Ambtelijk memorandum 2012

Gem eent e en o c m w M eer hout Ambtelijk Memorandum

Ambtelijk Memorandum

1

INHOUD

Ambtelijk Memorandum

2

1.

Meerhout in vogelvlucht....................................................................................................................................... p. 6 1.1 Demografie ............................................................................................................................................................................ p. 7 1.2 Grondgebied ..................................................................................................................................................................... p. 10 1.3 Economie............................................................................................................................................................................... p. 12 1.4 Levensomstandigheden.......................................................................................................................................... p. 15 2.

Het financiële keurslijf voor gemeente en ocmw................................................................. p. 16 2.1 Het verleden tot nu....................................................................................................................................................... p. 16 2.2 In verhouding tot andere lokale besturen.............................................................................................. p. 19 2.2.1 Exploitatieontvangsten............................................................................................................................................. p. 19 2.2.2 Exploitatieuitgaven.......................................................................................................................................................p. 22 2.2.3 Investeringen...................................................................................................................................................................... p. 24 2.3 Wat brengt de toekomst?....................................................................................................................................... p. 25 2.3.1 Evolutie van de financiën bij gelijkblijvend beleid.......................................................................... p. 25 2.3.2 Beleidsopties en managementaanbevelingen.................................................................................. p. 26 3.

Het gevoerde beleid in het kort en nieuwe denksporen.............................................. p. 28 3.1 Grondgebonden zaken............................................................................................................................................p. 29 3.1.1 Milieu en duurzame ontwikkeling................................................................................................................... p. 29 3.1.2 Groen en natuur.............................................................................................................................................................. p. 32 3.1.3 Ruimtelijke ordening en huisvesting............................................................................................................p. 35 3.1.4 Publieke infrastructuur..............................................................................................................................................p. 39 3.2 Persoonsgebonden zaken.................................................................................................................................... p. 42 3.2.1 Veiligheid en mobiliteit............................................................................................................................................... p. 42 3.2.2 Jeugd.........................................................................................................................................................................................p. 45 3.2.3 Cultuur.......................................................................................................................................................................................p. 50 3.2.4 Toerisme................................................................................................................................................................................. p. 57 3.2.5 Senioren.................................................................................................................................................................................. p. 62 3.2.6 Sport...........................................................................................................................................................................................p. 66 3.2.7 Bibliotheek............................................................................................................................................................................ p. 70 3.2.8 Buitenschoolse kinderopvang............................................................................................................................ p. 73 3.3 Welzijn....................................................................................................................................................................................... p. 76 3.3.1 Sociale Dienst................................................................................................................................................................... p. 76 3.3.2 Thuisdiensten..................................................................................................................................................................... p. 81 3.4 Onderwijs............................................................................................................................................................................... p. 85 3.5 Woonzorgcentrum.........................................................................................................................................................p. 88 3.6 Interne organisatieondersteuning.................................................................................................................. p. 93 3.6.1 Personeelsmanagement......................................................................................................................................... p. 93 3.6.2 Communicatie en ICT................................................................................................................................................p. 94 3.6.3 Onthaal.....................................................................................................................................................................................p. 96 3.6.4 Secretariaat......................................................................................................................................................................... p. 97 4.

Verwachtingen management.......................................................................................................................p. 99 4.1 Focus op de financiële leefbaarheid van de lokale

besturen in Meerhout.................................................................................................................................................p. 99 4.2 Samenwerking gemeente en ocmw........................................................................................................... p. 101 5.

Specifieke aandachtspunten tussen politiek en administratie........................p. 102 5.1 Samenwerking tussen politiek en management...........................................................................p. 102 5.2 Over de verdeling van portefeuilles...........................................................................................................p. 104 5.3 De professionalisering van het personeelsmanagement ...................................................p. 105

Inleiding

Elke nieuwe legislatuur koesteren politici ambities. We denken dan niet (alleen) aan de ambitie om schepen of burgemeester te worden, maar aan de ambities die politici voor Meerhout hebben: een nieuw speelplein, een fietspad, meer kinderopvang … Tussen de bestuursmeerderheid wordt vaak een bestuursakkoord gesloten waarin afspraken gemaakt worden over deze ambities.

Daarnaast moet elk lokaal bestuur beleidsplannen opmaken. In het kader van de nieuwe beheers- en beleidscyclus worden allerlei verplichtingen opgelegd aan deze plannen: ze moeten strategisch zijn; opgebouwd uit beleidsdoelstelling, actieplannen en acties; er moet een financieel evenwicht zijn, een omgevingsanalyse als uitgangsbasis … Deze plannen gaan dikwijls, maar niet altijd, verder dan de politieke ambities. Ze spreken niet alleen over stenen realisaties in infrastructuur, maar ook over de veiligheid in een gemeente, een handhavingsbeleid, overdrachten aan andere overheden… Deze plannen vormen de verplichte basis voor de uitvoering van het beleid, voor de toekenning van budgetten… De plannen worden goedgekeurd door de gemeenteraad en na afloop ook door de gemeenteraad geëvalueerd op hun uitvoering. Kortom, deze plannen nemen een centrale plaats in in de organisatievoering. Ze vormen de kern van het beleid.

Het is dan ook belangrijk dat de politieke ambities vertaald worden naar deze beleidsplannen. Binnen dit proces worden ze onder andere getoetst op hun financiële haalbaarheid, worden ze goedgekeurd door de gemeenteraad en daarna uitgevoerd door de administratie.

Sinds het nieuwe gemeentedecreet krijgt de administratie belangrijke rollen toebedeeld in de opmaak van dit beleid en beleidsplannen. Zo is de administratie onder andere verantwoordelijk voor de beleidsvoorbereiding en voor de beleidsevaluatie. Politici nemen uiteraard de beleidsbeslissingen.

Waarom dit memorandum?

Samenwerking is dan ook belangrijk. De administratie bereidt beleidsbeslissingen voor, ondersteunt of adviseert politici bij het nemen van beslissingen en voert het beleid uit op het terrein. Het is net vanuit deze beleidsondersteunende rol dat het ambtelijk memorandum werd geschreven. Het ontbreekt startende politici vaak aan goede informatie. Waar staat de gemeente vandaag, wat zijn onze uitdagingen, hoeveel geld is er voorhanden, wat zijn mogelijke opties voor de toekomst. Het ambtelijk memorandum wil een eerste antwoord bieden, zonder evenwel volledig te zijn.

Het memorandum gaat soms echter verder. Op bepaalde stukken gaat het in op specifieke verwachtingen van het management of de ambtenaren. Op die momenten bekennen wij als ambtenaren kleur. Het gaat dan vooral over interne onderwerpen, over de manier waarop wij ons als overheid wensen te organiseren; en minder over externe onderwerpen die zich rechtstreeks naar Meerhout en haar burgers richten.

3 Ambtelijk Memorandum

Het memorandum schetst de huidige toestand van de gemeente en spreekt over een aantal mogelijke beleidsopties op verschillende beleidsdomeinen. Het spreekt zich niet uit over welke optie moet gekozen worden, dit is het werk van politici.

Beleidsondersteuning en beleidsadvisering wordt aldus een belangrijke rol van de administratie. Het is dan ook belangrijk dat deze advisering transparant is. Niets werkt immers meer argwaan dan een duister advies achter de schermen. Ook het gemeentedecreet vindt dat iedereen recht heeft op een deskundig advies. Een transparant advies bevordert de kwaliteit van de besluitvorming, het schept de mogelijkheid om besluitvormers om verantwoording te vragen. Openheid en transparantie in een advies dient zo twee rollen: het democratisch gehalte van de besluiten en de kwaliteit van de besluiten. Ook wij als administratie zijn die mening toegedaan. We hebben er daarom voor gekozen om dit memorandum aan alle lokale politieke partijen te bezorgen en het openbaar beschikbaar te maken. Op die manier kan iedereen meelezen, mee praten, en vragen stellen.

Tot slot wensen wij op te merken dat er in de meeste hoofdstukken gestreefd is naar een zekere afstandelijkheid en objectiviteit, zelfs een droge presentatie van feiten is nooit helemaal waardevrij. Welke cijfers kies je om te presenteren, waarop leg je de klemtoon ‌ bepalen voor een stuk naar welke conclusies je de lezer leidt. Bovendien was het voor de administratie de eerste keer dat dergelijk werkstuk opgemaakt werd.

Fouten zijn niet onmogelijk. Kritisch lezen blijft dan ook een must. Wij hopen toch dat elke lezer het document naar waarde kan schatten: een boel informatie, een presentatie van de mogelijke beleidskeuzes ĂŠn suggesties van het management over een aantal specifieke domeinen.

De medewerkers en het management van de lokale besturen in Meerhout wensen iedereen veel leesgenot.

Ambtelijk Memorandum

4

Ambtelijk Memorandum

5

1. Meerhout in vogelvlucht

Meerhout voorstellen aan politici is uiteraard overbodig. Beter dan wie ook hebben zij voeling met wie en wat in Meerhout leeft.

Toch is in een bestuursploeg een gedeelde visie nodig over het toekomstige Meerhoutse profiel. Moet Meerhout sportief en gelukkig zijn, of is financiële welvarendheid de eerste zorg? Heeft groen de grootste prioriteit of is het toch veiligheid? De verleiding is groot om voor alles te kiezen, doch politiek is keuzes maken; soms impliciet, soms expliciet.

Een keuze is vaak ingegeven door een persoonlijke zienswijze op wat Meerhout vandaag is. Vindt de burger de mobiliteit in Meerhout onvoldoende of vindt men vooral dat Meerhout er te vuil bij ligt?

Elk beleid is dus een keuze en elke keuze is een waardeoordeel over Meerhout. Wil men tot een gedeelde visie komen, dan is een gedeelde overeenstemming over hoe Meerhout vandaag is daarbij behulpzaam, hoewel op zich niet voldoende. Daarom hier een aantal cijfers over Meerhout.

We hebben in dit deel niet de pretentie één enkele waarheid te presenteren. We willen enkel een aanzet geven tot een gedeelde visie over het actuele Meerhout, in de hoop dat dit kan bijdragen tot een éénsgezinde toekomstvisie.

Voor de leesbaarheid is ervoor gekozen om zo weinig mogelijk met voetnoten en verwijzingen te werken. Alle cijfers zijn in eigen beheer verwerkt en afkomstig uit de volgende werken: • Studiedienst van de Vlaamse Regering, (2011). Vlaamse regionale indicatoren.

Brussel: Studiedienst van de Vlaamse Regering.

• Studiedienst van de Vlaamse Regering en Agentschap voor Binnenlands Bestuur, (2011). Gemeentelijke profielschets, Meerhout. Brussel: Studiedienst van de Vlaamse Regering.

• Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen, (2011). 2011 Gemeenteprofiel Meerhout. Antwerpen: Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Antwerpen.

Bijkomende gegevens werden gehaald bij de websites of instanties: • Steunpunt Werk en Sociale Economie, www.steunpuntwse.be • www.lokalestatistieken.be • Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie van de federale overheid, http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/ Waar mogelijk werden cijfers aangevuld met eigen informatie.

In de tekst wordt vaak verwezen naar de Belfius V4-cluster. Belfius verdeelt bij de analyse van gemeentelijke informatie alle gemeenten in een aantal clusters. Dit moet ervoor zorgen dat Meerhout bijvoorbeeld niet met een grootstad vergeleken wordt. Meerhout is in de Belfius indeling ingedeeld in de V4 cluster. Deze cluster staat voor landelijke en agrarische gemeenten met industriële activiteit. Tot de cluster behoren een twintigtal gemeenten waaronder naast Meerhout ook Dessel, Laakdal, Rijkevorsel, Bree.

Activiteitenverslag 2011

6

1.1 Demografie Het aantal Meerhoutenaren steeg van net geen 9 200 in 2000 tot meer dan 9 800 in 2011.1 Die stijging is sterker dan het Vlaamse gemiddelde of het gemiddelde van de gemeenten in de Belfius V4 cluster vanaf 2007. Grafiek 1 toont de procentuele groei van de bevolking in respectievelijk Meerhout, de Belfius V4 cluster en het Vlaamse gewest ten opzichte van het jaar 2000. De groei van een ‘normale’ gemeente uit de Belfius V4 cluster is kleiner dan het Vlaamse gemiddelde, die van Meerhout daarentegen is groter dan het Vlaamse gemiddelde. Opvallend is wel dat de groei tot 2006 gelijk is aan die van een gemiddelde Belfius V4 gemeente, na 2006 is de groei groter.

De groei is in de grootste mate toe te schrijven aan de komst van nieuwe inwoners (migratie), veeleer dan aan nieuwe geboortes (natuurlijke groei). De natuurlijke groei is van 2000 tot 2010 zelfs negatief (-29) doordat het aantal overleden inwoners hoger ligt dan het aantal geboorten uit in Meerhout wonende ouders.

1

In februari 2012 bedroeg het aantal inwoners in Meerhout 9 899.

7 Activiteitenverslag 2011

Hoe sterk de groei van Meerhout afhangt van (vooral binnenlandse) migratie is duidelijk te zien in grafiek 2. Tot 2004 is de natuurlijke groei overwegend negatief, daarna ongeveer in evenwicht. De migratie is echter nagenoeg altijd sterk positief, in 2006 en 2007 het sterkst, waarna ook de natuurlijke groei positief is. Het is niet denkbeeldig, maar op basis van deze cijfers niet aantoonbaar, dat de migratie vooral jonge gezinnen betreft die op hun beurt kinderen krijgen en aldus voor een natuurlijke groei zorgen.

De samenstelling van de bevolking ontgroent of vergrijst, dit is nog weinig verrassend.

Toch moet er op gewezen worden dat ondanks een relatieve sterke groei van de totale Meerhoutse bevolking het aantal jongeren tot 19 jaar met meer dan 7 % afgenomen is ten opzichte van het jaar 2000. Het aantal 20 tot 64-jarigen is een kleine 7 % toegenomen, het aandeel senioren tot 79 jaar met meer dan 10 % en het aantal 80-plussers groeide in diezelfde periode met maar liefst 63 % van 258 tot 421. Grafiek 3 geeft die trend weer.

Anders gesteld, en dat blijkt uit de grafiek over populatieverschillen (grafiek 4), het aantal mensen jonger dan 40 jaar is (ondanks een aantal uitzonderingen) afgenomen, en dit ondanks de groei van de bevolking, en het aantal mensen van 40 jaar of ouder is sterk toegenomen. Bovendien illustreert deze grafiek ook duidelijk dat deze trend algemeen is in Vlaanderen, maar de afname van het aantal inwoners jonger dan 40 jaar is sterker in Meerhout, het aantal inwoners + 80 stijgt iets sneller in Vlaanderen.

Toch is de grijze druk op dit moment in Meerhout nog relatief beperkt in vergelijking met andere gemeenten zoals uit de volgende afbeelding blijkt.

Ambtelijk Memorandum

8

Maar, zoals voorgaande cijfers deden vermoeden, ziet de toekomst er minder rooskleurig uit. Onderstaande grafiek toont een prognose van de toename van de 65-plussers tussen 2008 en 2018.

Met andere woorden: de vergrijzing is nu eerder laag tot gemiddeld, maar Meerhout lijkt een snelle inhaalbeweging te maken. Of Meerhout andere gemeenten zal ‘inhalen’ of ‘voorbijsteken’ is moeilijk voorspelbaar.

Daartegenover staat dat het aantal vreemdelingen in Meerhout beduidend lager ligt dan in een groot deel andere gemeenten. De diversiteit is klein.

Tot slot stippen we ook aan dat gezinnen kleiner worden. Het aantal huishoudens is met ongeveer 12,5 % gestegen tot 3914 gezinnen in 2009, en dit terwijl de bevolking in die periode slechts met iets meer dan 5 % groeide. Die groei van het aantal huishoudens is ook sterker dan het gemiddelde in Vlaanderen of in de Belfius V4-cluster.

9 Ambtelijk Memorandum

Samengevat: • De bevolking sterker groeit dan gemiddeld.

• De bevolking minder van Meerhout afkomstig is (de groei is afkomstig van inwijkelingen).

• De bevolking sneller dan gemiddeld vergrijst, maar momenteel nog relatief beperkt is.

• De gezinnen verkleinen of het aantal huishoudens sneller stijgt dan de bevolking.

• Er weinig vreemdelingen zijn in Meerhout.

1.2 Grondgebied We trappen een open deur in met te stellen dat de bevolkingsdichtheid in Meerhout lager ligt dan het Vlaamse gemiddelde. Evenmin is het nodig mee te geven dat de bevolkingsdichtheid stijgt door het groeiende aantal inwoners. Logisch gevolg is dat het aantal onbebouwde percelen tussen 2000 en 2011 afnam met ongeveer 3,3 %, dit is, na 2006, sneller dan het Vlaamse gemiddelde en dan de Belfius V4-cluster.

Minder bekend is misschien dat de prijs voor bouwgrond op tien jaar tijd bijna verdrievoudigd is van ongeveer 36,6 euro tot 102,9 euro per vierkante meter. Dit wijkt evenwel nagenoeg niet af van de prijsstijgingen elders. Maar ook al stijgen prijzen elders in dezelfde mate, dit wil nog niet zeggen dat bouwgronden in alle gemeenten momenteel even duur zijn. In Meerhout betaalt men dus in 2010 102,9 euro per vierkante meter, in de Belfius V4-cluster is dit gemiddelde 131,4 euro, en in Vlaanderen zelfs 155,4 euro. In Meerhout is het aldus nog goedkoop kopen, wat zeker mee aan de basis ligt van het groeiend aantal inwijkelingen.

Net als in andere gemeenten zijn de prijzen voor appartementen veel sneller gestegen dan die van andere woningen, en dit ondanks het sterk groeiende aanbod. Een opvallend verschil is dat de prijsstijging voor gewone woonhuizen in Meerhout (82,6 %) significant lager is dan de gemiddelde stijging daarvan in Vlaanderen (126,7 %).

Ondanks het feit dat Meerhout een zorgzame gemeente wil zijn, ligt het aantal sociale huurwoningen laag. 114 sociale woningen (en appartementen) vertegenwoordigen bijna 3 % van het aantal huishoudens, terwijl dit in de Belfius V4-cluster en in Vlaanderen op respectievelijk 4,4 % en 5,2 % ligt. Opmerkelijk is ook dat de situatie voor 2007 nog sterker uit elkaar liep en dat sindsdien enige achterstand werd weggewerkt.

Ambtelijk Memorandum

10

Wat bodemgebruik betreft valt op dat in tegenstelling tot wat men verwacht de open ruimte niet sterk boven het Vlaamse gemiddelde uitstijgt. Het gemiddelde is echter misleidend, omdat we grote verschillen tussen de gemeenten zien. Anders uitgedrukt, de spreiding is groot tussen enerzijds sterk verstedelijkte omgeving en eerder landelijke gemeenten.

Het spreekt voor zich dat de onbebouwde ruimte afneemt, en dit lijkt vooral in het voordeel te zijn van woonzone (van 347 ha in 2003 tot 382 ha in 2011) en nijverheidsgebouwen en terreinen (van 67 ha in 2003 tot bijna 117 ha in 2011).

Meerhout is een landbouwdorp wordt nogal eens gezegd. In realiteit blijkt dit een nogal recente evolutie. In 1990 lag de oppervlakte voor landbouw (oppervlakte cultuurgrond om precies te zijn) ten opzichte van de totale oppervlakte nog duidelijk onder het Vlaamse gemiddelde. Tegen 2010 is meer dan 50 % van het Meerhoutse oppervlakte bestemd als cultuurgrond. Die stijging staat in contrast met de afname van cultuurgrond in Vlaanderen sinds 2000.

De rioleringsgraad (cijfers 2006) van Meerhout ligt met 75,4 % nagenoeg op het gemiddelde van de gemeenten in dezelfde Belfiuscluster (75,1 %), en onder het Vlaamse gemiddelde (86,5 %). Toch slagen we er in een zuiveringsgraad van 75,4 % neer te zetten tegen een Belfius V4-gemiddelde van 37,5 % en een Vlaams gemiddelde van 64,7 %.

Ambtelijk Memorandum

11

Wat grondverontreiniging betreft moet opgemerkt worden dat de te saneren gronden (ten opzichte van de totale oppervlakte) lichtjes hoger ligt dan het Vlaamse cijfer en sterk hoger dan de gemeenten in de Belfius V4-cluster. Opmerkelijk is dat dit het geval is sinds 2006, waarvoor de cijfers sterk onder het gemiddelde zaten. De reden ligt duidelijk bij de industriegronden vermits die cijfers dezelfde tendens vertonen. De oppervlakte te saneren industriegrond bedroeg in 2005 nog nul ha, in 2006 plots 96,9 om daarna praktisch ongewijzigd te blijven.

Op vlak van huisvuilophaling scoort Meerhout goed. Het opgehaalde restafval per inwoner is sinds 2001 sterk gezakt, merkbaar sterker dan in andere gemeenten in Vlaanderen of de Belfiuscluster. We zien trouwens dat zowat alle gemeenten in het IOK werkingsgebied goed scoren op de deze indicator.

1.3 Economie Wat economische activiteit betreft is Meerhout aangewezen op buurgemeenten of andere gemeenten, dat blijkt uit een veelheid van cijfers.

In de eerste plaats zien we dat er in Meerhout voor elke 100 inwoners 37,5 jobs zijn (jobratio) terwijl het Vlaamse gemiddelde op 66,8 ligt. In de onderstaande grafiek merken we dat dit ook ver onder het provinciaal en arrondissementeel gemiddelde ligt en dit voor alle voorgaande jaren. Het is amper de moeite om op te merken, maar tussen 2006 en 2009 stijgt de jobratiop wel sneller dan het Vlaamse gemiddelde. Erg langzaam wordt aldus de achterstand ingehaald.

Ambtelijk Memorandum

12

GRAFIEK 13: Economie, jobratio Een logisch gevolg is dat in Meerhout veel externe pendelbewegingen worden gemaakt.

80 Ă 90 % van de loontrekkende bevolking werkt buiten Meerhout.

Daar staat tegenover dat 50 tot 70 % van onze loontrekkende jobs wordt ingevuld door mensen van buiten Meerhout. We mogen gerust stellen dat Meerhout vandaag een dorp is waar geslapen wordt, eventueel vrije tijd wordt doorgebracht, maar waar in mindere mate gewerkt wordt. Meerhout slaapdorp is een slogan die niet helemaal kan ontkend worden.

Het voorgaande zegt iets over de jobs in onze gemeente en door wie die ingevuld worden, maar zegt nog weinig over de mate waarin inwoners op arbeidsleeftijd effectief aan het werk zijn. Wat dat betreft doet Meerhout het minder slecht. In de onderstaand grafiek wordt van 2003 tot 2009 het aandeel van de werkenden, werkzoekenden en niet-beroepsactieven getoond in Vlaanderen, de provincie, het arrondissement en onze gemeente. Het valt op dat het aandeel werkenden gestaag stijgt tot boven alle andere vernoemde gemiddelden. Het aandeel niet-actieven daalt in ongeveer dezelfde mate. De voorlopige cijfers van 2010 wijzen op een, in vergelijking met de andere gemiddelden, een afname van het aandeel werkenden en werkzoekenden. De cijfers blijven echter verhoudingsgewijze sterk.

Ambtelijk Memorandum

13

In welke activiteiten werken onze inwoners: de primaire en secundaire sector zijn oververtegenwoordigd, de tertaire ondervertegenwoordigd, in vergelijking met Vlaanderen, de provincie, en in mindere mate met het arrondissement. Verder valt het op dat het aandeel van de tewerkstelling in de primaire sector (1,83 %) eerder klein is in vergelijking met het gemiddelde in het arrondissement (2,23 %). Het aandel loontrekkenden is oververtegenwoordigd (om en bij 87 %, in Vlaanderen om en bij 84 %), dit ten nadele van het aandeel zelfstandigen.

Kort samengevat: mensen op beroepsleeftijd in Meerhout zijn relatief actief, maar werken in andere gemeenten. Het aantal jobs in Meerhout ligt erg laag, de helft daarvan wordt ingenomen door niet-Meerhoutenaren.

Wat betreft de hoogte van de inkomsten van onze inwoners hebben we een achterstand weggewerkt. In 2002 lagen die inkomsten onder het gemiddelde van zowel het arrondissement, de provincie als het gewest. In 2009 is die achterstand weggewerkt zoals uit onderstaande tabel blijkt.

Ambtelijk Memorandum

14

1.4 Levensomstandigheden Het gemiddelde inkomen per inwoner bedraagt in Meerhout (in 2008) 16 256 euro, dit is ongeveer evenveel dan het Vlaamse gemiddelde (16 323 euro) en beduidend hoger dan het gemiddelde dan in de Belfius V4-cluster (15 509 euro). Het aantal belastingsaangiften kleiner dan 10 000 euro is beduidend lager dan zowel het Vlaamse als het Belfius cluster V4-gemiddelde, wat wijst op een relatief kleinere spreiding van de hoogte van de belastingsaangiften, anders gezegd: de inkomsten van Meerhoutenaren liggen meer in elkaars nabijheid dan in een gemiddelde andere gemeente.

Dit beeld zien we ook als de inkomstenspreiding van de belastingsaangiften bekijken.

Zowel het aandeel aangifte onder de 10 000 en 20 000 als boven de 40 000 en 50 000 is lager dan het gemiddelde. In Meerhout liggen de inkomsten van burgers dus dichter bij elkaar dan elders, al is het verschil eerder beperkt.

Daartegenover staat een gevarieerd beeld met betrekking tot het aantal leefloontrekkenden. In vergelijking met de Belfiuscluster scoort Meerhout minder goed met 2,9 leefloontrekkenden per 1 000 inwoners in 2010 tegenover slechts 1,4 in de Belfius V4-cluster. In Vlaanderen ligt het gemiddelde echter op 4,1 per 1 000 inwoners. Het feit dat wij ondanks een betere levenstandaard dan de Belfius V4-gemeenten, toch meer leeflonen uitkeren, kan te maken hebben met het feit dat een sterk ocmw er beter in slaagt alle rechthebbenden op te sporen en aan te spreken.

Wat opleidingsniveau van de totale bevolking betreft zijn er geen gegevens specifiek voor Meerhout te vinden.

15 Ambtelijk Memorandum

Wat veiligheid betreft kunnen onze inwoners op beide oren slapen. Zowel het aantal geregistreerde diefstallen en afpersingen, misdrijven tegen de lichamelijke integriteit, als de gewelddadige misdrijven tegen eigendommen per 1 000 inwoners liggen op zowat de helft van het Vlaamse gemiddelde. Enkel voor wat het eerste geval betreft (diefstallen en afpersingen) liggen ze lichtjes hoger dan het gemiddelde in de Belfius V4-cluster. Ook wat het aantal verkeersongevallen betreft scoort Meerhout beter dan de Belfius V4-cluster en veel beter dan het Vlaamse gemiddelde.

2. Het financiële keurslijf voor gemeente

In dit deel trachten we een beknopt doch helder inzicht te geven in de financiële situatie van gemeente en ocwm. We schetsen de evolutie van de financiën doorheen de jaren, we plaatsen onze financiële situatie naast die van vergelijkbare gemeenten en ocwm’s en trachten ten slotte een blik te werpen op toekomst. Hierbij vragen we ons af hoe de financiën evolueren indien we uitgaan van gelijkblijvend beleid, welke ingrepen het beleid kan doen en wat hiervan de gevolgen zijn en welke ruimte dit alles laat om investeringen op een gezonde manier te kunnen financieren.

2.1 Het verleden tot nu Om een goed inzicht te verwerven in de evolutie van de financiën is het goed om even over de schouder te kijken. Hoe zijn de uitgaven en de ontvangsten van de gemeente en het ocwm doorheen de jaren geëvolueerd?

Laten we beginnen bij de gemeente. Onderstaande grafieken geven de evolutie van de uitgaven en de ontvangsten van de gemeente weer van 2005 tot en met 2011:

Tabel 1: Evolutie van de uitgaven

Ambtelijk Memorandum

16

Tabel 2: Evolutie van de ontvangsten

De uitgaven van de gemeente bestaan uit vier grote onderdelen. Veruit de grootse uitgavenpost zijn de personeelkosten. De personeelskosten zijn goed voor 44 % van de totale uitgaven van de gemeente. Naast de personeelskosten zijn de overdrachten goed voor 26 % van de gemeentelijke uitgaven. De overdrachtsuitgaven bevatten allerlei subsidies en toelagen die de gemeente geeft aan ondernemingen, verenigingen en gezinnen. Hier vinden we bijvoorbeeld de toelagen aan het ocwm, politiezone en kerkfabrieken terug. De algemene werkingskosten zijn de dagelijkse middelen die de gemeente nodig heeft om haar taken naar behoren te kunnen uitvoeren. De werkingskosten happen nog eens 21 % uit het gemeentebudget. Ten slotte zijn er de schulduitgaven, dit zijn de kapitaal- en intrestaflossingen van de leningen die de gemeente heeft afgesloten ter financiering van investeringen.

Doorheen de jaren is de uitgavenzijde van het gemeentebudget geëvolueerd van 9,5 mio euro in 2005 tot 11,5 mio euro in 2011. Elk jaar zien we de uitgavenzijde gemiddeld met 3,8 % toenemen.

De belangrijkste financieringsbron van dit alles zijn uiteraard de ontvangsten uit belastingen en het gemeentefonds. De overdrachten zeg maar. Maar liefst 90 % van de middelen worden

en ocmw

uit deze categorie gehaald. Daarnaast zijn de ontvangsten uit prestaties, de zogenaamde retributies, en de ontvangsten uit deelnemingen die de gemeente aanhoudt, goed voor respectievelijk 6 % en 4 % van de ontvangsten.

In totaal werd in 2005 11,7 mio euro ontvangen, in 2011 13,1 mio euro. Gemiddeld groeien de ontvangsten elk jaar 2,3 %.

Hier tekent zich dan ook een eerste trend af. De gemiddelde groeivoet van de uitgaven (3,8 %) lag de voorbije jaren aanzienlijk hoger dan die van de ontvangsten (2,3 %). Het overschot uit de dagelijkse werking of de ruimte die er is om investeringsengagementen aan te gaan staat hierdoor onder druk. Om financieel gezond te blijven is het uiteraard cruciaal om deze evolutie een halt toe te roepen.

Kunnen we voor het ocwm dezelfde conclusie trekken of evolueren de zaken daar toch anders?

Onderstaande tabellen geven de evolutie van de uitgaven en de ontvangsten voor het ocwm:

Tabel 3: Evolutie van de OCWM-uitaven

Tabel 4: Evolutie van de OCMW- ontvangsten

We kunnen onmiddellijk vaststellen dat de uitgaven- en ontvangstenstructuur voor het ocwm er anders uitziet dan die van de gemeente. Aan de uitgavenzijde wegen de personeelskosten nog zwaarder door dan bij de gemeente. Maar liefst 75 % van de uitgaven gaan naar de personeelskosten. De gewone dagelijkse werkingskosten nemen nog eens 24 % van het budget voor hun rekening. Naast deze twee belangrijke posten onderscheiden we nog de financiĂŤle en uitzonderlijke kosten, samen goed voor 1 % van het budget.

Aan de ontvangstenzijde vormen de werkingsopbrengsten, andere opbrengsten en de gemeentelijke toelage de belangrijkste inkomstencategorieĂŤn. De werkingsopbrengsten zorgen voor 51 % van de middelen van het ocwm en bevatten vooral dagontvangsten van het rusthuis en verschillende subsidies. De andere opbrengsten zijn ontvangsten die niet rechtstreeks met de werking te maken hebben (26 %). De gemeentelijke toelage is de derde belangrijke bron van inkomsten voor het ocwm. De gemeentelijke toelage vertegenwoordigt ongeveer 21 % van het totale budget.

17 Ambtelijk Memorandum

Voor het ocwm kunnen we in alle geval niet dezelfde conclusies trekken als voor de gemeente.

Daar waar de groeivoeten van uitgaven en ontvangsten bij de gemeente aanzienlijk uit elkaar liggen, lopen deze voor het ocwm mooi gelijk. Zowel de uitgaven als de ontvangsten nemen jaarlijks gemiddeld toe met 3,7 %. Dit is uiteraard niet verwonderlijk daar de berekening van de gemeentelijke toelage eigenlijk het sluitstuk is van het ocwm-budget. De gemeentelijke toelage zorgt er op die manier voor dat de ontvangsten van het ocwm de uitgaven volgen.

Groeivoeten van de uitgaven Misschien is het juister de groeivoeten van de uitgaven voor zowel ocwm als gemeente even kritisch te bekijken. We zien de uitgavenzijde van de gemeente jaarlijks stijgen met 3,8 %, die van het ocwm met 3,7 %, vergelijkbare cijfers dus, maar wel aan de hoge kant. We moeten ons de vraag stellen of dergelijke groeicijfers op langere termijn wel houdbaar zijn en of deze groeivoeten in de komende jaren onder controle gehouden kunnen worden. Voor de gemeente is de sterke groei van de uitgaven vooral te wijten aan de exponentiële groei van de subsidie-uitgaven en de werkingskosten. De sturing van de uitgaven zal zich dus hoofdzakelijk op deze categorieën moeten focussen en in mindere mate op de personeelskosten. Voor het ocwm zijn het echter vooral de personeelskosten die een opvallende jaarlijkse groei kennen.

Een jaarlijkse stijging van de personeelskosten met 4,5 % lijkt niet houdbaar, zeker gezien het belang van de personeelskosten in het totale budget van het ocwm.

Tabel 5: Evolutie van de gezamenlijke uitgaven en ontvangsten

Tot slot en bij wijze van conclusie geeft tabel 5 een overzicht van de uitgaven en de ontvangsten voor gemeente en ocwm samen. We merken dat wat de gewone werking betreft, de ontvangsten de uitgaven nog altijd overtreffen. De omvang van deze financieringsmarge is sinds 2005 echter afgenomen. We kunnen dit ook op een andere manier duidelijk aantonen:

Ambtelijk Memorandum

18

Deze tabel geeft de evolutie van het saldo van het eigen dienstjaar weer. Op de horizontale as wordt het saldo voor 2006 weergegeven. Op de verticale het saldo van 2010. Elk blokje vertegenwoordigd een gemeente uit de provincie. We zien hier duidelijk dat we van een saldo van meer dan 200 euro per inwoner, naar een saldo van ongeveer 175 euro per inwoner geëvolueerd zijn. Meteen kunnen we ook vaststellen dat we daarmee wel tot de betere leerlingen van de klas behoren.

2.2 In verhouding tot andere lokale besturen Nu we het verleden een beetje kennen willen we ook eens om ons heen kijken. Hoe verhoudt Meerhout zich tot andere lokale besturen? Om deze vergelijking te maken baseren we ons enerzijds op het individueel financieel profiel dat jaarlijks door Belfiusbank ter beschikking wordt gesteld, anderzijds zijn er de gemeentelijke profielschetsen die een massa aan bruikbare informatie bevatten. We trachten de belangrijkste financiĂŤle aspecten hier weer te geven. Voor meer informatie kunnen we verwijzen naar het individueel financieel profiel en de website www.lokalestatistieken.be.

We zullen achtereenvolgens de exploitatieontvangsten, -uitgaven en de investeringen behandelen. Daarna bekijken we nog enkele cruciale uitgaven- / ontvangstenposten meer in detail. Zo zullen we de belastingsontvangsten van de gemeente, de schuldevolutie en de personeelskosten bekijken. Om Meerhout te kunnen positioneren ten opzichte van andere lokale besturen maken we gebruik van de indeling in clusters die opgemaakt werd door Belfius. Meerhout behoort tot de cluster van de kleinere gemeenten met een belangrijke industriĂŤle activiteit (V4). Bree, Dessel, Laakdal, Lummen, Hamont-Achel en Halen behoren naast nog dertien andere tot dezelfde cluster. In wat volgt plaatsen we onze financiĂŤle gegevens telkens naast die van de cluster en die van het Vlaams gewest. Op die manier kunnen we onze positie inschatten ten opzichte van gemeenten met vergelijkbare kenmerken en ten opzichte van alle steden en gemeenten.

2.2.1 Exploitatieontvangsten Laat ons in eerste instantie de ontvangstenzijde van de gemeente even bekijken. We hebben het al gehad over de evolutie van de ontvangsten doorheen de tijd en kennen de belangrijkste onderdelen van de ontvangstenzijde. Hoe verhouden die zich nu tot andere gemeenten.

Onderstaande tabel geeft de totale ontvangsten per inwoner weer voor de belangrijkste ontvangstenposten. Telkens worden de ontvangsten per inwoner voor Meerhout vergeleken met de ontvangsten per inwoner voor de cluster en voor het Vlaams gewest:

Ambtelijk Memorandum

19

We zien hier duidelijk dat de ontvangsten per inwoner voor onze gemeente dicht bij het Vlaamse gemiddelde liggen, maar aanzienlijk hoger liggen dan de ontvangsten per inwoner uit de cluster.

De verschillen zijn toe te schrijven aan duidelijk hogere belastingsontvangsten en ontvangsten uit andere overdrachten. Dit laatste heeft natuurlijk te maken met het uitgebreide aanbod van onderwijs in onze gemeente. Onderwijzend personeel wordt immers door de hogere overheid via de gemeentekas betaald. Dit is meteen een punt waarop we ons duidelijk kunnen onderscheiden van de andere gemeenten binnen de cluster.

Hoe zit het dan met de belastingsontvangsten? Waarom liggen de ontvangsten uit belastingen per inwoner zo veel hoger dan bij de gemeenten uit de cluster en het gewest? Ligt de belastingsdruk dan zo hoog? Of spelen er andere facetten? De moeite dus om even bij stil te staan.

Wanneer we spreken over belastingsontvangsten moeten we eigenlijk een onderscheid maken tussen drie belangrijke pijlers. Er zijn de ontvangsten uit de aanvullende belasting op de personenbelasting, de gemeentelijke opcentiemen op de onroerende voorheffing en tot slot alle andere belastingen. In de onderstaande tabel geven we overzicht van de verdeling van de ontvangsten over de verschillende pijlers:

Uit bovenstaande tabel kunnen we opmaken dat de ontvangsten uit de personenbelasting voor onze gemeente op het niveau van de cluster ligt. Meerhout heft 7 % aanvullende belasting op de personenbelasting, terwijl het gemiddelde van het Vlaams gewest en de cluster op 7,2 % ligt. De grote afwijkingen zijn echter te vinden in de overige twee categorieĂŤn.

