របៀបដលពួកវរជនកម្ពុជាបានចាប់កាប់ ឧស ហកម្មដក ង់ធនធានរបស់ ទស
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
សទទនុ្រកមៃនពកយសំខន់ៗ ឧស ហកមមដក្រសង់ – ស្រមប់េគលបំណងៃនរបយករណ៍េនះ ឧស ហកមមដក្រសង់ ្រតវបនកំណត់នយមន័ យ ជឧស ហកមម ិ េ្របង ឧសមន ័ នង ិ ែរ។៉
េចរធបេតយយ – ្របេភទៃនអភបលកចច ិ ិ ិ មនលកខណៈ ពុករលួយេនថនក់ខស ព ់ េហយ ិ របស់រដ្ឋ ី នង ិ ករបន់ថវក
ស្រមប់េគលបំណងបេងកន ី ្រទពយសមបតផ ិ ទ ល់ខួ ន នង ិ អំ
ចនេយបយ ៃនវណៈកន់អំ
រដ្ឋ្រសេមល1 – រដ្ឋមយ ួ ែដលអំ
ច។
ច្រតវបនេ្រប្រី បស់
ជមេធយបយេដមប ី ប ី ្រទពយសមបតផ ី េងកន ិ ទ ល់ខួ ន របស់
បុគល គ កន់អំ
ច េហយ ថ ប័នរបស់រដ្ឋ ្រតវបនេធី ី
វទធ ិ ង ន េដមប ី គ ី ្រំ ទដល់េសចក្ដ្រី តវករទំងេនះ។ េន ពេ្រកយ ចបប់ នង ថ ប័នរ ្ឋ ភបល របស់រដ្ឋែបបេនះ ី ិ ិ មន្របព័ន្រធ សបមួយ ៃនករកន់អំ ដក ឹ នំៃនរដ្ឋែបបេនះ ជធមម ធនធន
ចផទល់ខួ ន។ អនក
ចេធី ជវកមម េលី ី
ធរណៈៃន្របេទសខន ធនធនធមមជតិ ិ ួ ឯង ជពេសស
មរយៈករេធវី ទធ េហយ ិ ង ននូវ ថ ប័នករយធបេតយយ ិ ិ ី
នង ិ អំ
ចផ្ដច់មុខេលក ំ ហង ី រេ្រប្រី បស់កមង ិ ។
ម
រេប បេនះ ពួកេគ ចបេងកន ី ្រទពយសមបតខ ិ ួ នឯង េហយ ី ទញ ី រី ក អំ ិ មេធយបយេដមប
ចរបស់ខួ ន។
1
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
សទទនុ្រកមៃនពកយសំខន់ៗ
ែផនទី មតិក អនុ
សន៍
េសចក្ដីសេងខប ជំពូកទី ១៖ ឧស ហកមមដក សង់របស់្របេទសកមពុជ – មនរង្វន់ៃថ្ល ធនធនែរ ៉ – លំនេំ ដើម
េ្របង និងឧសមន ័ – លំនេំ ដើម ្របេទសកមពុជសព្វៃថងេនះ៖ ពីករពិេ
ិ ធន៍្របជធិបេតយយ េទជេចរធិបេតយយគណបក ែតមួយវញ
្របអប់ទី១៖ េឈើខះ ជ ខជយ – េមេរៀនៃនករកប់េឈើខុសចបប់
ិ េយគេលើដីធី្ល េនកនុង្របេទសកមពុជ – ដូចជករប្លន់អញចង ្របអប់ទី ២៖ ករវនិ ឹ !
ដំេណើរករ គឺជករសំខន់៖ េហតុអីប ្វ នជករែចករ ំែលកសមបទន េនកនុង្របេទសកមពុជ ជករសំខន់
ជំពូកទី ២៖
ជីវកមមែរ ៉
ែផនទីបង្ហញពីសកមមភព ករ
ក់ក្រមិតេលើ
ជីវកមមែរ ៉ ែដល្រតូវបនេគដឹង េនកនុង្របេទសកមពុជ
ជីវកមមែរ ៉ េនកនុង្របេទសកមពុជ
ជញប័ណ្ណេដើមបីខួង? អនក
ជមចស់ដី?
ករផ្ដលព ់ ័ត៌មន
“តំបន់អភិរក គឺមិនែមនបំពន់អត់បនេនះេទ” ្របអប់ទី ៣៖ ករេធ្វើ
ី យ ជីវកមមែរ ៉ េនកនុងឧទយនជតិវរៈជ័
ថមរតនៈ–អណូ្ដ ងែរ ៉ ខិននឺតិក ្របអប់ទី ៤៖ េតើសទ ិ ិធ
ជីវកមមែរ ៉ ៃថ្លប៉ុនមន?
អណូ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊-្រទី ភព ូ្វ
្របអប់ទី ៥៖
ជីវកមមៃន្រកុមហ៊ន ុ ភពីមុិច
2
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្រកុមហ៊ន ុ ែរ ៉
វេធើន
ឧទយនុរក ្រតូវបនឃត់ ទ
នែខមរ មចស់េវៀត
ម?
្របអប់ទី ៦៖ តួនទីៃនកងេយធពលរបស់្របេទសកមពុជ េនកនុងករលួចប្លន់ធនធន
ធរណៈ
្រកុមហ៊ន ុ Float Asia Friendly Mation ិ ៃនេ ្របអប់ទី ៧៖ ករ្រតលប់មកវញ
ក ឌី ចូច
ខ ច់េកះកុង េ
ក លី យ៉ង ុ ផត់ និងឧស ហកមមខ ច់
្របអប់ទី ៨៖ សិងប ្ហ ុរ ី – ដីខ ច់ និងករចក់ព្រងីកដី ែខ រយៈ ចម បូរ ី
ិ យឧស ហកមមែរ ៉ របស់្របេទសកមពុជ ងទី ១៖ ភគីសខ ំ ន់ៗ េនកនុងវស័
ជំពូកទី ៣៖ េ្របង និងឧសមន ័ ិ ្រកបខណ្ឌចបប់ និងនីតិវធី ករេផទរអំ
ច
្របអប់ទី ៩៖ ឯកឧត្ដម សុខ
ន
ិ យេ្របង និងឧសមន ករ្រគប់្រគងវស័ ័ របស់្របេទសកមពុជ៖ ករណីចបប់កិច្រច ពមេ្រព ង ឬ? ងទី ២៖ ៃថ្លទរេនកនុងកិច្រច ពមេ្រព ងេ្របងកត្រពង របស់រ ្ឋ ភិបលកមពុជ
រចនសមព័នៃធ ន CNPA៖ ករបក់ែបកៃផទកុង ន … ងទី ៣៖ រចនសមព័នធ ៃន
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ
្របអប់ទី ១០៖ នេយបយៃថងេបើក្របក់ែខ លំហរូ ព័ត៌មន?
វគគេដញៃថ្ល េហើយនិងករែចកកិច្រច ពមេ្រព ងែចកចយផលិតកមម ្របអប់ទី ១១៖ អនកថមីចូលប្លុក ឬ?
េតើអក ន
ឈរពីេ្រកយេឈមះ? ករែចករ ំែលកសមបទនេ្របង និងឧសមន ័ េនកនុង្របេទស កមពុជ
ែផនទីៃនសមបទនេ្របង និងឧសមន ័ ែដល្រតូវបនេគដឹង េនកនុង្របេទសកមពុជ ប្លុក A
្របអប់ទី ១២៖ ្រកុមហ៊ន ុ េសវរ ៉ន់ – បញ ្ហ ៃនតម្លភព ប្លុក B ប្លុក C
ប្លុក D
ប្លុក E ប្លុក F
3
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ប្លុក XII
ប្លុក X និង XV
ប្លុកេផ ងៗេទៀត
្របក់រង្វន់ចុះហតថេលខកនុង្របេទសកមពុជ – ‘អនក
ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រង្វន់’
ករែស្វងរុករកេនេលើដីេគក េនកនុងេខត្តបត់ដំបង និងេពធិ៍
ជំពូកទី ៤៖ ទយករបស់្របេទសកមពុជ – េតើេគេធ្វើករេដើមបីអក ន
ត់
?
្របអប់ទី ១៣៖ បត់ខួន ្ល – ចបប់្របឆំងអំេពើពុករលួយរបស់្របេទសកមពុជ
អនុម័ត ឬមិនអនុម័ត? គេ្រមងជំរញ ុ តម្លភពឧស ហកមមដក សង់ (EITI) ងទី ៤ ៖ រេបៀបេដើមបីែចក្របក់ េ ករសមគ ុ
យេនែតគមន
នុភព
ម ញៃនភពជៃដគូ
េសចក្ដស ី ននិ ្ឋ ន
អក រកត់
4
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
អនុ
សន៍
ជរ ្ឋ ភបល ៃន្របេទសកមពុ ជ គួរគបប៖ី ិ ចត់វធនករ ជបនទន់ េដមប ិ អនុ ី វត្ត េហយ ្របតបត្ត ិ ិ នូវករពយរួទុក បេ
្ដ ះ សននមយ ួ េលករ្របគល់សមបទនែរ ៉ ឬេ្របងកតបែនថម
េផ្ដម ឬបន្ត នូវករងរេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ ភស្តុ ងេនះ គួរែត បញជក់េហតុករណ៍ដូចតេទេនះ៖ •
នង េនះ ្រពមទំងេឈមះៃនៃដ ី ឹ ទទួលផល្របេយជន៍ពី ជវកមម
េទៀត រហូតដល់រ ្ឋ ភបល បនបេងកត នូវ្រកបខណ្ឌជមូល ្ឋ ន ខង ិ ែផនកចបប់ បរ ិ ថ ន នង ្រគងវស័ ិ យេ្របង ឧសម័ន នង ្រគប់ ិ សងគម េដមប ី ិ ែរ ៉ េ •
យសមលមម។ ្របមូលទនន ិ ន័យដ៏លបំផុត ែដល ច្របមូលបន ស្ដីពី្រសទប់ ធនធន េដមប ្ដ ់ឲយ្រគប់្រកមហ៊ុន នូវព័ត៌មនដែដលៗ ី ផ ី ល
គូ្រគប់រូប េនកនុ ងករេដញៃថរបស់េគ។ •
្របភពៃនថវក។ ិ
•
បទពេិ
•
សមតថភពជក់ែស្ដង ខងបេចចកេទស នង ី ី ិ ខងហរញញ ិ វតថុ េដមប
•
យ។
បេងកត ី ឲយេហយ ី នូវ្រកបខណចបប់ជតិ ែដលែណនំករដក បេងកត ី េហយ ី េបះពុមព នូវយុទធ
•
្រគប់្រគន់ េដមប ី ត ី បសនងនង ិ ករខូចខត
•
បេងកត ី ទភ ី ន ក់ងរ
ធរណៈដ៏ឯក ជ េដមប ី ែី ចកសទធ ិ េិ ្របធ ី ន
ចត់វធនករ ជបនទន់ េដមប ិ េធ្វ ី ឲ យ្របកដថ មនតម្លភព េនកនុ ង ករែចករ ំែលកនូវធនធនេ្របង ឧសម័ន នង ិ ែរ ៉ •
ំ ៏ ម ធនទំងេនះ។ ទីភនក់ងរគួរែតមនជនញ បេចចកេទសដស
•
ធរណជន នង ិ ករ្រតតពនតយ ិ ិ ពីរដ្ឋសភ។
ហ៊ុនរបស់ខួ ន នង ិ ្រគ ិ របស់សមជក •
ំ ី ្របគល់ប័ណកមមសទធ បេងយ ី ហគមន៍ជនជតិ ី ដេណរករ ិ ដ ិ ស
រជត ិ សនិទធ។
ំ ី ្របគល់សទធ ័ នង ិ េិ ្រប្រី បស់េ្របង ឧសមន ិ ែរ ៉ េ យដេណរករ េដញៃថ ្របកបេ យភពេបក ី ចំហ នង ិ ករ្របកួត្របែជង
