryc. I.J.2-8, ryc. I.K.3-5, ryc. I.O.1-10, ryc. I.O.6-3, ryc. V.J.1-1^DVD, ryc. V.J.2-1), dr hab. B. Walewska‑Zielecka (ryc. III.J.1-1, -2, ryc. III.J.3-1), dr W. Wierzchowski (ryc. I.E‑4–6, ryc. II.C.5-1), mgr J. Wilańska, mgr A. Serafin, mgr S. Polański (VII.C.1-1, -4), dr hab. A. Wojas‑Pelc (ryc. X.G.4-1, -3), dr W. Wojciechowska i dr hab. M. Rajzer (ryc. I.F.3-2), dr M. Wójcicki (ryc. III.J.14-1), dr A. Wroński (ryc. VII.D.7-1, -2), dr W. Wysocki (ryc. X.G.1-1–4^DVD), dr J. Zarychta (ryc. II.B.8-1)
XI