គណកមមធ កររពំែដនកមពុជរ េទសបរំងន ងកនុងព ភពេលក ប៉រសៃថង ទី ២០ តុ ល ឆន ំ ២០១២ ី ផល!បកៃនសនធ សញ ញ ែដលបនចុះជម ួយរ េទសេវៀតណម កនុងឆនំ ១៩៧៩ - ១៩៨២ - ១៩៨៣ - ១៩៨៥ - ២០០៥ -----------------------ក - សនធ សញ ញ ចុះៃថង ១៨ កមភៈ ១៩៧៩ សនធិសញញេនះជសនធិសញញរគះ “ ឹ េឈមះថ “ សនធិសញញសនតិភព មតត ិ ភព និងសហរបតិបតតករ ិ ជមូ លដខនសំរប់េធវកចច ជ ក់យ៉ងចបស់ ិ រពមេរពៀងននបនតមកេទៀត។ សនធិសញញេនះ បនបញ ថ “ មនសុ ពលភពចំនួន ២៥ ឆន ំ េហយនឹងបនតេទេទៀតជតុ ណីហ ភពកនុងរយៈ ១០ ឆន ំមង ត េប
ំ ឹ ងជលយលកខណ៍អកសរេទភគម ភគម ី ខ ងៃនភគីទ ំងពីរ មិនបនឲយដណ ី ខ ងេទៀត កនុងរយៈ
េពលមួ យឆន ំមុនករផុ តកំណត់ៃនសុ ពលភព នូ វបំណងរបស់ខួ នកន ល ុ ងករលប់េចលសនធិសញញ េនះេទ “។ សនធិសញញេនះបនចងរបេទសេយងភជប់ជនិចច ជមួ យរបេទសេវៀតណម ពុ ំែមនកនុងភពេសម គនេនះេទ ែតកនុងឋនៈជអនកទន់េខសយ េទះបីសនធិសញញេនះបនរបកស់ែកតងៗពី “យុ ទស ធ មគគី
៏ ហិមែដលរតូវឆលងកត់ករតស៊ូ ជិត ៣០ ឆន ំ “ យ៉ងណ ក៏េដយ ។ និងសមទធ ិ ិផលបដិវតតន៍ដម ខ - <ចចរពមេរពៀងចុះៃថងទ? ៧ កកកដ ១៩៨២
កិចចរពមេរពៀងែដលបនតមកេទៀត បនេយងេទេលសនធិសញញ ៃថង ទី ១៨ កុ មៈភ ១៩៧៩ ខងេល
េនះ ។ កិចចរពមេរពៀងេនះ បនបេងកត តំបន់មួយ េហថ “ តំបន់ទឹករបវតតសរសត “ ទំហំ របមន ិ ១០ ០០០ គម២ ែដលេគដក់កុ ងកររគប់ រគងរួម និងទទួលសគល់ ករកត់យកេដយ ន សធរណរដឋសងគមនិយមេវៀតណម នូ វេកះែខមរជេរចន និងមួ យភគបី ( ៣០ ០០០ គម២ ) ៃនៃផទសមុ រទរបស់របេទសកមពុជ ។ ឯចំែណកសធរណរដឋរបជមនិតកមពុជវញ ិ ែបរជអួ តអង សរេសរពីអធបេតយយភព ិ
ដ៏េពញេលញរបស់ខួ នេនេល ល ពីករទទួលសគល់ េដយភគី ល តំបន់េនះ ែថមទ ំងបនែថង
េវៀតណមនូ វអធិបេតយយភពរបស់ែខមរេទេលេកះពូ ឡូៃវ ៉ េទៀតផង ែថលងេនះហក់បីដូ ចជេកះ េនះជេកះរបស់យួន .. េយងរតូវបញ ជ ក់ថ េកះេនះថត ិ េនេរកមកររគប់រគងរតួតរតរបស់ែខមរជនិចចតេរៀង ដ៏របមក ជភសតុតង មន ◌ៈ - លិខិតេលខ ១១៣៤ - PCM/AP/X ចុ ះៃថងទី ០៧ មថុ ិ ន ១៩៥៧ ចុ ះហតថេលខេដយ សេមតច នេរតតម សីហនុ េពលេនះរពះអងគកុ ងឋនៈ ជនយករដឋមរនតី េលកបនដក់បញ ន ជ ដល់
កងនវចរេខមរៈភូ មិនទ ឲយករពរេកះរបស់ែខមរទ ំងអស់ ែដលឋិតេនកនុងឈូ ងសមុ រទេសៀម ជ ពិេសសេទេលេកះ ពូ ឡូៃវ ៉ េនះែដលេយងជអនករគប់រគង ។ - លិខិតេលខ ៤៣ / DG/DM/X ចុ ះៃថងទី ២០ កកកដ ១៩៧២ របស់រដឋមរនតីរកសួ ងឩសសហកមម ធនធនែរ ៉ និងេនសទសមុ រទ ែដលបនផតល់ករអនុ ញញតឲយកន់កប់ និងេរៀបចំទីននេន