េដម ី ភគតច ិ ជករេ្រសច។ •
ត្រមវឲយម នរី ្ឋ ភបល ្រគប់រូប សមជក ិ សភ្រគប់រូប នង ិ ិ អនក មនតំែណងេយធខពស្រ់ គប់រូប េបះពុមពព័តម ៌ នស្ដីពច ី ំែណក
្រសប នង ិ ិ ភព្រសបចបប់ េហយ ី ្រតវសថត ិ េនេ្រកមករវភគ េមល ី របស់
ែដលេកត ី មន
េឡង។ ី
េធី ជវកមម េលីមូល ្ឋ នធនធនែររបស់ ៉ ្របេទស រួមទំង ី សងគម ឬខងបរ ិ ថ ន។
សមតថភពេដមប ី ក ី រពរបងករនូវៃថខងសងគម ឬៃថខង បរ ិ ថ ន េហយ ិ ី នង ិ ករេរ បចំែផនករណ៍្រគប់្រគន់ នង ិ ថវក
សរយៈេពលយូរ ស្រមប់ករ
ែផនករណ៍េដមប ំ ៏មន ី ទ ី ប់ ក ត់លទធផលបនទប់បន ដ ិ ល ខង
ែដល្រតវបនផ្ដល់ឲយ េ យ្រសប
ចបប់។
្រសង់ធនធនែរ ៉ នង ិ េ្របងកត។ •
ធន៍េនកនុ ងវស័ ិ យឧស ហកមម។
េធី ជវកមម ជមួយសទធ ី ិ ិ
េហយ ី េធឲ ី យ្របកដថ មនករ្របកួត្របែជងដ៏េសមគ ី ន រ ង្រកម ហ៊ុនទំង
េឈមះៃន្រគប់អនកែដលកន់ហ៊ុន េនកនុ ង្រកមហ៊ុន េហយ ី ែដល
េដមប ី ប ី ញជក់ថ ្របេទសកមពុ ជ ទទួលបនផលលបំផុត។
ំ ី ែបងែចកកំណត់្រពំែដន ស្រមប់តំបន់ករ បេងយ ី ដេណរករ
លកខខណស្រមប់ករផ្ដលស ់ ទធ ិ ិេដញៃថ េហយ ី ស្រមប់ករ
ពររបស់្របេទសកមពុ ជ ជករេ្រសច។
្របគល់សមបទន នង ជញប័ណ គួរែតផ្ដល់ជូនឲយ ិ
ចត់វធនករជបន ទ ន់ េដមប ិ ពនតយ ី ិ ិ ្រគប់សមបទន េហយ លុ បេចល កចច ស ិ ្រពមេ្រព ងសមបទន ្របសនេប ិ មបទនេនះ មន ិ បំេពញ ម លកខខណ្ឌទំង ែដល ចឲយ
យ ែដលែចងខងេ្រកមេនះ។ មនែត្រកុមហ៊ុន ធរណជន េហយ នូវភស្តុ ង នង ិ រ ្ឋ ភបល ិ
ជក់ែស្ដង អំពស ្ល ប៉េុ ី មតថភពរបស់ខួ ន
្ណ ះ េទប គួរអនុញញតឲយចប់
ធរណជនេមល ី េ យេសរ។ី •
េបះពុមព្រគប់កចច ិ ្រពមេ្រព ង ស្រមប់សទធ ិ េិ ្របី្របស់េ្របង ឧសម័ន នង ិ ធនធនែរ ៉ េហយ ី នង ិ ព័ត៌មនលំអត ិ ស្ដីពីករេដញៃថ ័ េនកនុ ងរយៈេពលដ៏ឆប់សមេហតុសមផល េ្រកយ ដ៏ប ជយ
ពក ី រេដញៃថ្រតវបនបញច ប់ េហយ ី មុនកចច ិ ្រពមេ្រព ងចប់េផ្ដីម
មនសុពលភព។
5
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ចត់វធនករ ជបនទន់ េដមប ន ិ បេងក តម្លភព េនកនុ ងករ្រគប់្រគង ី ធនធនេ្របង ឧសម័ន នង ិ ែរ ៉ •
សភជតិ ៃន្របេទសកមពុ ជ គួរែត៖ មនតួនទដ ៏ កមមេឡង ី ស េនកនុ ងអភបលកចច ិ ិ េលធនធនធមមជតិ
េធឲ ឹ ព័ត៌មន េ យេពញ ី យ្របកដថ មនករបេញច ញឲយដង
របស់្របេទស៖
េលញ នង ិ េ យបនបនទប់ ស្ដព ី ក ី រ្រគប់្រគងធនធន
•
ធរណៈ មនរួមទំង ប៉ុែនមន ិ កំណត់ចំេពះព័ត៌មនអំពី
្របគល់សទធ ិ េិ ្របង ែរ ៉ ដី នង ិ ៃ្រពេឈី មុននង ឹ ករ្របគល់សទធ ិ ិ
្រសទប់េ្របង ឧសម័ន នង ិ ធតុែរ។៉ •
ំ ី ករ េនះ្រតវបនេធេី ឡង ី ជករេ្រសច។ េនេពលែដលដេណរ
េធឲ ី យ្របកដថ ព័ត៌មនេនះមនរួមដូចតេទេនះ៖ អនក
ំ ី ករគួរែតអនុវត េនះ្រតវបនពភក នង ិ ិ អនុម័តេហយ ី ដេណរ
្របតបត ិ ិ (េហយ ី នង ិ ៃដគូ្រគប់រូប) ៃនសមបទន ឬ ជញប័ណ
េ យេសមគ ី ន ចំេពះ្រគប់្រកមហ៊ុន េហយ ី មន ិ ែមនែ្រប្របល
នមួ ំ ៃនសមបទន េហយ ី យៗ ្រពមទំងទំហំ នង ិ ទី ង ី នង ិ
េឡយ ី លុះ្រ ែតមនករអនុម័តបែនថមេទ ត េ យសភជតិ
ព័ត៌មនលំអិតស្ដីករសនយែដលបនេធេី ឡង ី ស្រមប់ករ ទទួលសទធ ំ េនះ។ ិ ទ ិ ង •
សន។ ិ •
េនកនុ ងវស័ ត្រមវឲយ្រគប់្រកមហ៊ុនែដល្របតបតករ ិ យេសដ្ឋកចច ិ ិ ិ ធនធនធមមជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េបះពុមព ព ័ត៌មនដូចគន។ មមន ឬអនក ជករ ្រពមទំងសមជក ិ រ ្ឋ ភបល ិ ិ សមជក ិ
• ្រគ
ររបស់អនកទំងេនះ ជមចស់ហ៊ុនៃន្រកមហ៊ុន
ំ ី ករ ពភក េហយ ិ ី អនុម័ត ចំេពះ្រគប់លកខណៈៃនដេណរ
ែដល
្រតតពនតយ ី ចបប់ នង ិ ិ េលីករបេងកត ិ វេិ
ធនកមមចបប់ ស្ដព ី ីករ
្រគប់្រគងធនធនធមមជតិរបស់្របេទសកមពុ ជ។
ទយកអន្តរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ រួមទំង្របេទសចន ិ គួរែត៖ ទទួល
គ ល់ថ មនតំណភជប់ផទល់ រ ងអភបលកចច ិ ិ នង ិ
ំ យជគំនស់េដមប អ ែកលំ ិ េហយ េ្រប្រ បស់្របក់ជនួ ី ចូលរួមេនកនុ ងវស័ ិ យដក្រសង់ធនធន េ យមូលេហតុថ េនះ លទធផលអភវឌ រ ្ឋ ភបល ិ
ជទំនស់ផល្របេយជន៍មយ ួ ។
េធ្វឲ យ្របកដថ មនករ្រគប់្រគងេលផលចំណូលេ្របង ឧសម័ន នង ិ ធតុែរ ៉ េ •
កររក ចំបច់ េដមប ិ ី ី ី ចេ្រមន ី ដ៏ជក់ែស្ដង កនុ ងករអនុវតវធនករ
េបះពុមពព័ត៌មនអំពី្របក់រងន់ចុះហតថេលខ នង ិ ករបង់្របក់ ព័នធកុ នងវស័ ិ យេ្របង ឧសម័ន នង ិ ែរ។៉
អនុវត Guide to Resource Revenue Transparency
ំ យ ចត់វធនករ ជបនទន់ េដមប ិ ី េី ធីឲយ្របកដថ ករផ្ដល់ជនួ ំ យមនុស ធម៌ ្រតវបនេធេី ឡយ េ្រកពជ ី នួ ី េ្រកយ មន ិ ែមនមុន
យេ្រប្រ បស់កបន ៏ ប ្អ ផ ំ ុត ិ អ ិ ន្តរជតដ ិ ល ួ ្របតបត្ត
េផ ងេទ តេទកន់រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េ យ្រកមហ៊ុនែដលពក់ ិ •
•
សេ្រមចអភបលកចច ិ ិ ដ៏លេឡង។ ី
ចត់វធនករ ជបនទន់ េដមប ិ រួី មបញចូ ល េហយ ស្រមបស្រមល នូវ
ំ យទយក ជមួយេសចក្ដ្រី តូវករដ៏បនទន់ េដមប ែផនករជនួ ែកទ្រមង់ ី
[កបន ំ ុងលូ ត ិ យដក្រសង់ធនធនដ៏កព ិ ិ េហយ ឹ ដល់អភបលកចច ព្រងង ិ ិ វស័ ួ ស្ដីពីតមភពផលចំណូលធនធន] របស់អងគករមូលនធ
រូបយវតថ ិ ុ អនរជតិ (IMF)។
•
េឡង របស់្របេទសកមពុ ជ
អនុម័ត េហយ ី អនុវត នូវ Extractive Industries
•
Transparency Initiative [គេ្រមងជរុំ ញតមភព ឧស ហកមមដក្រសង់] (EITI)។ •
បំេពញអនុ •
ករបង់ទក ំ អស់ ទក់ទងនង ឹ ្របក់ទង ិ ករដក្រសង់ធនធន
យែដលបនែចងខងេលីេនះ។
បេងកីត្រកមករងររួម រ ងទយក នង េហយ ី ិ រ ្ឋ ភបល ិ ី បេងកត ំ ី Cambodia Development កមពុ ជ េនកនុ ងដេណរករ
បន្រតតពនតយ ី ែដល ិ ិ ជេទ ងទត់េ យភគឯ ី ក ជ េហយ
េមល។ ី
ំ សន៍ទង
្រស័យេលល ី កខខណៃនករ
សូចន្រតតពនតយ ិ ិ អំពីឧស ហកមមដក្រសងរ់ បស់្របេទស
គួរែតបង់ចូលកនុ ងគណនីរ ្ឋ ភបល ែតមួយគណនី ែដល្រតវ ិ លទធផលៃនករ្រតតពនតយ ិ ិ េនះ ្រតវបនេបក ី ឲយ
ំ យេនេពលអនគត េធឲ ី យជនួ
Cooperation Forum [េវទក ិ កចច ិ សហករអភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ]
ធរណជន
(CDCF)។
•
ចំេពះវស័ ិ យែរ ៉ េ បញជក់អំពីករកប់ៃ្រពេឈី នង ិ ករខូចខត ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ រយៈេពលយូរ ែដលេកត ី ី មកពក ី រេធី ជវកមម
6
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ករពរ នង េនកនុ ង្រគៃនករ ិ ៃ្រពឡង់ ជពេសស ិ តំបន់ជុំវញ ិ
•
ដី នង ិ ធនធនែបបេផ ង សំ ងេលីជេ្រមស ី ខងហរញញ ិ វតថុ
•
ផស់បូ ្ដរ កសធតុ។ ផទុ យវញ ិ សូមេលក ី សទួ យករេ្រប្រី បស់
ធរណៈ មនតមភព។