Meerhout heft 1450 opcentiemen op de onroerende voorheffing. Dit betekent dat voor elke 100 centiemen die de overheid int, de gemeente hier nog eens 1450 centiemen bovenop vraagt. De opcentiemen op de onroerende voorheffing liggen in tegenstelling tot de personenbelasting wel hoger dan het gemiddelde van de cluster en het gewest. De reden hiervoor kunnen we vinden in de onderliggende waarden van de belastingen. Daar waar de personenbelasting berekend wordt op het inkomen, is de onroerende voorheffing afhankelijk van het kadastraal inkomen. Door de industriĂŤle activiteit in Meerhout torent dit kadastraal inkomen per Meerhoutenaar ver boven het gemiddelde van de cluster en het gewest. In verhouding zijn het heffen van opcentiemen op de onroerende voorheffing voor de gemeente dus veel meer waard dan de aanvullende belasting op de personenbelasting.

Ambtelijk Memorandum

20

Ook in de pijler van de overige belastingen kunnen we vaststellen dat de gemeente per inwoner aanzienlijk meer ontvangt dan de cluster en het gewest. Ook dit is weer te verklaren door de industriĂŤle activiteit in onze gemeente. De belasting op drijfkracht zorgt er immers voor dat de gemeente jaarlijks ongeveer 89 euro per inwoner ontvangt. In de cluster en het Vlaams gewest is dit respectievelijk 15 en 9 euro per inwoner.

Wat de gemeentelijke ontvangstenzijde betreft kunnen we dus concluderen dat we ten opzichte van de cluster over een goed gespijsde kas kunnen beschikken. Dit heeft echter vooral te maken met het afwijkende profiel van de gemeente ten opzichte van de cluster. In vergelijking met de rest van Vlaanderen bevinden we ons immers net onder het gemiddelde.

Wat valt er dan te zeggen over het ocwm? Om de vergelijking van de ontvangstenzijde voor de ocwm’s te kunnen maken gaan we de eigen werkingsopbrengsten even buiten beschouwing laten.

Deze zijn immers sterk afhankelijk van de lokale dienstverlening en zouden daarom het beeld kunnen vertekenen. De exploitatieontvangsten van het ocwm zijn dan nog op te splitsen in twee categorieĂŤn: Het aandeel uit het gemeentefonds en de gemeentelijke bijdrage. Onderstaande grafiek geeft de evolutie van de totale middelen aan het ocwm doorheen de tijd voor de gemeente, de cluster en het gewest:

We stellen vast dat de middelen aan het ocwm niet alleen beduidend hoger liggen dan zowel de cluster als het Vlaamse gemiddelde, sinds 2007 zijn ze daarenboven gestegen van 150 euro per inwoner tot 212 euro per inwoner in 2010.

Het valt te verwachten dat de toelage aan het ocwm hoger ligt dan de gemiddelde toelage binnen de cluster. Het is immers eerder uitzonderlijk dat een ocwm van een gemeente van de grootte van Meerhout, ook een woonzorgcentrum heeft. Vandaar ook dat het Vlaamse gemiddelde hoger uitvalt dan het gemiddelde binnen de cluster. Ook hier is Meerhout weer een buitenbeentje.

21 Ambtelijk Memorandum

De verklaring van de sterke groei in de middelen van het ocwm sinds 2006 moet echter op een ander vlak gezocht worden. In de gemiddelden van zowel de cluster als het gewest is deze groei immers niet terug te vinden. De overeenkomst om een deel van het overschot op de werkingstoelage te reserveren voor de bouw van het nieuwe woonzorgcentrum verklaart zeker een deel van de explosieve groei. Feit blijft dat de gemeentelijke toelage aan het ocwm in Meerhout een stuk boven het gemiddelde ligt. Het zal dus zaak zijn om in de komende jaren groei van de toelage onder controle te houden. De eerste afspraken op dit gebied werden ondertussen gemaakt.

2.2.2 Exploitatieuitgaven Laten we de uitgaven nu even onder de loep nemen. We delen de exploitatieuitgaven van de gemeente op in een aantal nuttige categorieĂŤn en maken opnieuw de vergelijking met de cluster en het gewest. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de uitgaven per inwoner:

Als we in eerste instantie de uitgaven in zijn geheel beschouwen kunnen we vaststelen dat het niveau van de uitgaven per inwoner in vergelijking met de cluster opnieuw duidelijke verschillen vertoond. Per inwoner wordt er meer uitgegeven dan in andere gemeenten uit de cluster. Ten opzichte van het Vlaams gewest liggen we dan weer net onder het gemiddelde.

Aan de schulduitgaven zal het in alle geval niet liggen. Tussen 2005 en 2010 werd de schuld sterk afgebouwd. Dit is duidelijk te zien in onderstaande grafiek:

Ambtelijk Memorandum

22

In 2010 bedroegen onze schulduitgaven per inwoner slechts de helft van die van de cluster. Voor het Vlaams gewest liggen de schulduitgaven nog hoger. Eind 2011 werd een nieuwe lening opgenomen voor de bouw van het nieuwe administratieve centrum. De schulduitgaven zullen daarom vanaf 2012 opnieuw stijgen tot 110 euro per inwoner. Daarmee zullen we nog altijd onder het gemiddelde van zowel de cluster als het Vlaams gewest belanden. De aandachtige lezer zal merken dat de schulduitgaven van de Vlaams steden en gemeenten tussen 2008 en 2009 een knik vertonen. Dit heeft te maken met de schuldaflossing door de Vlaamse overheid, het zogenaamde lokaal pact, die in 2008 heeft plaatsgevonden.

Ook de andere overdrachten of de subsidies die door de gemeente worden gegeven aan ondernemingen, verenigingen en gezinnen zijn niet de oorzaak van het hogere uitgavenniveau.

Sinds 2009 zijn de overdrachtsuitgaven weliswaar gestegen, ze blijven echter beneden het gemiddelde van zowel de cluster, als het gewest.

Waar kunnen we de oorzaak van het uitgavenniveau per inwoner dan wel vinden? Eigenlijk liggen de uitgaven per inwoner in alle andere uitgavencategorieën boven het clustergemiddelde.

De toelage die de gemeente betaalt aan de politiezone ligt met 90 euro per Meerhoutenaar aanzienlijk hoger dan de 69 euro die in vergelijkbare gemeenten wordt betaald.

De toelage aan het ocwm hebben we al besproken, maar is zeker een belangrijke oorzaak van het hogere uitgavenniveau. Zowel in de cluster, als het gewest, vertegenwoordigt de toelage aan het ocwm 9 % van de totale exploitatietoelage. Voor Meerhout bedraagt dit 17 %.

Ook de werkingskosten liggen per inwoner aan de hoge kant. Sinds enkele jaren levert het gemeentebestuur aanzienlijke inspanningen om hierin tussen te komen. In de jaarrekening 2011 worden deze inspanningen vertaald naar de cijfers. De werkingskosten lijken vanaf 2011 dan ook een dalende lijn in te zetten.

Meerhout heeft een uitgebreid gemeentelijk onderwijsaanbod. De personeelsuitgaven liggen hierdoor bijgevolg ook hoger dan in andere gemeenten uit de cluster. Bij de bespreking van de ontvangsten hebben we dit al aangekaart. Tegenover de personeelsuitgaven staan immers ontvangsten die de uitgaven compenseren. De personeeluitgaven ten slotte toornen met 392 euro per Meerhoutenaar boven het gemiddelde (315 euro) van de cluster uit. Ten opzichte van het gewest blijven we dan weer net onder het gemiddelde. Per inwoner bekeken heeft de gemeente heel wat personeel in dienst. Voor elke 1 000 inwoners telde Meerhout eind 2010 9,13 personeelsleden. De cluster en het gewest stellen respectievelijk 6,5 en 8,2 personeelsleden te werk per 1 000 inwoners.

Over naar het ocwm. Voor de uitgavenzijde van de ocwm’s zijn er eigenlijk weinig gegevens beschikbaar. We hebben al aangehaald dat ongeveer 75 % van de uitgaven van het ocwm naar personeelskosten gaan. Per 1 000 inwoners telt het ocwm Meerhout 6,8 personeelsleden, de cluster slechts 4,17 en het gewest 5,2. Het verschil ten opzichte van de cluster heeft voor een groot deel te maken met het woonzorgcentrum. Anderzijds is er de uitgebreide dienstverlening die maakt dat we beduidend meer personeel tewerkstellen ten opzichte van andere Vlaamse ocwm’s.

Wat de werkingskosten betreft hebben we geen vergelijkingsbasis. We kunnen wel stellen dat de werkingskosten van het ocwm sinds 2005 jaarlijks gemiddeld slechts met 2,4 % gegroeid zijn. Het ocwm lijkt de werkingskosten dus goed onder controle te hebben.

23 Ambtelijk Memorandum

Ten slotte kunnen we de totale schuld van het ocwm nog even uitzetten ten opzichte van andere ocwm’s. Eind 2010 heeft het ocwm een uitstaande schuld van 185 euro per Meerhoutenaar. Hiermee zitten we pal op het gemiddelde van de cluster, maar ver onder het gemiddelde van het Vlaams gewest. Het gaat hier wel degelijk over alle uitstaande schulden. Hierin zitten bijvoorbeeld ook nog te betalen lonen en facturen. Wat leningen bij banken betreft, is het ocwm zo goed als schuldenvrij.

In de loop van 2014 zal het ocwm een nieuwe lening opnemen voor de bouw van het nieuwe woonzorgcentrum. De totale investering wordt geraamd op 9,3 miljoen euro.

2.2.3 Investeringen Om de positionering van Meerhout ten opzichte van andere besturen te vervolledigen bekijken we ook de investeringen. Onderstaande tabel geeft enerzijds de absolute cijfers van de gemeentelijke investeringsuitgaven doorheen de jaren, anderzijds de groei van de investeringen ten opzichte van het jaar 2006: `

Hoe deze groei zich verhoudt tot andere besturen kan je zien in volgende grafiek:

Ambtelijk Memorandum

24

2.3 Wat brengt de toekomst?

Als laatste onderdeel van onze blik op de gemeente- en ocwm-financiën trachten we nog even vooruit te kijken. Wat kunnen we de komende jaren verwachten? Hoe evolueren de gemeentefinanciën indien we de bestaande trends doortrekken voor de komende bestuursperiode? Met welke bijkomende factoren moeten we rekening houden? Welke ingrepen zullen zeker nodig zijn?

2.3.1 Evolutie van de financiën bij gelijkblijvend beleid De laatste maanden verschijnen er regelmatig verontrustende berichten over de evolutie van de gemeentefinanciën in de media. Uiteraard blijven lokale besturen in tijden van crisis niet buiten schot. Vooral de inkomstenzijde van de lokale besturen ondervinden de effecten van de economische crisis. Het ocwm ondervindt dan weer een groeiend aantal steunverleningen.

Om het probleem te schetsen gaan we in eerste instantie uit van ‘gelijkblijvend beleid’. We baseren ons daartoe op de cijfers uit de jaarrekeningen van 2005 tot en met 2011. De gemiddelde groeivoeten die we voor de verschillende uitgaven en ontvangstenposten kunnen vaststellen, projecteren we vervolgens naar de toekomst. Met gelijkblijvend beleid bedoelen we dus dat we onze uitgaven en inkomsten laten evolueren zoals ze dat de voorbije jaren hebben gedaan.

Naast deze ‘historische groeivoeten’ werden er de voorbije legislatuur een aantal beslissingen genomen die een impact hebben op de uitgaven in de komende beleidsperiode. Zo zal in de loop van 2013 gestart worden met de bouw van het nieuwe woonzorgcentrum voor het ocwm. Om deze investering te financieren, zal het ocwm een lening aangaan. De kapitaal- en intrestaflossingen van deze lening zullen door het ocwm vanaf de ingebruikname van het woonzorgcentrum (2015) betaald moeten worden en ten laste komen van de gemeentelijke toelage. Vanaf 2015 houden we daarom rekening met een verhoging van de gemeentelijke toelage aan het ocwm met 270 000 euro.

De nieuwe sporthal zal gefinancierd worden via een dbfm-overeenkomst (design, build, finance, maintenance). Bij deze financieringsmethode betaalt de gemeente vanaf 2013, jaarlijks een gebruiksvergoeding aan de partner. Netto zal deze gebruiksvergoeding neerkomen op ongeveer 200 000 euro op jaarbasis.

Naast deze bijkomende uitgaven zijn er nog een aantal posten waarvan we nu al weten dat ze in de toekomst zullen wegen op het gemeentebudget, zonder dat we over precieze cijfers beschikken.

De financiering van de pensioenen en de brandweerhervorming zijn hier enkele voorbeelden van.

Rekening houdend met dit alles geeft de onderstaande grafiek de evolutie van de exploitatie uitgaven en -ontvangsten weer:

Ambtelijk Memorandum

25

Hier zien we duidelijk dat de marge tussen ontvangsten en uitgaven kleiner wordt en vanaf 2016 zelfs negatief wordt. Deze marge is nu net de ruimte die een gemeente heeft om investeringen te financieren. Bovenstaande grafiek vat het financieringsprobleem van de steden en gemeenten dan ook duidelijk samen. Over alle steden en gemeenten bekeken, groeien de exploitatie-uitgaven jaarlijks gemiddeld met 3 %. Ontvangsten groeien gemiddeld slechts met 2,3 %. Het spreekt voor zich dat dit op termijn een onhoudbare situatie is. De komende jaren dringen zich dus een aantal ingrepen op om deze trend te keren. In de volgende paragrafen geven we nog een overzicht van een aantal mogelijke ingrepen. Daarbij kijken we zowel naar de uitgavenzijde, als naar de ontvangstenzijde.

2.3.2 Beleidsopties en managementaanbevelingen Uit het vorige hoofdstuk hebben we geleerd dat indien we ruimte willen maken om bijkomende investeringen mogelijk te maken, we een aantal ingrepen zullen moeten doen op de financieringsstructuur van de gemeente. Deze ingrepen kunnen zich zowel op uitgaven- als op de ontvangstenzijde situeren.

Als we denken aan ingrepen op de uitgavenzijde, hebben we het natuurlijk over een aantal besparingen. De belangrijkste uitgavencategorie voor de gemeente en het ocwm zijn natuurlijk de personeelskosten. Wetende dat de financiering van de pensioenen de komende jaren voor een bijkomende belasting van de uitgavenzijde kan zorgen, lijkt het duidelijk dat op het vlak van personeel een duidelijk beleid uitgestippeld moet worden. Uit de vergelijking van onze uitgavenstructuur met andere gemeenten uit de provincie en cluster, herinneren we ons nog dat zowel in het ocwm, als de gemeente, de personeelsuitgaven boven het gemiddelde liggen. In de administratie is alvast een begin gemaakt om de personeelskosten te drukken. Als ambitie kunnen we misschien vooropstellen om zowel voor gemeente als ocwm, te evolueren naar een personeelskost die vergelijkbaar is met het Vlaamse gemiddelde.

Als tweede uitgavencategorie kunnen we kijken naar de werkingskosten. Het spreekt voor zich dat als we het hebben over besparingen, dat zowel gemeente als ocwm behoedzaam zullen moeten omspringen met hun werkingsmiddelen. Het managementteam volgt de werkingskosten aan de hand van een balanced scorecard op de voet. Zo kan er snel ingegrepen worden wanneer de werkingskosten dreigen te ontsporen. Als doelstelling kunnen we hier vooropstellen dat de groei van de werkingskosten de jaarlijkse inflatie niet mag overstijgen.

Ambtelijk Memorandum

26

Wat de overdrachten betreft, hebben we eerder al het probleem van de gemeentelijke toelage aan het ocwm en politiezone aangehaald. Enerzijds liggen de toelagen die de gemeente geeft aan het ocwm en de politiezone aanzienlijk hoger dan het gemiddelde. Anderzijds kennen de toelagen aan ocwm en politiezone ook een jaarlijkse groei. Het spreekt voor zich dat het aanhouden van deze groeicijfers het gemeentebudget zal doen ontsporen. We zullen er dan ook werk van moeten maken om in overleg met het ocwm en de politiezone, een aantal afspraken te maken in verband met de werkingstoelagen die de gemeente geeft. De groei van de toelagen beperken tot de gemiddelde groei van de ontvangsten van de gemeente, lijkt hierbij een financieel gezond en verdedigbaar uitgangspunt. Om jaarlijkse schommelingen en eenmalige incidenten uit te sluiten zouden we dit op basis van een meerjarenplanning kunnen vastleggen. Op die manier kan de toelage in een bepaald jaar wel eens hoger uitvallen, zolang de gemiddelde jaarlijkse groei over de volledige meerjarenplanning de groei van de gemeentelijke ontvangsten maar niet overstijgt.

Aan de ontvangstenzijde zijn de belastingen veruit de belangrijkste inkomstencategorie. Ingrepen op de belastingen zijn natuurlijk welbekend. Het optrekken van de belastingen, en dan vooral de opcentiemen op de onroerende voorheffing en de aanvullende belasting op de personenbelasting, genereren bijkomende inkomsten voor de gemeente. Zo zal het verhogen van de aanvullende belasting op de personenbelasting van 7 % naar 8 % jaarlijks 370 000 euro opbrengen voor de gemeentekas. Een verhoging van de gemeentelijke opcentiemen op de onroerende voorheffing met 100 opcentiemen zou jaarlijks 290 000 euro opbrengen.

De ophaling en verwerking van afval is een grote kost voor de gemeente. Ophalen en verwerken van afval kost de gemeente jaarlijks ongeveer 890 000 euro. Een deel van deze kosten wordt gerecupereerd via de diftarbelasting. Via deze weg recupereert de gemeente jaarlijks ongeveer 2 70 000 euro van de afvalfactuur. EĂŠn derde van de werkelijke kost wordt dus maar doorgerekend aan de burger. De diftartarieven die door de gemeente worden aangerekend (0,15 euro per kg restafval en 0,05 euro per kg voor gft) liggen wel al enkele jaren vast. Bij wijze van voorbeeld zou de verhoging van het tarief voor restafval van 0,15 euro tot 0,22 euro per kg de gemeente jaarlijks 85 000 euro aan bijkomende inkomsten opleveren.

Zowel aan de uitgaven- als de ontvangstenzijde zijn dus een aantal ingrepen mogelijk, en wenselijk, om de financiĂŤle toekomst van de gemeente veilig te stellen. Zoals meestal zullen we de oplossingen waarschijnlijk moeten zoeken in een combinatie van ingrepen op zowel uitgaven, als ontvangsten.

Ambtelijk Memorandum

27

3. Het gevoerde beleid in het kort en

In dit hoofdstuk bespreken we beleidsdomein per beleidsdomein. Zaken als sport, cultuur, jeugd, groen ‌ komen elk apart aan bod. De bespreking hiervan is gegroepeerd per organisatiecluster.

Domeinen die met elkaar te maken hebben, worden samen behandeld.

Voor de verticale clusters, diegenen die zich naar de burgers richten, maken we voor elk beleidsdomein een korte omgevingsanalyse waarbij we de nadruk leggen op de omgeving waarbinnen gewerkt wordt.

Daarna gaan we over tot een beperkte SWOT-analyse: wat loopt goed, wat minder goed, welk zijn opportuniteiten of moeilijkheden in de toekomst, zijn de vragen die ons daarbij leiden.

Elk beleidsdomein sluiten we af met een aantal beleidsteasers. Dit zijn vragen voor de toekomst: welke keuzes willen we in de toekomst binnen deze beleidsdomeinen maken? Om de discussie aan te wakkeren, hebben we deze beleidsteasers telkens als een dilemma geformuleerd: kiezen voor het ene is dan kiezen tegen het andere. Uiteraard is dergelijke voorstelling soms wat kunstmatig en zijn tussenoplossingen mogelijk. We hebben hiervoor gekozen omdat het de keuzes letterlijk ‘open’ trekt van het ene uiterste tot het andere. Het biedt een perspectief waartussen kan gekozen worden, ook in domeinen waar we vaak dachten dat we geen of weinig keuze hadden. Bovendien biedt een dergelijke voorstelling het voordeel dat tegenstellingen duidelijker worden, discussie wordt daardoor aangewakkerd, en een goede discussie over doelstellingen is precies wat we nodig hebben aan het begin van een legislatuur. De hoofddoelstelling van de beleidsteasers is alvast om het beleid aan het denken te zetten, we hopen dat we daarin op deze manier in slagen.

De horizontale clusters of de organisatieondersteunende domeinen werden anders en korter aangepakt. Op die domeinen heeft de administratie meer verantwoordelijkheid, en de politici iets minder. We hebben daar dan ook geen keuzes geformuleerd. We poneren wel een richting waarin wij denken dat deze diensten moeten evolueren. Het is uiteraard ook aan politici om dit al dan niet te bevestigen; al verwachten we van hen in eerste instantie duidelijke keuzes op de beleidsdomeinen die zich rechtstreeks naar de burger richten.

Ambtelijk Memorandum

28

nieuwe denksporen

3.1 Grondgebonden zaken 3.1.1 Milieu en duurzame ontwikkeling I Omgevingsanalyse Samenwerkingsovereenkomst Sinds 1991 hebben we ieder jaar (met uitzondering van 2009) de samenwerkingsovereenkomst ‘milieu en natuur’, de vroegere milieuconvenant, ondertekend. Sinds 2002 gebeurt dit op basisniveau. In 2012 hebben 77 van de 308 Vlaamse gemeenten het basisniveau ondertekend.

195 hebben ingetekend op onderscheidingsniveau. In Vlaanderen zijn er 179 gemeenten met een duurzaamheidsambtenaar. Meerhout heeft er geen.

Milieuvergunningen In Meerhout zijn er een veertigtal klasse 1-inrichtingen, een honderdtal klasse 2-inrichtingen en naar schatting ongeveer vijfhonderd klasse 3-inrichtingen.

Afval Meerhout heeft een ver doorgedreven systeem van selectieve afvalinzameling. We voldoen hiermee ruimschoots aan het uitvoeringsplan huishoudelijke afvalstoffen.

De tarieven in Meerhout zijn laag in vergelijking met andere gemeenten van het IOK-werkingsgebied. Slechts 37,5 % van de kosten van afvalverwerking wordt rechtstreeks aan de burger aangerekend via de afvalfactuur. Het gemiddelde voor het IOK-werkingsgebied is 71,59 %.

De gemiddelde hoeveelheden ingezameld afval voor de diftargemeenten van het IOK-werkingsgebied bedraagt 57 kg gft per inwoner en 67 kg restafval per inwoner. In Meerhout is dit respectievelijk 74 kg gft en 80 kg restafval.

Kwaliteit water, lucht en bodem De luchtkwaliteitsindex in de omgeving van Meerhout is zeer goed tot uitstekend.

De oppervlaktewaterkwaliteit is over het algemeen aanvaardbaar. Op de meeste meetplaatsen zijn er echter vaak één of meer parameters die niet aan de norm voldoen.

De kwaliteit van de waterbodem is tamelijk goed (laagste prioriteit voor verder saneringsonderzoek).

Van de gronden die opgenomen zijn in het grondeninformatieregister zijn voor een oppervlakte van 66 hectare verdere maatregelen nodig. Voor 31 hectare is een sanering noodzakelijk. 7 hectare zijn al gesaneerd.

Ambtelijk Memorandum

29

II SWOT-analyse Sterktes Milieuvergunningsaanvragen worden meestal sneller dan de wettelijke termijn behandeld.

Meerhout heeft een ver doorgedreven systeem van selectieve afvalinzameling. Naast de huis-aan-huis inzameling van gft, papier en karton, PMD, restafval en grofvuil, is er ook nog een wijkinzameling van KGA en huis-aan-huis inzamelingen van gemengde metalen, textiel en glas. Vooral deze laatste fractie is vrij uniek in Vlaanderen, maar hieraan is wel een aanzienlijke kostprijs verbonden: ongeveer 38 000 euro/jaar. Inwoners kunnen ook terecht op het intercommunaal containerpark van IOK Afvalbeheer, waar het afval in circa dertig verschillende fracties kan worden aangeboden.

Tweemaal per jaar wordt een actie georganiseerd waarbij inwoners gratis hun snoeihout kunnen afleveren.

Kansen De nieuw opgerichte Interlokale Vereniging Milieuhandhaving Kempen biedt mogelijkheden om handhaving en toezicht beter te organiseren.

In de toekomst zal de omgevingsvergunning een groot deel bestaande vergunningenstelsels vervangen (milieuvergunning, stedenbouwkundige vergunning, natuurvergunning, kapmachtiging…). Ook zal binnenkort de mogelijkheid bestaan om vergunningsaanvragen volledig digitaal in te dienen. Dit biedt voordelen, maar anderzijds dient er nagedacht te worden hoe we de problemen die hiermee gepaard gaan zullen aanpakken.

Ambtelijk Memorandum

30

In de meeste gemeentelijke gebouwen ontbreekt een degelijke isolatie. Er zijn aanzienlijke subsidies mogelijk voor het aanbrengen van isolatie en het plaatsen van superisolerende beglazing.

Stimuleren van energiezuinig gedrag bij de inwoners: laten uitvoeren van een energiescan door de Energiesnoeiers, verdere samenwerking met de lokale entiteit in het kader van het Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost en deelname aan de Energie-infotoer van IOK.

Zwaktes Hoewel de gemeente de samenwerkingsovereenkomst over milieu en natuur ondertekent, blijft het thema duurzame ontwikkeling van ondergeschikt belang. Het aankopen van milieuverantwoorde producten door de gemeentelijke diensten vereist permanente aandacht. Momenteel is er geen centrale aankoopdienst. Vandaag is duurzaam aankopen nog te vaak een ad hoc kwestie van één ambtenaar of dienst en van enkele versnipperde aankopen hier en daar.

Milieuhandhaving blijft momenteel beperkt tot het reageren op klachten. Proactieve en geplande controles gebeuren bijna niet. Het aantal PV’s voor milieuovertredingen en milieu-inbreuken is zeer beperkt.

De organisatie van de gemeentelijke Milieuraad vraagt een aanzienlijke tijdsinvestering (naar schatting 1/12 VTE). De vraag kan gesteld worden of dit in verhouding staat tot de mogelijke positieve bijdrage die de adviesraad kan leveren. Ook is de dossierkennis van de meeste leden beperkt.

De hoeveelheid ingezameld gft en restafval ligt in Meerhout hoger dan de gemiddelde hoeveelheden voor de diftargemeenten van het IOK-werkingsgebied. Er worden compostvaten, compostbakken en wormenbakken tegen een verlaagd tarief aangeboden aan de inwoners, maar voor het overige is de compostmeesterwerking beperkt. Er is ook geen demoplaats voor thuiscomposteren in Meerhout.

Illegaal ontwijkgedrag in verband met afval (zwerfvuil, sluikstorten en sluikstoken) blijft een probleem. Openbare vuilbakken worden vaak onterecht gebruikt om huishoudelijk afval in te deponeren. Handhaving op dit vlak is een knelpunt.

Bedreigingen Slechts een klein deel van de kosten van de afvalverwerking worden rechtstreeks aan de burger doorgerekend. Jaarlijks neemt het aandeel kosten dat de gemeente ten laste neemt verder toe. Dit is niet langer haalbaar.

III Beleids-teasers Duurzame ontwikkeling Op het vlak van duurzame ontwikkeling zullen enkel de (wettelijk) verplichte en strikt noodzakelijke maatregelen genomen worden.  Intern: De gemeente zal een voortrekkersrol opnemen op het vlak van duurzame ontwikkeling.

Milieuverantwoord productgebruik door de gemeentediensten is een prioriteit. Duurzaam aanbesteden is de norm. Duurzaam betekent hierbij: ecologisch verantwoord, sociaal bekommerd, kostenefficiënt en gericht op een zich vernieuwende, groenere economie. Duurzaam aankoopbeleid zal ingebouwd worden in de algemene beleidsprocessen. Met andere woorden, we bouwen duurzaam aanbesteden systematisch in de aankoopprocedures in en beslissen dit voor het geheel van de organisatie. Op korte termijn zullen inspanningen geleverd worden om de gemeentelijke gebouwen energiezuiniger te maken.

Extern: Het sensibiliseren van inwoners en de scholen vormt een belangrijk aandachtspunt. Dit gebeurt zowel actief als passief. We denken hierbij aan: duurzaam bouwen, rationeel water- en energiegebruik, gebruik van duurzame grondstoffen, milieuzorg op school, duurzame mobiliteit, verkleinen van de ecologische voetafdruk …

Selectieve afvalinzameling en belasting op inzamelen en verwerken van afval De kostprijs voor de burger mag niet stijgen ten opzichte van het huidige niveau. De tarieven voor de verschillende fracties blijven zo laag als wettelijk mogelijk is. Om de kosten te beperken zal de dienstverlening beperkt worden tot wat wettelijk verplicht is. Dit houdt bijvoorbeeld in dat de huis-aan-huis inzameling van glas, de wijkinzameling van KGA en de gratis hakselcampagne van snoeihout zal worden stopgezet.  De gemeente zal minstens het huidige serviceniveau op het vlak van afvalinzameling behouden.

Thuiscomposteren zal sterker aangemoedigd worden door de middelen hiervoor extra te subsidiëren en een demoplaats voor thuiscomposteren in te richten. Om de kosten die hiermee gepaard gaan onder controle te houden, wenst het gemeentebestuur het principe de vervuiler betaalt maximaal toe te passen. Als streefcijfer wordt vooropgesteld dat 75 % van de kosten rechtstreeks aan de burger worden aangerekend via de retributies en belastingen op afval. De overige 25 % wordt met algemene middelen betaald.

31 Ambtelijk Memorandum

Handhaving De gemeente acht handhaving van ondergeschikt belang en is van oordeel dat de verantwoordelijkheidszin van iedere burger volstaat om het samenleven in goede banen te leiden.

Wetten en reglementen zijn er om de burger duidelijk te maken wat kan en niet kan. Enkel indien er formele klachten worden ingediend zullen de gemeentelijke of politiediensten optreden. In eerste instantie zal bemiddelend opgetreden worden. Slechts in uitzonderlijke situaties zal een proces-verbaal opgemaakt worden.  De gemeente zal in samenwerking met de politiediensten strikt toezien op de naleving van wetten en reglementen. Dit zal niet alleen gebeuren naar aanleiding van vragen en klachten van burgers, maar ook ambtshalve. Er zullen gemeentelijke vaststellers aangeduid worden voor het verbaliseren van overtredingen waarvoor dit wettelijk mogelijk is, bijvoorbeeld sluikstorten. Ambtshalve controles van milieu- en stedenbouwkundige vergunningen zullen sectoraal gebeuren, waarbij gespreid over verschillende jaren alle sectoren aan bod zullen komen.

Ook vrije velddelicten zullen streng worden aangepakt. Voor wat betreft het onderhouden van grachten, paden en beplantingen langs wegen en paden zullen de eigenaars en aangelanden op hun plichten gewezen worden. De gemeente kan overgaan tot het uitvoeren van bepaalde werken op kosten van eigenaars en aangelanden, indien dit wettelijk mogelijk is.

Naast deze harde vormen van handhaving zullen sensibilisatieacties uitgewerkt worden.

Gemeentelijke Milieuraad De organisatie van een gemeentelijke Milieuraad vraagt een aanzienlijke tijdsinvestering. De niet-bindende adviezen bieden meestal een beperkte meerwaarde en zorgen voor vertraging in de dossierafhandeling. Wettelijk gezien is een gemeentelijke Milieuraad niet verplicht. Om die redenen zal de gemeentelijke Milieuraad worden afgeschaft. ďƒ´ Om het draagvlak voor het gemeentelijk milieu- en natuurbeleid te verhogen zal de gemeentelijke Milieuraad extra kansen krijgen. Het gemeentebestuur zal over alle dossiers die een invloed hebben op milieu en natuur, advies vragen. Er wordt een flexibele procedure uitgewerkt, zodat dossiers op korte termijn kunnen geadviseerd worden. Van de leden zullen bijkomende inspanningen gevraagd worden om de kwaliteit van de adviezen te verhogen. Het gemeentebestuur zal voldoende administratieve ondersteuning voorzien.

3.1.2 Groen en natuur I Omgevingsanalyse 12 % van de oppervlakte van Meerhout bestaat uit bos (434 hectare). In 1900 was dit nog 14,1 %.

Het laatste decennium verdwijnt gemiddeld 1,2 hectare bos per jaar. Slechts 3,5 % van de bossen is openbaar bos. Meerhout is dus een relatief bosarme gemeente met weinig openbaar bos. Ongeveer 1,2 % van de oppervlakte van de gemeente wordt beheerd door een natuurvereniging. Voor 268 hectare bos (62 % van de totale bosoppervlakte) bestaat een toegankelijkheidsregeling.

47 % van de oppervlakte van Meerhout is in gebruik door de landbouw. 6 % hiervan is zonevreemd, dus niet gelegen in een agrarisch gebied volgens het gewestplan. 55 % van de landbouwgrond bestaat uit grasland. 43 % is maĂŻs. Ruim de helft van de landbouwbedrijven zijn rundveebedrijven.

Een kwart zijn paardenbedrijven.

In de woongebieden is tamelijk weinig groen aanwezig. In enkele straten is lage beplanting voorzien en staan jonge bomen. Woonstraten met oude bomenrijen zijn er quasi niet. De oppervlakte openbaar park is erg beperkt.

Ambtelijk Memorandum

32

II SWOT-analyse

Er is een goede samenwerking met de Bosgroep Zuiderkempen. Belangrijke realisaties zijn de opmaak van toegankelijkheidsreglementen, bosbeheerplannen, bestrijden van exoten en gezamenlijke houtverkopen. In de toekomst zal de samenwerking uitgebreid worden tot andere bosgebieden in Meerhout.

De haagplantactie en de jaarlijkse boomplantdag die sinds 1980 wordt georganiseerd, heeft voor heel wat bijkomend groen in de gemeente gezorgd.

Meerhout heeft een drevenbeheerplan laten opmaken. Hierdoor hebben we een duidelijke visie die zal gebruikt worden als leidraad voor het beheer van de dreven.

Kansen Door planmatig te werken, kan de werking geoptimaliseerd worden. Volgende plannen zijn in voorbereiding: een uitgebreid bosbeheerplan voor alle openbare bossen, een bermbeheerplan om te kunnen afwijken van de wettelijk vastgestelde maaidata van 15 juni (eerste maaibeurt) en 15 september (tweede maaibeurt), een plan voor het onderhoud van grachten …

De Groendienst en de dienst Openbare Werken kunnen geïntegreerd worden in één nieuwe dienst. Hierdoor kan het personeel van beide diensten ingezet worden afhankelijk van de behoeften op een bepaald ogenblik. Voor burgers is er één aanspreekpunt. Ook bij de schepenmandaten kan hiermee rekening gehouden worden (één schepen voor beide diensten).

Zwaktes De Groendienst en de dienst Openbare Werken zijn twee afzonderlijke diensten, zowel op administratief als uitvoerend vlak.

Ook de bevoegdheidsverdeling van de schepenen is hierop afgestemd. Dit is historisch zo gegroeid. Toch worden hierdoor de personen en middelen niet op de meest efficiënte wijze ingezet.

Er wordt nog teveel op vraag van de burger gehandeld. Een groot aantal entiteiten worden door de gemeentelijke diensten onderhouden, hoewel dit strikt genomen niet de taak is van het gemeentebestuur.

Een duidelijke visie over serviceniveau van het onderhoud van het openbaar domein ontbreekt. Het is niet altijd duidelijk wat een burger van de gemeente mag verwachten.

Bedreigingen Vanaf 2015 is het gebruik van bestrijdingsmiddelen op het openbaar domein niet meer toegelaten. Het gebruik van bestrijdingsmiddelen werd de voorbije jaren weliswaar beperkt, maar een nulgebruik vergt bijkomende inzet van personeel en middelen.

Het onderhoud en herstel van paden, Trage Wegen en recreatieve routes is een belangrijk aandachtspunt. Het spanningsveld tussen de volgende elementen is de laatste jaren toegenomen: • recreatief gebruik van deze paden en wegen is toegenomen door de sterke promotie ervan • vrijwillig of gedwongen onderhoud door de eigenaars en aangelanden is afgenomen • het aantal arbeidskrachten bij de gemeentelijke buitendiensten zal om financiële redenen afgebouwd moeten worden.

Er is nood aan een duidelijke visie op dit vlak.

In het verleden werden heel wat initiatieven genomen en infrastructuurwerken uitgevoerd, waarbij onderhoud en nazorg belangrijk zijn. Dit wordt moeilijker, gezien de slinkende financiële middelen.

33 Ambtelijk Memorandum

Sterktes De grachten en waterlopen worden goed onderhouden in Meerhout. De Groendienst ruimt ook een groot aantal private grachten.

Hieraan is wel een aanzienlijke kostprijs verbonden. De vraag kan gesteld worden of deze uitgebreide dienstverlening moet behouden blijven.

III Beleids-teasers Serviceniveau en taakverdeling over onderhoud van openbaar en privaat domein De gemeente zal ingaan op elke vraag van burgers die betrekking heeft op het onderhoud van het openbaar domein of gronden in eigendom van het gemeentebestuur. Voor wat betreft private eigendommen zal de gemeente eveneens gratis optreden indien de gevraagde werken een invloed hebben op het openbaar domein.  De gemeentelijke diensten onderhouden enkel het openbaar en privaat domein in beheer van de gemeente. Dit wordt zeer strikt toegepast. Indien een ander openbaar bestuur of private eigenaar onvoldoende optreedt, zullen de gemeentelijke diensten het werk uitvoeren en worden de kosten aangerekend.

Werkplanning door de gemeentelijke diensten De gemeente bepaalt duidelijk welke dienstverlening inwoners mogen verwachten van de gemeente en welke niet. De afspraken zullen strikt worden toegepast. Er zal niet worden ingegaan op vragen om af te wijken van de afgesproken regeling en timing om de reguliere werking niet in het gedrang te brengen.  De gemeente zal voor het uitvoeren van werken door de gemeentelijke diensten een flexibele werkwijze hanteren. Elke vraag zal individueel bekeken worden. Indien een opdracht door de gemeentelijke diensten kan uitgevoerd worden, zal er op korte termijn gevolg gegeven worden, door deze vragen voorrang te geven op de reguliere werking van de diensten.