េលេកះេនះ (ករឈូ សឆយេធវកែនលងមួ យសំរប់ចុះេឡងឩតថមភគចរក និងកំពង់ែផមួ យ ) ដល់ រកុមហ៊ុ នេរបងឥនធនៈ ែអលេអរ៉ ប់ របស់បរ ំងេនកមុ ជ ព ។ កនុងេពលជមួ យគនេនះ រកុមហ៊ុ ន េនះ បនេលក “ កំណត់របថពីវភគន " ែថមេទៀតផង បញ ជ ក់ថ េកះេនះ ិ ិ ងកំណត់ភូមសរសត ិ ជេកះរបស់ែខមរ មុ ននឹងចប់េផតមខួងរកេរបងអេណ ត ទីមួ យរបស់ខួ ន ល កនុងឆន ំ ១៩៧២ ថិតេន ចមងយរបមន ៥០ គម ខងតបូងេកះេនះ ។ សូ មអេញជ ញេមល រូបថតែដលបនថតេនៃថង ១៩ សីហ ១៩៧២ កនុងឩកស ទសសនកិចចទីត ំង
របស់រកុមហ៊ុ ន ែអលេអរ៉ ប់ េនេលេកះ ពូ ឡូៃវ ៉ េនះ េដយគណរបតិភូ មួយ ដឹកន ំេដយេលក
ឆន់ សុ ខុម រដថមរនតីរកសួ ងឩសសហកមម រួមេដយេលក េហងឡុង ជនយករកសួ ងេនះ េលក ស៊នេប៉ងែស នយករកសួ ងែរ ៉ ភូ គពពសរសត និងេរបងឥនធនៈៃនរកសួ ងេនះដែដល ថតេនេល កុ ប៉ល់ របស់កងនវចរេខមរៈភូ មិរនទ េបកបរេដយវរនវ រត ី ី ។ គណរបតិភូ េនះ រតូវបនទទួ ល េដយេលក សហងកលូត ឡុត ជនយករកុមហ៊ុ នរបច ំរបេទសកមុ ជ ព ។ រតូវរ ំលឹកថ េលក ហ៊ុ នែសន េពលេនះេលកជរដឋមរនតីរកសួ ងករបរេទសៃនសធរណរដឋ របជមនិតកមពុជ បនចុ ះហតថេលខេដយខុសចបប់ េលសនធិសញញ “ ទឹករបវតតសរសត “ ិ ជមួ យេលក េងវៀងកូ ថច់ រដថមរនតីយួ ន ែដលកនុងេនះេលក ហ៊ុ នែសន ជេលកទីមួ យកនុង របវតតសរសត របស់របេទសកមពុជ បនទទួលសគល់ ថេកះរតល់ និងចេងកមេកះរកចកេសះ ិ
ជេកះរបស់យួន ឯចំេពះេកះ ៃវ ៉ វញ ិ ថរបេទសេវៀតណម ទទួលសគល់ ថជរបស់របេទស កមពុជ ។ ជថមីមង ត េទៀត េកះេនះពុ ែំ ដលជកមមសិទធិរបស់របេទសេវៀតណមមតងណេនះេឡយ ែតែតង
ថិតេនេរកមកររគប់រគងរតួតរតរបស់របេទសកមពុជជនិចចរហូ តមក េទះបីកនុងសម័យរពះរជ ណចរកកមពុជៃនសេមតច នេរតតម សីហនុ ក៏ដូចជេនកនុងរបបសធរណរដឋែខមររបស់េលក ឩតតមេសនីយ លន់នល់ ដូ ចេនះែដរ ( សូ មេមល េសចកតីចំឡងលិខិតមួ យរបស់រកសួ ងឩសសហ កមមេទរកុមហ៊ុ នបរ ំង ែអល ែដលមនខងេលេនះរសប់ ) ។ តមពិត យួ នបនចូ លមកកន់កប់េដយខុសចបប់ និងមួ យរយៈេពលខលី េលេកះេនះគឺពីៃថងទី ១០ ែខមិថុ ន ១៩៧៥ ដល់ ៃថងទី ១២ ែខសីហ ឆន ំដែដលែតប៉ុេណណះ កលកនុងរបបែខមររកហម
ប៉ុលពត ( េយងតមករយកពត៌មនសរពត៌មនបរ ំង ឡឺម៉ុង េលខ ៩៤៥៦ ចុ ះៃថង ១៥ មិថុ ន ១៩៧៥ និងេលខ ៩៥០៤ ចុ ះៃថង១២ សីហ ឆន ំដែដល ) ។ និងពីសិទធិរបស់របេទសកមពុជបនតិចសិន េដមបេជៀស េលក ហ៊ុ នែសន គួ រែតេរៀនពីរបវតតសរសត ិ ី វងករនិយយ ឬករចុ ះហតថេលខណមួ យ េដយេផតសផតស ែដលេធវឲយខូ ចដល់ ឩតតម របេយជន៍របស់របេទស ។ ផល!បកៃនសនធ សញ ញ ទំងេនះ កនុងចំេណមសនធិសញញ និងកិចចរពមេរពៀង ែដលបនេលកមកខងេលេនះ សធរណរដឋ សងគមនិយមេវៀតណមបនែផអកេទេលកិចចរពមេរពៀងសតីពី “ ទឹករបវតតិសរសត “ ចុ ះៃថងទី ៧ ែខ កកកដ ១៩៨២ េដម េសចកតីែថលងករណ៍ចំនួនពីរ េនមហសននិបតអងគករសហរបជជតិ បដក់ ី
និងចុ ះហតថេលខេលសនធិសញញមួ យជមួ យរបេទសៃថឡង់ ។