រ ្ឋ ភបល ននគួរែត៖ ិ •
េទ តស្រមប់េស កមមខងបរ ិ ថ ន(PES) ្របែហលេន
េនះគបបម ី នរួមនូវករគំ្រទ ទំងផវូហរញញ ិ វតថុ នង ិ ផវូ
•
•
ករវនេយគ ជបែនថម េលក ិ ិ ី រេយគយល់ពីេសដ្ឋកចច ិ
•
•
អនុម័ត េហយ ី អនុវត េ យ
មន ិ អធយ្រស័យេ
ធរណរបស់
ធរណៈ នូវេគលនេយបយ
ះ ចំេពះអំេពីហង ិ ឧបតថមភេ យរដ្ឋ ឬករ
គំ មកំែហង្របឆំងនង ិ ឹ សកមមជន ឬអងគករសងគមសុីវល។ •
បេងកត ី ្របព័នេធ លក ី ទក ឹ ចត ិ ែដលមនេគលបំណងឲយរងន់េទ អភបលកចច ិ ិ ។
្រកុមហ៊ុនែដល្របតបត្ត ិ េិ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គួរគបប៖ី •
េបះពុមពព័ត៌មនអំពីទំហំ នង ំ ៃនសមបទន ្រពមទំង ិ ទី ង
ព័ត៌មនលំអត ិ ស្ដព ី ីករសនយ ឬករបង់្របក់ែដលបនេធីេឡី
គំ្រទសងគមសុីវល ន ិ កមពុ ជ េន កនុងកចច បេងក តម្លភព ិ ្របង ឹ ែ្របងេដមប ី ្របេទសកមពុ ជ
ទមទរ េហយ ី គំ្រទ ចំេពះសកមមភព្របឆំងករពុករលួយ
បុគគលែដលែចករ ំែលក្របក់ថវក ិ សំ ងេលីក
នេយបយរបស់្របេទសកមពុ ជ។
នង ិ ករទទួលខុស្រតូវ េនកនុ ងករ្រគប់្រគងធនធន
ងល គួរឲយ
េ យបុគគលេនថនក់ជត។ ិ
ថ ប័ន សមជក ិ រដ្ឋសភព ្របព័នធផ ពផ យ េហយ ី នង ិ អនករួម េផ ងេទ ត។
ែដលមនភសុ
់ នធនធមមជតិ េនកនុ ង្របេទសរបស់ខួ ន។i ដក្រសងធ
នេយបយ ឲយសងគមសុវី ល ិ បុគគលមនសមតថភពេនកនុ ង ំ ី ករពក់ព័នធ ចំែណក ឬដេណរ
ររបស់បុគគល
េជ ថ បុគគលេនះពក់ព័នធកុ នងករពុករលួយ ទក់ទងនង ឹ ករ
េធ្វឲ យ្របកដថ កចច ិ ្របង ឹ ែ្របង្របឆំងករពុករលួយ ្រតូវបនរួម
•
ំ ី ចូល្របេទស ចំេពះបុគគល ឬ មករេធីដេណរ
សមជក ិ ្រគ
្របេទសមនករកប់ នង ិ ករបងខួ ចៃ្រពេឈ( ី REDD)។
េ្របងកត នង ិ ធតុែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
េធី មករដក ឹ នំរបស់្របេទសសហរដ្ឋ េមរក ិ េ យ ក់
វ ិធនករ
េ្រកម្រកបខណៃនកមមវធ ិ ីបនថយករបេញច ញធតុកបូន ពី
ំ យ ទក់ទងនង បញចូ លជមួយសកមមភពៃន្រគប់កមមវធ ្ដ ់ជនួ ិ ផ ី ល ឹ
ផ្ដល់ករគំ្រទ េដមប ួ អភវឌ ិ ី ជ ី យ ិ ន៍សមតថភពៃនសងគមសុីវល េដមប ិ យ ី ស ី េងកត នង ឹ េធឲ ី យ្របកដថ ករបង់្របក់កុ នងវស័
ចមនរួមទំងករអភវឌ ិ ន៍សហ្រគស្របចំសហគមន៍ បង់្របក់ស្រមប់គុណភពទក ឹ េហយ ី នង ិ ករបង់្របក់េផ ង
រ
សេងកត េហយ ី ពនតយ ិ ិ ពច័ ិ យ នូវករ្រគប់្រគងធនធនធមមជត។ ិ
េហយ ី នង ិ ករអភវឌ ិ ន៍ ែដលគំ្រទជន្រក្រី ក។ ជេ្រមស ី ទំងេនះ ផលតផល ៃ្រពេ្រកពីេឈី ករដកយកនង ិ ិ ទុកធតុកបូន ករ
ផ្ដល់ករគំ្រទដល់សងគមសុីវល ិ េដមប ី កត់ ី ទុកជឯក
បេងកត ិ ែដល ី គ ិ សងគមសុវី ល ី ្របព័នេធ ឆយ ី តប េដមប ី ្រំ ទសមជក
ងជករតបសនងស្រមប់ករ្របគល់សទធ ិ េិ នះ។ •
កុំេធក ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ ី របង់្របក់ ឲយសមជក ិ េឡយ ី េលក ី ែលងែតេបក ី ្របក់េនះ ្រតវបនត្រមវេ យចបប់ ប៉ុេ
•
ះ។
្របកស្របប់ទង ំ ្រសង អំពក ី របង់្របក់
ែដលបនបង់ឲយ
សមជក ំ អស់ គួរ ិ កងេយធពលេខមរភូមនទ ិ ។ ករបង់្របក់ទង គបប្រី តតពនតយ ិ ិ េ យភគឯ ី ក ជ។
្រតវបនគំ មកំែហងដល់ជវត ី ិ ឬអងគករែដល្របឈមមុខនង ឹ ករបងខំបទ ិ េ យ
រករងរទក់ទងនង ឹ តមភព នង ិ ករ
ទទួលខុស្រតវ របស់រ ្ឋ ភបល។ ិ i
េដីមបេី មល ំ ្រសង សូមេមល ួ របស់សហរដ្ឋ េមរក៖ ី ចបប់ទង ី ចបប់ប្រមង្របក់រម ិ http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=110_cong_bills&docid
=f:h2764enr.txt.pdf។ ម្រ ែដលទក់ទងនង ួ មនេនកនុ ងរបយករណ៍ែផនក J ែដលអមភជប់ជមួយចបប់ ែដលផ្ដល់ពត ័ ម ៌ នបែនថម ស្ដីពក ឹ ្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងចបប់ប្រមង្របក់រម ី រអនុវតចបប់
េនះ។ របយករណ៍ែផនក J អនុមត ័ សំដីអំពី្របេទសកមពុ ជ ែដលមនេនកនុ ងចបប់ប្រមង្របក់ស្រមប់កមមវធ ិ ីរដ្ឋ ្របតបតករ ិ ីែដលទក់ទងេផ ងេទ ត ឆន ំ ២០០៨។ ឯក ិ ិ បរេទស នង ិ កមមវធ មនែចងដូចតេទ៖ "គណៈកមមករេនះ េលក េដមប ី អនុ ី ទក ឹ ចត ិ រ ្ឋ ភបល ិ ី វតេសចក្ដី្របកសរបស់្របធនធិបតីេលខ ៧៧៥០ [គឺជគេ្រមង
េដមប ី ី
មឃត់ម នីពុករលួយរបស់្របេទសកមពុ ជ ែដល្រតវបនសំគល់អតសញញណេនកនុ ងរបយករណ៍ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧ របស់ Global Witness េឈមះថ 'ែខ ្រស
ករកប់េឈខ ី ុសចបប់ នង ិ ករពុះេ្រច ក្រទពយសមបតិ
េនកនុ ងអរឺ ុប៉ នង ជពេសស ិ ិ
សុី េដមប ី អនុ ី វតករ
រេនះ
ំ ី ចូល ចំេពះរដ្ឋេចរធបេតយយ មឃត់ករេធីដេណរ ] ិ យ អនកលួចជត៖ ិ
ធរណៈ េ យអនកដក ឹ នំរបស់្របេទសកមពុ ជ ' មន ិ ឲយចូល្របេទសសហរដ្ឋ េមរក ិ េទ។ គណៈកមមករេលក ី ទក ឹ ចត ិ ្របេទសអភវឌ ិ ន៍ឯេទ ត
មឃត់ែបប្រសេដ ងគន។"
7
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
េសចក្ដស ី េងខប ្របេទសកមពុ ជសពៃថងេនះ គជ ឺ ្របេទសលក់។ េ យ
រពួកវរជន
របស់្របេទសកមពុ ជបន្របមូល្រទពយសមបតស ិ នធក ឹ ស្រមប់ខួ ន
េហយ ី េ យកប់ធនធនេឈជ ី េ្រចន ី របស់្របេទស ឥឡវូអនកទំង
េនះកំពុងព្រងក ិ យពណជជ ី វស័ ិ កមមរបស់ខួ ន ឲយរួមមនធនធន
របស់រដ្ឋ្របេភទេផ ងេទ តផងែដរ។ ធនធនទំងេនះ មនរួមទំងដី
ធនធនជលផល េកះ នង ិ េឆនរសមុ្រទេទសចរណ៍ ធតុែរ ៉ នង ិ
ចព្រងក ី ចេនះរ ងអនកមន នង ិ អនក្រក េហយ ី បនទន់ដល់លទធិ
ំ របស់ពក ្របជធបេតយយ បែនថមេទេទ ត េ យចក់ឫសៃនជហរ ួ ិ វរជន ែដលកំពុងែតកន់អំ
២
សញញឲយដង ឹ មុន ពក ី រចប់
េចញ យ៉ងឆប់រហ័ស។ េនកនុ ងរយៈេពល ១៥ ឆនក ំ នងមកេនះ ដី
ឯកជន។ ្របជញៃនករលក់េនះ មន ី ចបស់ ិ ទន់បនបងញឲយេឃញ េនេឡយ ី េ
ះ។ លទធផល ្រកក់ផូ វសងគម នង ិ ផវូបរ ិ ថ ន មន
សភពធងនធ ់ រង រួចជេ្រសច។ii
ឧស ហកមមដក្រសង់របស់ ្របេទសកមពុ ជ កំពុងែតេចញ
េ្របងកត ជេដម។ ្របេទសជតក ំ ុង្រតវបនែបងែចក េហយ ី ិ ព ី លក់
្របេទសជតច ំ ន ួ ៤៥ ភគរយ ្រតវបនទញ ិ ិ ិ ន ិ េ យអនកវនេយគ
ច យ៉ងេ្រជ។
េ យរដ្ឋេចរធបេតយយ។ ិ Global Witness បនសទង់េមល ី
់ ៏កំពុងលូតេឡង វស័ ិ យឧស ហកមមដក្រសងដ ី របស់្របេទសកមពុ ជ មរយៈករសមភសអនកៃផទកុ នងវស័ ិ យឧស ហកមម េហយ ី នង ិ ករ
េសុប ី អេងកតេននង ឹ កែនងដក្រសង់ែតម្ដង។ លទធផល គគ ឺ រួ ឲយភញក់ េផល។ គំរៃនករពុ ូ ករលួយ នង ី ិ អំ
របយករណ៍េនះសំ ងេលក ី រេសុប ី អេងកតែដលបនេធីេឡយ ី
េ យអងគករ Global Witness [
កព ី ភពេ ិ
ក] េនកនុ ងឆន ំ
២០០៨ េហយ ួ ែផនកៃនបតុភូតដ៏ធំ ី របយករណ៍េនះេផ្ដតេលម ី យ
យេនះ – គវឺ ស័ ិ យេ្របង ឧសម័ន នង ិ ធតុែរ ៉ ដ៏កំពុងលូតេឡង។ ី
ទូ
របយករណ៍េនះេលក កមពុ ជ េហយ ី ឲ ី ី េហតុផល េដមប ី យរ ្ឋ ភបល ិ នង ឹ អភបលកចច ិ ិ េលី ិ ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ ព្រងង