Personeelsbeleid buitendiensten De gemeente hecht veel belang aan tewerkstelling van sociaal zwakkeren en wil deze groep extra kansen en begeleiding bieden. Dit impliceert dat opdrachten niet altijd op de meest efficiënte wijze zullen worden uitgevoerd, maar wel met respect voor de beperkte mogelijkheden van werknemers uit de kansengroep.  De gemeente wil een performante organisatie zijn met minimale inzet van personen en middelen.

Er zullen hiervoor enkel vakbekwame medewerkers worden ingezet. De Groendienst en de dienst Openbare Werken worden volledig geïntegreerd in één nieuwe dienst. Dit vereist een drastische reorganisatie en beslissingen die niet altijd populair zullen zijn.

Meerhout als groene gemeente Meerhout wil maximaal inzetten om het imago als groene gemeente te benadrukken.

Verwevenheid van natuur en groen met andere functies is van groot belang: behoud en uitbreiden van het bestaande groen in woonomgevingen en het agrarisch gebied, maximaal toegankelijk maken en/of houden van bos- en natuurgebieden met respect voor natuurontwikkeling, bosuitbreidingen, aanleggen van parken … Dit impliceert ook een streng beleid om het bestaande groen maximaal te behouden, ook op private eigendommen.  Groen en natuur zullen vooral geconcentreerd worden in bos-, natuur- en valleigebieden.

Verwevenheid met andere functies blijft beperkt. Het groen in de woon- en landbouwgebieden mag de hoofdfunctie van deze gebieden niet hinderen.

Ambtelijk Memorandum

34

3.1.3 Ruimtelijke ordening en huisvesting I Omgevingsanalyse Woningbehoefte Een analyse van de bevolkingsgegevens in Meerhout levert een aantal vaststellingen op die van belang zullen zijn voor het gemeentelijke woonbeleid. Er is gebruik gemaakt van de gegevens vanuit het woonplan, waar een analyse gebeurde van bevolkingsgegevens van 1999-2008.

In vergelijking met de omliggende gemeenten kenmerkt Meerhout zich door een eerder beperkte bevolkingstoename. De meeste inwoners (58 %) zijn woonachtig in de deelgemeente Meerhout, die ook de sterkste groei kent.

Meerhout groeit voornamelijk door migratie. Het migratiesaldo is voor alle leeftijdsklassen positief, maar het zijn vooral de jongeren (< 20 jaar) die het sterkste in omvang toenemen door een netto-inwijking. Meer dan de helft van de migratiebewegingen vinden plaats tussen de buurgemeenten. De grootste instroom kan genoteerd worden vanuit Geel, terwijl Balen de meeste inwoners (netto) aantrekt uit Meerhout.

De leeftijdsopbouw wijkt enigszins af door het lage aandeel jongeren en relatief veel ouderen (> 65 jaar). Ook in Meerhout doen zich de processen van ontgroening en vergrijzing voor. Zowel het aantal jongeren als het aantal starters (20-34 jaar) neemt af. Het aantal 65-plussers neemt daarentegen toe, waarbij vooral de 80-plussers talrijker worden (vergrijzing in de vergrijzing).

Het aantal huishoudens neemt tijdens de beschouwde periode (1999-2008) sterk toe in Meerhout.

De gemiddelde gezinsgrootte is afgenomen tot 2,44 in 2008. De samenstelling van de huishoudens wijzigt wel door verschillende maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het toenemend aantal alleenstaanden en éénoudergezinnen.

Meerhout Balen Geel Ham Laakdal Mol Arr. Turnhout Prov. Antwerpen Vlaams Gewest

aantal huishoudens 1999 3.435 7.350 13.061 3.507 5.588 12.251 154.102 677.612 2.373.796

2008 3.880 8.347 14.820 3.963 6.142 13.824 172.670 729.162 2.576.974

gemiddelde gezinsgrootte index 113,0 113,6 113,5 113,0 109,9 112,8 112,0 107,6 108,6

1999 2,65 2,59 2,50 2,63 2,62 2,53 2,59 2,39 2,46

2008 2,44 2,45 2,36 2,50 2,43 2,39 2,44 2,32 2,36

index 92,1 94,6 94,4 95,1 92,7 94,5 94,2 97,1 95,9

Bron: FOD Economie – Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Dienst Demografie Tabel 1: aantal private huishoudens en gemiddelde gezinsgrootte

35 Ambtelijk Memorandum

Het gemiddelde inkomen neemt doorheen de jaren toe in Meerhout. Toch blijkt dat een behoorlijk aantal gezinnen in aanmerking kunnen komen voor een sociale huur- of koopwoning. Het komt er dus op aan om voldoende betaalbare huisvestingsmogelijkheden te voorzien.

Het kleiner worden van de gezinnen, de toename van de oudere bevolking en de afname van het aandeel jongeren zullen hun gevolgen hebben op de woningbehoefte. De trend van het louter voorzien van vrijstaande ééngezinswoningen gaat voorbij aan deze realiteit. Er ontstaat immers een behoefte aan kleinere, aangepaste woningen.

Omwille van honkvastheid worden vele grote oudere gezinswoningen slechts door één of twee personen bewoond. Het fenomeen onderbewoning is sterk aanwezig bij ouderen en zal toenemen naarmate de bevolking ouder wordt. Onderbewoning vormt een probleem in het kader van duurzaam ruimtegebruik en betaalbaar wonen.

Woningaanbod Wat betreft de woningkwaliteit zijn op gemeentelijk niveau enkel de cijfers van de socio-economische enquĂŞte van 2001 voorhanden. Aangezien deze cijfers zeker voor het onderwerp woningkwaliteit te gedateerd zijn, wordt op dit deel van het aanbod niet verder ingegaan.

Uit de gegevens van het kadaster blijkt dat in de periode 2007-2012 het totale kadastrale inkomen van de appartementen in Meerhout steeg met 114 %. Het KI van appartementen in Meerhout maakte in 2012 2,5 % uit van het totale KI van alle bebouwde ruimte in Meerhout. Meerhout kende in de beschouwde periode dus een sterke toename aan appartementen. Ten opzichte van de hogere administratieve niveaus blijft het aandeel appartementen echter beperkt namelijk 6,1 % in het arrondissement Turnhout en 13,5 % in de provincie Antwerpen, wat het landelijke karakter van Meerhout onderstreept. Het aandeel appartementen is echter wel vergelijkbaar met dit van omliggende kleine gemeentes (Laakdal 2,37 %, Ham 4,91 %).

De vastgoedprijzen nemen ook in Meerhout in de periode 1999-2009 toe. Nochtans kunnen in Meerhout nog goedkopere gronden, woningen of appartementen gekocht worden in vergelijking met de hogere administratieve niveaus. In vergelijking met de omgeving zijn deze vastgoedprijzen ook laag, maar niet uitzonderlijk laag. De relatief lagere vastgoedprijzen veroorzaken mede de sterke immigratiedruk die Meerhout kent. Hierdoor wordt het voor de (minder begoede) lokale inwoners moeilijker om betaalbare woningen of bouwgronden in de eigen gemeente te verwerven.

Economisch profiel In de loop van de jaren heeft de secundaire sector in Meerhout sterk aan belang moeten inboeten.

Hierdoor is de industrie in Meerhout niet langer de belangrijkste bron van tewerkstelling. Al groeit de secundaire sector wel opnieuw de laatste jaren. Deze groei kan wellicht gezien worden in het licht van de nieuwe ontwikkeling van de KMO-zone langs de Ambachtsstraat en de industriezone langs de Nijverheidsweg. Het belang van de tertiaire en van de quartaire sector neemt toe. Samen vertegenwoordigen deze twee sectoren ongeveer 70 % van de tewerkstelling, wat duidelijk aantoont dat de gemeente sterk gericht is op diensten.

Tabel 2: tewerkstelling in Meerhout 2009

Ambtelijk Memorandum

36

Bron: RSZV en Steunpunt WSE; bewerkingen POM Antwerpen Tabel 3: zelfstandigen in Meerhout 2009

Tabel 2 geeft een overzicht van de tewerkstelling in Meerhout per sector. Een aanwezigheidsindex groter dan 1 wijst op een sterkere dan gemiddelde vertegenwoordiging. Een cijfer kleiner dan 1 op een minder dan gemiddelde vertegenwoordiging. Ten opzichte van het arrondissement Turnhout heeft Meerhout een oververtegenwoordiging van de quartaire sector met 27 %. Daarnaast valt, in vergelijking met het arrondissement, vooral de zeer beperkte aanwezigheid op van de primaire sector met een ondervertegenwoordiging van 81 %. Als we echter naar de zelfstandigen kijken (tabel 3), zien we dat de primaire sector daar oververtegenwoordigd is ten opzichte van de hogere administratieve niveaus.

II SWOT-analyse Zwaktes - Verlinting: de verbindingswegen tussen de verschillende gehuchten zijn voor een groot deel bebouwd.

- De vrijliggende kavels zijn niet gelijk verdeeld over de verschillende gehuchten (weinig aanbod in Zittaart).

- Wat betreft het sociaal woonaanbod is een relatief laag percentage huurwoningen beschikbaar.

- Het ontbreken van een gemeentelijk handhavingsbeleid. Een gemeentelijk handhavingsbeleid moet een slagkrachtige vervolging van stedenbouwkundige en milieuovertredingen mogelijk maken.

Kansen - De aanwezige binnengebieden bieden de mogelijkheid om aan kernverdichting te doen.

- In de directe omgeving van de kern van Meerhout zijn er verschillende percelen in eigendom van de gemeente die zowel mogelijkheden bieden naar een groene invulling van de publieke ruimte, als ruimte laten voor gemeenschapsvoorzieningen.

- Aan het bedrijventerrein Zeggeman is een mogelijkheid om een tweede fase te ontwikkelen.

- Nieuwe inzichten naar duurzame ontwikkeling van verkavelingen kan leiden tot kwaliteitsvol wonen. (IT-profiel: bouwprofiel waarbij onder andere rekening gehouden wordt met bezonning).

- Het dorpscentrum biedt potenties voor de verdere kwalitatieve uitbouw van een commercieel centrum, dit kan bovendien de attractiviteit van de kern als woonklimaat bevorderen.

Bedreigingen - Het grote aanbod aan meergezinswoningen met vaak zeer kleine appartementen of studioâ&#x20AC;&#x2122;s kan problemen naar woonkwaliteit opleveren.

- Het parkeren kan niet altijd opgevangen worden op het eigen terrein waardoor de parkeerdruk op het openbaar domein toeneemt.

- Altijd toenemende mobiliteitsdruk in het dorpscentrum heeft een negatieve impact op de belevingswaarde rond het marktplein.

37 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - De gemeente Meerhout beschikt cfr. de woonbehoeftestudie over voldoende kavels om de bevolkingsaangroei en groei door migratie op te vangen.

- De al geplande projecten van de huisvestingsmaatschappijen maken dat het sociaal objectief voor Meerhout in principe vlot realiseerbaar is.

- Er is een clustering van zorg- en gemeenschapsfuncties vlakbij de kern.

- De aanwezigheid van uitgebreide voorzieningen voor ouderen en personen met een handicap.

III Beleids-teasers Ad-hoc beslissing op basis van preadviesvragen en vergunningsaanvragen gebaseerd op de eerder aangenomen visie in andere gelijkaardige dossiers.  Opmaak RUP’s waarin de visie uitgewerkt in het GRS bindend wordt vastgelegd. Bijvoorbeeld de opmaak van een kernRUP waar de bebouwingsmogelijkheden in de kernen worden vastgelegd.

Er worden geen controles uitgevoerd van afgeleverde vergunningen. Het handhavingsbeleid is enkel gebaseerd op klachtenbehandeling, waarbij wordt getracht een oplossing te vinden via regularisatie of herstel in de oorspronkelijke toestand vooraleer wordt overgegaan tot de opmaak van een proces-verbaal.  In een handhavingsplan kan het gemeentestuur eigen prioriteiten leggen binnen de overtredingen die niet onder de bevoegdheid van het Vlaams gewest vallen. Er worden duidelijke richtlijnen opgenomen over het omgaan met overtredingen, met een afgelijnd stappenplan in afspraak met de politie.

De dienstverlening beperkt houden tot de taken die wettelijk verplicht zijn. Dit maakt dat de administratie zich kan focussen op de behandeling van dossiers.  Klantgerichte aanpak waarbij de burger zoveel mogelijk bijgestaan wordt bij bijvoorbeeld het indienen van de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning. Ook een apart woonloket als centraal aanspreekpunt voor alle woongerelateerde vragen kan kaderen binnen deze visie. Hier worden inwoners bijgestaan bij bijvoorbeeld het aanvragen van premies …

De woningmarkt laten bepalen door vraag en aanbod. In principe leidt dit in een vrije markt tot een evenwicht. Speculatie kan echter het aanbod beperken met prijsstijgingen tot gevolg en potentiële kopers kunnen verplicht worden te huren.  Inspelen op de woningmarkt door het voeren van een beleid rond leegstand, onbebouwde percelen, verwaarlozing …Een actief huisvestingsbeleid voeren waarbij gewaakt wordt op de woningkwaliteit.

In de vergunningverlening betekent dit bijvoorbeeld minimale oppervlaktenormen zowel voor binnen- als buitenruimte toepassen.

Ambtelijk Memorandum

38

3.1.4 Publieke infrastructuur I Omgevingsanalyse Wat betreft publieke infrastructuur valt het onmiddellijk op dat Meerhout relatief veel eigen wegen heeft, met name 1461 km. Dit is weliswaar lager dan de 161 km wat zowel het gemiddelde is van gemeenten in de Belfius V4-cluster en het Vlaamse gemiddelde, maar die gemiddelde gemeenten zijn beduidend groter. Anders gesteld: wij hebben duidelijk veel wegen in functie van het aantal inwoners (ook in vergelijking met de Belfius V4-cluster) en veel wegen in functie van de oppervlakte. Of nog anders: veel wegen in vergelijking tot het aantal belastingbetalers.

Op die gemeentewegen worden jaarlijks ongeveer 21 000 000 km (met de wagen) afgelegd of 126 0002 km per kilometer verharde weg. In Vlaanderen ligt dit op 233 000 km. We hebben dus veel verharde gemeentewegen en die zijn relatief weinig bereden. Een typische situatie voor een landelijke gemeente zo lijkt. Het is echter interessant op te merken dat verschillende landelijke gemeenten in ons arrondissement heel wat minder wegen hebben: • Laakdal: 142,1 km • Arendonk: 95,8 km • Merksplas: 76,8 km • Beerse: 140,1 km • Olen: 106,8 km • Dessel: 74,7 km • Oud-Turnhout: 119,3 km • Grobbendonk: 108,6 km • Turnhout: 199,6 km • Herentals: 186,3 km • Vorselaar: 59,5 km • Herenthout: 74,9 km • Vosselaar: 67,0 km • Hulshout: 97,3 km Veel wegen betekent uiteraard ook veel uitgaven aan het onderhoud van deze wegen. De gewone uitgaven voor verkeer bedroegen in 2010 ongeveer 183 euro per inwoner, ver boven het Vlaamse gemiddelde van 113 of het gemiddelde van de Belfius-cluster van 132 euro. Daarin zit niet het buitengewoon onderhoud van wegen (per jaar van 300 000 tot 500 000 euro) of de volledige vernieuwing van straten zoals de Zijstraat of Engstraat. Het is dus niet overdreven te stellen dat het wegennet zwaar op de gemeentelijk financiële maag ligt.

Bovenstaande maakt abstractie van onverharde wegen waarvan geen vergelijkbare cijfers te vinden zijn.

1 2

Cijfers in deze alinea uit financieel profiel opgemaakt door Belfius; de cijfers uit www.lokalestatiestieken.be liggen iets hoger.

Cijfers in deze alinea uit www.lokalestatistieken.be van 2005.

39 Ambtelijk Memorandum

Wat betreft gebouwen in eigendom van de gemeente zijn weinig tot geen vergelijkende cijfers te vinden, we moeten dus voorzichtig zijn met uitspraken. Toch lijken twee elementen het vermelden waard.

In eerste instantie zien we dat Meerhout eigenaar is van een aantal gebouwen die beschermd zijn en/of een waardevol historisch karakter hebben. We denken onder andere aan het historisch gedeelte van het gemeentehuis, de Prinskensmolen, de toren van de St.-Trudokerk, de kapel (en het klooster) in de Gasthuisstraat en de pastorie naast het gemeentehuis. De drie laatste zijn bovendien aan renovatie toe. Verder zijn er nog (niet-geklasseerd, maar wel waardevol) het schoolgebouw in de Schoolstraat waar dringend werken noodzakelijk zijn en het gebouw waar momenteel de gemeentelijke bibliotheek is ondergebracht. Tot slot zijn er nog kleinere waardevolle stukjes erfgoed zoals kapellen. Het is dus allerminst denkbeeldig dat de renovatie en het onderhoud van dit waardevol erfgoed financieel moeilijk te dragen zal zijn. Keuzes dringen zich hier op.

Het tweede element dat opvalt is dat de gemeente over relatief veel eigendommen beschikt die dienen voor de eigen werking en/of leeg staan. We denken aan het gemeentehuis, het historisch gedeelte van het gemeentehuis met een toekomstig ceremoniële functie, de aangrenzende pastorie, het oude én nieuwe woonzorgcentrum, de gebouwen aan de bibliotheek én bko, de werkhallen aan de Eindhoutsebaan en Boerenkrijglaan. Ook hier is het duidelijk dat de gemeente niet alles kan onderhouden, of minstens, dat dit een financiële molensteen om de nek is.

II SWOT-analyse

Ambtelijk Memorandum

40

Sterktes - De (verharde) gemeentewegen zijn over het algemeen goed en netjes onderhouden. De wegen liggen er gemiddeld beter bij dan die van het gewest.

- Hetzelfde geldt voor pleintjes en parken. Ze liggen er over het algemeen erg netjes bij als je vergelijkt met andere gemeenten.

- De gebouwen voor de eigen werking zijn ruim voldoende en belangrijke delen daarvan zijn nieuwbouw of recent (gedeeltelijk) gerenoveerd. De staat van ons eigen patrimonium voor eigen werking is dus relatief goed.

Zwaktes - Onderhoud en renovatie van gemeentelijke wegen gebeurt niet altijd op objectieve basis. Soms worden wegen hersteld of heraangelegd die nog niet aan onderhoud toe waren of omgekeerd. Het ontbreekt aan een goede vergelijkende analyse over de staat van een weg(dek).

- Onverharde wegen werden vroeger beter onderhouden. Door de druk van andere werkzaamheden op de buitendiensten komen we niet meer toe aan het (preventief) onderhoud van deze wegen.

- De aansturing van gemeentelijke buitendiensten laat soms te wensen over.

Het efficiënt en effectief inzetten lukt niet altijd. Er moet fors geïnvesteerd worden in de stuurbaarheid in functie van strategische doelstellingen en wensen van klanten. Het ontbreekt ook aan coördinatie tussen de Groendienst en Openbare Werken.

Kansen - Aanwerving van een manager grondgebonden zaken biedt kansen op een betere en meer gecoördineerde aansturing van de buitendiensten.

- Vele personeelsleden op de buitendienst zijn gemotiveerd en meer en meer gespecialiseerd. Er is ook een relatief grote veranderingsbereidheid.

- De reorganisatie met het ocmw biedt schaalvoordelen voor het ocmw op het vlak van groenonderhoud, en expertise voor de gemeente over het snelle en adequate klein onderhoud van de eigen gebouwen waar het ocmw-team erg goed in scoort. Het biedt ook mogelijkheden voor de inschakeling van een derde ploegbaas.

Bedreigingen - Financieel is het huidige investerings- en onderhoudsritme in wegen niet veel langer houdbaar. Er vloeit erg veel geld naar verkeer en de wegen.

- Een gedeelte van ons historisch waardevol onroerend erfgoed is dringend aan renovatie toe.

- De buitendiensten zijn erg sterk bemand in vergelijking met andere gemeenten.

Er is in het verleden geïnvesteerd in vele tewerkstellingsplaatsen op de vloer, weinig in sturing, coördinatie en efficiënt werken.

- Het groot rollend materiaal van de buitendiensten is verouderd of in slechte staat.

- Verwachtingen van burgers zijn erg groot.

Na een melding verwachten zij een onmiddellijke reactie of herstelling. Dit is moeilijk in overeenstemming te brengen met slinkende middelen en een kleinere buitendienst. Het lijkt er op dat verwachtingen van burgers erg getemperd zullen moeten worden. Het serviceniveau lijkt omlaag te moeten.

- Mogelijke interne discrepanties in vergoedingen van personeel door de samenwerking met het ocwm.

III Beleids-teasers Het onderhoud van pleinen en wegen moet in de toekomst minstens even goed blijven gebeuren. Netheid van het openbaar domein hangt immers sterk samen met het veiligheidsgevoel van mensen. Bovendien reageren we alert (snel) op meldingen over mankementen in de weginfrastructuur of pleinen.  De intensiteit waarmee nu werken worden uitgevoerd, heeft zijn kostprijs en is op termijn onbetaalbaar. In het onderhoud zullen keuzes gemaakt worden worden, niet elke scheur in het wegdek zal onmiddellijk hersteld kunnen worden. Dergelijke prioriteiten moeten op objectieve basis beslist worden en het is dus niet zo dat op elke melding een curatieve actie volgt.

Bij grote infrastructuurprojecten voert de gemeente een gestructureerd inspraaktraject.

Bevolking wordt actief van begin tot einde van het project betrokken. De nadruk ligt daarmee op aansturing van dit traject vanuit de gemeente en op het collectief communiceren.  De huidige communicatie bij grote infrastructuurprojecten is voldoende. Vele mensen zijn tevreden en wensen niet verder of meer betrokken te worden. Eventuele klagers worden individueel te woord gestaan. De nadruk ligt dus op incidentgebonden communicatie, gebeurt individueel en wordt intensief gestuurd door politici.

In Meerhout hebben verschillende verenigingen (cultuurverenigingen, sportverenigingen, socio-culturele verenigingen …) of groepen nood aan huisvesting.

Het grote aantal gebouwen van de gemeente en het ocmw is aldus een troef om iedereen zijn stek te geven, ook al kost het onderhoud hiervan de gemeente veel geld.  Alle gebouwen in ere houden kost handenvol geld dat elders beter gebruikt kan worden. Infrastructuur van de gemeente die niet door de gemeente gebruikt wordt, moet of verkocht of afgebroken worden. Zo kunnen gemeente en ocmw bijvoorbeeld niet én een nieuw woonzorgcentrum onderhouden én ook het oude nog overeind houden.

Minstens moet een gelijksoortig volume vervreemd worden zodat het onderhoud niet meer ten laste is van de gemeente.

Ambtelijk Memorandum

41

3.2 Persoonsgebonden zaken 3.2.1 Veiligheid en mobiliteit I Omgevingsanalyse Mobiliteit en verkeer Mobiliteit in Meerhout is geen eenvoudige klus. De oorzaak daarvan ligt in de vele gewestwegen die de gemeente Meerhout rijk is. Deze wegen zorgen ervoor dat Meerhout met betrekking tot mobiliteit een transitgemeente is tussen enerzijds de N71 (ring Geel-Mol-Lommel) en de E313 met op/afritten te Ham en Geel-Oost.

Normaliter moet het verkeer komende vanuit Lommel en Mol richting E313 de ring (N71) gebruiken (en vice versa). Doch zorgt de verkeersdrukte en de flessenhals te Mol-Ezaart ervoor dat het transitverkeer de N71 verlaat en de gewestwegen van Meerhout als voorkeursroute gaat gebruiken. En dat het doorgaande auto- en vrachtverkeer een ideale route heeft, kan men zelfs beschouwen als een understatement. Vanuit Mol tot aan het kruispunt met de Nieuwe Baan heeft het verkeer slechts één obstructie in de vorm van een rotonde te Zittaart.

Dit aanbod van gewestwegen impliceert automatisch dat heel veel vrachtverkeer wordt gegenereerd vanuit deze gewestwegen. Dit vrachtverkeer heeft momenteel nog altijd de mogelijkheid om Meerhout via drie gewestwegen te doorkruisen, namelijk via - de N110: Molsebaan-Molenstraat-Violetstraat-Markt-Veldstraat-Weversberg-Burgemeester Adriaensenlaan-Gestelsesteenweg (verbinding tussen Mol en E313-Ham) - de N102: Beerstraat-Bevrijdingslaan-Eindhoutsebaan (verbinding tussen Mol en E313-Geel-Oost) - de N126: Kiezel (verbinding tussen Geel en Tessenderlo).

Aangezien een gemeentebestuur geen bevoegdheid heeft om verkeersmaatregelen op te leggen op gewestwegen, kan zij enkel de negatieve gevolgen in verband met verkeersleefbaarheid op de gemeentewegen binnen haar mogelijkheden trachten te beperken.

Willen we een duurzame structurele oplossing geven aan de slechte verkeersleefbaarheid omwille van de gevolgen van het doorgaande verkeer, dan kunnen deze problemen slechts aangepakt worden op intergemeentelijk en bovenlokaal vlak. Het is enkel daar dat de verkeersstromen kunnen worden afgeremd en gekanaliseerd zodanig dat de transitfunctie kan worden verminderd.

Ambtelijk Memorandum

42

Openbare veiligheid Natuurrampen, gevaarlijke stoffen in bedrijven en transporten … het zijn parameters die (helaas) een belangrijker aandeel krijgen in een gemeentelijk veiligheidsbeleid. Gekend zijn de hulpdiensten politie en brandweer en de medische diensten, die als eerste worden vernoemd wanneer men het over veiligheid heeft. Doch is het verwachtingspatroon van de burger niet enkel gericht op de bestrijding van incidenten, maar meer op het inschatten van mogelijke risico’s. Dit betekent dat aanvragen van diverse pluimage meer en meer dienen te worden gescreend naar veiligheid.

Eenvoudig is het alleszins niet om diverse risico’s correct in te schatten en af te wegen.

Meerhout als kleine landelijke gemeente wordt dan ook dikwijls bedeeld met een lager risiconiveau. Niets is minder waar. Een risico-analyse van Meerhout met betrekking tot

mogelijke risico’s resulteert in een gemeente met een meer dan modaal risiconiveau. Zonder expliciet in detail te treden vormen onder andere het seveso-bedrijf Exxon, ligging binnen een nucleaire zone, doorkruising van de dorpskern door verschillende gewestwegen, het aanwezig zijn van waterwegen en een sas, een autosnelweg… niet te onderschatten risico’s met betrekking tot de openbare veiligheid.

Dit betekent dat in alle besluitvormingen openbare veiligheid een belangrijke factor dient te spelen.

II SWOT-analyse

Kansen - Het creëren van een meer autonoom gemeentelijk verkeersbeleid door bv. het overnemen van gewestwegen kan het passief gedrag van het ondergaan van mobiliteitsproblemen (veroorzaakt door het verkeer op de gewestwegen) doen omslaan in een doordacht en constructief mobiliteitsbeleid waarbij een beter evenwicht kan worden gevonden tussen lasten/lusten.

- Handhaving wordt een zeer belangrijk thema de volgende jaren.

Gemeentebesturen krijgen zelf de kans om diverse vormen van overlast (soms eigen aan de gemeente) beter onder controle te krijgen door middel van een goed uitgebouwd handhavingsbeleid waarbij een juist evenwicht wordt gevonden tussen gemeente – politie – bovenlokale samenwerkingsverbanden.

Zwaktes - De aandacht is vooral uitgegaan naar het (toekomstig) beveiligen van weggebruikers omwille van de drukke doorgaande verkeersstromen, bijvoorbeeld van aanleggen fietspaden. De aandacht had tevens mogen gaan naar de ontmoediging van deze doorgaande verkeersstromen.

- Er is een weinig geïntregreerde benadering van mobiliteit in samenspraak met ruimtelijke ordeninginfrastructuur, wat leidt tot naderhand dikwijls onoplosbare mobiliteits- en onveiligheidsproblemen.

- Mobiliteit en verkeer worden te dikwijls bekeken als een klein lokaal probleem, bijvoorbeeld het verbeteren van de doorstroming in een straat, zonder de bovenlokale problematiek (wat is de reden van de drukke doorgaande verkeersstroom) in beschouwing te nemen.

Bedreigingen - Bovengemeentelijke ontwikkelingen met betrekking tot bedrijvenzones gaan een zeer nadelige impact hebben op het vracht- en doorgaand verkeer doorheen Meerhout. Belangrijke verkeersmaatregelen (tonnagebeperkingen, …) dringen zich op.

- Bovengemeentelijke verkeersdwangmaatregelen (bv. invoeren tonnagebeperkingen Ham) die leiden tot het afwimpelen van mobiliteitsoverlast gaan een belangrijke impact hebben op de verkeersleefbaarheid van het dorpscentrum. Een continue screening van bovenlokale verkeersstromen blijft enorm belangrijk.

- De slinkende overheidsmiddelen in verband met onderhoud van wegen gaan vooral het onderhoud van de gewestwegen geen goed doen. De slechte kwaliteit van gewestwegen geeft steeds een negatieve afspiegeling naar het gemeentelijk mobiliteitsbeleid.

43 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - Een nieuw gemeentelijk snelheidsbeleid heeft geresulteerd in een sterke vermindering van verkeersborden. De snelheidszoneringen zijn een mooie combinatie van de beoogde doelstelling (snelheidsverlagingen) en een betere duurzame onderhoudsoplossing (minder borden = minder financiële impact = minder onderhoud).

- Het gemeentebestuur durft zich engageren om het intergemeentelijke dossier van fietspaden langs de Kiezel (N126) en de Burgemeester AdriaensenlaanGestelsesteenweg (N110) op te starten desondanks het feit dat zij geen wegbeheerder zijn en geen uitgebouwde mobiliteitsdienst heeft.

- De goede relaties met politie en brandweer zorgen ervoor dat er altijd een goed onderbouwde besluitvorming is vanuit de burgemeester met betrekking tot thema’s rond openbare veiligheid.

III Beleidsteasers Er wordt ingezet op de ontwikkeling van nieuwe bedrijvenzones. De overlast die dit met zich meebrengt op het gebied van mobiliteit moet dan ook worden beschouwd als collateral damage.  Bij het ontwikkelen van een industriezone wordt nagegaan of er een goed evenwicht is tussen de baten/lusten. Wanneer mobiliteitsoverlast wordt gegenereerd, dan moet aangetoond worden dat er ook een positieve kant is aan het verhaal, bijvoorbeeld een sterk verhoogde lokale tewerkstelling in deze bedrijvenzones.

Het huidige mobiliteitsklimaat richt zich op doorgaande verkeersstromen. Er moet voor gezorgd worden dat Meerhout een veilige transitgemeente wordt en de infrastructuur moet daaraan worden aangepast.  De huidige mobiliteitsdruk werpt de functie van Meerhout als transitgemeente omver.

De piste van transitgemeente kan enkel worden weerhouden door het aanleggen van een omleidend wegennet om de verkeersleefbaarheid voor de lokale bevolking te behouden. De enige andere mogelijkheid is onderzoek te verrichten naar alle mogelijke modaliteiten met diverse wegbeheerders voor het afbouwen van doorgaande verkeersstromen.

In het huidige lokaal economisch gegeven primeert koning auto om de lokale middenstand zo goed als mogelijk te bedienen. Dit betekent dat het parkeerbeleid en de verkeerssturing zo dienen te gebeuren dat lokale middenstand zo goed als mogelijk kan worden bediend.  Het gemeentebestuur creëert een autoluwe winkelzone in het Meerhoutse centrumgebied waarbij het bestemmingsverkeer naar randparkings wordt geleid en waar de voetganger alle mogelijkheden krijgt om in een groene(re) omgeving zich te ontspannen en te winkelen. Dit gebied is tevens eenvoudig inzetbaar om evenementen te organiseren.

Depenalisering kan worden bekeken als de toekomstige sleutel om een (inter)gemeentelijk handhavingsbeleid uit te werken. Dit geeft een gemeentebestuur alle mogelijkheden om snel in te spelen op diverse vormen van overlast. Ook kan de handhaving ervan door een gemeentebestuur naar eigen voorkeur worden ingepland door het inschakelen van bijvoorbeeld gemeenschapswachten of gemachtigde ambtenaren.  De politie uw vriend is zeker een belangrijke visie over community policing, maar er moet ook speciale aandacht gericht worden naar het repressieve karakter in het kader van de naleving van reglementen en wetten. Ook dit aspect van het politiewerk wordt door burgers als erg belangrijk beschouwd.

Ambtelijk Memorandum

44

3.2.2 Jeugd I Omgevingsanalyse Bevolkingsgroep3 In 2010 telde Meerhout 1 406 kinderen en jongeren van 5 tot 19 jaar. Deze groep vertegenwoordigt 14,46 % van de totale bevolking. Hun aantal, en ook hun vertegenwoordiging ten opzichte van de totale bevolking, daalde de afgelopen decennia4.

Hetzelfde fenomeen is merkbaar wanneer ook de groep 20 tot 24 jaar mee in rekening wordt gebracht. In dat geval gaat het over 1 974 kinderen en jongeren die 20,30 % van de Meerhoutse bevolking vertegenwoordigen5.

Sinds 2007 is er een jaarlijkse stijging van het aantal kinderen van 0 tot 4 jaar. Wanneer we deze groep bij de groep 5- tot 19-jarigen tellen, blijft deze groep in verhouding tot de totale Meerhoutse bevolking echter dalen.

In vergelijking met Vlaanderen heeft Meerhout gemiddeld minder kinderen en jongeren6.

Jeugdverenigingen Meerhout telt zes jeugdverenigingen, een jeugdhuis en een jongerencafé7.

Het jeugdwerk is in de loop der jaren verder gedaald8. De jeugdverenigingen hebben samen 480 leden9. Het gaat om 34,14 % van de groep 5- tot 19-jarigen. In 2009 waren er in Vlaanderen 228 540 kinderen en jongeren lid van een jeugdvereniging. Dit is 16,35 % van de bevolkingsgroep 5 tot 19 jaar. Het percentage kinderen en jongeren die deel uitmaken van een jeugdvereniging in Meerhout is dus aanzienlijk groter dan het Vlaamse percentage.

In elke deelgemeente is een jeugdbeweging werkzaam. Zij organiseren, afhankelijk van de vereniging, wekelijks of tweewekelijks activiteiten, al dan niet in leeftijdsgroepen. Zij richten zich op jongeren van 3 tot 25 jaar. De meeste jeugdverenigingen organiseren jaarlijks een zomerkamp. Ook de twee jeugdharmonies trekken jaarlijks op kamp of op weekend en ook een aantal sportverenigingen organiseren kampen tijdens de vakanties.

Jeugd en cultuur (zie ook bij cultuur) De bibliotheek onderneemt heel wat initiatieven om kinderen aan te zetten tot lezen.

Vanuit de cultuurdienst is er een blijvende aandacht om bij evenementen ook kinderen en jongeren te betrekken; dit in het aanbod of door het aanbieden van een podium.

Er zijn twee jeugdharmonies. Zij zijn gegroeid uit de volwassenenharmonies.

De Academie voor Muziek, Woord en Dans van Geel heeft een afdeling in Meerhout. Heel wat jongeren krijgen hier onder professionele begeleiding muzikale vorming. Voor vormingen in andere kunstvormen moeten kinderen en jongeren zich verplaatsen naar omliggende gemeenten.

Cijfers uit http://aps.vlaanderen.be.

In 1995 waren er 1 722 5- tot 19-jarigen, goed voor 18,74 % van de totale Meerhoutse bevolking.

5 In 1995 waren er 2 318 5- tot 24-jarigen, goed voor 25,22 % van de totale Meerhoutse bevolking.

6 In 2010 maakte de groep 5- tot 19-jarigen 16,52 %, en de groep 5- tot 24-jarigen 22,35 % van de totale Vlaamse bevolking uit.

7 Chiro Berg en Gestel, Jeugd Rode Kruis, KAJ, KSJ, Zittajo, JC Horizont, Jeugdhuis De Faar.

8 In 2007 waren er negen jeugdverenigingen, twee jeugdhuizen en een jongerencafé.

9 Cijfers uit subsidiedossiers – aanvraag jeugdverenigingen gemeente Meerhout 2011.

3 4

45 Ambtelijk Memorandum

Jeugd en sport (zie ook bij sport) Tijdens het schooljaar geeft het gemeentebestuur, kinderen van 6 tot 12 jaar de kans op naschools sporten tijdens de Sportacademie.

Het gemeentebestuur organiseert elke zomer een Sportkamp voor kinderen van 6 tot 13 jaar.

Voor jongeren van 14 tot 16 jaar worden pogingen ondernomen om sportevenementen te organiseren in samenwerking met de Sportregio Zuiderkempen, dit met eerder matig succes.

Acht sportclubs, aangesloten bij de gemeentelijke Sportraad, hebben een specifieke jeugdwerking.

Jeugd en onderwijs Er zijn drie onderwijsinstellingen van drie onderwijsnetten10 voor het lager onderwijs in Meerhout vertegenwoordigd. In elke deelgemeente is er een school. Deze vormen voor het gemeentebestuur een belangrijk communicatiekanaal met de kinderen van 2,5 tot 12 jaar.

Er is geen secundair onderwijs in Meerhout. Het is dan ook zeer moeilijk om de jongeren van 13 tot 25 jaar te bereiken.

Jeugd en veiligheid Om op oudejaarsavond op een veilige manier te kunnen uitgaan, tekent het gemeentebestuur al jaren in op de feestbusactie van De Lijn.

De politiezone Geel/Laakdal/Meerhout organiseert jaarlijks met alle Meerhoutse basisscholen het MEGA-project met als doel jongeren bewust te maken van de gevaren van drugs- en andere verslavende genotsmiddelen.

De gemeentebesturen van Meerhout, Geel en Laakdal organiseren jaarlijks, in samenwerking met de politie en grote lokale bedrijven, een verkeersdag voor leerlingen van het zesde leerjaar.

Jeugd en armoede De Vlaamse Armoedemonitor 201211 leert ons dat er nog altijd een prangende armoedeproblematiek in onze samenleving bestaat.

In 2010 leefden 140 000 Vlaamse kinderen tussen 0 en 17 jaar in een gezin met een inkomen onder de armoederisicodrempel. Uit cijfers van Kind en Gezin blijkt dat in de periode 2008-2010 8,6 % van de geboorten plaats vinden in een kansarm gezin.