េសចCតែថលងករណ៍េន អសប សធរណរដឋសងគមនិយមេវៀតណម បនដក់េសចកតីែថលងករណ៍ពីរេន អសប មួ យចុ ះៃថង ១២ ែខវចឆ ិ ិក ១៩៨២ និងមួ យេទៀតេនៃថង ៥ ែខមិថុ ន ១៩៨៤ ែដលកនុងេនះ របេទសេវៀតណម បនទមទរឲយរបេទសទ ំងអស់ែដលជសមជិករបស់ អសប េគរពនូ វបនទត់មូលដឋនថមីៃន សមុ រទែដនដី និងលំហអកសថមីរបស់របេទសេវៀតណម ែដលេទបនឹងកត់យកពីរបេទស កមពុជមក េដយអំណចៃនកិចចរពមេរពៀងេនះ ។ របសិនេបសធរណរដឋ សងគមេវៀតណមមនចតត ិ េសមះ េហយរបសិនេបម ិនបនចំេណញ ំ នេសច ទឹកដីអថម ីវ ី េដយសរសនធិសញញនិងកិចចរពមេរពៀងទ ំងេនះេទេនះ េនះរបកដជពុ ម កតីែថលងករណ៍ណមួ យថមី ដក់េនមហសននិបតអងគករសហរបជជតិេនះេឡយ ។ កនុងចំេណមតតយៈរបេទសកន ិ ុ ងតំបន់ សធរណរដឋសិងហបូរ ី េនៃថងទី៥ ែខធនូ ១៩៨៦ បនតវ៉
នឹងេសចកតីែថលងករណ៍របស់របេទសេវៀតណមទ ំងេនះ េដយបនទុ កជទេងវផុ យន ទ ឹ ងេគល
ករណ៍ចបប់អនតរជតិ ។
ំ ន់េនះែដរ េនៃថងទី ១២ ែខមិន ១៩៨៦ សេមតច នេរតតម សីហនុ កនងឋនៈរពះអងគ េនកនុងជន ុ
ជរបធនរដឋភិបលចំរុះ បនេធវេសចកតីែថលងករណ៍មួ យទុ កសនធិសញញនិងកិចចរពមេរពៀង ែដល បនចុ ះរវងសធរណរដឋសងគមនិយមេវៀតណម និងសធរណរដឋរបជមនិតកមពុជទ ំងេនះ ជេមឃៈនិងមិនបនករ ។
<ចចរពមេរពៀងេទវភLរវងសធរណររដឋសងគមន យមេវៀតណម ន ងរ េទសៃថឡង់ មួ យវញេទៀត េនៃថង ១១ ែខ សីហ ១៩៩៧ េឆលៀតឱកសមនកិចចរពមេរពៀងឆន ំ១៩៨២ ិ េនះ របេទសេវៀតណមបនចុ ះហតថេលខមនក់ឯង េលសនធិសញញេទវភគមួ ី យេទៀត ជមួ យ ំ ន់សមុ រទថមីៃនរបេទសទ ំងពីរ េនេលផលរបេយជន៍ែខមរ របេទសៃថឡង់ េដមបកំ ី ណត់តប
ំ ួ ន មួ យភគបី ( ៣០ ០០០ គម២ ) ចន ែដលេធវឲយែខមរបនបត់បង់តំបន់សមុ រទរបស់ខួ នអស់ ល បែនថមេទៀត ។ ចំេពះសនធិសញញេនះ េលក ហ៊ុ នែសន ខលួនឯង បនេធវករតវ៉ េទៀតផង កនុងេពលែដលេទ
េធវទសសនកចច ិ ជផលូវករណ៍េនរបេទសៃថឡង់ េនៃថងទី ៧ ែខឩសភ ១៩៩៨ ប៉ុែនតរបេទសេនះ ែដលបនេរប បនេឆលយថ ឲយេលក ហ៊ុ នែសន េទតវ៉ ជមួ យនឹងរបេទសេវៀតណមវញេទ ិ
កិចចរពមេរពៀងឆន ំ ១៩៨២ កនុងករេធវសនធ ិ សញញជមួ យនឹងៃថឡង់េនះ ។ គ - <ចចរពមេរពៀង ន ងសនធស ញ ញ ៃថងទ? ២០ កកកដ ១៩៨៣
កិចចរពមេរពៀងថមីសីព ែដន “ និងសនធិសញញថមីសីព ត ី “លកខនិ កៈរពំ ត ត ី “េគលករណ៍ដេំ ណះ ំ ន់រពំែដន រសយបញ ហ រពំែដន “ រតូវបនេធវេឡង ត ំងបទបញ ជ កនុងករបេងកតនិង ករកំណត់តប ំ ួ ញជួ ញដូ រ និងករ េចញចូ លេដយេសរ ី ឆលងកត់ េលកររស់េនរបស់របជពលរដឋ ករេធវជន រពំែដនរបេទសទ ំងពីរ ែដលជករេធវឲយខូចរបេយជន៍ដល់ ែខមរ ។ សនធិសញញថមម ី ួ យេទៀត រតូវបនចុ ះហតថេលខេដយភគទ ី ំងពីរ េដមបេធវ ី ឲយកន់ែតចបស់ លស់ែថមេទៀត ជផលូវករ នូ វករកំណត់រពំែដនថមីរវងរបេទសទ ំងពីរ េដយមិនគតព ិ ី ករទទួល
សគល់ នន ែដលរដឋភិបលេវៀតណមខងេជង និងរដឋភបលរណស ិ ិរសជតិរ ំេដះេវៀតណម ខងតបូង បនេធវជញ ឹ កញប់ ទទួលសគល់ អធិបេតយយភពនិងបូ រណភពទឹកដីរបស់របេទស កមពុជ េនកនុងអំឡុងឆន ំ ១៩៦០ េនះេឡយ ។ េលក ហ៊ុ នែសន បនអះអងថ សនធិសញញេលបញ យ ហ ទឹកដី ែដលេលកបនេធវជមួ រកុងហណូយ កនុងឆន ំ ១៩៨៣ និង ១៩៨៥ េនះ គឺរសបេទនឹងែផនទីរបស់របេទសកមពុជ