ធនធនទំងេនះ។
១
្របេទសកមពុ ជកំពុងមនលទធភពទទួលផល េ យ
ភយ៉ងសនធក ឹ
រេ្របងកត នង ិ ធតុែរ ៉។
ចបរបលកចច ិ ិ ែដលបន
េឃញ ិ យៃ្រពេឈី េហយ ី េនកនុ ងវស័ ី ែដល្រតវបនកត់ទុកជឯក
េ យ Global Witness អស់រយៈេពលជង ១៣ ឆនេំ នះ ្រតវបន េឃញ ិ យឧស ហកមមដក្រសង់ែដរ។ ពួកវរជន ី ដូចគន េនកនុ ងវស័
នេយបយដែដលៗ ែដលបនខជះខជយធនធនៃ្រពេឈរី បស់
្របេទសជតេិ នះ ឥឡវូេនះកំពុងែតមនភរកចច ិ េលក ី រ្រគប់្រគង
្រទពយសមបតធ ិ តុែរ ៉ នង ិ េ្របងកត របស់្របេទសជតិែដរ។ ដូចជ
េឈៃី ថែដរ ធនធនទំងេនះ ផ្ដល់ជឱកសដ៏មនែតមួយគត់។ េន 2 េពល អស់េហយ ី គឺគមនេទ តេទ ជនចច ិ ។ េជង ី
រអំ
ចដ៏ធំខពសច ់ ំនន ួ តច ិ ែដល្រគប់្រគងរដ្ឋ បនលក់
េចញសមបទនែដល ចមនតៃមៃថ េទ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ េ យ
់ មីទង េបីសន ំ េនះ ិ យឧស ហកមមដក្រសងថ ិ ផលចំណូលពជ ី វស័
៏ ម នតមភព េហយ រេប បដគ ី គួរឲយសង ័យ
៏ ្របេសរី បំផុត េនកនុ ងជនន់ ំ ឱកសដល េនះ េដមប ី ក ី
្របេយជន៍ពីឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុ ជស្រមប់
្រតវបន្រគប់្រគងយ៉ងល
រ
ចផ្ដល់ឲយរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ នូវ ិ ង
េហ ្ឋ រចនសមពន ័ ធេឡង ិ េហយ ី វញ ី េលក ី ្របជ សឲយផុតពីភព្រកី ្រកបន។ េបស ំ េនះ ្រតវបន្រគប់្រគង ិ យឧស ហកមមទង ី ន ិ ជវស័
េ យករពុករលួយ នង ិ ទក ិ អសមតថភពេទវញ ឹ ្របក់ែដលរកបន
បចចុ បបនន ពួកេជង ី
រអំ
ស់។
មនន ិ ន ករ
ចទំងេនះ ្របងេ្រប បនង ឹ ទទួលផល
ខន។ ្របជ សមន ំ េនះេទ។ អនកទំងេនះ ិ ទទួល្របេយជន៍ទង ួ ំ យកនុ ងករេធីែបបេនះ េ យ រខះតមភពទំង្រសង មនជនួ េនកនុ ងវស័ ែរ។៉ ភព្រសបចបប់ ិ យេ្របងកត នង ិ យ ជវកមម ី ិ វស័ នង ិ សមតថភពបេចចកេទស ៃន្រកមហ៊ុនខះ ែដលបនទញ ិ
សមបទនទំងេនះ គឺមន ទនទឹមនង ិ ចបស់េឡយ។ ី ឹ េពលេនះ ករ
ii
បទេយងស្រមប់ចំណុចែដលបនេលក េឡង េនកនុ ងែផនកេនះ ្រតូវបន
េលក េឡង េនកនុ ងតួរបយករណ៍។
្របថុយេ្រគះថនក់ដល់បរ ិ ថ ន នង ិ ្របជ សែដលរស់េនេលីដី េនះ គឺធំ
ស់។
8
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ឬ្រគប់្រគងេ យសមជក ិ ៃនពួកវរជននេយបយ ឬេយធ របស់
្របេទសកមពុ ជ។ បញជ ីេឈមះមនរួមដូចតេទេនះ៖ •
េ
កនយ ឧត្ដមេសនយ៍ ី ្រតី អ៊ុក េក
3
អនក្របមុខៃន
េយធភូមភគ អភវឌ ិ ិ ន៍ របស់កងេយធពលេខមរភូមនទ ិ (RCAF); •
•
•
4 ក ចម បូរ ី ្រតវជបងបន ិ កមម ូ ជមួយរដ្ឋម ន្រី កសួងពណជជ 5 កមពុ ជ េ ក ចម ្របសទធ ិ ; 6 េ ក ឌី ចូច (េ ថ ហ៊ុន ចូច ែដរ) ្រតវជបន ី នមួយ ូ ជដូ េ
របស់អគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន; 7 ឧត្ដមេសនយ៍ ី ី មស សុភ ជអគគេមបញជករកងទ័ពេថមរីេជង
ៃន RCAF; •
8 សមជក ិ ្រពទធ ិ ្រពទធ ឺ សភ ឹ សភ ឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ សមជក របស់បក ្របជជនកមពុ ជ (CPP) េហយ ី ជម
េសដ្ឋម ី ន
្រទពយសមបតេិ ្រចន ី ;
•
9 ឯកឧត្ដម ឱម យុន ឹ ខពសរ់ បស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន ិ េទ ង ទ្រី បក េហយ ី ជ្របធនគណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ិមនុស ៃនរ ្ឋ ភបល ិ ្របេទសកមពុ ជ;
• កមមករ
កលបងដីរកធតុ ែរ ៉ េនឯករ
េខត្រពះវ ិ
រ
សមជក ិ ្រពទធ ឹ សភ ឯកឧត្ដម េ
ករបង់្របក់មកព្រី កុមហ៊ុនដក្រសង់ ចំនន ួ សរុប ប់ ដុ
្ល រ េមល េទដូចជបត់េទ
ន
អស់។
រងន់ហរញញ ី ទ ិ វតថុ ែដល្រតវបនបង់េដមប ី ទួលសមបទន – គឺមន
ចំនន ួ សរុប ប់
នដុ
រ – មន ិ បនេលចេឡង ី
មករសេងកត
របស់ Global Witness េនកនុ ងរបយករណ៍ផលចំណូលឆន ំ
២០០៦ ឬ ឆន ំ ២០០៧ របស់្រកសួងេសដ្ឋកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ
េឡយ។ ី
ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ្រតូវបនែចកេ េទពួកវរជនកន់អំ
កនុ ងចំេ
ំ ិ របស់ អនកជនត
ជ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ
•
•
៥
េ
ចខង ំ បំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទស
កនយឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
ៃនកងទ័ពភូមនទ ិ កមពុជ; 12 ឧកញ៉ ្រទី ភព ជម
11 េរ ន ជអគគេមបញជករ
េសដ្ឋគ ី ្រំ ទគណបក CPP។
មនករពក់ពន ័ ដ ធ ជ ៏ ក់ែស្ដង នង ិ េ្រចន អេនក េ យ កងេយធពលេខមរភូមនទ ំ ុងលូ តេឡង។ ិ យែរ ៉ដ៏កព ិ េនកនុ ងវស័
អនកេសុីបអេងកតរបស់ Global Witness បន្របទះេឃញ ំ ី កងកមង RCAF េធក ែរ ៉ េនកនុ ងេខតសទឹងែ្រតង ី ី រយមករ ្ឋ ន ជវកមម
េនកនុ ងករណីវស័ ិ យែរ ៉៖
៤
10
សេម្ដច ហ៊ុន ែសន េហយ ី ជនយកៃន្រកមហ៊ុន ភពមុ ី ិច ែដល
នអណូ ងែរ ៉មួយ េនកនុង
កមពុ ជ;
៣
េម៉ងឃន ី
យសមងត់
ច ឬញតស ន ទំងេនះ។ ិ ន្ដនរបស់អក
មករ ្ឋ នែរ ៉ ែដល្រតវបន Global Witness េសុីប
្រពះវ ិ
រ នង ិ េពធ
ត់។ េនករ ្ឋ នខះ ដីធី្រតវបនចប់យកពី
អនក្រសក េហយ ី រគំ មកំែហងដល់អនក ី មនេគ យករណ៍អំពក
្រសក។ េនកនុ ងករណីទំងអស់េនះ គមនករផ្ដលក ់ រអនុញញតមុន េ យេសរ ី នង ិ េ យដឹងខន ី ួ េឡយ។
អេងកតេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្រគប់ករ ្ឋ នទំងអស់ ្រតវបនកន់កប់
9
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
៦
៨
តំបន់ករពរ ឬតំបន់មនបញ្ហបរ ិ ថ ន គគ ឺ រួ ឲយ្រពយបរមភជ ពេសស។ ិ
មនន ុ មន ិ ន ករបចចុ បបនន តំបន់ែដលពម ី ន ិ ទន់មន
ែស្វងរុករក េនកនុ ងជួរភន្រំ ក ៉ ញ ៃ្រពឡង់ នង ិ ែដនជ្រមក
អនក
សត្វៃ្រពភន្រំ កេ
ប េនះនង ឹ ្រតូវបនខូចខត ឬបំផ្លញជ ជវកមម ែរ្រតវ ៉ ី
មតំបន់ករពរទំង ២៣ តំបន់របស់ ច
ស់ ៦ តំបន់ ែដលមន
សកមមភព ជវកមម ែរ្របេភទ ៉ ី
– គឺជ
ចេនះ មន ិ
ចេចញពីអនក ែដលគំ្រទ 14 ្របធន្រពទធ ឹ សភ សេម្ដច ជ សុីម។ អគគនយកៃន CNPA េ ក 15 ែត ដួង ក្ដប់ព័ត៌មនយ៉ងជប់ េ យករេ្រជស ី េរស ី បុគគលក ិ
ផទល់ខួ នរបស់គត់ ពី្រកសួងដៃទេទ ត ទំងរ ំលងេចលបុគគលក ិ ដ៏ រ
គមនករ្រតត្រ េលី CNPA េ យសភជតិេឡយ។ សមជក ិ ី សភ េមល ឹ អីេ ី េទ មន ិ ដង
ះអំពីកចច ិ កររបស់ CNPA។ ែបបដូច
គន CNPA មន ិ ស្រមបស្រមលជមួយនង ឹ ្រកសួងដៃទេទ តេទ៖
ថ ប័នែដល្រគប់្រគងឧស ហកមមេ្របង និងឧសមន ័ របស់ ្របេទសកមពុជ –
ច សុទែធ តជអនកនេយបយ
េនកនុ ងផទះខន យ ជញធរេទ។ ិ ែមនកនុ ងករយល័ ិ ួ ឯង មន
េនកនុ ងករណីវស័ ិ យេ្របង នង ិ ឧសម័ន៖
៧