Armoede uit zich niet alleen op financieel vlak maar gaat veelal gepaard met uitsluiting en achterstelling op heel wat andere domeinen: arbeidsmarkt, huisvesting, gezondheid, onderwijs, maatschappelijke participatie …

Een vergelijking maken met het gemeentelijke niveau is moeilijk omdat gemeentelijke cijfers wat betreft armoede in relatie met leeftijdsgroepen niet voor handen zijn.

Ambtelijk Memorandum

46

Gemeentelijke jeugdinfrastructuur • Publieke jeugdvoorzieningen - Jeugdcentrum De Kater • Jeugdhuis De Faar (80 m2) • De Klink, polyvalente zaal (60 m2) • Lokaal jeugdraad (24 m2) • JAMbrang, repetitieruimte (18,4 m2) - Lokaal Jeugd Rode Kruis boven bibliotheek - Speelbossen Meerhout heeft vier speelbossen. Vooral KSJ Meerhout maakt gebruik van het speelbos vlak bij hun lokaal in de Engstraat.

- Speelpleinen Er zijn vier speelpleinen, in elke deelgemeente één. Deze zijn erg sober uitgerust.

Er is één kleiner speelveldje met speeltoestellen in Turkenhof. De verantwoordelijke uitbater hiervan is het ocmw. De speeltuigen op de andere speelveldjes werden eerder al verwijderd.

- Speelstraten Inwoners hebben, onder bepaalde voorwaarden, de mogelijkheid om speelstraten te organiseren.

- BMX-parcours - Skatepark De skatetoestellen werden verwijderd omwille van veiligheidsproblemen.

10 11

Gemeentelijk onderwijs, vrij onderwijs, gemeenschapsonderwijs.

Cijfers uit http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/Pages/2012-04-23-armoedemonitor2012.aspx.

• Private jeugdvoorzieningen - Jeugdcentrum De Horizont (Gestel) - Speeltuin Kinderweelde - Jeugdlokalen; Chiro Berg en Gestel, KAJ, KSJ en Zittajo maken gebruik van private jeugdvoorzieningen.

II SWOT-analyse Zwaktes - Jonge leeftijd van de bestuursleden jeugdhuis De Faar.

- Bezetting, beheer en indeling jeugdcentrum.

- Afwezigheid van middelbare scholen als communicatiekanaal naar de 13 tot 18-jarigen.

- Zeer beperkt gemeentelijk jeugdaanbod (geen swap, grabbel of roefel).

- Complexiteit van reglementen en procedures voor jeugdverenigingen en voor het organiseren van hun activiteiten.

- Slechts één voltijds cultuurbeleidscoördinator, met ondersteuning van één halftijdse administratieve kracht, die ook cultuur,- jeugd- en seniorenzaken en ontwikkelingssamenwerking en toerisme moet combineren en coördineren.

- Versnippering en niet-afstemming in de uitvoering van het jeugdbeleid.

Kansen - Beschikbare gemeentelijke infrastructuur van het jeugdcentrum met onder andere De Klink en de JAMbrang.

- Speelbossen.

- Samenwerking met scholen.

- Cross-over met andere beleidsdomeinen zoals cultuur, sport, toerisme, bibliotheek, bko, onderwijs, welzijn … om deskundigheid, effectiviteit en bestendigheid te garanderen.

- Samenwerking met jeugdverenigingen.

Bedreigingen - Het afnemen van het aantal jeugdverenigingen.

- Het verdwijnen van een langdurig engagement van vrijwilligers in het bestuur van verenigingen is een gevaar voor de continuïteit en de bestaanszekerheid van de verenigingen.

- Afhankelijkheid van vrijwilligers bij de uitvoering van het gemeentelijk jeugdbeleid.

47 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - Zeer goede ondersteuning aan jeugdverenigingen, zowel op financieel, logistiek, als promotioneel vlak (subsidies voor jeugdverenigingen met puntensysteem, gratis uitleendienst sporten spelmateriaal en feestmateriaal, gratis huur vrachtwagen voor kampen, subsidies jubilea, goedkope tarieven gemeentelijke infrastructuur …)

- Levendige en goede deelname aan het jeugdverenigingsleven.

- Goede samenwerking met scholen.

- Specifiek jeugdaanbod in enkele sportverenigingen waaronder een aantal zeer grote die heel wat kinderen tot sporten aanzet én een gemeentelijk sportaanbod.

- Specifiek jeugdaanbod in twee muziekverenigingen en de aanwezigheid van een afdeling van de Academie voor Muziek, Woord en Dans.

- Aanwezigheid van een volwaardige speeltuin.

III Beleidsteasers Behoud bestaand jeugdbeleid  extra inzetten op en uitbouw van jeugdbeleid Gezien de bevolkingsgroep van 5 tot 19 jaar verder afneemt, is inzetten op jeugd geen prioriteit. Het gemeentebestuur engageert zich om het aanbod te behouden, te evalueren en eventueel te hervormen.  Kinderen en jongeren zijn de toekomst. Werken aan jeugdbeleid is essentieel voor een samenleving. Om een degelijk jeugdbeleid te kunnen voeren en een degelijk beheer en uitbouw van het jeugdcentrum te kunnen waarborgen, engageert het gemeentebestuur zich om in te zetten op extra middelen en extra personeel. De aanwerving van een jeugdconsulent is noodzakelijk. Professionaliteit, opleiding en vorming zijn voorwaarden om te kunnen omgaan met de groeiende diversiteit bij de jeugd.

Ondersteuning verenigingen  zelfredzaamheid verenigingen Een gediversifieerde en kleurrijke jeugdwerking is een goede basis voor een tolerante gemeenschap waarin iedereen kansen moet kunnen krijgen. Een belangrijke speler in het Meerhouts jeugdwerk zijn de verschillende jeugdverenigingen die met vrijwillige inzet kinderen animeren en vormen. Het jeugdwerk biedt een gepast platform om jongeren te laten samenwerken en verantwoordelijkheid te laten opnemen. De jeugdwerkinitiatieven moeten zich vooral kunnen toeleggen op hun beoogde werking en zich niet meer dan nodig inspannen om de extra kosten te kunnen betalen. Een goede ondersteuning van deze verenigingen is dan ook onontbeerlijk. Het gemeentebestuur engageert zich om kritisch de dienstverlening die ze aanbiedt aan de jeugdverenigingen te evalueren en verbetert deze grondig. De procedure die de jeugdverenigingen of organisatoren moeten doorlopen, moet eenvoudiger en transparanter gemaakt worden. Het gemeentebestuur streeft een vlot en duidelijk contact na met de jeugdverenigingen en communiceert over zijn werking.  Het jeugdwerk is in de gemeente ingebed en heeft een lange traditie. Hierdoor heeft het jeugdwerk heel wat ervaring en kennis opgebouwd. Het bepamperen van het jeugdwerk is dan ook niet nodig. Het gemeentebestuur engageert zich om het jeugdwerk te stimuleren zelf creatieve oplossingen te bedenken voor problemen die zich stellen; dit zowel op het vlak van logistiek, huisvesting, communicatie, organisatie ... Het jeugdwerk heeft de belangrijke opdracht zelfredzaam te zijn.

Ambtelijk Memorandum

48

Focus op kunst  focus op sport Kunst en cultuur zijn basisbehoeften. Ze zijn de bouwstenen van de identiteit van individuen en van gemeenschappen. Het bepaalt de mate waarin we kunnen omgaan met verandering en diversiteit. Het gaat in kunst- en cultuureducatie om het ontwikkelen van creativiteit die kan ingezet worden in het verdere leven, loopbaan, vrije tijd … Bovendien confronteren kunstenaars ons met nieuwe interpretaties van de wereld en durven zij een andere kijk bieden op het kind/jongere zijn. Het gemeentebestuur engageert zich om kinderen en jongeren aan te zetten tot actief participeren aan kunst en cultuur door het aanbod van vorming onder professionele begeleiding te diversifiëren en kinderen en jongeren een podium te bieden.  Een gezonde geest in een gezond lichaam; het psychisch en lichamelijk welbevinden is onlosmakelijk verbonden. Een goede gezondheid is nodig om goed te kunnen functioneren in de maatschappij. Bewegen en sporten maken hiervan een onontbeerlijk deel uit. Regelmatige sportbeoefening met voldoende intensiteit verbetert de fysieke fitheid en kan op die manier een belangrijke bijdrage leveren in de strijd tegen de

zogenaamde westerse beschavingsziekten, zoals obesitas. Het gemeentebestuur engageert zich om kinderen en jongeren aan te zetten tot bewegen en sporten door het opzetten van allerhande acties, gericht op leeftijdsgroepen.

Informatie via persoonlijk contact  informatie via sociale media Jeugdinformatie moet toegankelijk, accuraat en doelgroepspecifiek zijn. Jeugdinformatie moet advies, gegevens, inzichten, producten … geven aan kinderen en jongeren zodat zij hun eigen keuze kunnen maken in het leven en actief kunnen deelnemen aan de samenleving. Het informatieaanbod moet afgestemd zijn op de behoeften van alle kinderen en jongeren en hen benaderen vanuit hun leefwereld. Een goed inzicht in de leefwereld van kinderen en jongeren is dan ook vitaal. Jeugdinformatie moet zo dicht mogelijk bij het kind of de jongere gebeuren. Het gemeentebestuur engageert zich om jeugdinformatie zo dicht mogelijk bij kinderen of jongeren te brengen. Het bestuur maakt contact met de groep kinderen van 2,5 tot 12 jaar door een goede interactie met de basisscholen tot stand te brengen. Daarnaast zoekt het aansluiting met de leefwereld van de groep jongeren van 13 tot 25 jaar door actief en persoonlijk contact te zoeken.  Nieuwe media zijn niet meer weg te denken uit het leven van jongeren. Hun alomtegenwoordigheid en hun complexiteit vragen om het nodige kritische inzicht en om strategische en praktische vaardigheden. De nieuwe media zijn de kanalen bij uitstek om te communiceren met de jongeren. Naast fenomenale kansen bieden nieuwe media ook een aantal bedreigingen: privacy-inbreuken, grensoverschrijdend seksueel gedrag, verslaving … Het gemeentebestuur engageert zich om een beleid te ontwikkelen rond nieuwe media waarin zowel de kansen als de bedreigingen een plaats vinden. Het beleid is in de eerste plaats gericht op empowerment waarbij kinderen en jongeren de media kennen en gebruiken als positief en emanciperend instrument in hun leven. Kinderen en jongeren worden gestimuleerd om hun mediawijze vaardigheden door te geven aan leeftijdsgenoten en andere generaties.

49 Ambtelijk Memorandum

Jeugd als beleidsdomein  cross-over Kinderen en jongeren zijn de toekomst. Het is belangrijk dat zij op een volwaardige manier deel uitmaken van onze maatschappij en kunnen groeien tot evenwichtige jonge volwassenen die mee vorm geven aan een open en tolerante samenleving. Een goed jeugdbeleid is dan ook onontbeerlijk. Het gemeentebestuur engageert zich om nadrukkelijk werk te maken van een specifiek jeugdbeleid, met een goed jeugdaanbod en duidelijke jeugddienst.  Binnen het gemeentebestuur wordt er op verschillende diensten aan de uitvoering van het jeugdbeleid gewerkt. Ook een aantal externe organisaties richten een deel van hun werking op kinderen en jongeren. Het jeugdbeleid is geen losstaand gegeven. Jeugd als apart beleidsdomein is dan ook niet nodig. Samenwerkingsverbanden zijn noodzakelijk om een optimaal beleid te voeren, zowel tussen gemeentelijke diensten als met andere organisaties en eventueel andere gemeenten. Dit om deskundigheid, efficiëntie en effectiviteit te vergroten. Het gemeentebestuur engageert zich om de samenwerking tussen gemeentelijke diensten die te maken hebben met kinderen en jongeren aan te sporen en mogelijk te maken. Ook de samenwerking met andere organisaties en naburige gemeenten blijft belangrijk om het aanbod te verruimen, de kosten te drukken en de blik te verruimen.

3.2.3 Cultuur I Omgevingsanalyse Het domein cultuur omvat drie sectoren: kunsten, cultureel erfgoed en sociaal-cultureel werk.

Mensen ontmoeten vormt volgens onderzoek één van de sleutelingrediënten van geluk.

Het geluksrendement van deze sectoren is groot en vertaalt zich in producten zoals sociaal kapitaal, cohesie, burgerschap, vertrouwen en betrokkenheid.

Ambtelijk Memorandum

50

De kunsten - actief • Amateurkunstenaars Uit een grootschalig onderzoek12 blijkt dat de amateurkunstenaars in Vlaanderen alom tegenwoordig zijn. 37 % van de Vlamingen tussen 14 en 75 jaar beoefent een artistieke hobby in de vrije tijd, 27 % doet dit op regelmatige basis.

Enkele andere interessante bevindingen uit dit onderzoek zijn: - de gemiddelde leeftijd bedraagt 45 jaar - 75 % van de 14- tot 17-jarigen beoefent soms tot regelmatig een creatieve hobby - georganiseerde beoefenaars zijn vaker vrouw, meer student uit sociaal-culturele richtingen en meer inwoners uit niet-centrumsteden - 25 % van de amateurkunstenaars heeft ooit DKO13 gevolgd, 20 % ervan volgde een opleiding of cursus buiten het DKO - 1 op 5 amateurkunstenaars geeft jaarlijks meer dan 1 000 euro uit aan amateurkunsten; vervoer, materiaal en lidgeld zijn de voornaamste uitgavenposten - wekelijks besteden leden gemiddeld 7,61 uur aan hun hobby - amateurkunsten worden vooral op weekdagen tussen 18 en 22 uur beoefend - het woord amateurkunsten wordt vooral geassocieerd met enthousiasme en creativiteit.

Het is moeilijk om na te gaan of de Meerhoutenaren in dezelfde mate als de rest van Vlaanderen minstens één artistieke hobby beoefenen. Op gemeentelijk niveau bestaan hierover amper cijfers.

De zichtbare Meerhoutse amateurkunstenaars bevinden zich onder meer in de verschillende (kunst)verenigingen aangesloten bij de gemeentelijke Cultuurraad.

Daarnaast volgen heel wat Meerhoutenaren les aan de Meerhoutse afdeling van de Academie voor Muziek, Woord en Dans van Geel.

Ook tijdens MAK blijkt dat Meerhout heel wat amateurkunstenaars telt. Elk jaar tonen zich tijdens dit evenement, nieuwe kunstenaars, vaak ook zij die al jarenlang bezig zijn.

Enkele cijfers14: - Meerhoutse verenigingen aangesloten bij de gemeentelijke Cultuurraad15: • muziekverenigingen: zes harmonies met samen 346 leden waarvan 105 leden bij de twee jeugdharmonies. De jeugdharmonies ontstonden uit de volwassenenharmonies.

De harmonies geven samen ongeveer 20 concerten per jaar.

• zangkoren (= kerkkoren): vijf koren met samen 126 leden.

• toneelverenigingen: één met 69 leden, KWB Gestel geeft ook jaarlijks toneelvoorstellingen, samen goed voor 19 voorstellingen per jaar.

• fotoclub: één club met 38 leden.

• verenigingen voor beeldende kunsten: twee met samen 353 leden.

- In de Meerhoutse afdeling van de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans van Geel volgden 170 leerlingen les tijdens het schooljaar 2011-2012.

- 75 individuele kunstenaars en twee verenigingen namen deel aan MAK 2012.

Amateurkunsten in beeld gebracht, onderzoek uitgevoerd in opdracht van vzw Forum voor Amateurkunsten in 2009, uitgevoerd door twee universiteiten onder leiding van professoren Mark Elchardus (VUB) en John Lievens (UGent).

13 DKO = Deeltijds KunstOnderwijs.

14 De cijfers moeten genuanceerd worden. Niet alle leden van verenigingen, leerlingen aan de Meerhoutse afdeling van de Academie voor Muziek, Woord en Dans van Geel en deelnemers aan de MAK zijn woonachtig in Meerhout. Daarnaast zijn er ongetwijfeld ook nog Meerhoutenaren die lid zijn in een andere gemeente of les volgen aan andere afdelingen en andere academies.

15 Cijfers uit subsidiedossiers – aanvraag socio-culturele verenigingen gemeente Meerhout 2011.

12

• Professionele kunstenaars Meerhout telt een aantal professionele en semiprofessionele kunstenaars in verschillende disciplines, zoals beeldende kunst, muziek, grafiek, fotografie, nieuwe media …

De kunsten - receptief Hierbij denken we aan bezoeken aan theatervoorstellingen, concerten, dansvoorstellingen, bioscoop, musea, tentoonstellingen, boeken lezen ... In 2009 werd een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar het participatiegedrag van de Vlaming.

Enkele bevindingen en cijfers16: - De media, het middenveld en ouders spelen een doorslaggevende rol in de culturele bagage. Er bestaat nog altijd een grote ongelijkheid in cultuurdeelname naar opleidingsniveau, gezinssituatie, leeftijd en subjectief inkomen. Onderwijs blijft een belangrijke, vormende rol spelen, maar nieuwe media dienen zich ook aan.

- Vergeleken met de cijfers van de cultuurparticipatie uit 2003-2004 is er een duidelijke stijging in het aantal mensen dat het internet gebruikt om zich te informeren over cultuur (van 32 % naar 58 %), om cultuurproducten te verwerven (van 19 % naar 45 %) en om cultuur te beleven via het internet (van 15 % naar 21 %). De nieuwe media blijken het lezen niet te verdringen. Een hoog internetgebruik stimuleert integendeel om een boek vast te nemen.

- Bij de 18- tot 34-jarigen zoekt meer dan 80 % zijn cultuurinformatie online.

- De cultuurcentra en de bibliotheken gaan erop achteruit in vergelijking met vijf jaar geleden. Het aantal mensen dat er in een halfjaar op bezoek kwam, daalt van 33 naar 28 procent voor cultuurcentra en van 36,6 naar 33 procent voor bibliotheken.

- De onderzoekers merken een lichte afname wat de bezoeken aan literaire evenementen betreft. Daarom pleiten ze ervoor om op jonge leeftijd te beginnen met leesbevordering en -stimulering.

- De onderzoekers hebben ook gekeken naar factoren die een effect kunnen hebben op cultuurdeelname. Dat de opleiding en de gezinssituatie een positief effect hebben, was al langer bekend. Voor het eerst hebben de onderzoekers in beeld gebracht dat cultuureducatie een grote rol speelt, los van andere factoren. Wie op school (actief of receptief) met cultuur geconfronteerd wordt, heeft meer kans later aan cultuur te participeren.

- Bij de jongeren tot 25 jaar brengt 89,7 % minstens één keer per jaar een bezoek aan de bioscoop, bij de 75-plussers is dat nog 10,9 %.

Op gemeentelijk vlak is het hier nog moeilijker om cijfermateriaal te verzamelen.

Meerhout heeft geen cultureel centrum, bioscoop of museum. Meerhout heeft wel een gemeenschapcentrum. Voorlopig is hier geen gestructureerd aanbod.

Voor cijfers over de bibliotheek – zie bib.

Participatie in Vlaanderen 2. Eerste analyses van de participatiesurvey 2009; John Lievens en Hans Waege. http://www.amateurkunsten.be/activiteiten/detail/82/Lokaal-cultuurbeleid-na-de-bestuurlijke-ommezwaai.-Middenveld-en-bestuursamen-voor-een-sterk-meerjarenplan-voorjaar-2012

16 17

51 Ambtelijk Memorandum

Het cultureel erfgoed Erfgoed kan gedefinieerd worden als ‘datgene wat we van de vorige generaties hebben geërfd en waarvoor we nu zorg dragen’. Er kunnen drie soorten erfgoed onderscheiden worden: 1. Onroerend erfgoed = tastbaar maar niet verplaatsbaar: bijvoorbeeld een kapelletje, een molen 2. Roerend erfgoed = tastbaar en verplaatsbaar: foto’s van voorouders, de vlag van de harmonie ...

3. Immaterieel erfgoed = minder tastbaar, vooral aanwezig in de hoofden van de mensen: volksliedjes, dialect …

Het cultureel erfgoed beslaat de laatste twee soorten.

Enkele bemerkingen uit een Vlaams onderzoek17: - Momenteel zorgt de maatschappelijke aandacht voor alles wat lokaal is voor extra

interesse gezien de zo typerende locale focus van erfgoedverenigingen. Een steeds groter aantal mensen proeft van erfgoed. Vooral immaterieel erfgoed en cultuur van het dagelijkse leven, spreken brede lagen van de bevolking aan. Zo heeft maar liefst de helft van de Vlamingen een sterke tot zeer sterke interesse voor de geschiedenis van het dagelijkse leven.

- Bij erfgoed hebben meer dan de helft van de verenigingen al samengewerkt met andere erfgoedorganisaties. Ook met de bibliotheken, culturele centra, toeristische diensten of onderwijsinstellingen en erfgoedcellen wordt veel samengewerkt.

- In de erfgoedbeleving speelt het publiek een nog belangrijkere rol dan de ledenactiviteiten, met bijvoorbeeld het organiseren van tentoonstellingen, wandelroutes, lezingen en demonstraties.

- Bij erfgoedverenigingen hoort men vaak dat men een steentje wil bijdragen aan de samenleving door zich in te zetten voor het behoud van het erfgoed in de gemeente.

- Bij erfgoedverenigingen zien we meer mannen dan vrouwen.

- Wanneer we kijken naar de participanten aan erfgoedverengingen zijn de jong-senioren de grootste en belangrijkste groep.

De gemeente Meerhout heeft twee sterke partners in de zorg voor ons cultureel erfgoed; de heemkundige kring Meerhouts Patrimonium en de projectvereniging k.ERF. De heemkundige kring werkt op gemeentelijk vlak en werkt uitsluitend met vrijwilligers. De werking van k.ERF beslaat de regio Meerhout, Balen, Dessel, Geel, Laakdal, Mol en Retie (twee politiezones). K.ERF heeft twee voltijdse krachten tewerkgesteld. Eind 2012, begin 2013 wordt het personeelsbestand uitgebreid naar drie voltijdsen. De zetel van k.ERF is gelokaliseerd in Geel. Beide organisaties hebben een dynamische werking. Met beide organisaties heeft het gemeentebestuur een zeer goede samenwerking.

Ambtelijk Memorandum

52

Het sociaal-cultureel werk Sociaal-cultureel werk speelt zich af op heel verschillende terreinen als het jeugdwerk, bibliotheken, de cultuur- en gemeenschapscentra, de sociale bewegingen, volkshogescholen, vormingsinstellingen of in de vele verenigingen die Vlaanderen rijk is.

Het sociaal-cultureel werk is een verzamelnaam voor diverse activiteiten, organisaties en voorzieningen waarmee een belangrijk deel van de Vlaamse bevolking te maken heeft.

De organisaties die sociaal-cultureel werk verrichten, worden van overheidswege ingedeeld in een aantal sectoren. Die sectoren kennen meestal een afzonderlijke overheidsregulering. Zo kunnen we onder andere spreken over het sociaal-cultureel volwassenenwerk, het jeugdwerk, de openbare bibliotheken â&#x20AC;Ś In het decreet betreffende sociaal-cultureel volwassenenwerk18 wordt dit als volgt verstaan: Sociaal-cultureel volwassenenwerk: een onderdeel van het beleidsveld sociaalcultureel werk; het omvat activiteiten die de ontplooiing van volwassenen en hun maatschappelijke participatie willen bevorderen; personen nemen er vrijwillig deel aan, los van enig schoolverband en los van elke vorm van beroepsopleiding.

Volgens onderzoek is bijdragen aan de maatschappij de voornaamste reden om te participeren aan sociaal-cultureel werk.

Grosso modo zijn er vier werksoorten: een vereniging, een beweging, een regionale volkshogeschool en een landelijk gespecialiseerde vormingsinstelling19.

In Meerhout is het aanbod aan vormingen door de regionale volkshogeschool en de landelijke vormingsinstellingen zeer beperkt. Voor dergelijke vormingen moet de Meerhoutenaar zich meestal verplaatsen.

In Vlaanderen hebben de sociaal culturele verenigingen 14 000 afdelingen. Dat zijn er maar liefst 43 per stad of gemeente. In 2009 waren er in Vlaanderen 2 276 456 mensen lid van een socio-culturele vereniging (36,66 %), goed voor 10 miljoen deelnames aan Decreet van 4 april 2003 betreffende het sociaal-cultureel volwassenenwerk, bijgewerkt na goedkeuring van het wijzigingsdecreet op 5 maart 2008, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 4 april 2003.

18 Vereniging: dit zijn landelijke netwerken van lokale of categoriale afdelingen en groepen, bijvoorbeeld KVLV; bewegingen: dit zijn landelijke organisaties die werken en actie voeren rond een bepaald thema of een cluster van themaâ&#x20AC;&#x2122;s, bijvoorbeeld Welzijnszorg; Vormingplus-centra: dit zijn regionale vormingsinstellingen die brede vorming aanbieden; de landelijke vormingsinstellingen: dit zijn landelijke vormingsinstellingen die gespecialiseerde of syndicale vorming aanbieden ofwel werken voor en met personen met een handicap, bijvoorbeeld Natuurpunt, Davidsfonds.

18

activiteiten20.

Bij de gemeentelijke Cultuurraad zijn 42 verenigingen aangesloten. Samen hebben ze 3 995 leden (40,75 %). Een vergelijking maken met de cijfers van Vlaanderen is moeilijk, aangezien Vlaanderen alleen de cijfers opnam van de door de Vlaamse overheid erkende en gesubsidieerde verenigingen. Heel wat door de gemeentelijke Cultuurraad erkende socio-culturele verenigingen vallen hier niet onder. Het gaat hier hoofdzakelijk over verenigingen die zich situeren in de amateurkunstenhoek. Daarnaast zijn er ook nog socio-culturele verenigingen die niet zijn aangesloten bij de gemeentelijke Cultuurraad.

Ook de Meerhoutse seniorenverenigingen zijn hierbij niet verrekend, terwijl dat wel het geval is bij de Vlaamse cijfers. Het is daarom dan ook moeilijk om de cijfers te interpreteren. Bovendien zijn er heel wat Meerhoutenaren aangesloten bij meerdere verenigingen en hebben heel wat verenigingen ook niet-Meerhoutse leden.

Jaarlijks worden er in onze gemeente heel wat activiteiten georganiseerd; festivals, spaghettiavonden, ruitertornooien, tentoonstellingen, concerten, fietstochten, straatbarbecues, fuiven … In 2011 werden er bij het gemeentebestuur 211 activiteiten gemeld of aangevraagd waarvan 184 in de socio-culturele sfeer en 37 sportevenementen.

Dit is slechts een deel van de evenementen; niet elk evenement wordt gemeld of aangevraagd. De reguliere werking van de verschillende verenigingen zit hierin niet verrekend21. Toch is het duidelijk dat er op Meerhouts grondgebied heel wat georganiseerd wordt. Het Meerhouts verenigingsleven draait volledig op vrijwilligers.

Gemeentelijke socio-culturele infrastructuur • Publieke culturele voorzieningen - Gemeenschapscentrum ‘t Graf De accommodatie staat ter beschikking van het ruime culturele veld. Het gebruik wordt geregeld via een gebruikers- en een retributiereglement.

• Polyvalente zaal (200 m2) • Kapel ‘t Graf - tentoonstellingsruimte (111 m2) • Gang van de bibliotheek - tentoonstellingsruimte (60 m2) • Lokaal bibliotheek gelijkvloers - tentoonstellingsruimte, ook te gebruiken als vergaderlokaal • Lokaal 1 boven bibliotheek - vergaderlokaal • Lokaal 5 boven bibliotheek - vergaderlokaal - Gemeentelijke Openbare Bibliotheek (zie bib) - Multimediazaal in De Duizendpoot, Schoolstraat - Academie voor Muziek, Woord en Dans - afdeling Meerhout - Heemkundig archief - heemkundige kring Meerhouts Patrimonium Het heemkundig archief wordt beheerd door de Heemkunde Kring Meerhouts Patrimonium vzw en wordt ter beschikking gesteld aan alle geïnteresseerden. In ruil voor deze dienstverlening ontvangt deze vzw een werkingstoelage. De heemkundige kring heeft een gemeentelijk gebouw ter beschikking.

- Ontmoetingsruimte rond de kiosk.

20 21

Boekstaven 2011. De staat van het sociaal-cultureel volwassenenwerk in Vlaanderen, federatie sociaal-cultureel werk.

Bijvoorbeeld kooklessen KVLV, crealessen KAV, fotoclubs en uitstappen Fotoclub Focus …

53 Ambtelijk Memorandum

• Private culturele voorzieningen Heel wat socio-culturele verenigingen hebben hun uitvalsbasis in één van de private zalen. De verenigingen blijven hoofdzakelijk in hun dorpskern.

- jeugdcentrum De Horizont (Gestel) - feestzaal De Kapel (Berg) - Gildenhuis (Centrum) - Libertas (Centrum) - parochiezaal Gestel (Gestel) - parochiezaal Zittaart (Zittaart) - Volkshuis (Centrum) - kerken (Berg, Centrum, Gestel, Zittaart)

II SWOT-analyse

Ambtelijk Memorandum

54

Sterktes - Zeer goede ondersteuning aan socioculturele verenigingen, zowel op financiëel, logistiek, als promotioneel vlak: subsidies voor socio-culturele verenigingen met puntensysteem, gratis uitleendienst feestmateriaal, gratis huur vrachtwagen, subsidies jubilea, goedkope tarieven gemeentelijke infrastructuur …

- Rijk en actief socio-cultureel verenigingsleven.

Aanwezigheid en deskundigheid van erfgoedorganisaties heemkundige kring Meerhouts patrimonium en k.ERF. - Rijk muziekverleden en bloeiend heden.

- Deskundigheid gemeentelijke Cultuurdienst.

- Seniorenraad en seniorenverenigingen als communicatiekanaal met de senioren.

Zwaktes - Geringe samenwerking en honkvastheid van verenigingen uit de verschillende dorpskernen (kerktorenmentaliteit).

- Gebrek aan een goede technische uitrusting van de gemeentelijke infrastructuur.

- Erg beperkt aanbod aan vorming, ook wat betreft kunsten.

- Erg beperkt aanbod aan podiumkunsten.

- Amper aanbod voor kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar.

- Aanwezigheid van slechts één voltijds cultuurbeleidscoördinator, met ondersteuning van één halftijdse administratieve kracht, die cultuur,jeugd- en seniorenzaken en ontwikkelingssamenwerking en toerisme moet combineren en coördineren.

- Aanwezigheid van middelbare scholen als communicatiekanaal met de 12 tot 18-jarigen.

Kansen - Beschikbare, en in de toekomst vrijkomende, gemeentelijke infrastructuur, voornamelijk in het binnengebied Pastoor Van Haechtplein, Molenberg, Smissestraat en Gasthuisstraat - Mogelijkheden in een deel van de private infrastructuur.

- Aanwezigheid van drie culturele centra in een straal van 15 kilometer (Geel, Mol, Tessenderlo) biedt kansen om via een intergemeentelijke samenwerking meer inwoners te laten kennismaken met allerhande kunstvormen.

- Cross-over met andere beleidsdomeinen zoals jeugd, senioren, toerisme, bibliotheek, bko, onderwijs, welzijn … om nieuw publiek te bereiken.

- Samenwerking met verenigingen die in hun werking een deskundigheid hebben verworven.

Bedreigingen - Onderhoud en beheer van de culturele infrastructuur.

- Toenemende vergrijzing in heel wat socioculturele verenigingen met het gevaar dat een aantal verenigingen ophouden te bestaan. Dit is ook het geval voor de heemkundige kring.

- Het verdwijnen van een langdurig engagement van vrijwilligers in het bestuur van verenigingen is een gevaar voor de continuïteit en bestaanszekerheid van deze verenigingen.

- Afhankelijkheid van vrijwilligers bij de uitvoering van het gemeentelijk cultuurbeleid.

III Beleidsteasers Ondersteuning en stimulering van initiatieven van derden  gemeentebestuur programmeert zelf een kwaliteitsvol cultuuraanbod Het socio-culturele middenveld is in Meerhout duidelijk aanwezig met uiteenlopende spelers. Samen brengen zij een divers cultuuraanbod. Het gemeentebestuur engageert zich om derden te stimuleren om initiatieven te nemen waardoor het cultureel aanbod minstens blijft behouden. Hierbij zorgt ze voor een goede ondersteuning waarbij ze kritisch de dienstverlening die ze aanbiedt aan verenigingen evalueert en ze grondig verbetert en uitbreidt. De procedure die verenigingen of organisatoren moeten doorlopen moet eenvoudiger en transparanter gemaakt worden. Het gemeentebestuur streeft een vlot en duidelijk contact na met de verenigingen en communiceert over haar werking.  Meerhout stapte in het decreet lokaal cultuurbeleid waarvoor zij subsidies ontvangt en heeft aldus een gemeenschapscentrum. Het gemeenschapcentrum is echter nauwelijks actief en het aanbod is zeer gering. Het gemeentebestuur engageert zich om een volwaardig, gevarieerd en kwaliteitsvol programma aan haar bewoners aan te bieden. Hierbij houdt het bestuur de blik open op nieuwe tendensen, specifieke locaties en linken met andere beleidsdomeinen zoals jeugd, senioren, toerisme … om aldus in te spelen op de behoeften van verschillende doelgroepen; kinderen, jongeren, kansarmen, senioren … Het bestuur vergeet hierbij niet om een podium te geven aan de Meerhoutse bevolking.

Aanbod aan kunstparticipatie vergroten  kunstparticipatie stimuleren Meerhout heeft een rijk muzikaal leven. De zes muziekverenigingen waaronder twee jeugdharmonies, de bloeiende Meerhoutse afdeling van de Geelse Academie voor Muziek, Woord en Dans, festivalorganisaties zoals Groez Rock en de talrijke concerten zijn hiervan een bewijs. In deze kunstvorm zijn ook het jeugdaanbod en -participatie merkbaar. De andere kunstvormen zoals tekenen, schilderen, beeldhouwen, nieuwe media … zijn heel wat minder aanwezig. Bovendien laat de organisatie van MAK vermoeden dat de andere kunstvormen amper door jongeren worden uitgeoefend. Het gemeentebestuur engageert zich om de bestaande georganiseerde kunstopleiding te behouden en uit te breiden met aandacht voor nieuwe, hedendaagse expressievormen om jongeren actief bij cultuur te betrekken.  Meerhout heeft een aantal zeer goede kunstenaars, die zich vaak buiten Meerhout profileren, maar door de Meerhoutse bevolking amper gekend zijn. Nochtans mag Meerhout trots zijn op dit talent. Bovendien kunnen jonge succesvolle kunstenaars vaak als voorbeeldfunctie fungeren om jongeren toe te laten treden tot de kunsten. Het gemeentebestuur engageert zich dan ook om kwalitatieve Meerhoutse kunstenaars op gepaste wijze te waarderen en in the picture te plaatsen met als doel Meerhout te profileren als gemeente met kwaliteit en mensen te leiden naar creativiteit. Met voldoende stimulerende voorbeelden vinden mensen zelf hun weg naar een aanbod, al dan niet in onze gemeente.

55 Ambtelijk Memorandum

Zorgen voor degelijke publieke infrastructuur met eigen beheer  gebruik maken van de bestaande private infrastructuur waarvan het beheer wordt uitbesteed Meerhout heeft heel wat infrastructuur die geschikt kan zijn voor het socio-culturele leven, met het gemeenschapscentrum als belangrijke speler. Momenteel zitten verschillende functies echter versnipperd over verschillende locaties en gebouwen wat het beheer en toezicht ervan bemoeilijkt. Bovendien is de huidige infrastructuur verouderd, onderkomen en technisch amper uitgerust. In het binnengebied Pastoor Van Haechtplein, Molenberg, Smissestraat en Gasthuisstraat liggen op relatief korte termijn heel wat mogelijkheden. Het gemeentebestuur engageert zich om in de toekomst zoveel mogelijk te clusteren, rekening houdend met alle culturele actoren; gemeenschapscentrum, bibliotheek, Academie voor Muziek, Woord en Dans, heemkundige kring ... en om de infrastructuur te restaureren, hedendaags te maken, technisch goed uit te rusten en goed te beheren.

 Meerhout heeft heel wat private infrastructuur die geschikt is voor het sociaal-cultureel werk.

Ook voor podiumkunsten liggen er mogelijkheden in de private sector. Het gemeentebestuur ontwikkelt een totaalvisie omtrent de infrastructuur voor cultuur en engageert zich om een open communicatie te voeren met de private partners met het oog op concrete afspraken rond het gebruik van deze infrastructuur op korte en lange termijn.

Focus op het lokale  focus op het bovenlokale De aandacht voor lokaal cultureel erfgoed zit in de lift. Met de heemkundige kring Meerhouts patrimonium heeft Meerhout hierin een gedreven partner. Met zorg waakt zij over ons Meerhouts erfgoed. De heemkundige kring heeft een uitgebreid en goed geordend documentatiecentrum. Bovendien beheert zij heel wat gemeentelijke archiefstukken. Het gemeentebestuur stelt de lokalen ter beschikking. Ook is zij, voor het gemeentebestuur, een geschikte partner in heel wat activiteiten en organisaties.

Het gemeentebestuur engageert zich om de heemkundige kring te blijven ondersteunen, zowel op financieel, administratief als logistiek vlak. Verder engageert het bestuur zich om op een structurele manier het lokale erfgoed in kaart te brengen, te bewaren, te restaureren en te ontsluiten.  Samenwerken is ook op het vlak van erfgoed een noodzaak. Er bestaan in onze regio immers tal van erfgoedzorgers met elk zijn eigenheid en heel wat kennis. De afgelopen beleidsperiode stapte Meerhout, samen met zes andere gemeentes, in de projectvereniging k.ERF. De opdracht van k.ERF bestaat erin het Kempisch erfgoed te bewaren, in kaart te brengen en te ontsluiten. Hoewel de enthousiaste erfgoedcel nog maar recent op volle kracht werkt, boekte zij al heel wat resultaten. Het gemeentebestuur engageert zich dan ook om de cultureel erfgoedconvenant ook in de volgende beleidsperiode af te sluiten en mee te werken met de erfgoedcel.