ែដលសេមតច នេរតតម សីហនុ បនយកេទតំកល់ េនអងគករសហរបជជតិ កនុងឆន ំ ១៩៦៤ ។ កនុងេរឿងេនះ គួ រែតេលក ហ៊ុ នែសន សួ រេទែខមរនន ែដលរស់េនៗតមតំបន់រពំែដនេនះេមល ៉ បនជដីធីល និងផទះ ដូចេមតច មនេលក េហងសំរន ិ ជេដម ( បចចុបបនន របធនរដឋសភ ) េតេហតុ
សែមបងរបស់អក ន ទ ំងអស់េនះ ែដលកលពីេដម កនុងអំឡុងឆន ំ ១៩៦០ ថិតេនកនុងទឹកដែី ខមរ េសះ ជេរចនគ ិ ។ ីឡូែម៉រតពីរពំែដន ឥឡូវេនះ ែបរជេទេនកនុងទឹកដីយួនេទវញ
រពះមហកសរត សេមតចរពះ នេរតតម សីហនុ កលរពះអងគេនេសយរជយ ពីឆន ំ ១៩៩៣ ដល់ ២០០៤ រពះអងគបនផតនទយ៉ងចបស់លស់ នូ វសនធិសញញែដលបនេធវកន ុ ងអំឡុងឆន ំ ១៩៨០ េនះ
ំ ូ សរពំែដនដីេគក និងរពំែដនសមុ រទរបស់របេទស ែដល “បនេធវឲយមនករប៉ ះពល់ ដល់ គន
កមពុជ ែដលមនពីឆន ំ ១៩៦៣ ដល់ ១៩៦៩ “ េហយរពះអងគ “នឹងមនចុ ះហតថេលខ “ ទទួល ិ
សគល់ សនធិសញញទ ំងេនះេឡយ (D Sihanouk ne signera pas)។ េរកយមក រពះករុណ បន
េថកលេទស េលក វ៉ គមហុ ង ែដលបនបងហញដល់ រពះអងគ នូ វ “ ែផនទីែកលងកលយមួ យរបស់ ិ របេទសេយង (របេទសកមពុជ) ែផនទីែដលេលកេនះបនអះអងថ (ជករភូ តភរកុ ហក) ជ
ែផនទីរបស់សងម គ ររសន ត ិ យម “ - របបសងម គ ររសន ត ិ យមរបស់សេមច ត នេរតម ត សីហនុ
ំ ពីឆន១៩៥៥ ដល់ ១៩៦៩ (D Sihanouk) ។ ឃ - <ចចរពមេរពៀងចុះៃថង ២៧ ធនូ ១៩៨៥ េលក ហ៊ុ នែសន បនសរេសរខលួនឯងពី “លទធផលដ៏លរអ តេចះ “ េដយសរករបូ ក បញចូ លគនរវងែផនទី េដម បេធវ ី ឲយករកំណត់រពំែដនដីេគក “មនភព កន់ែតចបស់លស់ “
ែថមេទៀត ។ សូ មរ ំលឹកថ ែផនទីរបេទសកមពុជឆន ំ ១៩៦៤ ែដលរតូវបនទទួលសគល់ ជ
អនតរជតេនះ គគូ ិ ជ ឋនជតិ ិ ឺ សេឡងេដយេយងេទតមែផនទីខនត ១/១០០ ០០០ របស់វជ ខងភូ មសរសត របស់បរ ំង ឆន ំ ១៩៥៣ ែដលេរកយមក ជមូ លដឋនកនុងករេរៀបចំែផនទី ិ
ភូ គពភសរសតរបេទសកមពុជ ខនត ១/២០០ ០០០ េធវព ី ឆន ំ ១៩៦៨ដល់ ១៩៧២ ។
គឺែផនទីេនះេហយែដលបនយកមកេរបេនេពលសននិសិទេនរកុង សហឺែណវ កនុងឆន ំ ១៩៥៤ និងកនុងេពលថមីៗេនះ កនុងឆន ំ ១៩៩២ េរបរបស់ េដយ អ៊ុនតក់ ។ េគអចសេងកតេឃញថ
សនធិសញញ រវងរកុង ហណូយ និងេលក ហ៊ុ នែសន ចុ ះៃថងទី ២០ កកកដ ឆន ំ ១៩៨៣ទ ំងេនះ
សតីពី “ េគលករណ៍ដេំ ណះរសយបញ ែដន “ មនបន ហ រពំែដន “ និងេល “ លកខនិ កៈរពំ ត ិ និយយពីែផនទី អ៊ុយេតអិម របស់យួន និងអេមរក ិ េគបន ិ ំង េនះេឡយ ផទុយេទវញ េឃញេនកនុងសនធិសញញចុ ះៃថងទី ២៧ ធនូ ១៩៨៥ េនះវញ ិ សតីពី “ ករកំណត់រពំែដន “ ដូ ចគន
េនះែដរ េនកនុងសនធិសញញបំេពញបែនថម ឆន ំ ២០០៥ ។ េលកហ៊ុ នែសន និងរដឋមរនតីរបស់េលក ពុ ំែដលបនផតល់ពត៌មនអវីដល់ សធរណជន ពីអតថិភពៃនែផនទីខនត ១/៥០ ០០០ េនះមតង