ករ្រគប់្រគង នង ិ ករ្រតត្រ េលី CNPA ្រតវបនកយជេរ ង
មនករហកហន ឹ ឺ េនកនុ ង CNPA េហយ ី េ យកររក ទុកឯក
មួយ កំពុងែតេកត ី េឡង ី េនកនុ ង
ែខ ្រពំែដនតំបន់។
ច
ះ េហយ ី ្រកសួងដៃទេទ ត គមនសំេឡងេឡយ។ ី
ប់បញចូ ល េហយ ី ក៏ដកហូតអំ
បរ ិ ថ ន។ េនះបននំេទរកសកមមភពែសងរុករកធនធនែរយ ៉ ៉ង
្របេទសកមពុ ជ មនយ៉ងេ
្រតត្រ េ
CPP ែដលគំ្រទសេម្ដច ហ៊ុន ែសន។ ករអនុវតអំ
មន ទភព ជងេសចក្ដ្រី តវករៃនបរ ិ ថ ន េហយ ិ ី នង ិ កចច ិ ករពរ សនធក ឹ ។ េនកនុ ងចំេ
ចេនកនុ ង CNPA បន
បេងកត ែដលសភជតក ិ ី នូវអងគករដវ៏ កល ិ មពុ ជគមនអំ
នេយបយជអេនក។ អនកកន់អំ
អចៃិ ន្តយវញ។ ៍ ិ ជរ ្ឋ ភបល ្របេទសកមពុ ជ បនសេ្រមចចត ិ ិ ថ
មជឈករ នង ិ នេយបយកមម ៃនអំ
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ (CNPA)
ថ ប័នដ៏ខះភព សបចបប់ចបស់
ស់ េន
្រកសួងហរញញ ិ វតថុ – ែដលនង ឹ ទទួលខុស្រតវេលីករ្របមូលផល
ំ ី – មន ចំណូល ពេី ្របង នង ិ ិ ឧសម័ន េនេពល ចប់េផ្ដីមដេណរករ
បនរួមបញចូ លេនកនុ ងករពភក របស់ CNPA ស្ដីករ្រគប់្រគងធន ិ
ធនេនះ េហយ ី នង ិ អនគតផលចំណូលេឡយ។ ី
េ្រកមរដធមមនុញញ ែដលសថត ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគងផទល់
៩
ពីអគគនយករដម នី ហ៊ន ុ ែសន េហយនិងឧប នយករដម នីរបស់េ
ក ឯកឧតម សុ ខ
CNPA ្រតវបនបេងកត ី េ យ ជ្រកតយ។ ឹ
13 ន។
កចច ិ ្រពមេ្រព ងរបស់្រកមហ៊ុនេ្របង េហយ ី នង ិ ព័ត៌មនអំពីករែចក
មេយបល់របស់អនក
ំ ជនញ ចបប់ ែដល Global Witness បនពេ្រគះ ជមួយ ករេផទរ ិ អំ
ប៉ុេ
ចដ៏ធែំ បបេនះ េទកន់ ថ ប័នថមី
មរយៈែត ជ្រកតយ ឹ
ះ េ យគមនចបប់អនុម័តេ យសភជតិ គឺមន ិ សម្រសប
ំ ី ធមម នង ឹ ដេណរករ
េ្រកមរដ្ឋធមមនុញញ។ ទនទម ឹ នង ឹ េពលេនះ វេិ
េហយ ី ខះភព្រសបចបប់ចបស់
ស់ េន
ធនកមមសមងត់មយ ួ ចំនន ួ ែដលបនេធី
េឡង ី េនកនុ ងចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ េមល ី េទបន ក់អំ ្រគប់្រគង
ថ ប័នេនះ េទកនុ ងៃដផទល់របស់អគគនយករដ្ឋម នី
េហយ ី នង ិ ឧបនយករដ្ឋម នី សុខ
ន។
ករែចកចយសមបទន បនេកត េឡង េនកនុ ងភពសមងត់។
ចយសមបទន គឺជេរ ងសមងត់ ែដល CNPA ករពរយ៉ងជប់។
ក៏បុែ៉ ន មនព័ត៌មនឲយដង ឹ ថ CNPA បនែចកសមបទន្រគប់បុ ក
េនកនុ ងសមុ្រទ ែដលជរបស់កមពុ ជពត ិ ្របកដ េទឲយ្រកមហ៊ុន
ឯកជនអស់េហយ។ ទនទម ី ឹ នង ឹ េនះ េគកជុំវញ ងទេន ិ
ជញធរេនែតបនែចកបក ុ ដី
ប េហយ ី ែចក ជញប័ណ
រជថមី ស្រមប់
បក ឺ តំបន់ ុ េនកនុ ងតំបន់សមុ្រទមនករទមទរជន់គន – គជ
ច
សមុ្រទែដល្របេទសៃថ នង ិ ្របេទសកមពុ ជដេណី្ដ មគនទមទរ។
្រកមហ៊ុនេ្រចន ី េផ ងៗគន បនទទួលសមបទន។ ្រកមហ៊ុនខះ គឺជ ្រកមហ៊ុន្របតបត ិ ិ ែដលមនសមតថភពសម្រសប។ ចំេពះ្រកម ហ៊ុនមួយចំនន ួ េទ ត គឺ មនសូ វចបស់ ិ
បទពេិ
ធន៍អី ឬថ េតេី គមនែខ ្រស
ស់ថ ពួកេគមន យជមួយអនក
ខះ។
10
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
សេម្ដច ហ៊ុន ែសន (ខង ស្រមបស្រមល
្ដ )ំ មនអំ
ចកន់កប់េ យផទល់ េលី ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ (CNPA) ែដលទទួលភរកចច ិ
វស័ ិ យេ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ
CNPA។ ម៉យងេទ ត ្រគប់្រកមហ៊ុននមួ ី យៗ ែដលមន
ទ្រី បក េសដ្ឋី េ ក ឹ េសដ្ឋកចច ិ របស់អគគនយករដ្ឋម នី គម ឺ 16 បណិ ត ឈន គឺជមចស់ៃន្រកមហ៊ុន Resourceful ិ លប ិ គង ឺ 17 Petroleum [្រកមហ៊ុនេ្របងកត រសូ ី សហ៊ុល] ្រកមហ៊ុនមួយ
្រតវែតបងៃ់ ថយ៉ងធងន់ ល់ឆន។ ំ េនកនុ ងឆនទ ំ ម ួ ្របក់េនះគជ ិ ី យ ឺ ត
B។ េមធវ ីរបស់េ
Global Witness ្របក់េនះមន ិ ែដលេលចេឡង ី េនកនុ ង
ែដលកន់ចំែណកហ៊ុន ៣០ ភគរយ េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទ បក ុ កបណិ ត ឆន ិ លប ិ គង ឺ បន្របប់ Global
Witness ថ្រកមហ៊ុនេ្របកកត រសូ េ្របង ី ី សហល ុ េធី ជវកមម
នង ិ ឧសម័ន េនកែនងេផ ងេទ ត េនកនុ ងពភពេ ិ
កែដរ។18 ្រកម
ហ៊ុនេផ ងេទ ត ដូចជ្រកមហ៊ុន China Zhen Rong Cambodia 19 [្រកមហ៊ុន ឆយ េចន រុង៉ កមពុ ជ] េមល ី ី េទ ្រតវបនបេងកត េឡយ ណងេ្របី្របស់ធនធនេ្របង នង ី េគលបំ ី េដមប ី ិ ឧសម័នរបស់
្របេទសកមពុ ជ។
១០
្របក់ ប់
នដុ
្ល រ ្រតូវបនបង់ឲយ CNPA េ យ្រកុមហ៊ុន
ដក្រសង់ ប៉ែុ ន្ត្របក់េនះ េមល េទមន ិ ែដលចូលកនុ ងរតនគរ ជតេិ ឡយ។ ្រកមហ៊ុននមួ ួ ី យៗ ្រតវែតបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ែដលចំនន ចចរចបន េទឲយ CNPA។ ដល់បចចុ បបននេនះ ្រកមហ៊ុន
ឥណូ េណសុី PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT មុដ ួ US$៧,៥ នឲយ ិ កូ អនរជត]ិ បនបង្រ់ បក់សរុបចំនន
កចច ស្រមប់បក ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ ុ សមបទនមួយ ក៏ US$៨០០.០០០ កនុ ងសមបទនមួយ។
មករសេងកតរបស់
របយករណ៍ផលចំណូលមន ិ ែមនពនធ រ របស់្រកសួងេសដ្ឋកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ ស្រមប់ឆន ំ ២០០៦ ឬ ២០០៧ េឡយ។ ី
១១
តំបន់ដេី គកេ
ថ
ងទេន
ប កំពុង្រតវេគែសងរុករក
ងេនះ មនរួមែផនកមួយៃនបង ឹ ទេន
ប ជឋបនយ ល ី ី ជវមណ
ធនធនឥឡវូេនះ។
UNESCOមួយ ែដលទក ់ គង់្រតី្របមណជ ២៣០.០០០ ឹ ផគតផ េ នកនុ ងមួយឆន។ ំ ្រតទ ំ េនះ ផ្ដល់្របមណជ ៤០ – ៧០ ី ង
ភគរយ ៃនជតិ្របេតអុន កនុ ងមួយឆន ំ ី ែដល្របជ សបរេភគ ិ
េហយ ់ វភព ដ៏ចប ំ ច់ ស្រមប់្របជ សកមពុ ជ ្របមណពរី ី ី ផ្ដលជ ននក់។
់ េី យកររញជួ យ េនេពលសរេសររបយករណ៍េនះ មនករសទងដ ដី ្របតិបតេិ យ្រកមហ៊ុនឯកជន េ
ថ Petroleum Geo 20 Services [េស កមមេ្របងកត ជយ៉ ី ូ] (PGS)។ លទធផលមន ិ
ទនបេញច ញឲយ
ធរណជនដង ឹ េនេឡយ ី េទ ប៉ុែន Global
11
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ំ យ រ ្ឋ ភបល កំពុងែតេ្របី្របស់ជនួ ិ
អនរជតិ ជេលសេដមប ី អ ី ះ ងភព ្រតម ិ យ ឹ ្រតវ្រសបចបប់ េនកនុ ងវស័ នេយបយ។
១៣
រ ្ឋ ភបល បនដកថយ ិ
េ្រកយរួចេហយ េនកនុ ងករត្រមូវ តម្លភពពឧ ី ស ហកមមដក្រសង់។ េ្រកយពីរ ្ឋ ភបល កមពុ ជបនយល់ ិ ្រពមអនុម័តគេ្រមងជរុំ ញតមភព ឧស ហកមមដក្រសង់ េនះ
េកមងៗ េដរហួស ្រពះវ ិ
នដឹកម៉ សុីន្រប
ប់្រប
ចិន េទកន់ ករ
រ
នអណូ ងែរ ៉មួយ េនកនុង សករេវ ង េខត
Witness ្រតវបនេគ្របប់ថ ទនន ិ ន័យចងល ុ បងញ "លទធភពល
្របេសរី"។
១៤
ឆន ំ ២០០៨ មនករពេ្រគះ នង ិ ិ
ស់ េទះបម ី ន្រី បេទសកមពុ ជបន
់ ីរបស់ ផ្ដល់ករអនុញញតរួចជេ្រសច ឲយ្រកមហ៊ុន PGS បនករសទងដ េគចូលកនុ ង លែ្រស េ្រកយពក ី របញច ប់រដូវ្រចតកត់នចុងឆន ំ