Inzetten op professionaliteit  inzetten op vrijwilligheid Meerhout heeft een gemeenschapscentrum en een cultuurdienst met een voltijds cultuurbeleidscoördinator en een halftijdse administratieve kracht. Zij staan in voor de uitvoering van het cultuurbeleid en het beheer van het gemeenschapscentrum. Daarnaast is de cultuurdienst ook belast met de uitvoering van de beleidsdomeinen jeugd, toerisme, senioren en ontwikkelingssamenwerking. Om een goed cultuurbeleid te kunnen voeren voor alle doelgroepen en een degelijk beheer en uitbouw van het gemeenschapscentrum te kunnen waarborgen is het wegtrekken van de andere beleidsdomeinen van de cultuurbeleidscoördinator een noodzaak. Professionaliteit is een must.  De meeste organisaties en verenigingen zijn volledig gebouwd op vrijwilligers. Het wordt tegenwoordig echter altijd maar moeilijker om vrijwilligers te vinden die langdurige engagementen willen aangaan. De werking en het voortbestaan van een aantal verenigingen komen hierdoor in gevaar. Het gemeentebestuur engageert zich om vrijwilligers te ondersteunen en te motiveren en zoekt mee naar creatieve en hedendaagse manieren om de Meerhoutse bevolking te stimuleren tot participatie aan de (sociaal culturele) samenleving.

Ambtelijk Memorandum

56

3.2.4 Toerisme I Omgevingsanalyse Meerhout heeft heel wat te bieden op toeristisch gebied. Denk maar aan de verschillende wandelpaden, het wandel- en fietsknooppuntennetwerk, de fietslus Langs ‘t Geleeg, de molens, de mooie rustige plekjes in de natuur …

De afgelopen jaren werd er geïnvesteerd in de uitbouw en het promoten van het toeristisch aanbod.

De toeristisch-recreatieve netwerken nemen een nadrukkelijke plaats in in het Meerhoutse toeristisch aanbod. Toerisme provincie Antwerpen (TPA) heeft opvallend sterk geïnvesteerd in de recreatieve netwerken en Meerhout pikte daar op in.

Eind 2011 werd het wandelnetwerk Kempense Landduinen voorgesteld. Dit serveert 340 kilometer wandelplezier in de gemeenten Meerhout, Balen, Geel en Mol, waarvan 119 kilo-meter in Meerhout. TPA verkocht tot op heden 3 662 kaarten van dit netwerk.

In Meerhout werden er daarvan 359 verkocht waarvan 261 exemplaren op het gemeentehuis22.

In Vlaanderen ligt er 6 227 kilometer wandelnetwerk23. Meerhout vertegenwoordigt daarvan 1,91%. Meerhout profileert zich dus terecht als wandeldorp24. vvv-Meerhout legde negen thematische wandelingen van elk ongeveer 10 kilometer op het netwerk.

Het fietsknooppuntennetwerk Antwerpen ligt er al verscheidene jaren en loopt ook door Meerhout. Op Vlaams niveau is er 12 405 kilometer fietsnetwerk. In Meerhout kan je langs 31 kilometer netwerk fietsen, goed voor 0,25 % van het totale netwerk in Vlaanderen.

Daarnaast zijn er nog een aantal thematische fietslussen, al dan niet gemeentegrensoverschrijdend zoals de Pater Van Cléroute, de Drieprovinciënroute en de Monumentenroute. In de educatieve plattelandsroute Langs ‘t Geleeg, die langs Meerhoutse landbouwbedrijven loop, gaan landbouw, recreatie, toerisme en heemkunde hand in hand.

Ook voor de meer sportievelingen is er gezorgd. Bloso installeerde mountainbikeroutes.

In Meerhout werden zes routes aangeduid, variërend van 15 tot 37 kilometer.

Het ruiter- en mennetwerk Oostelijke Kempen is in opmaak en loopt over de gemeenten Meerhout, Balen, Geel en Mol. Begin 2013 moet dit afgerond zijn.

De routedokters staan in voor het eerstelijnsonderhoud25 van de toeristisch-recreatieve netwerken. Meerhout tekende in voor 300 uren tweedelijnsonderhoud, voornamelijk voor het onderhoud van de paden en bermen.

Meerhout heeft ook heel wat bezienswaardigheden, die zich in de erfgoed- , cultuur- en natuursfeer bevinden. Daarvan zijn er negentien beschermde relicten: twee kerken, vijf kapelletjes, twee molens, drie hoeves, pastorie, dorpszichten, gemeentehuis en een natuurgebied.

Stand op 26 juli 2012; niet alle exemplaren die vanuit TPA verdeeld werden, kwamen tot de eindconsument. Een aantal kaarten ging naar de clusters, toeristische punten, boekhandels … die ze verder verkopen.

23 Resultaat eind juli 2012. TPA wil tegen eind 2012 in de volledige provincie Antwerpen netwerken geïnstalleerd hebben.

24 Meerhout (36,29 km²) beslaat 0,27 % van de oppervlakte van Vlaanderen (16.682,38 km²).

25 Eerstelijnsonderhoud: bewegwijzering, basisrandinfrastructuur, globaal toezicht, wegomleidingen en dergelijke.

22

57 Ambtelijk Memorandum

Sinds de jaren ‘70 heeft Meerhout inspanningen gedaan voor het behoud en het in stand houden van haar molenpatrimonium en met succes. De twee windmolens zijn nog werkzaam. Meerhout profileert zich als molendorp.

De oudste vermelding van Meerhout gaat terug tot 741. De oudste restanten van bouwwerken dateren van 1100. Vooral uit de 17de en 18de eeuw zijn er nog heel wat mooie gebouwen te bekijken.

Met het plaatsen van historische straatnaamborden op de wandeltrajecten, krijgen wandelaars erfgoedweetjes mee.

In de loop der jaren zijn er ook heel wat kunstwerken in het straatbeeld verschenen. De meeste bekende zijn de vier werken van Antoon in de vier deeldorpen.

Meerhout heeft nog veel groen en de Grote Nete is prominent aanwezig. In de stilte- en natuurgebieden van de Grote Nete, De Hutten, Verloren Schaap en Engstraten ontdek je bijzondere stukken natuur en verbazend stille plekjes. Deze gebieden nodigen bezoekers uit tot rust en vertragen, in ons dagelijks, overgeorganiseerde snelle leven.

Meerhout onderscheidt zich van heel wat andere gemeenten door de aanwezigheid van groen vlakbij en in het centrum.

Toerisme heeft een economische factor. De toeristische sector is geen eenvoudig afgebakende of duidelijk zichtbare economische sector, maar eerder een amalgaam van (delen van) verschillende bedrijfstakken; accommodatie, horeca, personenvervoer, culturele diensten en diensten voor recreatie en sporten … In 2008 was de directe bruto toegevoegde waarde van toerisme in het Vlaamse Gewest gelijk aan 4,1 miljard euro of 2,3 % van de totale toegevoegde waarde in het Vlaamse Gewest26. Vergelijking maken met gemeentelijke cijfers is zo goed als onmogelijk.

Speeltuin Kinderweelde is met haar 30 000 bezoekers per jaar een belangrijke toeristische trekker. Vrijwilligers onderhouden en baten de speeltuin uit.

In Meerhout is er geen enkele overnachtingsmogelijkheid. In 2010 waren er in Vlaanderen 18 979 486 overnachtingen, waarvan 1 868 581 in de Antwerpse Kempen27.

Met de Vallei van de Grote Nete, een toeristisch samenwerkingsverband tussen de gemeenten Geel, Herselt, Laakdal, Meerhout en Westerlo, heeft Meerhout een goede partner gevonden. Door de krachten te bundelen wordt het gebied verder uitgebouwd tot een aantrekkelijk toeristisch-recreatief gebied. Door toerisme en recreatie duurzaam tot ontwikkeling te brengen, wordt bijgedragen tot de bewustwording en ontwikkeling van de waarde van het natuurlijk en cultureel erfgoed evenals tot de creatie van welzijn, werkgelegenheid en toegevoegde waarde ten bate van onze regio en zijn inwoners. vvv-Meerhout, een vzw, werkzaam met vrijwilligers, werkt mee om het toeristisch aanbod uit te breiden en te promoten. Zij draagt bij in de organisatie van een aantal toeristische activiteiten: promotie Drieprovincieroute, De Schakel, Wandel-Mee … De groep is evenwel klein28.

Ambtelijk Memorandum

58

De gemeente heeft geen toeristische dienst. De uitvoering van het toeristisch beleid zit bij het takenpakket van de cultuurbeleidscoördinator, samen met cultuur, jeugd, senioren en ontwikkelingssamenwerking. Aan het onthaal en in de gemeentelijke bibliotheek zijn toeristische infopunten geplaatst met brochures.

Onlangs installeerde het gemeentebestuur elf toeristische infopunten, waarvan negen in horecazaken. Deze wisselwerking tussen horeca en gemeentebestuur, waarbij beide partijen voordeel halen, voldoet aan de vraag van burgers naar informatie. De horeca kan hierdoor haar klanten informeren. Er zijn allerhande folders, kaarten en brochures, over Meerhout te verkrijgen, al dan niet tegen betaling.

Het is de bedoeling dat vvv-Meerhout en de Vallei van de Grote Nete een stek krijgen in de wasserij aan de watermolen. De wasserij, is door haar locatie langs de Grote Nete, langs de toeristisch-recreatieve netwerken en midden in het Grote Netewoud29, uitmate geschikt om een toeristische functie te krijgen.

26 Gegevens uit TSA (Tourism Satellite Account) - Vlaamse en Brusselse Hoofdstedelijke Gewest 2008, Karolien Weekers, Studiedienst Vlaamse Regering.

27 Gegevens uit FOD Economie, Algemene Directie Statistiek .

28 Vijf bestuursleden waarvan er drie voltijds werken.

29 Het Grote Netewoud is een project van Natuurpunt in de gemeenten Balen, Meerhout, Geel en Mol. Het is de bedoeling om de prachtige natuurgebieden die al langs de Grote Nete liggen, uit te breiden en bij elkaar te brengen tot één groot en toegankelijk woud.

II SWOT-analyse Zwaktes - ontbreken van een vvv-kantoor - ontbreken van een gemeentelijke toeristische functie - het ontbreken van overnachtingsmogelijkheden in de gemeente - beperkte toegang tot cultuurhistorische gebouwen

Kansen - organiseren van evenementen en projecten in samenwerking met socio-culturele, sport-, jeugd- en seniorenverenigingen om het toeristisch aanbod uit te breiden - cross-over met andere beleidsdomeinen zoals cultuur, sport, jeugd, senioren, middenstand, landbouw om toeristisch aanbod te vergroten en toerisme te promoten - de recreatieve-toeristische netwerken vormen een layer waarop andere projecten kunnen geĂŤnt worden - samenwerking met de middenstand en landbouwers die economisch voordeel kunnen halen uit een goed toeristisch aanbod - samenwerking met vrijwilligers met specifieke deskundigheid (molenaars, gidsen â&#x20AC;Ś) - wasserij - Grote Netewoud

Bedreigingen - onderhoud van de recreatief-toeristische netwerken - instandhouding en open stellen van het toeristisch aanbod - beperkte bestuursgroep van vvv-Meerhout, de vergrijzing in deze groep en de moeilijkheid om vrijwilligers te vinden - afhankelijkheid van vrijwilligers bij de uitvoering van het gemeentelijk toeristisch beleid - de toenemende caseload voor de cultuurbeleidscoĂśrdinator blijft een bedreiging vormen voor een goede toeristische organisatie

59 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - uitgebreide recreatieve-toeristische netwerken - veel groen en stille gebieden - groen vlakbij/in het centrum - de cultuurhistorische achtergrond van Meerhout en de nog aanwezige merktekens hiervan - aanwezigheid, deskundigheid en enthousiasme van de toeristische organisaties vvv-Meerhout en de Vallei van de Grote Nete - aanstelling van drie vrijwillige molenaars - medewerking en interesse van de lokale middenstand - integratie in de Cultuurdienst met linken naar erfgoed

III Beleidsteasers het gemeentebestuur neemt de toeristische dienstverlening op zich  toeristisch aanbod wordt verzorgd door derden Een goed toeristisch aanbod heeft een gunstig effect op de locale economie en de werkgelegenheid. Het loont dus om daar in te investeren. Het gemeentebestuur engageert zich om werk te maken van een degelijk, integraal toeristisch beleid en aanbod, waarbij Meerhout de uitstraling krijgt die het verdient.  De lokale middenstand, horeca en landbouw kunnen inkomsten genereren uit een goed toeristisch beleid. Zij dragen hierin dan ook een verantwoordelijkheid.

Het gemeentebestuur engageert zich om een goede samenwerking tot stand te brengen met deze partners waarbij deze laatste betrokken worden bij de uitvoering van het toeristisch beleid.

Meerhout voor Meerhoutenaren  zoveel mogelijk niet-Meerhoutenaren in Meerhout laten toeristen De aanwezige natuur is één van de grote troeven van Meerhout. Verspreid over het grondgebied vind je heel wat mooie groene plekken, bossen, weiden, heide … En doorheen al dat groen, slingert de Grote Nete. In deze altijd maar drukkere maatschappij, is de natuur voor heel wat mensen een plek om op adem te komen en de batterijen weer op te laden. De stiltegebieden in onze gemeente zijn de plek bij uitstek om te genieten en te onthaasten.

Met het tanende katholicisme kan de natuur een nieuwe plaats bieden tot bezinning en overpeinzing. Bovendien zijn de bossen ook de groene long van onze gemeente en dragen ze bij tot de volksgezondheid. Het gemeentebestuur engageert zich om zorg te dragen voor de natuur. Zij zorgt ervoor dat het groen minstens in oppervlakte blijft behouden. Het bestuur doet dit op een duurzame manier zodat het groen ook aan de volgende generaties kan bijdragen aan een gezonde samenleving en onze kinderen en kleinkinderen kunnen genieten van de natuur. Het gemeentebestuur engageert zich om zorg te dragen voor de stiltegebieden en ze uit te bouwen. Ze waakt erover dat dit plaatsen van stilte en contemplatie kunnen blijven. Het groen is er in de eerste plaats voor de Meerhoutenaren.  Meerhout heeft een fijnmazig wandelroutenetwerk. Het fietsroutenetwerk is heel wat minder aanwezig in onze gemeente. Hier liggen nog heel wat kansen. Het gemeentebestuur engageert zich om het fietsroutenetwerk uit te breiden. Daarnaast zorgt ze voor een goed beheer en onderhoud van al haar toeristisch-recreatieve netwerken. Ook zorgt ze ervoor dat de netwerken op een hedendaagse aantrekkelijke manier gepromoot worden zodat zoveel mogelijk niet-Meerhoutenaren onze gemeente komen bezoeken en kennismaken met de mooie natuur.

Ambtelijk Memorandum

60

kunst als toeristische uitstraling  onroerend erfgoed als toeristische trekker Meerhout investeerde in het verleden al sterk in kunst in de wijk waarbij de plaatselijke bevolking werd betrokken bij het volledige proces van ontwerp tot inhuldiging. Op die manier werd de Meerhoutse bevolking rechtstreeks geconfronteerd met kunst. De kunstwerken geven een kwalitatieve bijdrage aan de Meerhoutse uitstraling. Het zijn voornamelijk de fietsers die deze kunstwerken op hun weg tegenkomen. De natuur vormt een geschikte locatie om dit project in een andere vorm verder te zetten. Het biedt de mogelijkheid om ook de wandelaars op een onverwachte manier in contact te brengen met kunst. Het verband tussen kunst en natuur is niet zo ver gezocht. De natuur werkt voor heel wat mensen inspirerend. Ze zorgen beide voor creatieve ordening en vernieuwing. Iedere plant, boom, vergezicht, pad of dier zijn mogelijke probleemoplossers of brengers van nieuwe ideeën. Het gemeentebestuur engageert zich om conform kunst in de wijk te investeren in kunst in het groen. Hiermee brengt ze

in eerste instantie een nieuw doelpubliek in contact met kunst. Daarnaast kan het project passanten zelfs aanzetten tot creëren.  Meerhout heeft nog een aantal mooie gebouwen uit het verleden met historische waarde.

Deze bouwwerken dragen bij tot de authenticiteit van de gemeente. Het zijn vaak deze plekken die toeristen graag willen bezoeken. Een aantal van deze gebouwen bevindt zich in een slechte staat. Bovendien zijn ze vaak niet toegankelijk. Het gemeentebestuur engageert zich om op structurele wijze de historisch-culturele gebouwen te restaureren, eventueel een nieuwe functie te geven en goed te beheren en onderhouden. Met de eigenaars van gebouwen die in private handen zijn, zorgt het bestuur voor een open communicatie met het oog op een goede samenwerking om deze gebouwen op gepaste tijdstippen te tonen aan het publiek. kiezen voor een combinatie aan recreatie  kiezen voor slow Tijd is in onze maatschappij schaars geworden. Om zoveel mogelijk mensen te laten kennismaken met het mooie Meerhout is het van belang dat er een laagdrempelig, kant-enklaar toeristisch aanbod ter beschikking is.

Het gemeentebestuur engageert zich om allerhande toeristische formules en totaalpakketten aan te bieden aan mogelijke toeristen waarbij zij op korte termijn zoveel mogelijk kunnen beleven. Promotie is hierin uitermate belangrijk. Hiervoor gaat het samenwerkingsverbanden aan met andere gemeenten, TPA en toeristische diensten.  We werken ons te pletter en als we vrij zijn, ontspannen we ons te pletter. Onze vrije tijd is soms een verschrikking. De nood aan vertraging in onze supersnelle wereld is nog nooit zo groot geweest. Naar analogie met de slow food beweging is er ook sprake van slow toerisme.

Een slow toerist is op zoek naar een oorspronkelijke sfeer die je kunt proeven en beleven.

Hij zet zich af tegen vervlakking en zoekt een hogere levenskwaliteit. Slow is ook een herontdekking van het lokale, het authentieke, het unieke, een herontdekking van een streek.

De aandacht ligt op het tempo vertragen en het creëren van vrijheid. TPA trekt volop de slow kaart. Gezien de kleinschaligheid en het authentiek karakter van Meerhout, is onze gemeente uitermate geschikt om mee op deze kar te springen. Het gemeentebestuur engageert zich om resoluut te kiezen voor slow. Het is beter voor het welzijn van de mensen en het laat toe op een duurzame, ecologische manier met toerisme en recreatie om te gaan. ééndagstoerisme  verblijftoerisme De kleinschaligheid van Meerhout is uitermate geschikt voor het eendagstoerisme.

Voorzien in overnachtingsmogelijkheden is geen optie. Een doorverwijsfunctie naar overnachtingsmogelijkheden in grotere gemeenten is wel nodig. Het gemeentebestuur engageert zich om de authenticiteit van de gemeente te bewaken door overnachtingsmogelijkheden te mijden. Daarnaast zorgt ze voor een goede communicatie over het toeristisch aanbod (en gebrek aan aanbod).  In Meerhout is geen enkele overnachtingsmogelijkheid. Nochtans is er hiernaar wel vraag. Het aantal overnachtingen in de Antwerpse Kempen vormt het bewijs.

Overnachtingsmogelijkheden in de gemeente komen het toerisme en de economie ten goede.

Het gemeentebestuur engageert zich om een beleid uit te werken waarbij Meerhoutenaren worden aangemoedigd voor het opstarten van een bed & breakfast.

Ambtelijk Memorandum

61

3.2.5 Senioren I Omgevingsanalyse Bevolkingsgroep30 In 2010 telde Meerhout 1 717 senioren (+ 65 jaar). Deze groep vertegenwoordigt 17,66 % van de totale bevolking. Hun aantal steeg de afgelopen decennia31.

In vergelijking met Vlaanderen heeft Meerhout gemiddeld minder senioren32.

Wanneer men de groep senioren opdeelt in de 65- tot 79-jarigen en de groep 80+ dan zien we hetzelfde fenomeen. Er zijn meer vrouwelijke dan mannelijke senioren. De verhouding in de groep 65- tot 79-jarigen is 51 % - 49 %, deze van de groep 80+ is 61 % - 38 %.

Verwacht wordt dat de bevolking de volgende jaren verder zal vergrijzen.

De groep medioren (45- tot 64-jarigen) bedraagt 2 356, wat 24,23 % van de totale bevolking uitmaakt. Het is de groep 55- tot 64- jarigen die blijft stijgen. Het is ook deze groep die de volgende tien jaar deel zal gaan uitmaken van de groep senioren. Deze laatste groep is procentueel groter in Meerhout dan in Vlaanderen.

Seniorenverenigingen Meerhout heeft zeven seniorenverenigingen aangesloten bij de seniorenraad. Deze verenigingen zijn politiek ideologisch verankerd: christelijk, socialistisch, liberaal.

De verenigingen hebben samen ongeveer 1 090 leden33. Via de verenigingen wordt een groot deel van de senioren bereikt. Heel wat verenigingen leggen op regelmatige basis huisbezoeken afgelegd om de senioren te informeren. Dit blijkt heel effectief te zijn.

Senioren en cultuur De seniorenraad en de seniorenverenigingen hebben een cultureel aanbod in hun programma.

Vanuit de gemeentelijke Cultuurdienst is er een blijvende aandacht om bij de organisatie van evenementen de doelgroep senioren niet uit het oog te verliezen.

Senioren en sport In een aantal sportverenigingen zijn medioren en senioren actief. Ook heel wat seniorenverenigingen hebben een sportaanbod waarin vooral fietsen en wandelen een plaats hebben. De gemeentelijke Sportdienst startte in 2011 met een sportaanbod voor 50-plussers: sport-en-spel en dans.

Ambtelijk Memorandum

62

Senioren en mobiliteit - toegankelijkheid In Meerhout is een Minder Mobielen Centrale actief waarvan inwoners onder bepaalde voorwaarden gebruik mogen maken: - geen eigen vervoer hebben - fysiek niet meer in staat zijn om het openbaar vervoer te gebruiken - financiĂŤle ondergrens.

Deze dienstverlening draait op vrijwillige chauffeurs die een onkostenvergoeding ontvangen voor de kilometers die ze rijden. Deze dienst kampt echter met een gebrek aan chauffeurs.

Deze dienst is er niet uitsluitend voor senioren, maar het zijn wel voornamelijk de senioren die er gebruik van maken.

Het openbaar vervoer in Meerhout is eerder beperkt. Er is een goede dienstverlening door De Lijn naar Geel. Het openbaar vervoer naar Mol blijft echter een probleem. Dit maakt het voor heel wat senioren lastig om onder andere de verplaatsing naar het ziekenhuis van Mol te maken.

Cijfers uit http://aps.vlaanderen.be.

In 1995 bedroeg het aantal senioren 1.262, goed voor 13,73% van de totale Meerhoutse bevolking.

32 In 2010 maakte de groep senioren 18,16% van de totale Vlaamse bevolking uit.

33 Cijfers uit subsidiedossiers â&#x20AC;&#x201C; aanvraag seniorenverenigingen gemeente Meerhout 2011; de seniorenverenigingen hebben ook leden jonger dan 65 jaar, daarnaast maken ook niet-Meerhoutenaren deel uit van Meerhoutse seniorenverenigingen. Het vermoeden bestaat dat Meerhoutenaren ook lid zijn van niet-Meerhoutse seniorenverenigingen.

30 31

Senioren en armoede De Vlaamse Armoedemonitor 201234 leert ons dat er nog altijd een prangende armoedeproblematiek in onze samenleving bestaat: - 10,4 % of 650 000 personen leven in een gezin met een inkomen onder de Belgische armoederiscicodrempel - 14,1 % of 870 000 personen leven in een gezin dat aangeeft moeilijk rond te komen met het beschikbare inkomen - 14,7 % of 910 000 personen leven in armoede of sociale uitsluiting volgens de gecombineerde EU2020-definitie.

Personen tussen 50 en 64 jaar en zeker personen ouder dan 65 jaar scoren minder goed.

30 % van het totale aantal personen onder de armoederisicodrempel is 65 jaar of ouder.

Armoede uit zich niet alleen op financieel vlak, maar gaat veelal gepaard met uitsluiting en achterstelling op heel wat andere domeinen: arbeidsmarkt, huisvesting, gezondheid, onderwijs, maatschappelijke participatie …

Een vergelijking maken met het gemeentelijke niveau is moeilijk omdat gemeentelijke cijfers wat betreft armoede in relatie met leeftijdsgroepen niet voor handen zijn.

Huisvesting voor senioren • Zelfstandig wonen Het ocmw heeft 25 seniorenwoningen waarvan telkens 5 in de woonkernen Berg, Gestel en Zittaart. In het Centrum zijn er 10 woningen. Deze worden op relatief korte termijn afgebroken om plaats te maken voor het nieuwe woonzorgcentrum.

De Geels Huisvestingsmaatschappij heeft in het complex Berkenhof 16 seniorenwoningen die ze verhuurt.

• Zorgbehoevende senioren Woonzorgcentrum De Berk (ocmw) heeft 71 bedden voor permanent verblijf waarvan 50 met RVT35-erkenning. Daarnaast heeft het 3 bedden voor kort verblijf.

Woon- en zorgcentrum Ter Kempen heeft 35 RVT-bedden.

Cijfers uit http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/Pages/2012-04-23-armoedemonitor2012.aspx RVT-bedden zijn bedoeld voor het opvangen van zwaar zorgbehoevende ouderen. Voor een RVT-bed wordt door de overheid een hogere zorgforfait toegekend.

34 35

II SWOT-analyse Zwaktes - binnen de gemeentelijke administratie wordt er nergens de uitvoering van een globaal seniorenbeleid bewaakt, dit heeft een versnippering en niet-afstemming van de uitvoering van het seniorenbeleid tot gevolg - afwezigheid van senioren, die geen seniorenvereniging vertegenwoordigen, in de gemeentelijke Seniorenraad - beperkt gemeentelijke vrijetijdsaanbod voor senioren - beperkt gemeentelijk aanbod aan vorming voor senioren om veiligheid te waarborgen en uitsluiting te voorkomen - geen openbaar vervoer naar Mol (met uitzondering van schoolvervoer), ook geen belbus

63 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - zeer goede ondersteuning aan seniorenverenigingen, zowel op financieel, logistiek, als promotioneel vlak: subsidies voor seniorenverenigingen, gratis uitleendienst feestmateriaal, gratis huur vrachtwagen, subsidies jubilea, goedkope tarieven gemeentelijke infrastructuur …

- vertegenwoordiging van alle seniorenverenigingen en woonzorgcentra in de gemeentelijke Seniorenraad - actieve seniorenverenigingen - seniorenverenigingen als communicatiekanaal - samenwerking met woonzorgcentra De Berk en Ter Kempen loopt vlot

Kansen - integratie van senioren in sport- en socioculturele verenigingen - groep medioren als toekomstige vrijwilligers en klanten - cross-over met andere beleidsdomeinen zoals cultuur, sport, toerisme, bibliotheek, welzijn, woonzorgcentra … om deskundigheid, effectiviteit en bestendigheid te garanderen

Bedreigingen - de toenemende vergrijzing van de gemeentelijke Seniorenraad - toenemende vergrijzing en het gebrek aan medioren in de seniorenverenigingen - toenemende druk bij de sandwich generation36 - afhankelijkheid van vrijwilligers bij de uitvoering van het gemeentelijk seniorenbeleid - de toenemende caseload voor de cultuurbeleidscoördinator blijft een bedreiging vormen voor een integraal seniorenbeleid

III Beleidsteasers extra inzetten op integraal seniorenbeleid  extra inzetten op integraal seniorenbeleid is niet nodig De vergrijzing van de maatschappij is ook in Meerhout merkbaar. De groep senioren wordt groter. Een integraal seniorenbeleid is dan ook hoogstnoodzakelijk. Momenteel is er, binnen de gemeentelijke diensten een versnippering in de uitvoering van het seniorenbeleid. Werken aan seniorenbeleid is niet uitsluitend de focus richten op de zorgbehoevende groep. Een goed seniorenbeleid is vooral een gedifferentieerd beleid, want de seniorengroep is geen homogene groep.

Het gemeentebestuur engageert zich om extra middelen en personeel in te zetten voor de coördinatie en uitvoering van een integraal seniorenbeleid. Ze stimuleert de verschillende partners die deskundigheid hebben verworven in seniorenbeleid om samen te werken.  Het ocmw investeert sterk in de zorg voor senioren. Het is deze groep die extra aandacht nodig heeft. De niet-zorgbehoevende senioren hoeven niet als afzonderlijke bevolkingsgroep beschouwd worden. Deze groep wordt beschouwd als deel van de bevolkingsgroep +25 jarigen waarvoor in de overige beleidsdomeinen aandacht voor bestaat. Bovendien zijn senioren weinig dynamisch en ligt hun focus eerder op behoud, dan op vernieuwing en vooruitgang. Een specifiek seniorenbeleid is dan ook niet nodig.

Ambtelijk Memorandum

64

een kwaliteitsvol, kostendekkend vrijetijdsaanbod  een gratis, laagdrempelig vrijetijdsaanbod De groep medioren is een grote bevolkingsgroep. Ze zijn tussen 46 en 64 jaar oud, actief, relatief hoog opgeleid en hebben wat geld te spenderen en tijd te verdrijven. Deze mensen gaan de volgende jaren massaal deel uitmaken van de groep senioren.

De medioren worden vaak beschouwd als marketinggroep en minder als bevolkingsgroep.

Ze zijn vaak zeer kritisch en veeleisend. Het gemeentebestuur engageert zich om een gediversifieerd en kwaliteitsvol aanbod in de vrijetijdssector te voorzien. Het bijhorende prijskaartje wordt grotendeels verhaald op de participanten.  Omwille van het wegvallen van partners, fysieke kwalen, verminderd inkomen … dreigen heel De sandwichgeneratie bestaat uit mensen van middelbare leeftijd die de zorg voor hun ouders combineren met een gezin en/of een baan. Eigenlijk is dit begrip een vergelijking die verwijst naar broodbeleg dat ingeklemd zit tussen twee sneden. De broodsneden symboliseren dan respectievelijk de eigen ouders en de eigen kinderen, die zich veelal altijd in de adolescentieperiode bevinden. De volwassenen zelf zitten tussen hen ingeklemd.

36

wat senioren in een isolement terecht te komen wat hun psychosociaal welzijn ondermijnt.

De vrijetijdssector is de ideale omgeving om mensen te ontmoeten in een ontspannen sfeer.

Het gemeentebestuur engageert zich om zoveel mogelijk senioren te laten participeren aan de vrijetijdssector door een zeer specifiek aanbod uit te werken. Het aanbod is zeer laagdrempelig; een lage prijs, kort bij de deur, dicht aanleunend bij de leefwereld van de senioren, overdag ... maatschappij zorgt voor senioren  senioren zorgen voor maatschappij Senioren vormen een grote groep en maken onlosmakelijk deel uit van onze maatschappij.

Integratie in het maatschappelijk leven is evident. Ouderen willen vandaag zo lang mogelijk verblijven in de eigen vertrouwde omgeving. Hiervoor moeten mogelijkheden geboden worden.

Het gemeentebestuur engageert zich om senioren te stimuleren zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Dit gebeurt door enerzijds het aanbieden van betaalbare, onderhoudsvriendelijke en duurzame woningen en anderzijds door het voorzien in bijhorende faciliteiten zoals maaltijden aan huis, wasdienst, poetshulp, boodschappendienst…  De meeste organisaties en verenigingen zijn volledig gebouwd op vrijwilligers. Het wordt tegenwoordig echter altijd maar moeilijker om vrijwilligers te vinden die langdurige engagementen willen aangaan. De groep jong-senioren is een groep die de arbeidsmarkt hebben verlaten. In deze groep zitten mogelijk heel wat mensen die op zoek zijn naar een zinvolle invulling van de vrijgekomen tijd. Zij zijn bij uitstek geschikt om als vrijwilliger aan de slag te gaan. Op deze manier wordt aan senioren kansen gegeven om een actief leven te behouden. Het gemeentebestuur engageert zich om op zoek te gaan naar creatieve en hedendaagse manieren om de senioren te prikkelen om zich als vrijwilliger te engageren, voor korte of lange projecten en opdrachten. Ze zorgt ervoor dat deze vrijwilligers gemotiveerd blijven en zich gewaardeerd blijven voelen. uitsluiting van senioren vermijden  uitsluiting van zorgdragers vermijden Een goed seniorenbeleid moet er vooral zorg voor dragen dat de ouderen in onze samenleving niet worden uitgesloten. En dat gevaar is niet denkbeeldig in een snel evoluerende samenleving die gekenmerkt wordt door nieuw verworven kennis via de nieuwe communicatietechnieken.

Het gemeentebestuur engageert zich om projecten op te zetten voor senioren om de digitale kloof te verkleinen.  De sandwichgeneratie staat sterk onder druk. Deze groep, vaak vrouwen, nemen naast de zorg voor hun kinderen, ook de zorg voor de eigen ouders op. Beide groepen vragen immers zorg en aandacht. De sandwichgeneratie houdt een persoonlijk, vertrouwelijk contact met de oudere of hoogbejaarde senior in stand en maakt het vaak mogelijk dat deze laatste zo lang mogelijk in een eigen woning kan verblijven. Het gemeentebestuur engageert zich om deze sandwichgeneratie niet uit het oog te verliezen en om projecten op te zetten waardoor deze generatie de nodige ademruimte krijgt.

65 Ambtelijk Memorandum

senioren hebben inspraak  deskundigen weten het best wat nodig is Niet alleen omdat de ouderen de huidige welvaart mede hebben mogelijk gemaakt, maar ook omwille van de eigen waarden en capaciteiten van vele senioren, hebben ouderen het recht om volop te participeren in de samenleving, om gehoord te worden, om inspraak te verkrijgen.

Het gemeentebestuur engageert zich om de seniorenraad, het seniorenmiddenveld en senioren actief en volwaardig te betrekken bij de realisatie van het lokaal seniorenbeleid.  Senioren zijn veelal zeer behoudsgezind en weinig geneigd tot vernieuwing. Gezien onze snelevoluerende maatschappij is verandering echter noodzakelijk. Deskundigen hebben de beste kijk op wat het beste is voor de senioren. Het gemeentebestuur engageert zich om met alle seniorendeskundigen een goed, hedendaags seniorenbeleid uit te werken.

3.2.6 Sport I Omgevingsanalyse Sportparticipatie Cijfers over sportparticipatie zijn moeilijk te vinden op gemeentelijk niveau, en zelfs op Vlaams niveau is het moeilijk om cijfers te genereren over de niet-georganiseerde sportbeoefening. We moeten dus erg voorzichtig zijn met uitspraken over sportparticipatie in Meerhout. Met de nodige nuancering denken we toch minstens twee dingen te mogen concluderen: - In Meerhout participeren de minderjarigen relatief sterk aan sport. Meerhout telde in 2010 1 897 jongeren jonger dan 20. Begin 2012 zijn 2 050 minderjarigen (minder dan 18 jaar) lid van een erkende sportvereniging in Meerhout. Daarnaast zijn er nog een vijftigtal lid van de fitnessclub. Al lijken deze cijfers een goede prestatie te zijn, ook met deze cijfers is voorzichtigheid geboden. De cijfers geven geen beeld van Meerhoutse jongeren die in andere gemeenten sporten, daarentegen zijn er wel jongeren in vervat uit andere gemeenten die in een Meerhoutse club zijn ingeschreven.

- De sportparticipatie van Meerhoutse sporters in onze sportclubs stijgt.

Ook de sportparticipatie voor de ganse bevolking lijkt op het eerste gezicht relatief hoog. In Vlaanderen zegt minder dan 22,5 % van de bevolking lid te zijn van een sportclub, terwijl het aantal leden van Meerhoutse sportverenigingen ten opzichte van de bevolking meer dan 29 % bedraagt. Opnieuw is dezelfde voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van deze cijfers, maar er zijn indicaties om aan te nemen dat de Meerhoutenaar relatief sterk aan georganiseerde sport deelneemt.

Aansluiting bij een sportclub of vereniging is uiteraard niet de enige graadmeter van sportparticipatie. Steunend op onderzoek weten we dat meer dan de helft van de Vlamingen zegt aan sport te doen, terwijl slechts 21,2 % zegt actief lid te zijn van een sportvereniging. Deze cijfers zijn in Meerhout moeilijk te achterhalen omdat particuliere sportbeoefening niet geregistreerd wordt. We kunnen dus moeilijk anders dan concluderen dat een groot deel van de sportbeoefening buiten het cijfermatig beeld blijft.

Ook in Vlaamse onderzoeken naar de voorkeur voor bepaalde sporttakken merken we dat teamgebonden sporten niet altijd de populairsten zijn.

Ambtelijk Memorandum

66

Het is duidelijk dat fietsen en wandelen al-time-favourites zijn.

Sportinfrastructuur Om de behoefte aan sportinfrastructuur te meten bestaan betere referentiepunten. Zo worden onder andere, weliswaar bovenlokale, normen vooropgesteld voor zwembaden, sporthallen, voetbalvelden … op basis van wetenschappelijke onderbouw.

De normen zijn de volgende: Overdekte zwembaden: 0,014 m2 per inwoner Sporthallen37: 0,16 m2 netto sportoppervlakte per inwoner Voetbalvelden in natuurgras: 4,7 m2 natuurgrasvlakte per inwoner Sportvelden in natuurgras38: 5,1 m2 natuurgrasvlakte per inwoner.

Meerhout beschikt niet over een zwembad, zo halen we op dit vlak de norm niet. Het is echter duidelijk dat de hele zuidelijke helft van onze provincie met een tekort kampt van 20 tot 40 %. Onze Limburgse en westelijke buren: Leopoldsburg, Ham, Tessenderlo, kampen nog met een groter tekort, evenals de noordelijke helft van onze provincie.

Het tekort wordt dus niet opgevangen door naburige gemeenten. Wat overdekte zweminfrastructuur betreft scoren we dus slecht.

Wat sporthallen betreft komt enkel de sporthal in de gemeentelijke basisschool in aanmerking. De andere sportzalen zijn te klein wat oppervlakte betreft. In totaal bedraagt de nettosportoppervlakte in de school 1 030m2. Dit is ongeveer 0,105 m2 per inwoner en dus onder de norm. In de nabije toekomst moet echter ook de nieuwe sporthal hierbij gerekend worden. Hierdoor komt de nettosportoppervlakte op minimaal 2 086 m2 te liggen, of op ongeveer 0,213 m2 per inwoner. Dit is meer dan 30 % boven de norm. Hierbij is het kleinere sportlokaal in de nieuwe sporthal niet bijgerekend.