ណ េនះេឡយ ◌ៈ មរត ២ ៃនរដឋធមមនុញញរបស់របេទសកមពុជ បនកំណត់ែតពីែផនទីរបស់
ឥណ ូ ឌ ចិនបរ ំងែសស ែដលបនេរៀបចំេឡងរវងពីឆន ំ ១៩៣៣ និង ១៩៥៣ ខនត ១/១០០ ០០០
ែតប៉ុេណណះ ។ ផទុយេទវញ ិ សនធិសញញរវងរកុង ហណូយ និងេលក ហ៊ុ នែសន ចុ ះៃថងទី ២៧ ែខធនូ ឆន ំ ១៩៨៥ ែដលបនេធវេដយយកតមរេបៀប អ៊ុយេតអិម បនយកផទ ំងែផនទីចំនួន ២៦ ផទ ំង ៃន ំ ឹ ងែផនទីចំនួន ៤០ ផទ ំង ំងែសស ខនត ១/ ១០០ ០០០ េទផគុន ែផនទីរបស់អតតឥណ ី ិ ូ ឌ ចនបរ
១(១) េផសងេទៀត របស់យួន និងអេមរក ខនត ១/៥០ ០០០ ។ កនុងបញ ហ េនះេលក ហ៊ុ នែសន ិ ំង
រតូវែតេឆលយ លសគល់ ែផនទីរបស់យួននិងអេមរក ិ េតេហតុ អបនជេលកេទទទួ ីវ ិ ំងេនះេទវញ
ែដល េដយរបតយកស មនមនសភព “អពយរកឹត “ េនះេឡយ ។ ិ គឺករបូ កបញចូ លគនេដយគមនសមេហតុ ផល និងអរកក់គួរឲយសអប់េខពមេនះេហយ ែដលជរបភព ន ំឲយមនជេមលះដ៏េរចន (និងករតវ៉ េដយរតឹមរតូវពីែខមរ) កនុងេពលកំណត់រពំែដនេលទីកែនលង យ េដយេហតុ ថ ករេធវរេបៀបេនះ មិនែដលេធវឲយរបេទសកមពុជបនចំេណញទឹកដីអែតមួ ីវ ចំណិតពីយួ នេនះេឡយ ផទុយេទវញគ ិ ឺរបេទសេវៀតណមេទ ែដលកត់យកទឹកដីែខមរេទជ
សមបតតិរបស់េគ រគប់េវលណែដលបនទត់រពំែដនតមែផនទីខនត ១/៥០ ០០០ េនះ ផតល់
១(១) ែផនទីរបស់យួន រតូវបនេរៀបចំេឡងរវងឆន ំ ១៩៦០ និង ១៩៧០ ឯែផនទី អេមរក ិ ំង េរៀបចំេដយកងទ័ពសហរដឋអេមរក ិ រវងឆន ំ ១៩៦២ និង ១៩៧០កនុងេពល សរងគមេវៀតណម ។
អតថរបេយជន៍ដល់ េគ ។ កនុងេពលឥឡូវេនះេទៀត េលក ហ៊ុ នែសន ែថមទ ំងកំពុងគិតពី ករែកែរបរដឋធមមនុញញែខមរែថមេទៀតផង េដមបបញ ជ ក់ឲយចបស់ពីអតថរបេយជន៍របស់យួន ។ ី ចំេពះៃផទដីរបស់របេទសកមពុជវញ ិ េលក ហ៊ុ នែសន បនរចនេចលកំណត់ ១៨១ ០៣៥ គម២ ែតេលកេនះឥតបននិយយថ េតេលកបនយកែផនទីភូ មសរសត ណមួ យយកមកេរបេនះ ិ ំ ួ នប៉ុនមន េទ េដមបឲយបនទំ ហំែដលរតឹមរតូវពិតរបកដ េតតមន ដច ី ន ិ យមកណ និងេតមនៃផទ ី គីឡូែម៉រតរកឡ មនភូ មិែខមរចំនួនប៉ុនមន រតួតេលគន ជមួ យនឹងទឹកដឬ ិ ី ភូ មយួ ិ ន និងផទុយេទវញ េតខងយួ នវញ ិ មនប៉ុនមនែដរែដលរតួតេលទឹកដីែខមរនិងភូ មិែខមរ ។ រហូ តមកដល់ សពវៃថងេនះ េលក ហ៊ុ នែសន ពុ ំែដលបនបងហញែផនទីភូ មសរសត ថីរម បស់េលក ដល់ សធរណជនមតង ិ ណេនះេឡយ សូ មបែតភគខល ះៗ របែហលៗ ក៏គមនផង ប៉ុែនតេលកបននិយយថ េទតម ី ឩបករណ៍ទំេនបនិងយ៉ងវេសសរបស់ េលក “ ៃផទដៃី នរបេទសកមពុជ មនទំហំ ១៨១ ៣៣៥ ិ គម២ គឺ ៣០០ គម២ េលសពីេពលមុ ន េដយឥតមនកត់យកពីេវៀតណមេនះេទ “ ៏ ប ថេតដ េដយឥតបញ ជ ក់ដរ ីេនះ បនមកពីណ េដយរេបៀបណេនះេឡយ ។ ៉ ក៏ថបនែដរ ។ របេសរជងេនះេទេទៀត េធវយ៉ងដូ ចេនះ េលកចង់អះអងថយ៉ងដូ ចេមតច កលពីែខ វចឆ ិ ក ិ ឆន ំ ២០០៥ េលក ហ៊ុ នែសន បនែថលង េដយសងួតថ “សនធិសញញបំេពញបែនថម “ របស់េលក ែដលរពះករុណ សីហមុ នី នឹងចុ ះសចចប័នេនះ “ បនេធវឲយរបេទសកមពុជ