២០០៨ ក៏េ យ។
១២
ំ យអភវឌ រ្របក់ ជនួ ី ិ ន៍ែដលេគផ្ដល់ឲយ េដមប
ែកលំអអភបលកចច ិ ិ េទ។ ំ យ េសមន ទយកអនរជតផ ី ង ឹ ្របែហលពក់ក ិ ្ដល់ជនួ
្ដ លៃនថវក ិ
ជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េរ ង ល់ឆន។ ំ ទយកមន ិ បនេ្របី នុភពែដលេគមនេ យ
ំ យេនះ េ យ រ្របក់ជនួ
្របសទធ នយយ លំអត ិ ភ ិ ពេឡយ។ ី ិ ិ ពួកេគមន ិ ្រពមទទួល គ ល់ថ រ ្ឋ ភបល ពុករលួយទំង្រសង េហយ ិ ី មន ិ េធករ ី ស្រមប់ផល
ំ យ ប់ពន់ ្របេយជន៍ៃន្របជ សេទ។ លទធផល គថ ឺ ្របក់ជនួ នដុ
្របេទសកមពុ ជេនេឡយ។
ករេនះ្រតវែតចប់េផ្ដីមជមួយនង ឹ ករពយរួទុកបេ
រ ផ្ដល់េ យអនកបង់ពនធ រេនកនុ ងបសចិម្របេទស េហយ ី
នង ី ែី ក ិ ្របេទសចន ិ ឥឡវូែដរ គម ឺ នផល្របេយជន៍តច ិ តួច េដមប
ំ យគំ្រទពទ លំអជវត ី ិ ៃនពលរដ្ឋកមពុ ជធមម ។ ម៉យងេទ ត ជនួ ី យក
្ដ ះ សនន
ចំេពះករ្របគល់សមបទនថមី ករ្រតតពនតយ ិ ិ ៃនសមបទនដ៏្របគល់
េហយ ី នង ិ តមភពទំង្រសង េនកនុ ងករែចក ី នបចចុ បបនន េហយ រ ំែលក នង ិ ករ្រគប់្រគង នូវធនធន
ទយកអន្តរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ មន ិ េ្រប នុភពែដល មនេ យ
ករខូចខតែដលេកត េឡង រួចជេ្រសច គម ឺ ន ិ ទន់ដល់ក្រមត ិ
េដមប អអភបលកចច ែកលំ ី ិ ិ ៃនឧស ហកមមដក្រសង់របស់
ដីេគកមួយបក។ ្រកមហ៊ុនេផ ងេទ ត ក៏អះ ងថខន ុ ួ ្រតវបន
ករជំ បអនក្រសកយ៉ងតច ិ
អនុម័តវញ ិ ។
ជួសជុលែលងបនេនេឡយ េទ េហយ េនមនឱកសេស្ដង
21 ្រកមហ៊ុនថមពល PT មុិដកូ អនរជតិ ្រតវបន្របគល់សមបទន ែចកសមបទនែដរ។ ដល់ែខសី
រ ្ឋ ភបល បន្របកសថ នង ិ ឹ មន ិ
ធរណៈដ៏សំខន់ទង ំ េនះ។
ំ យ េ្រកពជ ំ យមនុស ធម៌ ទយកគួរគបបភ ី ជ ប់ករែចក្របក់ជនួ ី នួ
៏ ក់ែស្ដង កនុ ងករអនុវតវធនករ េទនង ទំង ិ ឹ ករចេ្រមន ី េទមុខដជ េនះ។
ឧស ហកមមដក្រសង់របស់ ្របេទសកមពុ ជ កំពុងែតេចញ សញញឲយដង ឹ មុន ពក ី រចប់
េ
យរដ្ឋេចរធបេតយយ ... ិ
័ កនុ ងករជរុំ ញករែកទ្រមង់ ែដល ចេធីឲយរ ្ឋ ភបល បនប ជយ ិ ទទួលខុស្រតវចំេពះពលរដ្ឋរបស់ខួ នេ្រចន ិ ី ជង។ ផទុ យេទវញ
12
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
13
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ំ កទី ១ ជពូ
ឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុ ជ
– មនរង្វន់ៃថ្ល ំ ំ ុ សត "េយង កពង ិ ថ េនកង ុន ដ ្រប
សន៍របស់ ឯកឧត្ដម ម៉ក ុ ម៉ែរ ៉ត
22
ក់កល ែដលេយង េ
23 រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងបរ ិ ថ នកមពុ ជ ស្ដី ពឧ ី ស ហកមមដក្រសង់ែដលកំពុងលូ តេឡង។
្របេទសកមពុ ជ េមល ី េទ កំពុងមនលទធភពទទួលផល
សនធក ឹ េ យ
ពភ ិ ពេ
ក ្រ
ភយ៉ង
រេ្របង ឧសមន ័ នង ិ ិ ធតុែរ។៉ តំរូវករខពស់ជុំវញ
ប់ផលតផល ទំងេនះ បននំឲយមនៃថខពស់ ិ
រហូតដល់េពលថមេី នះ។ លទធផលមួយ គថ ឺ ្រកមហ៊ុនននចប់
េផ្ដីមរក្របភពធនធនដ៏ ចចំេណញបន េនកនុ ង្របេទសែដល មន ិ ែដលដក្រសង់ធនធនទំងេនះកនងមកេទ ែដលពីមុន
្របេទសទំងេនះ្រតវបនេគគត ិ ថ ខះសថិរភពនេយបយេពក
េទប ច្របតបត ី មន ិ ិ ិករកនុ ង្របេទសទំងេនះបនេទ។ ្របេទស ៏ ក់ែស្ដង ៃនបតុភូតេនះ។ កមពុ ជគជ ឺ ឧទហរណ៍ដជ
េនកនុ ងរយៈេពលពរីឆនក ំ នងមកេនះ វស័ ែរ ៉ នង ិ យ ជវកមម ី ិ េ្របង ់ ទធភពៃន្រទពយ បនអភវឌ ិ យ៉ងេល ន េ យ្រកមហ៊ុនថមីសទងល
សមបតធ ិ តុែរ ៉ នង ិ េ្របងកត េនេ្រកមដីេគក នង ិ ដីបតសមុ្រទ
របស់្របេទស។ ផលចំណូលែដលរកបន មុខជតច ិ តួច េបេី ្រប ប
េធ បនង ិ ្របេទសម
័ ផស ថ សមយ ្ល ់បូ រ" ្ដ
ផលត ិ េ្របងកត នង ិ ធតុែរ ៉ ដូចជ្របេទស
អុី ៉ ក់ នង ិ ្របេទស
ហក ិ ខងតបង ូ ប៉ុែនេបីធនធនទំងេនះ្រតវ
បន្រគប់្រគងេ យ្រតម ឹ ្រតវ
ចជឱកសដ៏ល្របេសរីបំផុត
ំ េនកនុ ងជនន់ េនះ េដមប ួ ខន ី រី ច ួ ពីអនទក់ៃនភព្រកី្រកបន។
េទះជ្របេទសកមពុ ជមនកំេណន ី េសដ្ឋកចច ិ យ៉ងេល ន េនកនុ ង
ប៉ុនមនឆនក ំ នងមកេនះក៏េ យ ក៏្របជជនភគេ្រចន ី េនែត្រក្រី ក
េហយ ី ខះធនធនសំខន់ជមូល ្ឋ ន។ 'សនទស ន៍អភវឌ ិ ន៍ មនុស ' ឆន ំ ២០០៧ របស់កមមវធ ិ អ ី ភវឌ ិ ន៍ៃនអងគករ
សហ្របជជតិ បន
កនុ ងចំេ
ក់្របេទសកមពុ ជជលំ ប់ថនក់ទី ១៣១
ម ១៧៧ ្របេទស េ យ ៧៨ ភគរយៃន្របជជន្រតវ
បនប៉ន់ ម នថ រស់េនេ យ្របក់តច ិ ជង US$២ កនុ ងមួយៃថង 24 ប៉ុេ ះ។ ទនទម ឹ នង ឹ េនះ យុកលមធយមៃន្របជជនគឺែត ៥៨ ឆន ំ ប៉ុេ
ះ េហយ ួ មួយភគបី ្រតវ ី កុមរេ្រកម យុ្របំឆន ំ ចំនន 25 បនចត់ទុកថ ខះ រ្រគប់្រគន់។ ចំេពះ្របជជនកមពុ ជ ភគេ្រចន ី ិ េនែតខី េហយ ី ជវត ី លំបក។
អងគករ IMF ទយថ ផលចំណូល្របចំឆនម ំ កពី េ្របងនង ឹ េកន ី េឡង ី បនច ិ ម្ដងៗ ពី US$១៧៤ ន េនកនុ ងឆន ំ ២០១១ រហូតដល់ចំនន ួ
អតបរម US$១,៧ ពន់ ិ
ន េនកនុ ងឆន ំ
២០២១ (្របមណ ៤ ភគរយៃន GDP) រួច 26 េហយ ិ យ៉ងេល ន។ េបីសន ី ធក់ចុះវញ ិ ជករ
ប៉ន់ ម នេនះគ្រឺ តម ឹ ្រតវ ផលចំណូលេ្របងនង ឹ ផស់បូ ្ដរអនគតរបស់្របេទសយ៉ងខង ំ ។ េទះជ្របេទសកមពុជមនកំេណនេសដកិចចយ៉ងេល ន េនកនុងប៉ុនមនឆនំកន្លងមកេនះ ក៏ េ យ ក៏ ្របជជនភគេ្រច នេនែត្រកី ្រក េហយខះធនធនសំខន់ ជមល ន
្របភពព័ត៌មនេផ ងេទ ត មន ិ សូវមន
ំ សុទដ្ឋ េ្រចន កនុ ង ិ ិនយម ិ ី ដូចេនះេទ។ អនកជនញ
14
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស វស័ ិ យឧស ហកមម ែដលមនទនន ិ ន័យថមីបំផុត បនែថងេ យករ
នយយ រួម បនច ិ ិ េទ ត រតនគរជតិ ចទទួលចំណូល ប់
័ កនុ ងករែវកែញក្រគប់្រគន់ រ ងចំនន ប ជយ ួ េ្របង នង ិ ឧសម័ន
អបអរ
្រពយបរមភ ថអងគករ IMF រ ្ឋ ភបល នង ិ ិ ្របព័នធផ ពផ យ បន
ដុ
ន
រ ពឧ ី ស ហកមមដក្រសង់ ែដលេនះជេហតុករណ៍ដ៏គរួ ឲយ ទរ េនកនុ ង្របេទសមួយែដលេនែតពង ឹ ពក់េលី
ំ នមនថ ករទយរបស់អងគករ IMF គឺ ្រសង់េចញបន។ េគឲយដបូ
ំ យអនរជតិ ស្រមប់្របក់ជនួ ំ យេសមន សហគមន៍ជនួ ី ង ឹ ពក់ 30 ក ្ដ លៃនថវក ំ ក៏បុែ៉ នគំរូៃនករ្រគប់្រគងធន ិ ជតិ្របចំឆន។
ទយរបស់េគ លំហូរចូលកនុ ង្របព័នធេសដ្ឋកិចច ៃនផលចំណូលយ៉ង
កែនងេបតកភណ ជតិ – នំឲយសង ័យថ រ ្ឋ ភបល ្របេទស ិ ិ
ែដលមនេនេ្រកមដី េហយ ួ ែដលមនលទធភពដក ី នង ិ ចំនន
មន ិ ្រតម ឹ ្រតវេទ េហយ ី ្រតវែតែកេលខចុះេ្រកម។ សំ ងេលក ី រ
េ្រចន ី េនះ គ្រឺ បែហលជមន ិ េកត ី េឡង ី ដូេចនះេទ។ េទះជយ៉ង
ក៏េ យ ផលចំណូលែដលមនលទធភពេកត ី េឡង ី េនះ េន 27 ែតធំ េហយ ី សំខន់ េបេី យង មខនត្របេទសកមពុ ជ។
ធនេផ ងេទ តរបស់រដ្ឋ – គដ ឺ ី ធនធនជលផល ៃ្រពេឈី នង ិ
ំ សករេ្រប្រី បក់ ប់ កមពុ ជ្របែហលជខជះខជយឱកសេនះ។ ជនួ នដុ