Voetbalvelden heeft Meerhout in overvloed. In totaal gaat het over 5 velden39 in het gemeentelijk sportcentrum en 7 niet gemeentelijke velden40. Uitgaande van de minimumoppervlakte van een voetbalveld gaat het dan over meer dan 7,028 m2 per inwoner, dus ver boven de norm.

Meerhout beschikt verder over onder andere een atletiekpiste, een looppad, een wandelknooppuntennetwerk, een fietsknooppuntennetwerk, een BMX-circuit, een mountainbikeroute, 8 openlucht en 4 overdekte tennisvelden, een fitness, een ruiterknooppuntennetwerk (in ontwikkeling), 2 ruiterweiden, een manege, een renbaan, een karabijnschietstand en wipschietstand, een sportveld voor modelvliegen, verschillende hondensportvelden en verschillende kegelbanen en petanquebanen.

Het is dus duidelijk dat er meer dan voldoende openlucht sportmogelijkheden zijn, en dat vooral voetbalvelden erg rijk vertegenwoordigd zijn.

Overdekte sportaccommodaties met een minimale netto sportoppervlakte van 22 m x 13 m x 7 m hoogte.

Voetbalvelden + andere sportgrasterreinen.

39 7 350 m², 6 400 m², 6 000 m², 6 000 m² en 4 400 m².

40 Hoevendijk (5 800 m²), Smissestraat (5 200 m²), Smissestraat (3 880 m²), Meiberg (5 800 m²), Jagersweg (5 550 m²) en Zeggeman (6 700 en 5 800 m²).

37 38

Ambtelijk Memorandum

67

II SWOT-analyse

Ambtelijk Memorandum

68

Sterktes - De gemeente biedt degelijke financiële en logistieke ondersteuning aan sportverenigingen: subsidies, gratis uitleendienst sport- en feestmateriaal, vorming, lage huurprijzen voor sportaccommodatie, flexibele reservatie- en annulatiemogelijkheden, publicatie website en gemeentelijk infoblad.

- De gemeente investeerde sterk in sportinfrastructuur (nieuwe sporthal, recht van opstal voor tennishal, drie buiten tennisvelden, 2 petanquebanen, BMX-circuit, verlichting atletiekpiste, 2 voetbalterreinen met verlichting, MTB Landduinenroute, wandel- en ruiter- knooppuntennetwerk, nieuwe sportvloeren, …).

- De sportdienst biedt kwaliteitsvolle sportpromotionele activiteiten voor iedere leeftijdscategorie en lijkt heel wat mensen te bereiken.

- Via Sportregio Zuiderkempen bereikt de gemeentelijke sportdienst ook moeilijkere doelgroepen: 13- tot 18-jarigen, personen met een handicap.

Zwaktes - De aandacht is vooral gegaan naar het uitbouwen van nieuwe infrastructuur, sportpromotie en de ondersteuning van verenigingen. Minder aan bod kwam de ondersteuning van het niet-georganiseerde sporten, of het goed uitbaten van aanwezige infrastructuur.

- Er is weinig of geen beleidsmatig zicht op de kwantiteit en de kwaliteit van vooral het niet-georganiseerde sporten in onze gemeente.

- Het sportaanbod in de gemeentelijke infrastructuur is weinig gediversifieerd en vooral afgestemd op wat Meerhoutse clubs te bieden hebben. Wat kan en mag in onze infrastructuur en onder welke voorwaarden is alleszins niet helder en soms arbitrair.

- De organisatie van de sportdienst is afhankelijk van slechts één persoon. Dit geeft een probleem naar continuïteit, administratieve belasting, erg afhankelijk van vrijwilligers …

Kansen - De toegenomen infrastructuur in het algemeen, de nieuwe sporthal in het bijzonder, bieden vele kansen voor sportbeoefening in Meerhout, ook naar diversificatie van het aanbod.

- De komende jaren groeit de groep actieve senioren. In deze groep wordt actieve lichaamsbeweging bijzonder belangrijk.

- Meerhout als zorgende gemeente (seniorenzorg, rust- en verzorgingstehuizen) biedt mogelijkheden om grensoverschrijdende samenwerking op te zetten tussen bewegings- en ontspanningsprofessionals uit verschillende sectoren.

- Meerhout heeft nog veel groene ruimte wat kansen biedt aan buitensporten (wandelen, joggen, …).

- Er zijn enkele sterk uitgebouwde clubs en verenigingen die veel leden bereiken en een kwalitatief sterk aanbod hebben.

Bedreigingen - Het goed onderhoud en gebruik van sportinfrastructuur wordt moeilijker, zeker gezien de context van slinkende overheidsmiddelen.

- De diversificatie in sportclubs of verenigingen in Meerhout. We hebben heel wat clubs, maar minder divers.

III Beleidsteasers Er zijn slechts 8 erkende sportverenigingen met jeugdwerking in Meerhout. Niet alleen is sport belangrijk in functie van een goede fysieke gezondheid, ook het contact en het netwerken bevordert de psychische ontwikkeling van kinderen en integreert hen in een betrokken samenleving. Meerhout zal dan in de toekomst ook sterker investeren in jeugdsport.  Het aantal senioren groeit, en voldoende beweging is belangrijk bij het ouder te worden.

Meerhout is bovendien een zorgende gemeente en telt heel wat voorzieningen naar ouderen, terwijl beweging er volledig los van het gemeentelijk aanbod wordt uitgewerkt. De groep van medioren groeit nog explosiever, en zij hebben veel tijd en interesse in sport en actieve lichaamsbeweging. Meerhout moet dringend meer investeren wat sport betreft in de vergrijzing van onze Meerhoutse populatie.

Sportverenigingen zijn de drijvende kracht van het sportieve gebeuren in Meerhout. Ze bereiken heel wat mensen en staan garant voor een kwaliteitsvolle sportbeleving. Verschillende verenigingen investeren bewust in jeugd en werken actief mee aan het beantwoorden van de sportbehoefte in Meerhout. Daartegenover staat dat verenigingen het niet altijd gemakkelijk hebben. Minder en minder mensen willen zich engageren, de financiële zijde vertoont risico’s en het administratieve luik is moeilijk onder controle te houden. Meerhout ondersteunt de verenigingen al sterk, maar dit moet meer en beter.  Als we mensen aan het sporten willen krijgen en houden is diversiteit in het aanbod belangrijk.

De grote clubs zijn belangrijk, maar er is te weinig diversiteit. Ook de recreatieve sporter buiten het clubgebeuren: wielrennen, joggen …, komt te weinig aan bod in het Meerhoutse sportbeleid. Er moet, naast de bestaande clubs, meer ingezet worden op een meer divers sportaanbod en op de individuele recreatieve sporter.

Meerhout probeert zoveel mogelijk mensen aan het sporten of bewegen te krijgen en te houden. Beleven is hierbij een sleutelwoord. Meerhout probeert mensen zo veel als mogelijk te laten proeven in de hoop dat mensen hun gading vinden in een bepaalde sport.

Sportpromotie staat centraal, evenals het toegankelijk maken van deze sporten. Topsport en zelfs conditieverbetering hoeft niet, als Meerhoutenaren maar bewegen.  Meerhout investeert in de kwaliteit van het sporten. Mensen leiden zichzelf naar bepaalde sporttakken, en het aanbod is toch al overweldigend. Belangrijk is om mensen goed te begeleiden en te informeren over verantwoord sporten. We concentreren ons op een beperkt aantal populaire sporttakken en gaan zo ver als mogelijk in de begeleiding van sporters.

69 Ambtelijk Memorandum

Meerhout heeft sterke sportverenigingen, een nieuwe sporthal en een sportdienst. Er werd de laatste jaren sterk geïnvesteerd in een sportbeleid. Kwaliteitsvol continueren is nu belangrijk, even bezinnen vooraleer het aanbod verder wordt uitgebreid.  Meerhout heeft sterk geïnvesteerd, maar om de nieuwe infrastructuur te laten renderen moet nog één en ander op punt gesteld worden. We denken in de eerste plaats aan de betere uitbating en het onderhoud van de sportaccommodatie. De uitgebreide infrastructuur, en uitgebreide sportactiviteit, vragen trouwens ook een uitgebreidere coördinatie door de sportdienst. Om gelijke tred te houden met de fysieke infrastructuur zal er dus fors moeten geïnvesteerd worden in personeel en andere initiatieven.

Gezien het belang van bewegen moet sport voor iedereen toegankelijk zijn en blijven, dit is op zijn minst voelbaar in de democratische prijzen die de gemeente hanteert. Deze zijn de laatste jaren bewust laag gebleven, ondanks de kwaliteit en kwantiteit van het aanbod. De prijs dekt vaak geen vijfde van de kostprijs. Sport en beweging moeten dan ook blijvend gezien worden als een kostenpost voor de gemeente. De maatschappelijke return is een gezondheidsvoordeel, zowel fysiek als mentaal.  Meerhout heeft fors geïnvesteerd. Bovendien profiteert niet iedereen gelijkmatig van deze investeringen. Een jogger gebruikt bijvoorbeeld de sporthal niet. Het is niet meer dan billijk dat gebruikers een correcte prijs betalen. De prijzenstructuur van onze initiatieven is dan ook dringend aan herziening toe.

3.2.7 Bibliotheek I Omgevingsanalyse Een openbare bibliotheek is een basisvoorziening waar elke burger terecht kan met zijn vragen over kennis, cultuur, informatie en ontspanning. Ze bemiddelt actief bij het beantwoorden van deze vragen.

De openbare bibliotheek is actief op vlak van cultuurspreiding en cultuurparticipatie; ze werkt in een geest van objectiviteit en vrij van levensbeschouwelijke, politieke en commerciële invloeden.

Een gemeente dient te zorgen voor de uitbouw van de werking van de openbare bibliotheek zodat elke burger via deze voorziening gelijke en vrije toegang krijgt tot kennis, cultuur en informatie, opgeslagen in gedrukte en andere informatiedragers. De openbare bibliotheek schept een voorwaarde voor levenslang leren, culturele ontwikkeling van individuen en het democratisch functioneren van de samenleving.

In Vlaanderen beschikt vrijwel elke gemeente over een openbare bibliotheek. Naast het uitlenen van boeken en audiovisueel materiaal profileren bibliotheken zich hoe langer hoe meer als kenniscentra. Je kunt er terecht voor de meest uiteenlopende vragen, je kunt er kosteloos alle materialen raadplegen en op het internet surfen.

Een bibliotheek vervult verschillende functies: informatie, educatie, recreatie en ontwikkeling.

Het decreet Lokaal Cultuurbeleid vertaalt dit als: informatiebemiddeling, cultuurspreiding en het uitbouwen van de ontmoetingsfunctie.

De verhouding van het aantal leners van bibliotheek Meerhout ten opzichte van de bevolking blijft vrij stabiel rond 22 % hangen. In vergelijking met gelijkaardige gemeenten in de Kempen (Dessel, Herenthout, Hulshout, Merksplas en Vorselaar) zitten we boven het gemiddelde dat 21,58 % bedroeg in 2010.

Ambtelijk Memorandum

70

Ook voor het aantal openingsuren, 20 uur, zitten we met deze vergelijkingsgroep boven het gemiddelde van 16,83 uur.

Het percentage uitleningen ten opzichte van het inwoneraantal ligt onder het gemiddelde, maar dit moet gerelativeerd worden, gezien veel bibliotheken tegenwoordig meer dan vijf materialen uitlenen. Meerhout houdt het strikt bij vijf materialen om hoge boetes achteraf te vermijden.

Leners / Inw. (%) Openingsuren Bezoekers Totaal gedrukte materialen Totaal avm Uitleningen / inwoners Internetgebruik in uren Auteurslezingen Bibliotheekpersoneel in VTE Uitgaven bib / inw.

Meerhout

Gemiddelde groep

Mediaan groep

22,06 20 19 636 38 649 3 189 5,75 1 283 17 2,76 24,07

21,58 16,83 21 342 32 256,67 1 311,17 7,47 752,17 11,67 2,70 26,43

21,83 17,25 1 9529,5 29 533,5 981 7,51 785 12 2,78 26,31

II Sterkte-zwakte analyse Zwaktes - Geen leescafé.

- Geen beveiligingssysteem voor de materialen.

- Geen inbraakbeveiliging.

- Geen avm-afdeling.

- Weinig samenwerking met de verenigingen.

- Geen aansluiting op het provinciaal bibliotheeksysteem.

Kansen - Samenwerking met cultuurbeleidscoördinator.

- Verdere professionalisering.

- Aansluiten bij het provinciaal bibliotheeksysteem.

- De bibliotheek als belangrijke actor in het culturele veld van Meerhout.

- Een goede werking naar doelgroepen en multiplicatoren.

- Samenwerking met de culturele verenigingen.

Bedreigingen - Weinig samenwerking in het culturele veld van de gemeente Meerhout.

- Terugschroeven van financiële middelen.

- Digitalisering van onze leefomgeving.

- Kosten bibliotheekautomatiseringssysteem.

- Concurrentie van andere actoren op het vlak van ontspanning.

71 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - Een goede infrastructuur.

- Degelijk en efficiënt meubilair.

- Goede ligging.

- Goed verzorgde materialen.

- Gemotiveerd personeel.

- Klantvriendelijke openingsuren.

- Een actuele, uitgebreide en gevarieerde collectie.

- Verscheidenheid materialen: boeken, tijdschriften, videobanden, cd-roms, dvd’s, partituren.

- Goede ontsluiting van de collecties door automatisering.

- Samenwerking met scholen.

- Organisatie van uitbreidingsactiviteiten: klasbezoeken, jeugdboekenweek, bibliotheekweek.

- Goede samenwerking met het bestuur (financiële ondersteuning).

- Goed toegankelijk voor rolstoelgebruikers; alles op gelijkvloers.

- Samenwerking met de gemeentelijke informatieambtenaar.

- Geen inschrijvingsgeld.

Conclusie: De bibliotheek heeft veel sterke punten om de burger meer mogelijkheden te bieden om te participeren aan literatuur en cultuur.

Daarnaast bieden zich vele kansen aan zoals werking naar doelgroepen en meer samenwerking, ook de taak van de cultuurbeleidscoördinator zal hier belangrijk zijn.

III Beleidsteasers Toetreden tot het provinciaal bibliotheeksysteem (PBS) - goedkoop - afhankelijk van de provincie - opname in provinciale catalogus - éénvormige structuur via Brocade (= catalogussoftware van Cipal) - ondersteuning door Cipal  Niet toetreden tot het PBS - duur - onafhankelijk van de provincie - geïsoleerde catalogus - VubisSmart (= catalogussoftware van Infor) - ondersteuning door Infor.

Zelfuitleen - hoe langer hoe meer bibliotheken schakelen over naar zelfuitleen - vrij duur - toepassing van Radio frequency identification (identificatie met radiogolven, RFID). Dit is een technologie om van een afstand informatie op te slaan in en af te lezen van zogenaamde RFID-tags die op of in objecten of levende wezens zitten.

- minder sociaal contact - geen baliepersoneel - Wimmers = wandelende informatiemedewerkers.  Geen zelfuitleen - baliepersoneel - sociaal contact. avm-afdeling (avm

Ambtelijk Memorandum

72

of audiovisuele middelen) - vergaderlokaal ombouwen tot avm-afdeling - nieuw avm-meubilair aanschaffen - Dit is een altijd weerkerende vraag van bibliotheekgebruikers en van leden van de bibliotheekcommissie.  Geïntegreerde opstelling - avm tussen de boeken - Vroeger werd door het gemeentebestuur principieel gesteld dat er geen aparte avm-afdeling mocht komen wegens te duur.

- Voorwaarde om avm aan te kopen was toen integratie in de boekencollectie.

3.2.8 Buitenschoolse kinderopvang I Omgevingsanalyse Demografisch Op 1 januari 2010 telt Meerhout 9 725 inwoners. Sinds 2000 is de bevolking in Meerhout toegenomen met 533 personen. Dit is een stijging van bijna 6 %. Zoals in een vorig hoofdstuk aangegeven ligt de oorzaak van de groei hoofdzakelijk, zelfs nagenoeg uitsluitend, in migratie.

Het aantal particuliere huishoudens is tussen 2004 en 2009 in Meerhout geĂŤvolueerd van 3 628 naar 3 914.

Aantal huishoudens

2004 3 628

2005 3 676

2006 3 710

2007 3 793

2008 3 880

2009 3 914

Bron: N.I.S., FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie

In de periode 2006-2011 steeg het aantal kleuters in de Meerhoutse scholen van 280 naar 376, dit is een stijging met 34 %. Deze stijging is beduidend hoger dan in de ons omliggende gemeenten. Het kleuteronderwijs in Meerhout zit dus duidelijk in de lift.

In diezelfde periode steeg het aantal lagereschoolkinderen in de Meerhoutse scholen van 475 naar 488 dit is een stijging met 3 %. Het is duidelijk dat er zich een nieuwe markt ontwikkeld voor buitenschoolse kinderopvang in Meerhout.

Aanbod In de formele buitenschoolse opvang kunnen we een onderscheid maken tussen erkende, gesubsidieerde, opvang en zelfstandige opvang met een attest van toezicht van Kind en Gezin.

Beide opvangvormen moeten voldoen aan wettelijke voorwaarden. Er is een verschil in de wijze van financiering maar ook de wijze waarop een erkenning of een attest van toezicht wordt verkregen. Een ander belangrijk verschil is dat bij de erkende kinderopvanginitiatieven de prijs binnen bepaalde grenzen ligt. In de zelfstandige sector kunnen initiatieven de prijs zelf bepalen. Naast deze twee systemen bestaat er nog een derde systeem, namelijk de gemelde opvang in de (Meerhoutse) scholen.

Op 15 december 2009 telt Meerhout 56 plaatsen buitenschoolse kinderopvang, terwijl er op dat moment 807 schoolgaande kinderen zijn. Hiermee beschikt de gemeente over 69,39 plaatsen per 1 000 schoolgaande kinderen. Het aantal beschikbare buitenschoolse opvangplaatsen in Meerhout ligt hiermee boven het Vlaamse gemiddelde van 35,9 plaatsen per 1 000 kinderen.

Daarnaast voorzien de Boomgaard en de Egelantier als scholen in respectievelijk voorschoolse en naschoolse opvang.

Ambtelijk Memorandum

73

II SWOT-analyse

Ambtelijk Memorandum

74

Sterktes - De Buitenschoolse Kinderopvang kent een sterke groei: naschools, woensdagnamiddag en in de grote vakantie.

- De gemeente ondersteunde de Buitenschoolse Kinderopvang in zijn kwalitatieve en pedagogische aanpak: vorming begeleiding, aangepast spelmateriaal …

- De gemeente investeerde in infrastructuur: tienerlokaal.

- Er is een goede samenwerking tussen de buitenschoolse Kinderopvang en de scholen in Meerhout.

- De gemeente investeerde sterk in veiligheid en gezondheid: brandveiligheid, beveiligde toegang en vorming personeel.

Zwaktes - Er is een laag algemeen bezettingscijfer.

- Al drie jaar achter elkaar halen we niet de 80 % die we nodig hebben om onze subsidies te verliezen.

- Het project middagslapers kent weinig succes: gemiddeld 1 kind per dag voor 8 plaatsen. Hier wordt wel een personeelslid ingezet met middelen die niet gesubsidieerd worden.

- Er is een gebrek aan infrastructuur: te weinig plaats in de eetruimtes, huiswerk wordt in keuken gemaakt, te weinig plaats voor boekentassen en jassen en tot slot nood aan een stille ruimte.

- Lokaal Overleg Kinderopvang kent weinig succes.

Kansen - Samenwerking met andere diensten biedt heel wat mogelijkheden: ocmw, - gebruik nieuwe sporthal, jeugddienst …

- Door het stijgend geboortecijfer kan de - Buitenschoolse Kinderopvang blijven groeien.

- Als het project middagslapers wegvalt, - kunnen deze middelen worden gebruikt voor andere doeleinden: slaaplokaal voor stille ruimte of huiswerklokaal en het anders inzetten van personeel.

Bedreigingen - Door de sterke groei zijn er een aantal problemen: plaatsgebrek in binnenruimtes, administratieve belasting voor de coördinator.

III Beleidsteasers Meerhout richt zelf buitenschoolse kinderopvang in. Kinderopvang is een zeer dankbare sector omdat mensen deze dienstverlening appreciëren. Zelf organiseren staat ons bovendien toe eigen keuzes te maken naar het aantal plaatsen, voorrangsregels … Kortom, zelf organiseren laat ons toe de opvang strategisch in te zetten.  Meerhout laat buitenschoolse kinderopvang over aan privé-initiatieven (bijvoorbeeld KIKO).

Wat de markt zelf kan organiseren moet de overheid niet organiseren.

Diversiteit in het aanbod staat centraal: middagslapers, inclusieve opvang, voorschools, naschools,… Ouders hebben hierdoor een ruime keuzemogelijkheid in opvangmomenten. Een overheid moet immers aanbieden wat elders niet wordt aangeboden, wie anders? Het nadeel is dat bepaalde opvangvormen echter niet volzet zijn, terwijl andere een wachtlijst kennen.  Het heeft weinig zin een aanbod te doen als er weinig vraag is. We zetten beter alle middelen in op waar wel veel vraag naar is en waar nu kinderen moeten geweigerd worden. Op deze manier genereren we extra inkomsten met dezelfde ingezette middelen.

Kinderen liggen ons nauw aan het hart en kinderopvang laat je dan ook niet aan eender wie over. Vanuit een kwaliteitsoogpunt kiezen we voor één centrale en professionele kinderopvang.  Nabijheid is een grote troef voor kinderopvang. Kinderopvang wordt dan ook best gecentraliseerd, bv. naar scholen, ook al betekent dit dat vrijwilligers worden ingeschakeld waardoor het moeilijker wordt om de kwaliteit te bewaken.

Bepaalde kinderen geven we voorrang omdat we dit belangrijk vinden (bv kinderen die bij één ouder wonen die uit werken gaat, of kansarme ouders, of…)  Er bestaan geen voorrangsregels. Wie eerst inschrijft heeft een plek, wie laatst inschrijft…

Ambtelijk Memorandum

75

3.3 Welzijn 3.3.1 Sociale Dienst I Omgevingsanalyse Enkele cijfers die relevant lijken om de omvang van de kansarmoede in Meerhout te helpen duiden: evolutie recht op maatschappelijke integratie/leefloondossiers afgelopen jaren Leeflonen Begunstigde gezinnen Volledig leefloon Aanvullend leefloon

2009 47 29 15

2010 60 40 14

2011 71 41 18

2010 18

2011 22

evolutie aantal art. 60-tewerkstellingen Art.60§7 Tewerkstellingen

2009 6

evolutie gezinnen in budgetbeheer afgelopen jaren Budgetbeheer CliĂŤnten budgetbeheer

2009 66

2010 86

2011 115

evolutie gezinnen in budgetbegeleiding afgelopen jaren Budgetbegeleiding CliĂŤnten budgetbegeleiding

2009 29

2010 41

2011 20

evolutie aantal in Meerhout geplaatste budgetmeters elektriciteit en gas Budgetmeters Budgetmeters elektriciteit Budgetmeters gas

2009 / /

2010 49 19

2011 44 22

evolutie aantal begunstigden voedselbedeling Voedselbedeling Aantal gezinnen Waarvan volwassenen Waarvan kinderen

Ambtelijk Memorandum

76

2009 / / /

2010 92 119 55

2011 80 120 59

evolutie aantal huurtussenkomsten en budget ervoor Huurtussenkomsten Huurtussenkomst Huurwaarborg Budget

2009 33 17 47 355

2010 45 19 71 300

2011 36 13 65 800

evolutie door ocmw gedane crisishuisvestingen afgelopen jaren Crisishuisvesting Aantal woningen in gebruik Gezinnen Personen Aantal maanden

2009 1 1 1 3

2010 3 6 16 11

2011 4 6 16 39

De sociale dienst van het ocmw Meerhout en in het bijzonder de hulpkern staat in voor een zeer gevarieerd aanbod aan hulp- en dienstverlening in eerste lijn. Er is niet enkel oog voor financiële en materiële basisnoden, maar ook voor het algemeen welzijn van de klant omdat een mens niet zomaar in vakjes op te delen is en omdat vele uiteenlopende problematieken vaak met elkaar verweven zijn en elkaar versterken. Vragen variëren van zeer acute en bedreigende situaties over langdurige al dan niet intensieve hulpverlening tot louter infoverstrekkingen en doorverwijzingen.

In een kleine landelijke gemeente zijn er geen voorzieningen of diensten van andere welzijnsactoren zoals centra algemeen welzijnswerk, centra geestelijke gezondheidszorg, JAC’s … . Deze concentreren hun activiteiten in centrumsteden en -gemeenten. Ze staan wel open voor Meerhoutenaren maar geven vaak aanleiding tot bereikbaarheidsproblemen en tot aanschuiven op lange wachtlijsten.

De afgelopen jaren hebben ook andere dienstverlenende organisaties zoals mutualiteiten en vakbonden hun aanwezigheidsmomenten in kleinere gemeenten sterk afgebouwd.

De laatste jaren werd sterk ingezet op: - Activering van leefloongerechtigden via de zogenaamde art. 60 tewerkstellingen in eigen diensten, maar vooral ook bij partners zoals De kringwinkel Zuiderkempen en dit om mensen in orde te brengen met de sociale zekerheid en om hen de nodige attitudes en competenties bij te brengen om hun kansen op de reguliere arbeidsmarkt te verhogen.

- Het helpen beheersen van schuldenproblematieken en doorbreken van schuldenspiralen via budgetbeheer, budgetbegeleiding en de regionale diensten collectieve schuldenregeling en consumentenkrediet in samenwerking met Welzijnszorg Kempen.

- Tussenkomsten in basisnoden zoals huisvestings- en energiekosten.

77 Ambtelijk Memorandum

Vele steunverleningsvormen worden nog op maat en op basis van een grondige contextschetsing aan het Comité Sociale Dienst voorgelegd en door het Comité toegekend, dit kan in een kleinere gemeente. Enkele steunverleningen zijn meer via interne reglementen geïnstitutionaliseerd, zoals huurtussenkomsten en verwarmingstoelagen.

In het kader van het federaal spreidingsplan staat de sociale dienst in voor de organisatie van een lokaal opvanginitiatief voor kandidaat-politiek vluchtelingen.

Tevens wordt ook gewerkt rond sociale integratie en activatie van kansarmen via het aanbieden van vrijwilligerswerk, ontspanningsactiviteiten en vormingsmogelijkheden.

Tweedehandswinkel ’t Kelderke en ontmoetingsruimte Den Babbelaar dragen hiertoe bij, evenals de samenwerking met Dienstencentrum Den Travoo van het ocmw Balen.

Daarnaast is er in Meerhout-Laakdal een welzijnsschakel Hou Vast die heel wat activiteiten voor een kansarm publiek organiseert. Sociale Dienst en Hou Vast proberen elkaars werking aan te vullen.

De afgelopen jaren werd op organisatorisch vlak werk gemaakt van efficiëntere tijdsbesteding met meer consultaties op afspraak, meer standaarddocumenten en beter benutten van ICT-mogelijkheden.

De voorbije jaren werd de werking bemoeilijkt door: - een toenemend aantal klanten met zogenaamde dubbeldiagnoses, zoals verslavings- en psychiatrische problematiek, waarvoor er geen geschikte opvangmogelijkheden in de regio zijn en die bij de maatschappelijk werkers enige hou vast moeten vinden.

- vele acute vragen naar tijdelijke crisishuisvesting.

Juiste info verschaffen over de uiteenlopende en vaak wijzigende reglementeringen en over de sociale kaart van toegankelijke voorzieningen is zelfs in een digitale tijd niet altijd even evident.

Naast samenwerking via Welzijnszorg Kempen met een gespecialiseerde jurist over consumentenkrediet en collectieve schuldenregeling participeert het ocmw ook in een regionaal samenwerkingsverband waardoor er een halve dag per week in Meerhout een jurist beschikbaar is voor de bevolking voor beperkte eerstelijns juridische info.

II SWOT-analyse

Ambtelijk Memorandum

78

Sterktes - ervaren, hecht team maatschappelijk werkers, met gedifferentieerde kijk op zaken - verschillende specialisaties bijvoorbeeld arbeidsbegeleiding en vreemdelingenzaken, via permanente vorming - toegankelijk- en klantvriendelijkheid onthaal - sterke focus op tewerkstelling, activering klanten - goede regionale ondersteuning via Welzijnszorg Kempen op het vlak van collectieve schuldenregeling en consumentenkrediet - degelijke organisatie met goede taakverdeling, structuur met mappen op server, met standaarddocumenten en adequate infodoorstroming binnen de dienst - infrastructuur waarin de sociale dienst gehuisvest is, werd de laatste jaren sterk verbeterd en heeft ook de nodige ruimtes voor specifieke projectwerking - grote draagkracht bij meeste medewerkers - medewerkers kunnen nu ingezet worden op zaken die ze graag doen - goede samenwerking met collegaâ&#x20AC;&#x2122;s andere ocmw-diensten en met de meeste gemeentelijke diensten - goede samenwerking met externe partners zoals sociale tewerkstellingsplaatsen - goede afstemming met politie

Zwaktes - nog geen optimaal gebruik maken van mogelijkheden new horizonsoftwarepakketten - kwaliteitsvolle opvang bij tijdelijk uitvallen medewerkers - algemeen juridische ondersteuning via regionaal samenwerkingsverband - onvoldoende tijd voor uitbouw nieuwe projecten - positieve uitstroom gezinnen in budgetbeheer - kwaliteitscontroles

Kansen - nauwere samenwerking met de gemeente en beter leren kennen van elkaars diensten - verbetering op vlak infodoorstroming met betrekking tot vreemdelingenstatuten - administratieve krachten nog beter inzetten onder andere via een gemeenschappelijke onthaalpoule met wzc - mogelijkheden NH-cliëntsysteem nog beter benutten - versterken werking Den Babbelaar - uitbreiding LOI - verdere uitbouw van de werking van het managementteam

Bedreigingen - toenemende bevraging over financiële steunverlening - groeiend aantal cliënten met complexere problematieken - niet alle zich aandienende problematieken meester zijn bijvoorbeeld bij dubbeldiagnoses - wegvallen deel aanbod crisishuisvesting in nabije toekomst - grote wachtlijsten bij bepaalde tweedelijnsorganisaties - strenger optreden in andere deeltakken sociale zekerheid geeft vermoedelijk meer instroom naar het lokale sluitstuk - weinig tijd voor huisbezoeken - veel vragen tot vrijwilligerswerk van moeilijk bemiddelbaren - slechte communicatie en samenwerking met private collectieve schuldbemiddelaars - slechte communicatie en samenwerking met aantal dokters/instellingen/ tweedelijnsdiensten

III Beleidsteasers Mensen die uit de boot vallen, kunnen in Meerhout maximaal op uitgebreide hulp en ondersteuning rekenen.  Als mensen aan de wettelijke voorwaarden voldoen kunnen ze een leefloon krijgen. Verder wordt niet veel extra financiële of andere hulpverlening voorzien.

Het ocmw is er voor iedereen. We zetten principieel evenveel in op ondersteuning van alle gezinnen.  Het ocmw is er voor de echte kansengroepen. We geven duidelijk prioriteit aan ondersteuning van bepaalde gezinstypes bijvoorbeeld gezinnen met jonge kinderen in financiële problemen.

79 Ambtelijk Memorandum

We moeten de hulpvragers vooral helpen. Een menswaardig leven moet altijd verzekerd worden.  We vragen een duidelijk engagement en een serieuze inspanning van de hulpvrager zelf. Naast rechten zijn er ook heel wat plichten. Empowerment is op termijn de enige uitweg, ook al is dit met vallen en opstaan. Voor wat hoort wat.

De sociale dienst neemt al heel wat taken op zich. Het aanbod is meer dan voldoende uitgebreid. We nemen enkel extra zaken op als de hogere overheden die opleggen. Nieuwe dienstverleningsvormen aanbieden betekent andere zaken opofferen. We durven ook bestaande vormen van hulp- en dienstverlening in vraag stellen en afschaffen.  We missen bepaalde zaken. We gaan daaraan tegemoet komen en breiden zo de dienstverleningsvormen uit met bijvoorbeeld gezinsbegeleiding, opvoedingsondersteuning, gezondheidsondersteuning, huiswerkbegeleiding …

Voor sociale tewerkstellingen (artikel 60 §7), vrijwilligerswerk en arbeidszorg rekenen we vooral op gespecialiseerde externe partners zoals De Kringwinkels en De Sprong.  Binnen de ocmw-diensten en bij voorkeur ook binnen de gemeentelijke diensten moet er ruimte zijn voor door de sociale dienst gecoördineerde en aangestuurde sociale tewerkstellingstrajecten alsook voor vrijwilligerswerk.

De sociale dienst staat vooral voor het aanreiken van een financieel kader met wat extra begeleiding om een menswaardig leven te kunnen leiden.  De sociale dienst zorgt voor het gehele welzijn van de mens met ook zinvolle activiteiten en het doorbreken van sociaal isolement met bijvoorbeeld activiteiten in Den Babbelaar.

Tweedehandswinkel ’t Kelderke blijft een speerpunt in de hulpverlening. Heel wat behoeftigen kunnen er voor zeer democratische prijzen terecht voor kledij. Hier is mogelijkheid tot sociale tewerkstelling van de zwakkeren, eventueel als opstap naar een verdere tewerkstelling elders.  Tweedehandswinkel ’t Kelderke is overbodig. Er is een ruim aanbod aan goedkope tweedehandswinkels in de regio. We besteden de sociale tewerkstelling uit aan gespecialiseerde partners.

Voor degelijk budgetbeheer of budgetbegeleiding is voldoende tijdsinvestering onontbeerlijk.

We beperken de opname van gezinnen in budgetbeheer om hen zo goed mogelijk bij te staan, ook al betekent dit dat anderen een hele tijd op de wachtlijst dienen te staan.  Iedere vraag tot budgetbeheer en budgetbegeleiding dient zo spoedig mogelijk opgenomen te worden, ook al betekent dat minder kwaliteitsvolle begeleiding en opvolging per dossier.

Ambtelijk Memorandum

80

We werken met betrekking tot steunverlening zo veel mogelijk met maatwerk, rekening houdend met de specifieke situatie van de betrokkenen. Deze benadering is mogelijk in een kleine gemeenschap en onderscheidt zich hierbij van vele andere sociale zekerheidstakken. Het geeft een meerwaarde om diep in te gaan in de complexe hulpverleningssituaties.  We werken zoveel mogelijk met standaardreglementen waarbij bij hulpvragers louter nagegaan wordt of ze aan de voorwaarden voldoen. Dit is zeer objectief en administratief het meest efficiënt.

3.3.2 Thuisdiensten I Omgevingsanalyse In de rubriek Meerhout in vogelvlucht en in de omgevingsanalyse bij de cluster woonzorgcentrum wordt aangegeven dat de vergrijzing het volgende decennium in Meerhout sterk zal toenemen. Hieronder geven we nog wat extra cijfermateriaal van belang voor het in kaart brengen van de nood alsook van het bestaande aanbod aan niet residentiële ouderenzorg in Meerhout.

• gerechtigden op een tegemoetkoming aan personen met een handicap in Meerhout in 2009: 269 • gerechtigden op een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden in Meerhout in 2009: 166 • begunstigden Vlaamse Zorgverzekering in Meerhout in 2011: 450 waarvan 342 in het kader van mantel- en thuiszorg, en 108 in het kader residentiële zorg. Dit ligt hoog in vergelijking met naburige gemeenten van ongeveer eenzelfde grootte, zoals Dessel: 298, Ham: 416, Herenthout: 333, Hulshout: 349 en Retie: 237 en dit ook voor het luik mantel- en thuiszorg an sich.

• evolutie klanten diverse thuisdiensten afgelopen jaren: poetsdienst, gezinszorg, warme maaltijden, klussen, alarmtoestellen, MMC: Poetsdienst Geholpen gezinnen Gepresteerde uren factuur Gepresteerde uren dienstencheques Totaal gepresteerde uren

2009 124 4 499,75 9 108,00 13 607,75

2010 122 2 587 10.894 13 481

2011 166 -* -* 13 016,00

* sinds 1 september 2010 wordt poetshulp enkel nog via dienstencheques aangeboden, en is de opdeling factuur-uren dienstencheques overbodig.

2009 27 9 127,15

2010 24 7 879,78

2011 34 8 714,65

Warme maaltijden Geholpen gezinnen Geleverde maaltijden

2009 104 23 968

2010 128 22 897

2011 121 22 441

2009 50 1 223,25 63 11 74

2010 60 1 763,55 71 10 81

2011 92 1 355,99 73 14 87

2009 43

2010 31

2011 32

2009 91 679 27 172

2010 106 771 29 189

2011 123 774 26 432

Klusdienst Aantal gezinnen dat een aanvraag doet Gepresteerde uren Aantal klussen Aantal verhuizen Totaal aantal opdrachten Alarmtoestellen Geplaatste alarmtoestellen MMC Gebruikers Gereden ritten Gereden kilometers

81 Ambtelijk Memorandum

Gezinszorg Geholpen gezinnen Gepresteerde uren

- aanbod specifieke bejaardenwoningen in Meerhout: ocmw en Geelse Huisvesting Seniorenhuurwoningen 2009 2010 ocmw Geelse Huisvesting

Ambtelijk Memorandum

82

2011 25 20

Het ocmw streeft ernaar hulpbehoevende senioren allerlei dienstverleningen aan te bieden zodat zij zolang als mogelijk in de eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen. Dit is zowel voor de betrokkenen als voor hun naasten het aangenaamste en heeft vaak ook voor de maatschappij een lagere kost dan permanente residentiële opvang.

Deze thuisdiensten worden aangestuurd vanuit de zorgkern van de sociale dienst.

Het ocmw heeft een aanbodmix van eigen thuisdiensten zoals dienstencheque poetshulp, gezinszorg, maaltijdlevering aan huis en in de cafetaria van wzc De Berk en een minder mobielen centrale. Daarnaast biedt het ocmw ook diensten van partners aan, zoals gezinszorg via de regionale dienst gezinszorg van Welzijnszorg Kempen, klushulp via de klus- en verhuisdienst van De Kringwinkel Zuiderkempen en personenalarmtoestellen in samenwerking met de ocmw’s van Laakdal en Geel en de brandweer van Geel.

Een belangrijke dienstverlener waarin het ocmw zelf nog participeert is vso cvba Ten Diensten, het dienstenchequebedrijf opgericht door de PWA’s van Geel, Meerhout en Laakdal met medewerking van hun ocmw’s.