២(២) គង់ សុ ថណរទធ ិ ិ “ រពះករុណ នឹងចុ ះហតថេលខ េនៃថងេនះ តមេលក ហ៊ុ នែសន ។ កែសត កំបូដសវរ ចុ ះៃថងទី ៣០ ែខវចឆ ិ ក ិ ២០០៥ ។
ចំេណញទឹកដី និងៃផទទឹកទេនលជេរចនពន់គីឡូែម៉រតរកឡ “ ២(២) ។ ជកររបកដ គមននរណ មនក់េគេជឿេលករអះអងេនះេនះេឡយ ។ េនទីបំផុត អវែដលធង ន់ធរង េនះ គឺសូ មបរគន់ ជគណៈកមមករចំរុះ (ឆន ំ ១៩៩៩ ) គណៈ ី ី កមមករេនះហ៊នរហូ តទទួលសគល់ ជសធរណៈនូ វសុ ពលភពៃនរគប់សនធិសញញទ ំងអស់ ែដលបនចុ ះហតថេលខរួចមកេហយ រវងរបេទសទ ំងពីរ ែថមទ ំងបនទទួលសគល់ នូវរល់ បេងគលរពំែដនទ ំងអស់ ែដលរបេទសេវៀតណមបនេបះរួចមកេហយជឯកេតភគី កនុងឆន ំ ១៩៨៤, ១៩៨៦ និង ១៩៨៨ ។ គណៈរដឋមរនតីេរកមអធបត ិ ីភព េលក ហ៊ុ នែសន េនៃថងទី ២២ ែខ ធនូ ឆន ំ ២០០០ បន ទទួលសគល់ ជបនតេទេទៀត នូ វករទទួលសគល់ េដយគណៈកមមករចំរុះេនះ ។ ទេងវ េនះេហយ ែដលបនេបកផលូវ ដល់ េលក ហ៊ុ នែសន េឆពះេទដល់ ករចុ ះហតថេលខេលសនធិសញញបំេពញ
ំ ចចុ ះ បែនថម ជមួ យរបេទសេវៀតណម ។ ប៉ុែនតេទះបយ ី ៉ ងេនះក៏េដយ េលក ហ៊ុ នែសន ពុ អ
ហតថេលខេលសនធិសញញេនះ ឲយបនទន់េពលេវលែដលបនេរគងទុកេនះេឡយ េដយេហតុ មនបតុ កមមរបឆ ំងជេរចន ពីសំណក់និសសតន ន ិ ងេរករបេទស ិ ទ ំងកុ ងន ិ ិ ងរកុមសងគមសុ ីវល កមពុជ កនុងេនះមនគណកមមធិកររពំែដនកមពុជផង ។ ង - សនធ សញ ញ បំេពញបែនថម ៃថងទ? ១០ តុល ២០០៥ េនៃថងទី ១៤ ែខមិថុ ន ឆន ំ២០០៥ េលក ហ៊ុ នែសន បនេចទរបកន់ពី “ កររ ំេលភ “
េផសងៗ េដយឩតតមរកុមរបឹកសជតទទួ លបនទុកកិចចកររពំែដន ដឹកន ំេដយសេមច ត ឪ េហយបន ិ ំ ួ សវញ ែតងត ំងអជញធរជតិទទួលបនទុកកចច រពមទ ំងែតងត ំងខួ នេលក ល ិ ិ កររពំែដនជជន ជរបធនខលួនឯង ទទួលខុសរតូវចំេពះខលួនឯង ជរដឋមរនតីទី ១ ខលួនឯង ។ បនេសចកតថ ី ជកូ នកតផង ដូ ចពកយេគែតងនិយយថ ខលួនេលកជចងហវងកត់កផង ីត ី សបបុរសធម៌រតូវគិតពីខលួនឯងមុ នសិន...។ េនៃថងទី ១០ ែខ តុ ល ឆន ំ ២០០៥ េលក ហ៊ុ នែសន បនចុ ះហតថេលខជមួ យរកុង ហណូយ េល “ សនធិសញញបំេពញបែនថមេលសនធិសញញឆន ំ ១៩៨៥ “ ។ សនធិសញញេនះបនទទួល ករអនុ ម័តពីសភជតិេនៃថងទី ១១ ែខវចឆ ពីរពឹទធសភ េនៃថងទី ២៥ េហយេនៃថងទី ៣០ ិ ក ិ ែខដែដល បនទទួ លសចចប័នពីរពះមហកសរតជបនតមកេទៀត ។ បនទប់មកភលមេនះ េលក ហ៊ុ នែសន បនសរេសរខលួនឯងពីសនធិសញញបំេពញបែនថមេនះ េរពះថ សនធិសញញេនះបន
េបកឱកសឲយមនករទទួកសគល់ “ ភពរតឹមរតូវតមចបប់ “ មួ យែបប េដយសវ័យរបវតត កនុងសភពខវក់ េដយគមនករពិេរគះគនជមុ នសិនេដយសថប័នជតិនន ។
សនធិសញញទ ំងអស់េនះ ែដលបនេរៀបចំេឡងកនុងេពលែដលរបេទសកមពុជកំពុងកន់កប់េដយ
ំងអស់ េដយសរផទុយនឹងបទបញញតិៃន របេទសេវៀតណម សុ ទស ធ ឹងធលក់កុ ងេមឃភពទ ន ត