រេនះ េដមប ី េី លក ី ្របជជនេចញផុតពភ ី ព្រក្រី ក
រ ្ឋ ភបល ្របេទសកមពុ ជ ្របែហលជបនេដរី ិ ជត ិ ខង ភូម ែដលេនទេី នះពួកវរជនអ ្របក់ែដលរកបនេ យ
មគំរូៃន្របេទស
ធបេតយយ េ្រប្រី បស់ ិ
រ្រទពយសមបតធ ិ នធនធមមជតិរបស់
្របេទស េដមប ី ្រី គប់្រគងេល្រី បជជនភគេ្រចន ី ដ៏្រក្រី ក េ យមន ិ
េអេព ៉ ម ន ចំេពះសុខុមលភព ឬសទធ ី ប ី ុន ិ ៃិ ន្របជជនេឡយ។ ី
ឥឡវូេនះ ករសេ្រមចចត ី ្រី គប់ ិ កំពុងែតេកត ី េឡង ី អំពរី េប បេដមប ្រគងឧស ហកមមទង ំ េនះ។ លទធផលៃនករសេ្រមចចត ិ នឹង កំណត់ថ េតដ ី ំ
ក់កល 'ផស់បូ ្ដរ' របស់្របេទសកមពុ ជ នំ
្របេទសេចញផុតពីភព្រក្រី ក ឬមួយឲយជប់អនទក់ៃនប ិ េយគ និងករចប់ ករវនិ
ិ យ រមមណ៍េលវស័
ធនធនវញ។ ិ
ជីវកមមែរ ៉ របស់
្របេទសកមពុជ កំពុងែតេកនេឡងយ៉ ងេល ន
ធនធនែរ ៉ – លំនេំ ដម
ទនទម ែរេនែតអភវឌ ៉ ិ យ ជវកមម ី ឹ នង ឹ េពលេនះ វស័ ិ យ៉ង ង ត់ េសង ម។ េ យខះទនន ួ ្របភពធនធនែររបស់ ៉ ិ ន័យស្ដីពីចំនន ្របេទសកមពុ ជ េហយ ី នង ិ
ថ នភពៃនករែសងរុករកធនធនែរ ៉
េនឯករ ្ឋ ន ជវកមម ែរជេ្រចន ៉ ី ី េនះ េយង ី គមនលទធភពប៉ន់
ម នពច ួ ផលចំណូល ែដលវស័ ែររបស់ ៉ ្របេទស ិ យ ជវកមម ី ី ំនន
កមពុ ជ
ចផលត នង ិ ិ ិ បន ក៏បុ៉ែនករវនេយគ ិ ករចប់ រមមណ៍
េលវី ស័ ិ យេនះ កំពុងែតេកន ី យ៉ងេល ន។ េនកនុ ងពក់ក ទសវត រ ៍ ១៩៩០ គមនគេ្រមង ជវកមម ែរធំ៉ ី
្ដ
្ដ ល
ចប់េផ្ដីមេឡយ ី
ក៏បុែ៉ នដល់ឆន ំ ២០០៦ ពត ិ ជមនករ្របញប់្របញល់រកធន
ធនែរ៖៉ គឺ ថ ប័នរ ្ឋ ភបល ែដលមនភរកចច ិ ិ េលក ី ទក ឹ ចត ិ ករ 28 វនេយគ បរេទស – គឺ្រកម្របក ិ ិ ឹ អភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ – បនអនុម័ត
ចំេពះករវន ន េនកនុ ងវស័ ែរ ៉ ិ េិ យគ US$៤០៣ ិ យ ជវកមម ី 29 េនកនុ ងឆនេំ នះ។ េហតុករណ៍េនះ េធីឲយេលចេឡង ី នូវលទធភព មួយ គឺថេទះជមនករចប់េផ្ដីមដ៏ ង ត់ក៏េ យ ្របែហលគជ ឺ
វស័ ែររបស់ ៉ ្របេទសកមពុ ជវញ ិ យ ជវកមម ិ – មន ី ិ ែមនេ្របងេទ –
ែដលមនលទធភពេ្រចីនជង កនុ ងករជួយដល់េសដ្ឋកចច ិ ជត។ ិ
្រទពយសមបតធ ៉ ិ តុែរៃន្របេទសកមព ុ ជ ្រតវបនេគគូែផនទី ចប់ 31 ធតុ ង ំ ពច ី ុងសតវត ទី ១៩ េ យភូគពភវទូិប ំង នង ិ ចន។ ិ ែរែដលសំ ៉ គល់បន គឺមនបុកសុីត ថមកបូ
ត តបង ូ ថម
មុង ំ កនស ត អំបល នង ី ហស ិ សុល ី កត ី ិ េព្រជៃថ ូ 32 [ហ ុរកុ ី ន]។ េពលថមីជង មនេគរកេឃញ ី ធតុែរដ៉ ៏សំខន់ជង 33 ដូចជ្រកម ព ន់ ែដក ថមកំេបរ នែកល នង ី ិ តង់ែសន។ េទះ មនលទធភពអស់ទង ំ េនះក៏េ យ ក៏ធនធនែររបស់ ៉ ្របេទស
កមពុ ជខះករអភវឌ ិ ន៍រហូតដល់សពៃថង េ យ រស ងគម ជេំ ះទស់ែទងៃផទកុ នង នង ិ ិ ិ កងះករវនេយគ។ សពៃថងេនះ វស័ ែរជត ៉ ិ ផស់បូ ្ដរពក ិ យ ជវកមម ី ី ខនតតូច ច ី រជក
េ យសហគមន៍អនក្រសក េទជករដក្រសង់េចញខនតធំ េ យ ្រកមហ៊ុនធំៗ។ ្រកមហ៊ុនចំនន ួ កន់ែតេ្រចន ី កំពុងែតយកចត ិ ទុក
ក់ចំេពះវស័ ិ យេនះ។ េទះបីជព័ត៌មនអំពីករែចក ជញប័ណ
រកក៏េ យ ក៏ករ្រ ជវកមម ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គឺពបក ី ិ
វ
្រជវរបស់ Global Witness េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ បនសំគល់ ជញប័ណជង ១០០ សនក ឹ ែដលបនែចកស្រមប់
15
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស េគលបំណងែសងរុករកធនធនែរ។៉
34
ទនទម ឹ នង ឹ េនះ រ ្ឋ ភបល ិ
ែរេទ ៉ វស័ ិ យេនះបនទក់ទញករយកចត ិ ទុក ក់ នង ិ ករ
កមពុ ជ បន ង ំ ជវកមម ែរជេគលបំ ៉ ណងដ៏មន ' ទភព ' េន ី ិ
្របេមល ី ពចរ ិ
សកមម នូវករវនេយគ បែនថម េ យ្រកមហ៊ុនបរេទស នង ិ ិ ិ ្រកម 35 ហ៊ុនែខមរ។
ថ ជក
កនុ ងរយៈេពលប៉ុនមនឆនខ ំ ងមុខេនះ េហយ ី កំពុងែតែសងរកេ យ
សមបទន ជវកមម ែរទំ ៉ ងេនះ កំពុងសថត ី ិ េនកនុ ងដំ
ក់កល
េផ ងៗ ៃនករ អភវឌ ួ ិ ន៍។ ្រកមហ៊ុនទទួលសមបទនមួយចំនន កំពុងែតខួងអណូ ្ដ ង
កលបង េហយ សំ ិ ី វភគ
ក។
ឧទហរណ៍ េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ
រ មនសញញចងល ុ បងញ 36 ៏ នតៃម ប់េកដិដុ រ។ សមបទន ្រសទប់មស នង ិ ែដក ដម
ខះ ្រគន់ែតកំណត់ៃផទដែី ដលកំពុងេ្រប្រី បស់ស្រមប់ ជវកមម ែរ ៉ ី
រួចេហយ ី ដូចជកែនងយកថមែកវ េនកនុ ងតំបន់ ច់្រសយលៃន េខតេពធ
ត់ជេដម។ ដស ី ី មបទនខះេទ ត េមល ី េទ មនែត
ករ្របេមល ី ពចរ ិ
ប៉ុេ
ះ ប៉ុែនមន ិ ទន់អភវឌ ិ េនេឡយ ី េទ។
េ្របង នង ិ ឧសម័ន – លំនេំ ដម
“េ្របងេនែតេនកង ុ ន ដេី នេឡយ។
ដច ូ ជ្រតីេនកង ុន
សម្រទ។ េយង ដង ុ ូ េទ។ េត មន ឹ ថ ្រតធ មនទន់ ិ ី ំ ឬតច
្រសកឬេទ? មន ុ េយង ចមន ិ ្រតី បន េយង ឹ ថ ្រតី ្រតូវែតដង ្របេភទអ្វសន។ ី ិ ” ែត ដួង
អគគនយកៃន
ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ
ផ្ដល់ករវភគ របស់េ ិ
ក អំពីករ
ែស្វងរុករកេ្របង នង ិ ីទ ិ ឧសម័ន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េនឯសននស
អន្តរជតស ្ដ េី ្របងកត េធ្វេ ឡង ិ ីព េនទ្រី កុងភនេំ ពញ ៃថង ២៦—២៨ 37 ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។
ដូចជឧស ហកមមែរែដរ ៉ វស័ ិ យេ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ េន
័ កុមរភពេនេឡយ។ ែតសថត ក៏ប៉ុែន មន ិ កនុ ងវយ ី ិ ដូចឧស ហកមម
ស់
ជេ្រចន ី ព្រី បព័នធផ ពផ យ េហយ ី ជករចបស់
ស់ថ ឧស ហកមមេ្របងនង ិ ឧសម័ន ្រតវបនេគចត់ទុក សំខន់
ស់ េនកនុ ងអនគតៃន្របេទសជត។ ិ
លទធភពៃន្រទពយសមបតេិ ្របងបនេធីឲយមនកររួស ន់រក 'មស
េខម' េនះ េ យពក់ព័នធ្រកមហ៊ុន េមរក ិ អូ
លី ចន ិ
ឥណូ េណសុី ជប៉ុន នង ិ កូេរ ៉ ែដលសុទែធ ត្របកួត្របែជងរក សមបទនដ៏មនលទធភពផ្ដល់ផលចំេណញេ្រចន។ ី បក ុ សមបទនសមុ្រទទំងអស់របស់្របេទសកមពុជ (េ
េហយ ី នង ិ បក ុ ដីេគក យ៉ងេ
ច
ថ A-F)
ស់មយ ួ បក ុ ្រតវបនែចក
េទឲយ្រកមហ៊ុនែខមរ នង មនែតៃផទ ិ ្រកមហ៊ុនបរេទសរួចេហយ។ ី ទំហំ ២៧.០០០ គ.ម. ្រក
េ
ប៉ុេ
ះ េនកនុ ងៃដសមុ្រទេស ម
ថ តំបន់ទមទរជន់គន (OCA) ែដលេនែតមន ិ ទន់
សេ្រមចបន េ យ
រមនទំនស់រ ង្របេទសៃថ នង ិ ្របេទស
កមពុ ជ អំពេី តីអនក
ជមចស់ពត។ ករពភក េដមប ី េី ះ្រ ិ ិ
វញ ិ េនកនុ ងែខេម
ឆន ំ ២០០៨។ ក៏បុែ៉ ន ភពច
យ
ទំនស់េនះ រ ងរ ្ឋ ភបល ៃថ នង ិ ិ ែខមរ បនចប់េផ្ដីមជថមីេឡង ី ចល
នេយបយេពលថមីេនះ េនកនុ ង្របេទសៃថ រួមជមួយនង ឹ ជេំ
ះ
្រពំែដនរ ង្របេទសទំងពរី មនន័យថ គមនករេ ះ្រ យេន 38 ជត េទះជមនករទល់្រចកយ៉ងេនះក៏េ យ ក៏េន ិ េឡយ។ ី
កនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨ CNPA បនចប់េផ្ដីមែចកសមបទនជថមី ម្ដងេទ ត ចំេពះ ជញប័ណ