Van volgende thuisdiensten in eigen beheer wordt de stopzetting in de nabije toekomst voorzien: • de eigen dienst gezinszorg zal op 1 januari 2014 volledig opgaan in de IVA regionale dienst gezinszorg van Welzijnszorg Kempen met detachering van de nog in de eigen dienst gezinszorg actief zijnde verzorgenden naar deze IVA • maaltijdlevering aan huis in eigen beheer, dit wordt best gezamenlijk bekeken met de stopzetting van de warme keuken in eigen beheer, hiervoor dienen externe partners aangetrokken te worden.

Andere thuiszorgspelers die in Meerhout actief zijn, zijn de thuisdiensten van de mutualiteiten, nog enkele dienstenchequebedrijven die onze gemeente als werkgebied hebben en de thuisverplegingsdiensten.

De voorziene uitbating van een al dan niet erkend lokaal dienstencentrum in een vrijgekomen gedeelte van het oude woonzorgcentrum zal het doorbreken van sociaal isolement van senioren en anderen bevorderen.

Het aangeboden kortverblijf door het woonzorgcentrum is ook een degelijke ondersteuning van de thuiszorg en geeft mantelzorgers de mogelijkheid om de zorg voor hun dierbaren tijdelijk aan het wzc toe te vertrouwen om zelf af en toe op adem te kunnen komen.

Het ocmw heeft zelf enkele aangepaste bejaardenwoningen, verspreid over de deelgemeenten.

Momenteel zijn er nog 25 waarvan de oudste 10 op Berkenhof plaats dienen te ruimen voor de realisatie van het nieuwe woonzorgcentrum.

In samenwerking met de Geelse Huisvesting werden enkele jaren geleden nog 16 extra aangepaste seniorenwoningen met gemeenschappelijke ontmoetingsruimte op de ocmw-site in het centrum gerealiseerd. Deze worden door de Geelse zelf onderhouden en verhuurd. Het ocmw en de gemeente hopen via samenwerking met de Geelse Huisvesting op korte termijn op de site van het voormalig klooster bijkomende seniorenwooneenheden te kunnen aanbieden.

Gelet op de vertraging van dit kloosterproject en op de noodzakelijke voortgang bij de realisatie van het nieuwe woonzorgcentrum zal voor de huidige Berkenhofbewoners in een tijdelijk herhuisvestingsalternatief voorzien dienen te worden in afwachting van een verhuis naar de geplande nieuwe seniorenwoningen.

Het ocmw ziet het niet meer als een eigen taak seniorenwoningen te bouwen en te onderhouden, maar zal hiervoor gespecialiseerde partners zoeken.

Er wordt ook gedacht aan het voorzien van serviceflats die nu niet beschikbaar zijn. Voor het ocmw is het niet de taak deze te bouwen en te onderhouden, daarvoor zijn er meer

gespecialiseerde spelers, wel om eventueel bepaalde dienstverleningen voor de bewoners te voorzien.

Er dient ook aandacht te zijn voor het in Meerhout actief zijnde vzw ’t Volderke dat 24 volwassenen met een handicap huisvest. De samenwerking met vzw ’t Volderke is momenteel erg beperkt. Enkele jaren geleden was deze intensiever via veelvuldige ontleningen van de ocmw-handicar aan ’t Volderke, via de levering van dieetmaaltijden aan ’t Volderke alsook via bezoeken van bewoners van vzw ’t Volderke aan de ocmw-diëtiste. Zowel de handicar-service als de dieetdienst werden ondertussen om besparingsredenen afgeschaft.

II SWOT-analyse Zwaktes - kwaliteitsvolle vervanging bij tijdelijke uitval dienstverantwoordelijke en medewerkers thuisdiensten - ziekteverzuim in poetsdienst en dienst gezinszorg - beperkt contact tussen diensthoofd thuisdiensten en bedeelsters warme maaltijden - onvoldoende duidelijke definiëring van doelgroepen in sommige reglementen - belasting functionerings- en evaluatiegesprekken voor dienstverantwoordelijke - ontbreken echt kwaliteitsbeleid, uitgezonderd via regionale dienst gezinszorg en regelmatige bevraging klanten warme maaltijden.

- veroudering en toenemende onderhoudsbehoefte seniorenwoningen - medewerkers zorgkern op twee verschillende locaties, bemoeilijkt overleg - hogere kostprijs bepaalde eigen dienstverleningen ten opzichte van deze aangeboden door derden

Kansen - uitbating lokaal dienstencentrum - toenemende vergrijzing - goede administratieve krachten volwaardig inzetten en uitbouw onthaalfunctie in samenwerking met wzc - vrijkomen administratief gedeelte ocmw, herlocatie dienstverantwoordelijke thuisdiensten - nieuwe seniorenwoningen in samenwerking met derden

Bedreigingen - moeilijke rekrutering vrijwilligers voor MMC - ziekteverzuim poetsdienst met voornamelijk lichamelijke klachten: pols, nek, rug.

- dienstenchequewerking en Vlaamse maximumfactuur - onzekere toekomst klus- en verhuisdienst

83 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - gewaardeerde dienstverlening: voor velen is het ocmw een vertrouwengevende dienstverlener - goed opgeleide medewerkers met juiste attitudes en klantgerichtheid - aansturing door dienstverantwoordelijke - goede samenwerkingen met overige ocmwdiensten en met andere partners zoals de klus- en verhuisdienst van De Kringwinkel Zuiderkempen, de regionale dienst gezinszorg van Welzijnszorg Kempen, ocmw Geel en Laakdal in verband met alarmtoestellen - sterke focus op continuïteit dienstverlening - vlotte toegankelijkheid van de diensten: goed bereikbaar, centraal gelegen, voldoende parking en op zorgsite

III Beleidsteasers Het ocmw biedt zelf zoveel mogelijk diensten aan in eigen beheer en heeft zo een sterke greep op de kwaliteit van de aangeboden dienstverlening. Het ocmw kan klanten die van diverse diensten gebruik maken, integraal benaderen.  Als klanten voor bepaalde vormen van dienstverlening elders terecht kunnen, moet het ocmw zich daar niet mee bezig houden. We bekijken een aantal diensten kritisch in functie van een eventuele afschaffing.

De toegang tot alle diensten moet afhankelijk worden gesteld van het inkomen en er moet ook altijd een op basis van het inkomen gedifferentieerde prijsaanrekening gebeuren.  Iedere hulpbehoevende moet een beroep kunnen doen op de diensten met een uniforme prijszetting voor iedereen.

De prijszetting van thuisdiensten moet maximaal kostendekkend zijn.  Het ocmw beperkt de bijdrage voor de klanten. Het solidariteitsprincipe speelt best maximaal.

Het aanbod thuisdiensten is te ruim.  Er zijn in de thuisdiensten nog heel wat hiaten.

Ambtelijk Memorandum

84

3.4 Onderwijs

I Omgevingsanalyse Het onderwijsaanbod is gezien het landelijke karakter van Meerhout eerder beperkt. Het basisonderwijs is in onze gemeente wel sterk uitgebouwd.

• Voor het basisonderwijs is er een divers aanbod. De drie grote onderwijsnetten zijn vertegenwoordigd in de gemeente. In de regio centrum – Berg vinden we het gemeenschapsonderwijs en het gemeentelijk onderwijs terug. In de parochies Gestel en Zittaart heeft de vrije basisschool enkele vestigingen.

• Dit ruim aanbod garandeert een vrije onderwijskeuze. Bovendien kunnen de kinderen in hun directe omgeving schoollopen.

• Voor het secundair onderwijs is de Meerhoutse jeugd aangewezen op het onderwijs dat verstrekt wordt in de grotere buurgemeenten: Mol, Geel, Tessenderlo ...

• Het buitengewoon onderwijs is niet vertegenwoordigd in Meerhout, daarvoor kan gebruik gemaakt worden van het buitengewoon onderwijs in Mol, Geel, Tessenderlo ...

• Het deeltijds kunstonderwijs is eerder beperkt aanwezig. Een afdeling muziek van de Stedelijke Academie van Geel is te vinden in de gebouwen van de Gasthuisstraat 33 .

• Voor het kunstonderwijs richtingen beeld, dans en woord moet dan opnieuw gebruik gemaakt worden van het aanbod aanwezig in onze buurgemeenten Mol, Geel of Tessenderlo.

Over een periode van de laatste elf jaar ligt het gemiddelde geboortecijfer op 100 kinderen.

De laatste jaren is het geboortecijfer in Meerhout eerder in stijgende lijn. Dit maakt dat het leerlingenaantal voor de scholen ook in groei is.

lagere schoolkinderen kleuters totaal

2007 454 284 738

2008 486 300 786

2009 481 326 807

2010 478 353 831

2011 488 376 864

Verder stellen we in de gemeente een toename vast van allochtonen. Deze kinderen stromen verspreid in de verschillende basisscholen. Dit zorgt voor nieuwe uitdagingen en een aangepast onderwijsaanbod voor de scholen.

Met het leerlingenaantal van 382 kinderen in 2011, neemt het gemeentelijk onderwijs een belangrijke plaats in het onderwijslandschap. De kleutervestigingen in de Sint Jozeflaan (Berg) en de Gasthuisstraat (Centrum) zorgen voor onderwijs in de directe omgeving. Deze scholen liggen in een rustige omgeving. De lagere afdeling vinden we terug in de Schoolstraat.

2007 196 122 318

2008 223 127 350

2009 209 136 343

2010 212 149 361

2011 226 156 382

In verhouding neemt het gemeentelijk onderwijs een behoorlijk aandeel in het potentieel van Meerhoutse leerlingen.

lagere schoolkinderen kleuters totaal

2007 43.17 % 42.95 % 43%

2008 45.88 % 42.33 % 44.52 %

2009 43.45 % 41.7 % 42.50 %

2010 44.35 % 42.20 % 43.44 %

2011 46.31 % 41.48 % 44.21 %

85 Ambtelijk Memorandum

lagere schoolkinderen kleuters totaal

Het gemeentelijk onderwijs staat borg voor kwaliteitsvol onderwijs. Vanuit hun missie maximale ontplooiing van elk kind besteden ze aan alle kinderen hun volledige aandacht. Door de schoolwerking krijgen alle kinderen een stevige basis mee voor hun verdere schoolloopbaan.

Outputgegevens vanuit de jaarlijkse resultaten van de OVSG-toetsen, afgenomen bij de zesdeklassers, wijzen op een zeer goede beheersing van de beoogde eindtermen. Op alle leergebieden scoort De Duizendpoot beter dan het Vlaamse gemiddelde ĂŠn beter dan vergelijkbare scholen, zie tabel met de gemiddelden van de laatste vier jaar.

Het laatste doorlichtingsverslag van de inspectie (2008) bevestigt dit kwaliteitslabel.

Vanuit een hernieuwde visie, die zowel in het denken als in het handelen van het schoolteam zichtbaar is, groeit er een sterke gelijkgerichtheid in de hele onderwijspraktijk. De school is sterk in beweging en zorgt via een gezamenlijk en participatief beleid, voor een degelijke, brede basisvorming en een goed uitgebouwd zorgbeleid voor de kleuters en de leerlingen. Fragment uit het doorlichtingsverslag.

Een recente tevredenheidmeting bij de ouders in mei 2012, treedt deze bevindingen alleen maar bij.

Overzicht resultaten OVSG toets (2009-2012)

wiskunde Nederlands W.O. Frans

Duizendpoot 73.65 80.72 74.62 75.9

mijn groep 72.5 78.6 73.05 74.40

Vlaams gemiddelde 71.5 77.47 72.20 75.23

II SWOT-evaluatie van het gemeentelijk onderwijs Sterktes - Het ruim aanbod van basisonderwijs in de directe omgeving van de kinderen versterkt de sociale betrokkenheid en omgang.

- Meerhoutse kinderen groeien op in een rustige, beschermde en landelijke omgeving.

- Het onderwijs van De Duizendpoot is gericht op hedendaagse verwachtingen van de maatschappij. Gezien de snelle maatschappelijke veranderingen dienen onderwijsmiddelen regelmatig aangepast en vernieuwd te worden.

Zwaktes - Rond de schoolvestigingen ontstaan enkele verkeersknelpunten. Ondanks de inzet van enkele verkeersbrigadiers blijven er werkpunten naar de verkeersveiligheid toe.

- Het onderwijsaanbod wordt jaarlijks meerdere keren verlevendigd door murosactiviteiten: cultuuruitstappen, museumbezoek, leeruitstappen ... en sportactiviteiten, zoals schoolzwemmen.

Hiervoor zijn we altijd aangewezen op de buurgemeenten. Er dient telkens vervoer georganiseerd te worden. De kosten hiervoor vormen een zware uitgave.

- In de optiek koken kost geld, moet het schoolbestuur voor de schoolwerking voldoende middelen ter beschikking stellen.

Kansen - De infrastructuur van het gemeentelijk onderwijs is met zijn drie vestigingen lokaal gericht.

- Deze infrastructuur wordt vaak in de naschoolse tijd gebruikt door Meerhoutse

Bedreigingen - Het onderhoud en renovatie van deze vestigingen vragen veel aandacht, onderhoud en middelen. Het schoolgebouw en de speelplaats aan de Schoolstraat voldoen niet meer aan de huidige normen,

Ambtelijk Memorandum

86

verenigingen: sportacademie, tal van sportverenigingen, info-avonden georganiseerd door ocmw, seniorenraad (pc-klas), KWB-verenigingen (volksmarkt, Vakantie in eigen huis). Hierdoor speelt de school een bijkomende maatschappelijke rol.

- Een engagement vanuit het schoolbestuur dat elk Meerhouts kind kans krijgt op gemeentelijk onderwijs.

- Met de gemeentelijke kinderopvang De Meerkatjes biedt de gemeente een degelijk uitgebouwde buitenschoolse opvang voor alle kinderen.

- De Duizendpoot maakt deel uit van de scholengemeenschap MEV_PluS (gemeentelijk onderwijs: Meerhout – Laakdal). Deze samenwerking resulteert voornamelijk in het personeelsbeleid en op administratief vlak.

- De toenemende instroom van niet-Belgen in de gemeente (2009: 223, 2011: 278) vergroot de diversiteit en biedt kansen aan onze kinderen om multicultureel op te groeien.

een nieuwbouw of grondige renovatie dringt zich op. De vestiging Gasthuisstraat vraagt op middellange termijn een grondige renovatie.

- In de onmiddellijke toekomst verwachten we nog geen capaciteitsproblemen. Wel moeten altijd voldoende werkingsmiddelen worden voorzien.

- De vraag naar opvang wordt door enkele scholen gebruikt als klantenservice. Tegen eerder gemaakte afspraken breiden ze de voor- en naschoolse opvang van kinderen uit.

- Het belang van een scholengemeenschap wordt alsmaar groter en een schaalvergroting in de toekomst dient zich aan. Hierbij schuilt het gevaar dat we fusioneren met grotere gemeenschappen zoals Mol of Geel en hierbij moeten inboeten aan zelfstandigheid en eigen visie.

- Onderwijs aan allochtone kinderen vraagt een gespecialiseerde aanpak met extra werkmiddelen. Hierbij duiken door de culturele achtergrond verschillende problemen op, zoals communicatie, oudercontacten, huiswerkbeleid ...

III Beleidsteasers Het onderwijsaanbod is globaal bekeken eerder schaars. Het basisonderwijs is evenwel goed uitgebouwd. Voor het secundair en het deeltijds kunstonderwijs dient de jeugd zich massaal te verplaatsen naar het aanbod buiten de gemeente. Een breed en sterk uitgebouwd onderwijs voor de basisopleiding is belangrijk en komt ten goede aan elk kind.

Door het ruime aanbod van basisonderwijs (verschillende netten) in Meerhout kan de vraag gesteld worden of de gemeente zich moet engageren om gemeentelijk onderwijs naast het vrij - en gemeenschapsonderwijs te organiseren.

De schoolomgevingen moeten veilig ingericht zijn. Kinderen zijn erg kwetsbaar in het verkeer en daarom moeten enkele verkeersknelpunten aangepakt worden. Hiervoor kan men kiezen voor eenvoudige ingrepen of kan men opteren voor een meer fundamentele ingreep: verkeerslichten, fietspaden, uitbreiding van verkeersbrigadiers en een “autoluwe” schoolomgeving.

Inburgering en de problemen rond de allochtone jongeren zijn in onze gemeente eerder beperkt.

Een goede opvang, begeleiding en een goed onderwijs voor deze jongeren zorgt voor een vlotte integratie.

87 Ambtelijk Memorandum

Meerhout heeft een sterk en kwaliteitsvol gemeentelijk onderwijs met een rijke schoolgeschiedenis. De school opteert voor sterke leer- en leefomgevingen en wil zijn onderwijs afstemmen op de maatschappelijke verwachtingen en tendensen. Deze werking veronderstelt een blijvend engagement naar financiële middelen toe.

Verder wordt er gerekend op een continue ondersteuning bij het onderhoud van de schoolgebouwen en schoolomgeving.

3.5 Woonzorgcentrum

I Omgevingsanalyse In de rubriek Meerhout in vogelvlucht onderdeel demografie werd al aangegeven dat de vergrijzing het volgende decennium in Meerhout sterk zal toenenemen. Hieronder geven we nog wat extra cijfermateriaal van belang voor het in kaart brengen van de nood, alsook het bestaande aanbod aan residentiële ouderenzorg in Meerhout.

Enkele cijfers van 31 december 2011 die de behoefte aan een woonzorgcentrum in Meerhout helpen duiden: • % 65-plussers ten opzichte van totale bevolking: 17,83 % • % inwoners tussen 65 en 79 ten opzichte van totale bevolking: 13,01 % • % 80-plussers ten opzichte van totale bevolking: 4,82 % • coëfficiënt voor intensiteit van de vergrijzing = % 80-plussers in seniorenbevolking plus 65: 27,03 % cluster Vlaamse landelijke gemeenten 25,9 % / Vlaams gemiddelde 27,4 % • in Meerhout erkende wzc-bedden 121 (De Berk 71 en Ter Kempen 50) • hierin vervat 85 RVT-bedden (De Berk 50 en Ter Kempen 35) • in Meerhout erkende verblijfseenheden in centra voor kortverblijf 3 (De Berk) • V laamse programmatiecijfers Agentschap Zorg en Gezondheid voor Meerhout voor 2014: 147 wzc-bedden • V laamse programmatiecijfers Agentschap Zorg en Gezondheid voor Meerhout voor 2014: 4 bedden kortverblijf.

Enkele interessante gegevens kunnen ook betrokken worden uit de studies lokale demografie, migratie, vergrijzing en beleid, evolutie en prognose gemeenten in de provincie Antwerpen en evolutie ouderen en hun zorgvraag, de Antwerpse gemeenten en regio’s, beiden van de dienst Welzijn en Gezondheid van de provincie Antwerpen.

Prognoses evolutie 2020 ten opzichte van 2010: • 60-plus inwoners: stijging met 31 % / regio Geel stijging met 27 %, Vlaanderen stijging met 17 % • 75-plus inwoners: stijging met 31 % / regio Geel stijging met 22 %, Vlaanderen stijging met 14 %.

Evolutie zorgprofiel bewoners De Berk de afgelopen jaren:

Ambtelijk Memorandum

88

Het huidig woonzorgcentrum dateert van begin jaren zestig en was toen één van de eerste ocmw-rusthuizen in de regio. Woonzorgcentrum De Berk beschikt over 71 permanente verblijfeenheden en 3 bedden voor kortverblijf. Van deze 74 bedden zijn er 50 met specifieke RVT-erkenning, dit wil zeggen met een hogere subsidiëring, met strengere eisen over personele omkadering en enkel toegankelijk voor mensen met een echt zwaar zorgprofiel, de zogenaamde B- en C-zorgprofielen. Er zijn 72 éénpersoonskamers en één tweepersoonskamer beschikbaar.

Woonzorgcentrum De Berk wil goede zorgen verlenen en een echte thuis zijn voor iedere bewoner met aandacht voor het individuele verhaal en voor de naasten.

Bij opnames werd de voorbije jaren volgend beleid aangehouden: • voorrang aan mensen van Meerhout • voorrang op basis van de inschatting van de ernstgraad van de zorgsituatie door het opnameteam, met aandacht voor medische en sociale context • mits bewaking minimumbezetting van een 53-tal mensen met B- of C- zorgprofiel om de invulling van 50-RVT bedden ten allen tijde te kunnen handhaven, dit impliceert dat soms mensen van buiten Meerhout met een hoger zorgprofiel B of C toch voorrang krijgen op aanvragen van Meerhoutenaren met een lager zorgprofiel A of O. Opnames in kortverblijf zijn ter ondersteuning van de mantelzorg, voor verdere revalidatie na een ziekenhuisopname en in afwachting van een mogelijkheid tot definitieve opname in een woonzorgcentrum. Een meerderheid van de tot op heden in kortverblijf opgenomen bewoners betrof niet-Meerhoutenaren. De laatste jaren zijn verschillende naburige woonzorgcentra bij de realisatie van een nieuwbouw ook overgegaan tot de opstart van een officieel kortverblijf.

De huidige meest courante dagprijs van woonzorgcentrum De Berk voor een éénpersoonskamer is 44,34 euro voor een Meerhoutenaar en 48,57 euro voor een nietMeerhoutenaar. Deze dagprijs wordt jaarlijks geïndexeerd. Deze dagprijs is inclusief wasserijkost. In het businessplan met het oog op het inperken van het kostenplaatje van het nieuwe woonzorgcentrum voor de gemeente is voorzien in een verhoging van de dagprijs met 8 euro bij ingebruikname van de nieuwbouw. Voor huidige bewoners zal dit gefaseerd gebeuren.

Enkele belangrijke projecten die in wzc De Berk recent opgestart werden: werken met een multidisciplinair elektronisch zorgdossier, integraal kwaliteitsbeleid met onder andere stimul-inleefsessies en zelfevaluatie, gezamenlijke aankopen met andere ocmw-woonzorgcentra, bijvoorbeeld over medicatie en incontinentiemateriaal, een benchmarkproject in samenwerking met VVSG en Probis Consulting met betrekking tot de personeelsinzet.

De infrastructuur van wzc De Berk voldoet niet meer aan de hedendaagse comforteisen en huidige reglementering, daarom wordt voorzien in de realisatie van een vervangingsnieuwbouw voor wzc De Berk met aanhouding van dezelfde opnamecapaciteit, zijnde 71 woonzorgcentrumbedden en 3 bedden in het centrum voor kortverblijf.

89 Ambtelijk Memorandum

De realisatie van een nieuw woonzorgcentrum is een traject van lange adem en een grote uitdaging zowel op financieel als op organisatorisch vlak. Het zorgstrategisch plan werd vastgesteld door de Raad voor Maatschappelijk Welzijn op 29 maart 2006 en goedgekeurd door Vlaams minister van Welzijn Vervotte op 29 juni 2007. In zitting van de Raad voor Maatschappelijk Welzijn van 26 oktober 2011 werd het financieel-technisch gedeelte van het masterplan goedgekeurd en het ingediende dossier werd eind 2011 door Vipa ontvankelijk verklaard. Het nieuwbouwdossier van woonzorgcentrum De Berk werd op de Vipa coördinatiecommissie van 27 juni 2012 gunstig geadviseerd. Een volgende stap is

het ministerieel principieel akkoord tot toekenning van gebruikstoelages, nieuwe vorm van subsidiëring in 20 jaarlijkse schijven, dit wordt weldra verwacht. Daarna kunnen de bouwwerken officieel aanbesteed en aangevat worden.

Eind 2009 al werd voorzien in de benodigde financiering via Dexia, nu Belfiusbank, met als extra service projectbijstand zowel op bouwtechnisch als op juridisch vlak, met werfopvolging en budgetbewaking. Het architectenbureau PSK uit Sint-Truiden is de ontwerper.

De totale all-inprojectkost voor bouwwerken, meubilair, erelonen, projectbegeleiding, inclusief btw, wordt in het financieel-technisch plan op 9 599 719,26 euro geraamd.

Ongeveer 55 % hiervan zal uiteindelijk door Vipa gedragen worden. Via het opzij zetten van een deel van de werkingsoverschotten de voorbije jaren, werd een investeringsenveloppe van ongeveer 850 000 euro aangelegd waaruit de eerste projectkosten betaald werden en kunnen worden.

De nieuwbouw zal buiten een beperkt technisch gedeelte slechts één verdieping hebben, zal voldoen aan de hedendaagse comforteisen, zal voorzien in tools voor efficiëntere werking, zal in orde zijn met de recente strengere brandveiligheidsnormen en zal energiezuiniger zijn.

Belangrijkste veranderingen op organisatorisch vlak: • leefgroepwerking met bewonersgroepen van 12 à 13 bewoners • één specifieke beveiligde leefgroep voor zwaarder dementerenden • geen productie meer van warme maaltijden in eigen beheer, maar externe aanlevering in koude lijn.

Het huidige, verouderde gebouw heeft tot nu toe slechts een beperkte herbestemming, namelijk van de cafetaria, refter, keuken en het administratief gedeelte tot een lokaal dienstencentrum.

Een eventuele, realistische herbestemming van het overige grootste gedeelte van het huidig wzc vergt verder studiewerk door specialisten en wordt best bekeken in het geheel van al de beschikbare gemeentelijke en ocmw-gebouwen op de grote lokale site tussen Pastoor Van Haechtplein, Smissestraat en Gasthuisstraat.

Ambtelijk Memorandum

90

Naast woonzorgcentrum De Berk is er nog één ander woonzorgcentrum actief in Meerhout: vzw Ter Kempen dat over 50 bedden beschikt en dat zich op twee specifieke doelgroepen richt, zijnde enerzijds senioren met een dementieproblematiek en anderzijds senioren met een ruimere psychische, cognitieve en/of mentale handicap.

De vzw Ter Kempen is een zogenaamde vzw hoofdstuk XII , een PPS-constructie, een samenwerkingsverband tussen de ocmw’s van Meerhout, Balen, Laakdal, Dessel, Retie, Tessenderlo en Ham en vzw ’t Volderke als private partner. Er is ook een specifieke samenwerkingsovereenkomst met het OPZ Geel dat mits een financiële bijdrage in de werking van vzw Ter Kempen, één afdeling van 25 bedden kan laten invullen door senioren met een ruimere psychische, cognitieve en/of mentale handicap. De overige 25 bedden zijn op basis van een uitgewerkte verdeelsleutel voor inwoners van de deelnemende ocmw’s ter beschikking. Voor het ocmw Meerhout zijn er volgens deze verdeelsleutel 5 bedden beschikbaar.

De vzw Ter Kempen is gebouwd op door het ocmw in erfpacht gegeven bouwgrond en op de ocmw-site in de onmiddellijke nabijheid van wzc De Berk. Niettegenstaande voorafgaand aan de realisatie uitgegaan werd van nauwe samenwerkingen met het ocmw Meerhout en wzc De Berk, werden deze vrij snel in de kiem gesmoord. De vooropgezette aanlevering van warme maaltijden vanuit De Berk werd niet gerealiseerd omdat de prijszetting van het ocmw die van de privécatering niet kon benaderen.

Er zijn wel samenwerkingen op het vlak van: • groenonderhoud en technisch onderhoud gebouw • animatie • bijscholingen.

Er wordt ook aandacht gevestigd op het feit dat in de regio de afgelopen jaren heel wat nieuwe woonzorgcentra, zowel ocmw als privé, gerealiseerd werden met vaak ook uitbreiding van capaciteit en het bijna overal voorzien van de kortverblijfmogelijkheid, waarbij De Berk op dat vlak lang een pionier in de regio was. Aan de opnamevragen van de financieel gunstigere zorgprofielen B en C kan momenteel in de regio vrij vlot voldaan worden. Deze nieuwe capaciteiten hebben een soort absorberingsperiode nodig.

II SWOT-analyse Zwaktes - onvoldoende uitgebouwd kwaliteitsbeleid - onaangepaste infrastructuur - minder gepaste basishouding bij sommige medewerkers - onthaal - ICT - honorering verantwoordelijkheden

Kansen - vorming - introductieproces nieuwe medewerkers - nieuwbouw - samenaankopen - toenemende vergrijzing

Bedreigingen - hogere anciënniteit personeel - snel wisselende opnamevragen - financiering drijft betere bewoners O en A profielen uit wzc - groot exploitatietekort met grote weerslag op budget kleinere gemeente - voldoende geschoold personeel, inzonder verpleegkundigen en paramedici, kunnen blijven rekruteren

91 Ambtelijk Memorandum

Sterktes - kwaliteitsvolle zorg - voldoende en gekwalificeerd personeel - veel geëngageerde medewerkers - zorg op maat - ondersteunende diensten in eigen beheer - nette infrastructuur - aandacht voor betrokkenheid familie - ligging - gevarieerd aanbod animatie - uitgebouwde stagewerking

III Beleidsteasers Het is niet de taak van een lokaal bestuur om een woonzorgcentrum uit te baten.  Het als ocmw zelf uitbaten van een woonzorgcentrum heeft een grote meerwaarde. Zo hebben we rechtstreeks invloed op de kwaliteit van de residentiële ouderenzorg in onze gemeente en zo kan aan de Meerhoutse senioren een echt woonzorgtraject gegarandeerd worden.

We verlenen aan onze bewoners zorg op maat, individueel afgestemd op iedere bewoner.  Binnen eenzelfde instelling krijgen alle bewoners dezelfde zorgen toegediend.

Er wordt bij opname in elke situatie voorrang gegeven aan Meerhoutenaren ook al zijn de opnameprofielen O en A financieel minder gunstig. Ook nog zelfredzame, maar sterk vereenzaamde ouderen hebben hun plaats in woonzorgcentrum De Berk.  Er wordt bij opname in elke situatie voorrang gegeven aan de financieel gunstigste opnameprofielen C en B, al dan niet Meerhoutenaar zijn is van geen tel. Zelfredzame, maar sterk vereenzaamde ouderen hebben geen plaats in woonzorgcentrum De Berk, voor hen zijn er voldoende alternatieven.

Maximale dienstverlening op allerlei vlak. Als Meerhoutse families zich bij De Berk aanmelden met het oog op een eventuele opname en er is geen plaats, begeleiden we hen verder bij hun zoektocht naar een alternatief, administratieve formaliteiten voor de bewoners invullen is onze taak.  Als woonzorgcentrum focussen we enkel op de kerndienstverlening zoals opname en goede bejegening van de opgenomen bewoners. Extra’s zijn inefficiënt en gaan ten koste van de kerndienstverlening.

Het woonzorgcentrum staat zelf geheel in voor huisvesting en zorg, verzorging, verpleging, de andere ondersteunende diensten worden zoveel als mogelijk extern betrokken.  Een integrale benadering van de bewoner vergt een zeer goede afstemming van de verschillende disciplines. Deze allen zelf aanbieden staat mee garant voor een goede afstemming en voldoende kwaliteit.

We blijven op termijn vasthouden aan de huidige 50 RVT ten opzichte van 24 ROB bedden.  We gaan naar meer of minder RVT Bedden.

Ambtelijk Memorandum

92

We blijven op termijn vasthouden aan 3 bedden kortverblijf.  We bouwen kortverblijf op termijn af.

3.6 Interne organisatieondersteuning 3.6.1 Personeelsmanagement Zoals al enkele malen aangehaald in dit lijvige document is het de komende jaren noodzakelijk om in te grijpen in de (hoge) personeelskosten om de financiële draagkracht te waarborgen. Deze ingrepen zullen zich situeren binnen zowel het gemeentebestuur als het ocmw.

Als we weten dat het gemeentebestuur van Meerhout met 9,1 personeelsleden per 1 000 inwoners heel wat meer personeelsleden telt dan de cluster met vergelijkbare besturen en het gewest, is het evident dat we onze personeelsinzet kritisch onder de loep nemen.

Vanuit het personeelsmanagement werd al de tendens ingezet niet te besparen op de loonvoorwaarden van onze medewerkers, maar wel op het aantal voltijds equivalenten in dienst. Binnen de administratieve diensten kunnen we al aantonen dat minder medewerkers allesbehalve gelijkstaat met minder kwalitatief werk. Eenzelfde oefening binnen de zogenaamde buitendiensten, in combinatie met een vraagstuk naar efficiëntie dringt zich meer en meer op.

Toch werden ook binnen deze buitendiensten al enkele voorzichtige stappen ondernomen, waar de concrete uitvoering nog lopende is en het terugverdieneffect nog niet helemaal duidelijk is. Denken we maar aan het uitdoofscenario voor de grachtenruimers omwille van HidroRio. Binnen het ocmw kunnen we dezelfde conclusies trekken. Met 6,8 personeelsleden per 1 000 Meerhoutenaren zitten we ook hier boven het gemiddelde van de cluster en het gewest. De eerlijkheid gebiedt ons wel te vermelden dat de uitbating van het woonzorgcentrum door het ocmw hier mee aan de oorzaak ligt. Bovendien wordt er binnen dit woonzorgcentrum veel aandacht besteed aan een hoge servicegraad. Dit blijven waarborgen, vergt een grotere personeelsinzet.

Met de bouw van een nieuw woonzorgcentrum biedt zich echter een opportuniteit aan om ook hier het personeelsbestand kritisch onder de loep te nemen. Nieuwe apparatuur en technologieën hebben ongetwijfeld ook gevolgen naar de personeelsinzet toe.

Bovendien werd al besloten om in het nieuwe woonzorgcentrum zelf geen warme keuken meer uit te baten, maar deze uit te besteden. In een uitdoofscenario betekent dit een vermindering van het personeelsbestand.

Naar de toekomst toe willen we, zoals we de voorbije jaren al deden, blijvend inzetten op hoger opgeleide medewerkers en hen ondersteunen door middel van bijscholing en coaching.

Zo kunnen we op de totale personeelskost besparen zonder in te moeten leveren op kwaliteit, maar eerder op kwantiteit.

93 Ambtelijk Memorandum

Een tweede aandachtspunt binnen het personeelsmanagement de komende jaren, is onze positionering op de arbeidsmarkt en onze employer branding. Wat betreft de loonsvoorwaarden en de extralegale voorwaarden kunnen we nauwelijks of niet concurreren met de privésector. Als openbare bestuur moeten we het vooral hebben van onze secundaire (gsm, hospitalisatieverzekering …) en tertiaire (werkzekerheid, flexibele uurroosters, balans werk-privé …) arbeidsvoorwaarden.

Om tegemoet te komen aan de vergrijzing van de bevolking én de verwachtingen van de nieuwe generatie op de arbeidsmarkt, verdienen thema’s als leeftijdsbewust personeelsbeleid, ‘mobiel’ werken, flexwerken, cafetariaplannen … de komende jaren zeker onze aandacht.

Wat personeelsmanagement betreft hebben de personeelsdienst (HR) en de leidinggevenden een gedeelde verantwoordelijkheid. HR-rollen worden als het ware gedecentraliseerd. Naar de leidinggevenden toe betekent dit ook bijkomende coaching en ondersteuning in hun groei naar people management. Hier moet blijvend aandacht aan besteed worden en waar nodig middelen voorzien.

3.6.2 Communicatie en ICT Omgevingsanalyse Meerhout heeft op vlak van communicatie een grote inhaalbeweging gemaakt en heeft ondertussen een goed niveau bereikt. Qua ICT-infrastructuur had Meerhout al een goed niveau, de overstap naar thin-clientomgeving in 2004 was zeker een meerwaarde voor onze organisatie. Verschillende toepassingssoftware werden geïmplementeerd in de loop van de jaren. Hier is nood aan een upgrade naar .NET platform. De ambitie moet zijn dat Meerhout waar mogelijk de huidige kanalen verbetert en mee-evolueert met de toekomstige ontwikkelingen bij onze klanten die meer en meer digitaliseren.

Grootste uitdaging: digitaliseren Onze belangrijkste uitdaging zijn onze klanten, onze burgers en organisaties, die op snelle wijze digitaliseren. Zij wensen ook op die manier met ons te communiceren en te interageren. Dit is vaak 24 uur op 24 uur en 7 dagen op 7. Efficiëntie is daarbij van kapitaal belang. Ze willen niet altijd opnieuw een aantal generieke gegevens die de overheid toch al kent, telkens opnieuw ingeven.

Naast een sterke publieke dienstverlening, moet een efficiënte aanvullende elektronische gemeente komen, een belangrijke uitbreiding van ondermeer onze huidige website.

Bijkomend moeten mobile devices en het beheer ervan geïntroduceerd en beheerd worden via implementatie van een mobile device management software.

Er moeten ruimte en middelen vrijgemaakt worden voor een doeltreffend ICT- en informatiemanagement. De creatie van een mid-office tussen de traditionele back-office en front-office is noodzakelijk. De diverse toepassingen moeten met elkaar kunnen ‘praten’.

De website moet daarbij fungeren als hét middel voor de burger om informatie op te zoeken en op te vragen, de andere klassieke kanalen, zoals infoblad en nieuwsbrief, en sociale media moet de gewenste info brengen tot bij de klant.

Ambtelijk Memorandum

94

Doelstellingen formuleren, inzicht en engagement Een doeltreffend ICT- en informatiemanagement stoelt op concreet geformuleerde doelstellingen door bestuur en management.

Om dit te realiseren is er inzicht én engagement nodig van het college van burgemeester en schepenen. Het bepalen van het beleid op vlak van ICT en e-government is amper aan bod geweest in Meerhout, toch is het van cruciaal belang voor het performant functioneren van onze organisatie.

Daarnaast moeten ook de collega’s mee willen en mee kunnen, zij moeten geïnformeerd worden over de voordelen van digitalisering en hiermee zijn we beland op het vlak van interne communicatie.

Het belang van interne communicatie: eerst intern, dan extern Interne communicatie is daar waar het schoentje nog te erg wringt: relevante informatie wordt nauwelijks gecommuniceerd, ook niet na lang en herhaaldelijk aandringen, terwijl er toch tijd en middelen geïnvesteerd zijn in een intranet. Zo lang de interne communicatie niet transparant is, zolang er geen open cultuur is binnen de organisatie, zullen we ook nooit

helder en open naar buiten toe kunnen communiceren. Politici, maar ook management, hebben hierin een belangrijke rol.

Samenwerking tussen gemeente en ocmw Verdere integratie op vlak van ICT met de verschillende diensten van het ocmw: administratie, sociale dienst en woonzorgcentrum zijn noodzakelijk om te kunnen samenwerken.