អនុ សញញរកុង ែវយ ៉ន ឆន ំ ១៩៦៩ សតីពីសិទធិកនុងសនធិសញញ ។ មួ យវញេទៀត រតូវរ ំលឹកថ ករផតល់ ិ ់ រង ែដល សចចប័នេលសនធិសញញេនះ គឺេធវេឡងេនេរកមសំេពៀតៃនករគំរមកំែហងយ៉ងធងនធ
ំ ស់ ◌ៈ គំរមសមលប់ ករចប់ចង េលក ហ៊ុ នែសន បនេធវេទេលរគប់នរណែដលហ៊នជទ ំ ុជ ំ ង ំ េដយឥតជន ំ រំ ះ រហូ តដល់ គរ ំ មថនឹងរ ំលយរបបរជនិយមេចល របសិនេបរពះ ករឃុ ឃ ំ មហកសរតមនយល់ រពមផតល់សចចប័នេទ ។ល។ ករបងខិតបងខែដលេលក ហ៊ុ នែសន បនេរប ិ
េដមបជរមុ ញឲយអនកទទួលខុសរតូវជន់ខស ព ់របស់របេទសផតល់សចចប័នដល់ សនធិសញញេនះ ជ ី របតយកស បនេធវឲយសនធិសញញេនះធលក់កុ ងេមឃភពេដយឯកឯង ។ េនះ ជេគលករណ៍ ន
ទូ េទៃនចបប់ ែដលអនុ សញញទីរកុង ែវយ ៉ន ឆន ំ១៩៦៩ សតីពីសនធិសញញ បនេយងេទេល តមមរត ៥១ អនុ សញញែដលរបេទសកមពុជក៏ជសមជក ិ ែដរ ។ ករទទ ួលខុសរតូវរបស់អជញធរែខមរចំេពះបញ ហ ទំងអស់េនះ
សនធិសញញខុសចបប់និងមនេសម ិ ភពគនទ ំងេនះ រតូវែតបញច ប់ត ំងពីរដឋភបលទ ិ ី ១ ឆន ំ ៉ រសបេទតមកិចចរពមេរពៀងសនតិភពទីរកុងប៉រសសត ១៩៩៣ មកេមលះ ី ីពីរបេទសកមពុជៃថង ២៣ តុ លឆន ំ ១៩៩១ និងរសបេទតមរដឋធមមនុញញរបស់របេទសកមពុជឆន ំ ១៩៩៣ (មរត ៥៥ ) ។
ែតខុសពីអវីែដលេគបនករសមនទុ ក សនធិសញញនិងកិចចរពមេរពៀងទ ំងអស់េនះ រតូវបនទទួលសគល់ េដយគណៈកមមករចំរុះែខមរ - យួ នេនៃថង ២៧ ែខមន ឆន ំ ១៩៩៩ េទវញ ិ ិ និង យល់ រពមេដយរដឋភិបលរួបរួម េនៃថងទី ២២ ែខធនូ ឆន ំ ២០០០
ែដលជករមួ យផទុយនឹងរដឋធមមនុញញរបស់របេទសកមពុជ ( មរត ៥២ ) ទ ំងរសុង។ ជករពិត េនះរបកដជេចតនរបស់រដឋភបលេដយឥតរបែកកបន េដយេហតុ ថ េនកនុងៃថង ៣១ ែខ ិ កកកដ ឆន ំ ២០០០ េឆលយតបេទនឹងលិខិតមួ យរបស់រពះមហកសរត េលក ហ៊ុ នែសន
បនផតល់ពកយសំអងមួ យែបបែដលពុ ំអចយល់ បន ◌ៈ “ ... េយងតមសថនភពសពវៃថងេនះ និងេលចំណុចពីរែដលមនែចងខងេលរសប់ ជករ ែដលមនសមរមយេឡ ិ យសំរប់រដឋភិបល េបន ឹ ងែថលងជផលូវករណ៍កនុងេពលេនះ និង
េដយចំហ ដក់សនធិសញញ និងកចច យនឹងរបេទស វ ិ រពមេរពៀងទ ំងេនះែដលបនេធជមួ
េវៀតណម កនុងេមឃភព េដមបទុ ី កឲយគណៈកមមករចំរុះែខមរ - េវៀតណម បនតករចរចរគន ំ ុ តេនះ រហូ តបនទទួលលទធផលលអដរ៏ បេសរ “។ ែដលមនភពយ៉ប់បផ
ែតលទធផលែដលទទួ លបនមកវញ ិ គឺមិនអចនឹងអវជជ ិ មនជងេនះេទៀតេនះេឡយ ។ ជពកយបញច ប់ ◌ៈ ១ - រតូវេមលេសចកតីរយករណ៍របស់នយេសនធិករកងេយធពលេខមរភូ មិនទ េលក ែក កិមយ៉ន េធវេទេលក ហ៊ុ នែសន ែដលេលកបនេធវកនុងែខ សីហ ឆន ំ ១៩៩៩ (D2 Gl Kè Kim Yan) សតីពីករទរនទនទឹកដេី ដយយួ នមកេលរបេទសកមពុជ ពកយតអូញែតអររបស់របជពលរដឋ ែដលរស់េនៗតមតំបន់រពំែដន េលកេឡងេដយេលក ម៉ម សុ ណន់ដូ កនុងឆន ំ ២០០១ ( D3 Sonando) និងរបយករណ៍េផសងៗេទៀត ពីរបជពលរដឋ ...
២ - េនៃថងទី ២៧ ែខឩសភ ឆន ំ ២០០២ គណកមមធិកររពំែដនកមពុជេយងបនេផញ លិខិតមួ យេទជូ នេលកអគគេលខធករអងគ ករសហរបជជតិ េដមបទមទរឲយដក់ សនធិសញញ ិ ី និងកចច ិ រពមេរពៀងខុសចបប់និងមនេសម ិ ភពគន ែដលបនេធវកនុងអំឡុងឆន ំ ១៩៨០ រវង
សធរណរដឋសងគមនិយមេវៀតណមនិងសធរណរដឋរបជមនិតកមពុជ ទ ំងអស់េនះ
ជេមឃភព រសបេទតមបទបញញតិៃនក ត ិចចរពមេរពៀងសនតិភពទីរកុងប៉រសសត ី ីពីរបេទស កមពុជៃថងទី ២៣ តុ ល ឆន ំ ១៩៩១ ។ ៣ - េនកនុងឆន ំ ២០០៥ បនទប់ពីករយកពត៌មនរបស់កែសត កំបូដសវរ ផសយេនៃថងទី
២៧ ែខកកកដ សតីពីកររ ំេលភេដយពួកយួ នេនកនុងេខតតសវយេរៀងមក ៤ ែខ មុ នករចុ ះ
ំ ល់ យ៉ង ហតថេលខេលសនថិសញញឆន ំ ២០០៥ រពះករុណ នេរតតម សីហនុ បនេធវកំណត់សគ ដូ ចេនះ◌ៈ “ កររបបិចរបេបចទឹកដីេនែតបនត ... ទុ កេខ វទនមនអចរ៉ យរ៉ ប់បនរបស់ពលរដឋ ិ
ំ នអចេធវ តូ ចតចេយង ... ប៉ុែនតសពវៃថងេនះ ខញុម ិ អវបនេឡ ី យ ... “ ( D4 Sihanouk )។ អញចឹ ង របជពលរដឋឥតបនសកលបង ករពរបូ រណភពទឹកដីរបស់របេទសេទឬ ? ៤ - កនុងរបទសកមពុជសតវតស ៍ទី ២០ េលក ែប៉នសុ វណណ អតីតអគគេលខធករបកសន ិ ិ ងជ
អតីតរដថមរនតីទី ១ ៃនសធរណរដឋរបជមនិតកមពុជ បនេថកលយ៉ងចបស់ពី “កររ ំេលភ ៍ “ ែដលពួ កេនះបន េដយយួ ន េលសនធិសញញសនតិភព មិតតភព និងសហរបតិបតតករណ ិ
ចុ ះហតថេលខេនៃថងទី ១៨ ែខកុ មៈភ ឆន ំ ១៩៧៩ ◌ៈ ពួ កវបនចប់េផតម ពីករបងខិតបេងគលរពំែដន ំ ិន (េខតតតែកវ) េន ទួលរកសង ំ (សវយេរៀង ) េមមត់ ចូ លមកកនុងរបេទសកមពុជ េនភនដ
់ (កំពងចម ) ... នឹងករបញជូ នពួ កអណនិគមជនវ ជេរចនេលសលុ ប ឥតឈប់ឈរ ចូ លមក
៣ កនុងរបេទសេយង េដយគមនករអនុ ញញតពីេយងេនះេឡយ ” ។
េនះជបញ េំ ណះ ហ សលប់រស់ ែដលជភរៈរបស់េយងជព ិ េសសស ។ េយងរតូវែតរះរកដ ិ ំ ួ សេយងបនេនះេឡ រសយឲយបន ។ មហអំណចបរេទសេគមនអចន ិ ឹ ងេធវអវជ ី ន យ ។ គឺេយងេទ ែដលរតូវែតយល់ រតូវែតដឹង ។ េយងម ិនអចទុ កសថនភពេនះ ឲយបនតេទមុ ខេទៀតជ
អននត ែដលនឹងន ំឲយ ទ ំងទឹកដី ទ ំងអតស ត ញញណរបស់េយង បត់បង់េទជអវសនេនះេឡយ ./. ស៊ន េប៉ងែស . កពក .
PS : Esprit khmer 25 mai 1995 (2è pm) Chatumukh 27 février 1998 ( 1er pm)
៣ ែប៉ន សុ វណណ បទសមភសន៍ជមួ យកែសត មនសិករែខមរ ភនេំ ពញ ១២ តុ ល ២០០៥