Communicatie gebeurt nu bij het gemeentebestuur gedecentraliseerd. Dit wil zeggen dat de diensten zelf instaan voor hun communicatie en bijvoorbeeld zelf hun informatie op de website beheren. De opdracht van de communicatieambtenaren is coĂśrdineren en sturen, en ontwikkelen van bijkomende communicatiekanalen, al dan niet in samenwerking met de informaticus.

Het gezamenlijke managementteam besliste op 14 februari 2012 dat beide organisaties hun logo behouden, waarbij het ocmw-logo wordt afgestemd op het gemeentelijk logo qua kleur.

Op taalvlak zal de integratie pas later gerealiseerd worden.

Verder kozen de managementteamleden van het ocmw ervoor om mee in te stappen in het concept van de bestaande gemeentelijke website die gebaseerd is op een databank van producten en diensten. Dit betekent dat beide organisaties in eenzelfde back office zullen werken. In de front office zal er eenvoudig kunnen gewisseld worden tussen de gemeentelijke en de ocmw-website. Een gezamenlijk intranet zal pas later gerealiseerd worden.

Aansluiten bij de huidige gemeentelijke stijl is kostenbesparend. Bovendien is het een pertinente voorwaarde om onze samenwerking naar de buitenwereld uit te stralen.

De wakkere burger Burgers willen alsmaar beter geĂŻnformeerd worden. Bovendien verwachten ze dat ze meer inspraak hebben in het beleid, dat tot nu toe alleen door het gemeentebestuur werd uitgestippeld.

Voor het gemeentebestuur is het belangrijk dat het uitgestippelde beleid kan steunen op een breed draagvlak, dat verder reikt dan de adviesraden. Een mogelijke piste is om met praatcafĂŠs burgers te betrekken als directe gesprekspartners. Voordeel is ook dat andere burgers aangetrokken/uitgenodigd worden naargelang het onderwerp.

Het nieuwe werken Vanuit de organisatie- en HRM-hoek komt ook een ontwikkeling met digitale impact: het nieuwe werken. Managers en medewerkers wensen meer en meer te werken op de plaats en het tijdstip dat hem/haar het best past. Deze flexibele en mobiele inzet van personeel en de noodzaak van meer samenwerking en projectwerk vereisen een flexibeler informatiemanagement. Het is een extra troef voor de aanwerving en retentie van medewerkers.

Ambtelijk Memorandum

95

3.6.3 Onthaal Verwachtingen Het onthaal in het nieuwe gemeentehuis kent een heel andere aanpak dan het huidige onthaal.

Het nieuwe onthaal is heel toegankelijk voor de burgers als eerste contactplaats bij een bezoek aan het gemeentehuis.

Concept Op termijn zullen burgers voor een groot aantal zaken terecht kunnen bij het onthaal zoals het afgeven en ophalen van documenten, aankoop van toeristische informatie, opvragen inlichtingen … enkel indien dossiers een inhoudelijke aanpak vragen, worden klanten doorverwezen naar de juiste dienst op basis van een aanmeldsysteem. Dit wil zeggen dat elke dienst een aantal eenvoudige taken overdraagt aan het onthaal. Hierdoor kunnen de diensten zich meer concentreren op hun specifieke taken en kunnen de burgers snel en efficiënt geholpen worden. Vertrouwelijke taken zullen de diensten zelf uitvoeren omwille van gebrek aan privacy aan de onthaalbalie.

Belangrijk in dit concept is dat de onthaalmedewerkers over de nodige competenties beschikken en opgeleid zijn voor hun specifieke onthaaltaken. Verder is permanente bijscholing een must. Tijdens de openingsuren dienen er ook voldoende medewerkers aanwezig te zijn om te vermijden dat klanten te lang moeten wachten en dat de wachtrijen verschuiven van de diensten naar het onthaal. Eventuele doorverwijzing naar de diensten veronderstelt ook dat deze tijdens de openingsuren minimaal bemand zijn.

De onthaalmedewerkers moeten over de juiste ICT-toepassingen en -machtigingen kunnen beschikken die nodig zijn om taken over te nemen van andere diensten. Bijvoorbeeld toegang tot systeem van diftar, een gebruiksvriendelijk evenementenbeheerprogramma …

Voor de verkoop van allerhande toeristische informatie, tickets, vuilzakken, cadeaubons … is een kassasysteem nodig dat gekoppeld is aan de gemeentelijke boekhouding, bancontact …

Gezien de diensten taken overdragen naar het onthaal is klassement en orde van groot belang. Voldoende overzichtelijke opbergruimte moet voorzien worden.

Omdat een gemeentebestuur vaak in aanraking komt met vertrouwelijke informatie gebeurt de postbehandeling niet aan het onthaal, maar in een afgesloten ruimte. Deze ruimte biedt plaats aan een scanapparaat, een frankeerapparaat en postbakjes om de post te verdelen.

Ambtelijk Memorandum

96

Extra mogelijkheden Momenteel gebeurt het vaak dat burgers langskomen tijdens de sluitingsuren en verwachten om verder geholpen te worden. Al de diensten openstellen voor het publiek in de namiddag is niet haalbaar (vergaderingen, dossierbehandeling …). Een mogelijkheid die in overweging wordt genomen, is om het onthaal in de namiddag te openen voor eenvoudige dienstverlening zoals verkoop, inschrijvingen, inlichtingen, afgeven documenten … kortom alle zaken die enkel gebeuren aan het onthaal.

Het is belangrijk de burgers goed in te lichten dat ze enkel terecht kunnen op het onthaal tijdens bepaalde openingsuren. Een goede communicatie over de specifieke dienstverlening in de namiddag is hiervoor van groot belang.

Noodzakelijkheden voor de realisatie Om dit allemaal te realiseren is nood aan: • Voldoende gekwalificeerd personeel aan het onthaal.

• Permanente vorming voor de onthaalmedewerkers.

• De onthaalmedewerkers moeten kunnen beschikken over alle nodige middelen zoals icttoepassingen om de burger kwaliteitvol en snel verder te helpen.

• Communicatie van het onthaalconcept naar de burgers toe.

• Tijdens de openingsuren een minimale bezetting op iedere dienst zodat burgers vlot en correct geholpen worden.

3.6.4 Secretariaat Onderlinge afstemming van de administratie van bestuursorganen van gemeente en ocmw Door meer te gaan samenwerken willen het gemeente- en het ocmw-bestuur voor meer efficiëntie en een betere dienstverlening zorgen.

Voor de ondersteunende diensten, de zogenaamde horizontale diensten, zijnde de financiële dienst, de dienst Interne Zaken (Ondersteuning) en de dienst Personeel en Onderwijs (HRM) maar ook de technisch ondersteunende diensten, betekent dit dat ze intensief zullen gaan samenwerken met hun collega-diensten van het ocmw. Op deze manier wordt schaalvoordeel bekomen en worden overlappingen vermeden. Dit alles werd vastgelegd in een beheersovereenkomst, die op 27 september 2010 door de gemeenteraad werd goedgekeurd.

In het kader van deze nakende samenwerking tussen gemeente en ocmw-Meerhout is het aangewezen om voor de secretariaten van beide besturen eenzelfde nieuwe aangepaste ICTtoepassing aan te schaffen en te implementeren. Dit moet zorgen voor een administratieve vereenvoudiging van de opmaak, terbeschikkingstelling en uitwisseling van onder andere notulen, uittreksels uit deze notulen en andere documenten voor de bestuursorganen van gemeente en ocmw. Het gebruik van eenzelfde toepassing door beide besturen moet toelaten dat de medewerkers van gemeente en ocmw elkaars back-up kunnen zijn waardoor de continuïteit van het beheer van vergaderingen van gemeenteraad, ocmw-raad, college van burgemeester en schepenen, vast bureau, managementteam ….op een adequate wijze verzekerd is.

Terbeschikkingstelling aan fracties Het Gemeentedecreet stelt dat het huishoudelijk reglement van de gemeenteraad de nadere regels vastlegt in verband met de samenstelling en de werking van de fracties. Momenteel krijgen de verschillende fracties binnen de gemeenteraad een toelage die ze enkel kunnen gebruiken voor de ondersteuning van de eigen werking. De mogelijkheid om deze ondersteuning aan de verschillende fracties verder te onderzoeken en eventueel uit te breiden door bijvoorbeeld het terbeschikkingstellen van een lokaal, printer, computer …. .

97 Ambtelijk Memorandum

Een eigentijdsere dienstverlening creëren voor gemeenteraads- en ocmw-raadsleden In onze huidige samenleving dringt de elektronische informatieverspreiding zich meer en meer op, de mogelijkheden lijken grenzeloos en de vraag wordt steeds maar groter.

Deze tendens willen wij ook verder doortrekken in onze samenwerking met de mandatarissen van gemeente- en ocmw-raad. Momenteel worden agenda en notulen aan de gemeenteraadsleden, naast schriftelijk, ook al via e-mail bezorgd.

In de toekomst willen we verder zoeken naar oplossingen waarbij deze verplichte documenten zoals agenda, notulen, brieven en dergelijke enkel nog via de elektronische manier ter beschikking worden gesteld aan de mandatarissen. Ook het gemeentedecreet wil met zijn wijzigingen dezelfde weg inslaan. Vanaf 2014 moet in het huishoudelijk reglement een bepaling worden opgenomen dat mandatarissen op verzoek elektronische inzage kunnen krijgen van de dossiers van de agenda en de notulen van het college, raad van bestuur en directiecomités AGB.

Bepalen van een visie op archiefbeheer Artikel 57 § 4 van het Gemeentedecreet stelt het college van burgemeester en schepenen verantwoordelijk voor de zorg voor het gemeentearchief. Het draagt bijgevolg in de gemeente de eindverantwoordelijkheid voor het archief en moet ervoor zorgen dat er aangepaste middelen worden gereserveerd om de archiefdienst te laten functioneren. Dit betekent dat het college ervoor instaat dat de nodige infrastructuur voorhanden is om het archief te huisvesten en om een verantwoorde bewaring en beheer mogelijk te maken en dat er voldoende personeel en werkingsmiddelen ingezet worden voor het archiefbeheer. Aan de andere kant stelt artikel 89 van het Gemeentedecreet dat de organisatie van het beheer van het archief echter toevertrouwd wordt bij de gemeentesecretaris, hij staat dan ook in voor de begeleiding van de registratie van de archiefstukken evenals van de materiÍle bewaring ervan, de selectielijsten voor bewaring en vernietiging, de ontsluiting en het toegankelijk stellen en valoriseren.

Daarnaast trad het nieuwe archiefdecreet van 9 juli 2010 in werking op 5 augustus 2010. Het regelt de wijze waarop overheden in Vlaanderen hun archiefdocumenten moeten beheren en beschikbaar moeten stellen.

In het kader van dit nieuwe decreet is het voor zowel het gemeente- als het ocmw-bestuur aangewezen om in de loop van de volgende zes jaar een visie te ontwikkelen waarin wordt bepaald welke richting beiden besturen willen uitgaan met hun archief.

Gaan we in de richting van een archief waarbij een privĂŠfirma de archiefdocumenten van beide besturen zal stockeren en beheren op een externe locatie. Of wordt eerder geopteerd voor een centraal archiefbeheer waarbij het bestuur kiest om alle gearchiveerde documenten zelf te stockeren en te beheren en hier een (deeltijdse) archivaris/verantwoordelijke voor zal aanstellen. Ook een tussenoplossing behoort tot de mogelijkheden: een externe firma begeleidt de plaatselijke archivaris of verantwoordelijke.

Ambtelijk Memorandum

98

4. Verwachtingen management

Niet de administratie, maar de politiek maakt de beleidskeuzes, zoveel is duidelijk. In wat voorgaat hebben we dan ook vooral keuzes willen scherp stellen en voorleggen aan de verkozenen. In dit hoofdstuk geeft de administratie een aantal opinies over inhoudelijke beleidskeuzes. In zekere mate mengen we ons als administratie in het politiek debat. Ook al dicht het gemeentedecreet de administratie een beleidsvoorbereidende rol toe, het is niet echt de gewoonte in Meerhout dat de administratie duidelijk kleur bekent. Op juridisch vlak is er geen probleem, op het vlak van onze organisatiecultuur begeven we ons op glad ijs. Daarom beperken we onze opinies tot twee aspecten die we van dergelijk belang vinden dat ze moeten aangehaald worden door een administratie. Het gaat bovendien over keuzes die naar alle waarschijnlijkheid evident zijn voor de meeste politiek partijen. In eerste instantie gaat het over de focus op de financiële leefbaarheid van de gemeente, in tweede instantie over de samenwerking van ocmw en gemeente.

4.1 Focus op de financiële leefbaarheid van de lokale

besturen in Meerhout De voorbije decennia waren er van relatief sterke economische groei. Dit had tot gevolg dat de inkomsten van de gemeente en het ocmw gedurende lang in min of meer gelijke tred stegen met de uitgaven. In een vorig hoofdstuk hebben we echter geleerd dat de uitgaven de laatste jaren sterker gestegen zijn dan de inkomsten. Eén en ander heeft vooral te maken met de verminderde groei van de inkomsten, slechts in mindere mate met de groei van de uitgaven. De vermindering van de groei in inkomsten vindt zijn oorsprong in de economisch minder gunstige omstandigheden in Europa en de wereld. Daarnaast werd de laatste jaren sterk geïnvesteerd: de laatste legislatuur in infrastructuur, de voorgaande legislaturen in dienstverlening en bijhorend personeelsbestand. Het is dan ook een open deur intrappen dat er moet ingegrepen worden. Het huidige beleid gewoon verder zetten bij een vertraagde groei van onze inkomsten is onmogelijk zonder ons problematisch in de schulden te werken.

Systematisch meer uitgeven dan er binnenkomt is nefast voor de belastingsbetaler, dat hebben we zeker geleerd uit de Europese schuldencrisis. Voor het eerst sinds lang zal de komende legislatuur er één zijn van bezuinigen, veeleer dan van nieuwe investeringen. De administratie hoopt dat de bestuursploeg dit niet alleen wil inzien, maar ook in de praktijk kan omzetten. Van haar kant zal de administratie adviezen aanleveren over mogelijkheden om dit te doen, maar de beslissingen blijven veelal in handen van het politiek niveau.

99 Ambtelijk Memorandum

Bij het zetten van de tering naar de nering houdt het management van de Meerhoutse lokale besturen vast aan de volgende principes: - de exploitatieuitgaven moeten structureel onder de exploitatieontvangsten liggen. Dit betekent dat bijvoorbeeld personeelskosten of werkingskosten niet kunnen betaald worden met éénmalige opbrengsten of vanuit gespaarde tegoeden. Een structureel evenwicht in de exploitatie is in alle organisaties de basis voor een gezond financieel beleid. Het management verwacht dat politici ook vanuit dit evenwicht willen denken.

- Investeringen ten laste van de gemeente en het ocmw zijn slechts mogelijk in die mate dat er overschotten zijn in de exploitatie. Om investeringen te doen zal er dus ook maximaal moeten gezocht worden naar subsidies.

- Het zal nodig zijn in te grijpen in de totale kost van het personeelsbestand, zowel bij gemeente als ocmw. Het managementteam vertrekt hierbij van de gedachte dat het verloningsniveau van het personeel niet mag dalen. Daartegenover staat dat het management wel een daling van het aantal FTE’s vooropstelt. Besparen gebeurt dus door te verminderen op het aantal personeelsleden, niet door het verminderen van

loonvoorwaarden. We willen voluit inzetten op een kwalitatief personeelsbestand met opleiding en bijscholingen, eerder dan op de kwantiteit van een personeelsbestand.

Dit is ook in de voorbije jaren altijd de inzet geweest. Voorwaarden werden verbeterd: meer hogergeschoolden inschakelen, verhogen maaltijdcheques …, maar de equipe werd afgebouwd. Voor wat betreft deze afbouw werden een aantal dingen al verwezenlijkt: de administratie van de gemeente werd afgebouwd, het ocmw betaalt geen eigen ontvanger meer…, een aantal beslissingen werden genomen, maar wachten nog op een terugverdieneffect of concrete verdere uitvoering zoals de uitbesteding van de keuken in het wzc, uitdoven van de grachtenvegers in de gemeente …, en een aantal dossiers dringen zich nog op. Er moet evenwel over gewaakt worden de saneringen niet blind door te voeren en erover te waken dat substantiële subsidiestromen voor personeel in stand worden gehouden.

- Het is niet meer dan billijk dat alle partners op het lokale niveau gelijkwaardige inspanningen leveren. Het is onnodig te zeggen dat één en ander soms voor spanningen zorgt tussen het management van de gemeente enerzijds en het management van het ocmw anderzijds. Iedereen vindt immers dat hij of zij al voldoende ingeleverd heeft. Toch slagen beide managementteams er minstens in om in onderlinge verstandhouding in te grijpen in hun exploitatiekosten, de personeelsequipe in het bijzonder. In beide organisaties zijn al moeilijke beslissingen genomen. Het gezamenlijke managementteam is echter van mening dat ook andere partners gelijkwaardige inspanningen moeten leveren. We denken onder andere aan politie, brandweer, IOK … De overdrachten aan deze organisaties zijn elk jaar gestegen. Nagenoeg elk van deze partners geeft aan dat hun beslag op de gemeentelijke exploitatieuitgaven de volgende jaren sterker zal stijgen dan onze exploitatie-inkomsten stijgen. Anders gesteld: elk van deze organisatie vindt het evident dat hun deel van de gemeentelijke koek elk jaar groter wordt. Het hoeft geen betoog dat dit onhoudbaar is. Onze inkomsten stijgen nu al minder dan onze uitgaven voor personeel en werking stijgen. Dit is dus al onhoudbaar en hiervoor moet al sterk bezuinigd worden. Als deze partners hierbovenop een groter deel van de koek wensen, moeten de lokale besturen dubbel bezuinigen. Het is niet denkbeeldig dat de gemeente dan snel niet meer in staat zal zijn om haar kernopdrachten te vervullen. Het gezamenlijke management is van mening dat er minimaal moet afgesproken worden dat effectieve overdrachten aan partners procentueel niet sneller mogen stijgen dan onze inkomsten stijgen. Op die manier krijgt iedereen meer, maar blijft de verdeling van de koek gelijk. Het management en de ganse administratie verwacht hierbij een duidelijk engagement van de politici. Het management staat immers machteloos tegenover deze partners en ziet deze afspraken bovendien als een duidelijke politieke verantwoordelijkheid.

4.2 Samenwerking gemeente en ocmw

Ambtelijk Memorandum

100

De laatste drie jaar werd sterk geïnvesteerd in een samenwerking tussen gemeente en ocmw. Zowel de administratie, het management als de politiek besluitvormers steunden deze samenwerking. We vragen aan de verkozenen om deze samenwerking te blijven ondersteunen. Niet alleen zou het erg moeilijk zijn om één en ander terug te draaien, we blijven ook onverkort van mening dat dit de enige goede weg is. We zijn van mening dat de diensten die vandaag het verst staan in de samenwerking, met name de personeelsdienst en de financiële dienst, ook het verst staan in hun professionalisering en dit bovendien doen met minder middelen dan voorheen. We zijn dan ook echt overtuigd dat het samen organiseren van ondersteunende diensten ons zowel versterkt, als efficiënter maakt. Het is een win-win verhaal, met als bijna enige kanttekening dat één en ander zijn groeipijnen kent.

We vragen de politiek om niet terug te komen op deze beslissing; integendeel om deze keuze

opnieuw te ondersteunen. We vragen van politici echter ook een engagement om dit mee vorm te geven. De keuze is immers niet vrijblijvend voor politici. Zo zullen meer en meer documenten en procedures in het ocmw en de gemeente op elkaar afgestemd worden, en verwachten we onder andere van raadsleden dat ze in de respectievelijke organen de violen gelijkstemmen. Met andere woorden: het is voor de administratie moeilijk werkbaar als een ocmw-raad, of een bepaalde fractie, een ander standpunt inneemt dan de gemeenteraad, of omgekeerd. Samenwerking is dus ook voor politieke fracties niet vrijblijvend.

Vanaf deze nieuwe legislatuur zal ook de ocmw-voorzitter het college vervoegen. De administratie is van mening dat dit de samenwerking enkel kan ten goede komen.

Ambtelijk Memorandum

101

5. Specifieke aandachtspunten tussen

5.1

Samenwerking tussen politiek en management

De relaties en de samenwerking tussen het politieke niveau en de lokale administratie is relatief goed, in vergelijking met een aantal andere besturen uitstekend. Langs beide zijden is er altijd een engagement tot het luisteren en begrijpen van elkaars standpunten en bijna altijd worden constructieve oplossingen gevonden.

Dit alles neemt niet weg dat politiek en administratie hun eigen leefwereld hebben en dat bepaalde tendensen hen verder uit elkaar lijken te drijven: - Een overheidsadministratie vertrekt sterk vanuit continuïteit en gelijkheid. Om dit te verwezenlijken steunt men op vaste regels en procedures waar men erg aan probeert vast te houden. Deze tendens wordt op zichzelf versterkt door de voortschrijdende juridisering van de samenleving.

- Het politieke niveau snapt dat een samenleving niet altijd in regels te vatten is en staat in de frontlinie als burgers de regels als onrechtvaardig beschouwen. De roep om soepelheid en flexibiliteit is dan groot.

- De overheidsadministratie professionaliseert. Zowel onder invloed van regelgeving, niet in het minst op het vlak van personeelsmanagement, de ontwikkelingen in andere besturen en het aantrekken van hoger opgeleide profielen. De professionalisering brengt een specifieke expertise mee. Samen met toegenomen regelgeving worden terreinen als overheidsmanagement, ruimtelijke ordening, milieu, financiën … steeds complexer en technischer.

- Het politieke niveau opereert minder vanuit deze technische expertises, meer vanuit een zekere aansluiting, het voeling hebben met bij de lokale samenleving. Dit is ook hun kernopdracht én meerwaarde. Op die manier ontstaat het risico dat de volgende jaren de kloof met een geprofessionaliseerd management in alle besturen zal groeien. Het is een kwestie van de juiste bruggen bouwen.

Om deze bruggen te bouwen moeten politici én administratie vertrekken vanuit eenzelfde denkkader over deze samenwerking. Dit gemeenschappelijk denkkader moet tijdens het eerste jaar van de legislatuur vastgelegd worden in een afsprakennota. De basisvisie voor deze nota wordt geleverd vanuit de organieke decreten: het politiek niveau neemt beleidsbeslissingen, de administratie zorgt voor uitvoering én staat in voor de beleidsvoorbereiding en beleidsevaluatie. Een administratie moet erover waken dat zij niet in de plaats treedt van politici, maar dit is ook omgekeerd het geval. Een administratie, en zeker de decretale graden, het managementteam … hebben eigen verantwoordelijkheden die hen vanuit wetgeving zijn toegekend. Het is ook aan politici deze te respecteren.

Om één en ander te concretiseren, en om een houvast te hebben, vertrekt het management graag vanuit het boek “Van politiek in de dorpsstraat tot bestuur in de gemeente”. Het is een erg toegankelijk boek, geschreven voor gemeentelijke mandatarissen om snel een beknopt inzicht te krijgen in de gemeentelijke werking. De auteur is bovendien een burgemeester, met name van Houthulst.

Ambtelijk Memorandum

102

politiek en administratie

Goede bestuurders zijn mandatarissen die zich vooral focussen op het in vizier krijgen van de juiste noden, kansen en mogelijkheden en via bepaalde technieken (zie verder o.a. sterktezwakteanalyse of SWOT-analyse, strategische denken, brainstormen, maar ook aanvoelen ‘midden de mensen’) erin slagen goede doelstellingen te formuleren. Bovendien bepalen zij de strategie om de doelstellingen te verwezenlijken, met name om via de uitbouw van het gemeentelijk apparaat of de organisatie op zich het mogelijk te maken dat de gewenste investeringen, goederen en diensten kunnen geproduceerd worden om de doelstellingen effectief te bereiken. Goede bestuurders focussen zich vooral rechts in het schema hierboven.

Het management van de gemeentelijke organisatie op zich, van de gemeentelijke processen is vooral een opdracht van het managementteam. Uiteraard zullen zij ook strategisch denken en strategische doelstellingen helpen formuleren en opvolgen en zal ook omgekeerd de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen betrokken worden in de gemeentelijke processen.1 In het model van afsprakennota opgemaakt door de VVSG en de vereniging van gemeentesecretarissen, lezen we het volgende aangaande de beleidsvoering in een gemeente:

1

Van politiek in de dorpstraat tot bestuur in de gemeente.

103 Ambtelijk Memorandum

- beleidsvoorbereiding: Het gemeentelijk beleid wordt voorbereid door de diensten en dit in samenspraak met de functioneel bevoegde schepen.Bij de voorbereiding van het beleid zijn de personeelsleden mede verantwoordelijk voor het aanbrengen van ideeën, het aanreiken van diverse mogelijkheden en alternatieven en het toetsen van de haalbaarheid ervan op financieel, juridisch en organisatorisch vlak. De nodige adviezen (zowel financieel, juridisch als organisatorisch) worden tijdig aangevraagd en eveneens tijdig geleverd. Ook externe adviezen en alle informatie, die nuttig kan zijn in de beleidsvoorbereiding, worden tijdig opgevraagd. (6) - beleidsbepaling: De gemeenteraad, het college van burgemeester en schepenen en de burgemeester bepalen, elk overeenkomstig hun wettelijke bevoegdheden, het gemeentelijk beleid. De beslissingen worden dus door hen genomen.

- beleidsuitvoering: De diensten zijn verantwoordelijk voor een loyale, tijdige en correcte uitvoering van het beleid.

- beleidsevaluatie: Jaarlijks (tweejaarlijks; twee maal per legislatuur; …) zal er een evaluatierapport worden gemaakt door het college van burgemeester en schepenen van de in de strategische nota geformuleerde doelstellingen. Deze evaluatie wordt voorbereid door de personeelsleden. Deze evaluatie zal niet enkel financieel zijn, maar toetst eveneens de naleving van zowel wetgeving als de principes van efficiënte beleidsvoering.(7)

Het is dus duidelijk dat verkozen mandatarissen het beleid beslissen, het is ook duidelijk dat de administratie verantwoordelijk is voor de voorbereiding daarvan, dat de uitvoering plaats vindt onder de verantwoordelijkheid van de administratieve hiërarchie, en niet onder leiding van individuele schepenen, en dat de administratie een insteek levert bij de beleidsevaluatie.

Het management stelt voor om bij het begin van de volgende legislatuur een afsprakennota op te maken, vertrekkende vanuit het model dat de VVSG en het ECG ter beschikking stellen, en daarbij meer concrete afspraken te maken over de vertaling van deze principes in Meerhout.

5.2 Over de verdeling van portefeuilles Vanzelfsprekend is de verdeling van schepenportefeuilles een politieke aangelegenheid. De verdeling heeft echter een sterke impact op de werking van het college van burgemeester en schepenen, op het optreden van de schepenen in kwestie en aldus op de administratie.

Daarom wil de administratie een aantal suggesties doen. Bovendien werd in het 1000-dagenplan, gesteund vanuit alle politieke fracties, al een actie opgenomen die zou bekijken hoe de verdeling van portefeuilles beter kon worden afgestemd op de noden van de organisatie. De administratie en het management formuleren enkele suggesties:

Ambtelijk Memorandum

104

- Niet het aantal schepenen, wel het maximaal aantal schepenen is vastgelegd in het gemeentedecreet. Bovendien is in het gemeentedecreet opgenomen dat dit maximaal aantal met 1 wordt verminderd vanaf 2018. De voorbije jaren heeft de organisatie ingezet op een vermindering van de personeelskost, dit door te besparen op het aantal FTE’s, veeleer dan te besparen op de kost per FTE. Ook de volgende jaren zal dit doorgezet worden. Het zou een sterk voorbeeld zijn mochten bestuurders zich ook in deze tendens inschrijven door nu al met 1 schepen minder te werken zoals vanaf 2018 verplicht is. Het management is ook van mening dat een schepen minder, niet moet wegen op de kwaliteit van de besluitvorming en dat het bevorderlijk is voor de groepsdynamiek. Het zegt veel dat zelfs VVSG-directeur Mark Suykens hiertoe een oproep lanceert in Lokaal2: “Om slagvaardiger te werken is het aangewezen om de colleges niet te groot te maken. Besluitvormingsprocessen en interne organisatie moeten veel vlotter en sneller lopen. Door de verplichte opname vanaf 2013 van de ocmw-voorzitter als volwaardig schepen worden de colleges nog groter. Heel veel burgemeesters geven ons het signaal dat het zeker met minder schepenen kan. De huidige regeling in het Gemeentedecreet bepaalt een maximum: besturen kunnen dus afwijken!

Het zou een positief signaal zijn van de lokale sector als meer gemeentebesturen durven kiezen voor kleinere colleges en maximale aantal schepenen niet invullen. Kleinere colleges zullen ook niet zo zwaar wegen op de werking van de gemeenteraad.” Kortom, een kleiner college is slagvaardiger, efficiënter en democratischer.

- We wijzen er ook op dat een verdeling van bevoegdheden geen verplichting is. Een verdeling is louter een interne afspraak binnen het college van burgemeester en schepenen over welke schepen welke dossiers opvolgt. Het is dus, juridisch, geen must. Er bestaan gemeenten waar gewoon geen verdeling werd afgesproken. Er bestaan ook gemeenten waar voor een heel andere manier van werken wordt gekozen door bepaalde projecten of zelfs strategische doelstellingen uit het beleidsplan aan een bepaalde schepen wordt toegewezen. In ons geval zou dit bijvoorbeeld de bouw van het nieuwe administratieve centrum kunnen zijn, de aanleg van een fietspad, de bouw van een woonzorgcentrum, de samenwerking gemeente en ocmw, de opvolging van een besparingsplan, de uitwerking van een handhavingsbeleid …) Dit heeft het voordeel dat de projecten die als belangrijk worden beschouwd ook 2

Mark Suykens in Lokaal, 16 mei 2012, blz 5.

daadwerkelijk politieke aandacht krijgen en dat niet de indruk ontstaat dat schepenen kunnen optreden als een soort diensthoofd. Het management geeft bovenstaande slechts ter overweging mee, maar is geenszins tegen een verdeling van bevoegdheden. Het wijst er wel op dat een dergelijke verdeling een schepen geen enkele echte bevoegdheid toedeelt. Een schepen van bijvoorbeeld grondgebonden zaken moet duidelijk voor ogen houden dat hij/ zij geen enkele individuele beslissingsbevoegdheid heeft in die dossiers3. Een verdeling van bevoegdheden wekt soms een andere indruk bij burgers, raadsleden, en soms zelfs bij de betrokken schepen.

- Indien politici kiezen voor een verdeling van bevoegdheden vraagt het management om maximaal rekening te houden met de nieuwe organieke structuur van de organisatie. Dit betekent voor ons dat de volgende vier domeinen in hun geheel worden toegewezen aan een bepaalde schepen: onderwijs, welzijn, inclusief ocmw en wzc, grondgebonden zaken, persoonsgebonden zaken. Het lijkt ons bijvoorbeeld een slecht idee om verder te werken met én een schepen groen/milieu én een schepen openbare werken. Beide domeinen behoren tot grondgebonden zaken die samen behartigd moeten worden.

- Het lijkt een goed idee om schepenen te kiezen voor de ganse legislatuur. De administratie heeft in de voorbije jaren met alle schepenen die van stoel wisselden goed en constructief samengewerkt, toch was enig geschipper vaak het gevolg van de wissels. Ook naar ervaringsopbouw is een dergelijke wissel niet optimaal. Continuïteit lijkt ons belangrijk.

- Tot slot lijkt het verstandig te zorgen voor voldoende ocmw-voeling binnen het nieuwe college van burgemeester en schepenen. Er is niet alleen de juridische toevoeging van een ocmw-voorzitter aan het college, ook de samenwerking tussen ocmw en gemeente zal betekenen dat in een college van burgemeester en schepenen meer en meer over ocmwaangelegenheden zal gesproken worden. Het woonzorgcentrum en de cluster welzijn hebben recht op een sterke vertegenwoordiging in dat college. Gezien het risico dat deze clusters zich numeriek al zwak vertegenwoordigd zullen voelen in het college is elke ervaring van een mandataris in die clusters een troef.

5.3 De professionalisering van het

personeelsmanagement Het dagelijks personeelsbeheer ligt al lang bij de administratie en dit is ook zo in de regelgeving voorzien. We denken onder andere aan de volgende bepalingen: • A rtikel 86 van het gemeentedecreet: De gemeentesecretaris staat in voor de algemene leiding van de gemeentelijke diensten. Behoudens wat betreft personeelsleden van de gemeente die tewerkgesteld zijn bij een gemeentelijk intern verzelfstandigd agentschap staat de gemeentesecretaris aan het hoofd van het gemeentelijk personeel en is hij bevoegd voor het dagelijks personeelsbeheer. (de gemeenteraad bepaalt wat onder het begrip dagelijks personeelsbeheer moet worden verstaan.) Hij rapporteert aan het college van burgemeester en schepenen.

Onder andere artikel 53 van het gemeentedecreet: “Het college van burgemeester en schepenen beslist collegiaal.”, en parlementair stuk nr 347/1 van het Vlaams Parlement (2004-05) meldt : “Collegiale besluitvorming

3

105 Ambtelijk Memorandum

• A rtikel 87 §4: “De gemeentesecretaris zorgt in overleg met het managementteam voor het opstellen van het voorontwerp van: - het organogram - de personeelsformatie - de rechtspositieregeling van het personeel - …”

Dit neemt niet weg dat buiten het dagelijkse personeelsbeheer, een aantal bevoegdheden expliciet bij de gemeenteraad of het college van burgemeester en schepenen, (of respectievelijk de ocmw-raad of vast bureau, liggen. We denken ondermeer aan de aanstellingsbevoegdheid en ontslagbevoegdheid, de vaststelling van wat tot dagelijks personeelsbeheer moet worden gerekend, tuchtprocedures …

Los van de juridische bepalingen is het ook al lang de cultuur in Meerhout dat politici weinig tot niets tussenbeide kwamen in het dagelijkse personeelsbeheer. Ook in verband met aanwerving en selectie moet zowel de gemeentelijke als ocmw-administratie aangeven dat politieke druk tot een lang vervlogen verleden behoort.

Een verdere professionalisering van het personeelsbeleid heeft dan ook weinig te maken met bijsturen van wat in het verleden fout liep, eerder met verdere stappen zetten op basis van goede ervaringen. Concreet denkt het management aan een (gedeeltelijke) delegatie van de aanstellingsbevoegdheid. Een delegatie van aanstellingsbevoegdheid houdt in dat dergelijke aanstelling, de definitieve beslissing tot aanwerving, van een personeelslid niet meer door de gemeenteraad of het college, respectievelijk ocmw-raad en vast bureau, zou gebeuren, maar door de administratie.

Dergelijke delegatie motiveren wij vanuit een aantal standpunten: - In verband met aanstelling is het resultaat hetzelfde. Tot op vandaag hebben de politieke organen altijd de rangschikking van een selectiecommissie gerespecteerd. Het andere geval is theoretisch mogelijk, maar stort de overheid in een juridische procedureslag die nagenoeg zeker verloren wordt. Dit zal uiteraard zo blijven bij een delegatie. Het resultaat van de aanwervingsprocedure is dus hetzelfde.

- De administratieve afhandeling kan veel sneller en eenvoudiger. De besluiten tot aanstelling van de jury, de aanvaarding van kandidaten, de kennisname van resultaten, de aanstelling … moeten niet meer op het college van burgemeester en schepenen of het vast bureau geagendeerd worden. Wat betreft administratieve vereenvoudiging kan dit tellen.

- Voor sollicitanten kan de procedure hierdoor ook gevoelig sneller. Nu moeten brieven die verstuurd worden bijvoorbeeld wachten op een beslissing.

- Deze delegatie zou automatisch inhouden dat de tuchtprocedures en ontslagprocedures gedelegeerd worden. Dit soort procedures ligt voor politieke overheden erg moeilijk. Het risico bestaat dat ingrijpen op een disfunctionerend personeelslid wordt afgezwakt of uitgesteld omwille van politieke gevoeligheden in plaats van op inhoudelijke argumentatie.

Onnodig te zeggen dat dit geen goede voorbeelden zijn naar andere personeelsleden. Een delegatie zou betekenen dat de politieke overheden afstand nemen van deze gevoelige materie, en dat de organisatie hierdoor aan slagkracht wint.

Ambtelijk Memorandum

106

Het management vindt een volledige delegatie echter te ver gaan. Wij denken aan een gedeeltelijke delegatie die ongeveer op de volgende verdeling neerkomt: - gemeenteraad: aanstellingsbevoegdheid voor decretale graden en leden van het managementteam - college van burgemeester en schepenen: aanstellingsbevoegdheid voor alle andere statutaire functies en contractuele aanwervingen voor onbepaalde duur - administratie: aanstellingsbevoegdheid voor de functies die ingesteld worden ter uitvoering van werkgelegenheidsmaatregelen van de hogere overheden, voor vervangers en voor contractuele functies, al dan niet in een tewerkstellingsmaatregel van de hogere overheid, waarvan de tewerkstellingsduur tot maximaal twee jaar beperkt is. Het moet wel opgemerkt worden dat gedeeltelijke delegatie moet goedgekeurd worden door de dienst Toezicht van het Agentschap Binnenlands Bestuur. Tot voor kort heeft deze dienst, in tegenstelling tot andere provincies, gedeeltelijke delegatie altijd verworpen. Recent zou hun standpunt echter geëvolueerd zijn. Toch zal een afstemming met hen nodig zijn. (cf. R.v.St., Caprasse, nr. 26.902, 17 september 1986) impliceert dat het college van burgemeester en schepenen een beraadslagende vergadering is die haar bevoegdheden alleen op een collectieve wijze kan uitoefenen. Er is dus geen delegatie door het college mogelijk aan de individuele schepenen. Het besluit waarbij het college de bevoegdheden onder zijn leden verdeeld, verleent hen geen enkele macht, maar houdt louter een werkindeling in met het oog op de voorbereiding van zaken waarover het college collegiaal heeft te beslissen. Ook de ocmw-voorzitter beschikt als schepen niet over eigen bevoegdheden binnen het college. Hij beschikt daarentegen wel als ocmw-voorzitter over eigen bevoegdheden overeenkomstig de ocmw-wet.”