ែដលបនផុសកំណត់ េនកនុ ងបក ុ
OCA េដមប ួ ព្រងង ី ជ ឹ ដល់ករអះ ងទមទររបស់ខួ ន ចំេពះ ី យ 39 ធនធនេនះ។ រ ្ឋ ភបល មនែផនករបេងកត ី េ ងច្រកស ិ េ្របងកតតូចមួយេនកនុ ង្រសក ទនទម ឹ េពលែដល ជញធរ
េ្របងកតជតក អំពក ី ្រកមហ៊ុន ិ មពុ ជចប់េផ្ដីមនយយ ិ ី របេងកត 40 41 េ្របងកតជតិមយ ួ ។ ្រកមហ៊ុន េម៉រកំ ិ ង Chevron [េសវរន់៉ ]
កន់សទធ ំ ុខេគ ិ ស ិ មបទន ស្រមប់បុ ក A – ែដលជបក ុ ដ៏នម
បងស់ កនុ ងចំេ
មបក ី យយ ិ ុ សមុ្រទរបស់្របេទសកមពុ ជ េបន
អំពីករែសងរុករកេ្របង។ អនកសេងកតឧស ហកមម រ ំពង ឹ គត ិ ថ ករ 42 ផលត ិ េ្របងេនកនុ ងបក ឹ ចប់េផ្ដីមេនកនុ ងឆន ំ ២០១១។ ុ េនះ នង
16
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ំ “ភពៃថថ ភពេសគ េសចក្រតូ ្ល ូ រនៃនមនស ុ ម ន ករបេពញ ូ ្ឋ នៃន្របជជនករចល ូ រម ួ ី្ដ វករជមល
េហយនង ន៍នូ វសមតភព នង ថ េរស ិ ករអភវឌ ិ ិ ករេ្រជស របស់្របជជន េនះគសត ឺ ិ ថ កង ុ ន ចេំ
ម
ំ េគលករណ៍ នង ៃនសទ ។ េគលនេយបយ នង ខងែផក ម ុ ចមបង ថ ធ នស ុ ន ិ កមវត ិ ិម ិ ដេណរករ
ំ ់អីបនន ំ នេយបយ នង គណសមបត ្ឋ ិ ច េនកង ្ដ ករសខន ្វ ុ ៉ ម ចេពះ ុ ិ េសដកច ឺ ិ េផត ិ្ត ុ ន ្របេទសកមជ ុ ព គមន ំ េនះេឡយ។ ទង ”
សំ ដីដក្រសង់ពេី សចក្ដែី ថ្លងេទកន់្រកុម្របក ឹ សទធ ិ ិមនុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ េ សទធ ិ ម ិ នុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ
ក យ៉ស
្របេទសកមពុ ជសព្វៃថងេនះ៖ ពក ី រពេិ
ជេចរធបេតយយ គណបក ែតមួយវញ ិ ិ
យអនកតំ 43 ក យ ៃថងទី ១២ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
ងអគគេលខធករ ស្រមប់ ិ ពេសស ិ
ធន៍្របជធបេតយយ េទ ិ
េ្រកយពីស ងគម ប់ទសវត េហយ ៍ ដ៏ ្រកក់ ី នង ិ ្រពតករណ ឹ ិ
ំ កជនន់ ថមីេនះ – គឺរបបែខមរ
បំផុតមួយេនកនុ ង្របវតិមនុស េ
្រកហម – បកខពក ួ តស៊ូ្របឆំងគនទំង
យរបស់្របេទសកមពុ ជ
បនចុះហតថេលខេលក េនកនុ ងឆន ំ ី ចច ិ ្រពមេ្រព ងសនភព ិ
១៩៩១។ ករេនះ បននំឲយចប់េផ្ដីម្របតបតករ ិ ិ រក សនភព ដ៏ធំ នង ិ ិ ៃថបំផុតមួយេនកនុ ង្របវតិ
ស េហយ ី ជករ
ចប់េផ្ដីមៃនកចច ី នំ ិ ្របង ឹ ែ្របងអនរជតិ េដមប ី លទធ្រិ បជធបេតយយ ិ
នង ិ ករអភវឌ ិ ន៍មកកន់្របេទសកមពុ ជ។ កររ ំពង ឹ គត ិ ថ ករ
េបះេឆនត ែដលេរ បចំេ យអងគករ UN េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៣ នង ឹ នំមកករផស់បូ ្ដរែផនកនេយបយយ៉ងធំេនះ មន ិ បន កយជករពត ិ េទ។ គណបក ្របជជនកមពុ ជ ែដលជ
គណបក កន់អំ
ច ែដលអនកដក ឹ នំសុទែធ តជអតត ី
កមមភបល ែខមរ្រកហម េនះបនបដេសធ មន ិ ិ ិ យល់្រពមទទួល គ ល់ថ គណបក ខន ិ បនជប់េឆនតេទ េហយ ី បន ួ ឯងមន ំ ពួកេគបនបេងយ លុកចូលរ ្ឋ ភបល េ យករបងខត ិ បងខ។ ី នូវ ិ ំ ី េឆពះេទកន់លទធ្រិ បជធបេតយយ ករដកថយេ្រកយពីដេណរ ិ េនកនុ ងែខកកក
ឆន ំ ១៩៩៧ េនេពលេគបនទមក់ៃដគូរ
រ ្ឋ ភបល ច្រមះ េនកនុ ងរដ្ឋ្រប ិ 44 ឈម។
រមួយ្របកបេ យករបងរូ
អគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន
េគនយ។ ៍ េករេឈមះរបស់្របេទសេនះ ្រតវបន្រប
ក់េ យ
ក់ រករពុករលួយខនតធំ ករបំពនសទធ ិ ិមនុស ករមន ិ
េទសៃពរ ៍ ករគបសងកត់ នង ិ អភបលកចច ិ ិ ខះលកខណៈ
្របជធបេតយយ។ ផទុ យពីបំណងៃនកចច ្រកង ិ ិ ្រពមេ្រព ងសនភព ិ
ប៉រស៍ ី ឆន ំ ១៩៩១ អំ
ចនេយបយ នង ិ ្រទពយសមបតៃិ ន
កចច ្រកងប៉រស៍ ិ ្រពមេ្រព ងសនភព ិ ី េហយ ី ្របេទសែដលធប់្រតវ
្របេទសកមពុ ជ សុទធែតសថត ច ិ េនកនុ ងៃដៃន្រកមវរជនកន់អំ ចំនន ួ តច។ វតកមម ៃន្របេទស ិ ិ េលីធនធនធមមជតិដ៏ៃថវេសស ិ ិ
េនះបនកយជរដ្ឋេចរធបេតយ ដ៏ថមីជងេគ េនកនុ ងតំបន់ សុី ិ
ៃនករ្របមូល្រទពយសមបតិ នង ិ អំ
ឥឡវូេនះ ១៧ ឆនក ំ នងផុតេហយ ី េគ
គ ល់ជគំរូស្រមប់ករក
ង ំ ពីករចុះហតថេលខេលី
ងជតេិ ្រកយពីស ងគម ឥឡវូ
ជតិ – គៃឺ ្រពេឈី ដី នង ិ ធនធនជលផល – គជ ឺ មូល ្ឋ ន្រគះឹ ចនេយបយេនះ។
17
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របអប់ទ១ ី | េឈខ ះជ ខជយ – េមេរៀនៃនករកប់េឈខ ុសចបប់
ហ៊ុនែខមរ នង ិ បរេទស។ ៃ្រពេឈជ ង្របំពរី
េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ ៃ្រពេឈរ បស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបន ធនគរពភពេ ិ
៣៩ ភគរយៃនៃផទដីរបស់្របេទសកមពុ ជ – ្រតូវ្របគល់េចញ
កពពណ ៌ នជ 'ធនធនដ៏សំខន់បំផុត ស្រមប់ ិ
ករអភវឌ ិ ន៍' របស់្របេទស។
45
េនកនុ ងកចច ិ ្រពមេ្រព ងទំងេនះ ែដលមនលកខណៈសទធ
សព្វៃថងេនះ ខូចខតយ៉ងេ្រចន។
ស់ ចំេពះេគលបំណងៃនសមបទនក។ ិ
អស់រយៈេពលប៉ុនមនឆនក ំ ន្លងមកេនះ េឈម នតៃម្លជេ្រចន ្រតូវ បនលក់េចញ េ
ទសវត េនះ ្រកុមហ៊ុនទំងេនះគជ ឺ ភគី្រប្រពត្ត ឹ ករកប់េឈ
កប់េឈេ នះ មន ិ បនចូលេទកនុ ងហប ិ របស់្របេទសជតិេឡយ គឺ
ខុសចបប់ភគេ្រចន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
ផទុ យេទវញ ិ េមល េទ បនចូលេទកនុ ងគណនីធនគររបស់អនក
្រប្រពត្ត ឹ ករបំពនសទធ ិ ិមនុស យ៉ងធងន់ េទេល្របជជនែដល
កប់ៃ្រពេឈខ ុសចបប់ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ នង ិ តំណភជប់ៃនកចច ិ ករេនះ
១៩៩៥។ ករ្រ
48
េនកនុ ង្រគេនះ បុគគលិ កៃន្រកុមហ៊ុនទំងេនះ បន
46
Global Witness បនចប់េផ្ដម ៌ ន អំពីករ បេញច ញឲយដង ឹ ព័តម
ជមួយនង ឹ ជេំ
សមបទនក ិ
ទំងពរី េដមប ្រចូ ី តផលចំេណញយ៉ងេលឿន។ ដល់ទីបញច ប់ៃន
យករកប់
ៃ្រពេឈគ ្រទពយសមបត្តិភគេ្រចន ម នក្រមត។ ិ ែដលបនមកពក ី រ
កប់ៃ្រពេឈ េហយ នង ិ អតថជន ិ ិ នេយបយរបស់េគ។
47
ទំងអស់ បនបំពនចបប់ ឬលកខខណ្ឌៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងេគ ឬ
យអនកនេយបយធំខពស់ េទកន់្រកុមហ៊ុន
ឯកជន ឬបុគគលែដលរកផលចំេណញឆប់រហ័ស េ
នហ.ត. – គឺ
ះទស់ែទង ករពុករលួ យ នង ិ ករបំពនសទធ ិ ិមនុស េនកនុ ងឆន ំ
ំ ង បនបង្ហញឲយេឃញ វ្រជវដបូ ំ ុងេ្រកយៃនស ងគម ថ េនកនុ ងប៉ុនមនឆនច
សុី វល ភនេំ ពញ បនេ្របក ិ របស់្របេទសកមពុ ជ ទំងែខមរ្រកហម នង រកប់ ិ រ ្ឋ ភបល ិ
រស់េនេល ឬជត ិ ដីសមបទនៃ្រពេឈ។ េនះមនរួមទំងករ
មមន ិ ឲយចូលតំបន់ៃ្រពេឈ ករគំ មកំែហង កររ ំេ
ករណីយ៉ងេ
ច
ស់មយ ួ ឃតកមម។
ភផ្លូ វេភទ េហយ កនុ ង
់ ទ េនទីបំផុត ករគបសងកតព ី យក នង ិ អងគករអន្តរជតិ បននំឲយ
រ ្ឋ ភបល កមពុ ជពយរួទុក្របព័នធកប់ៃ្រពេឈេ ិ
យ ‘សមបទនក ិ ’ េនកនុ ងឆន ំ
២០០២។ ក៏បុែ៉ ន្តេទះបីមនករសនយឲយែកែ្របេនកនុ ងទី
ធរណៈក៏េ
យ ក៏រដ្ឋ
លក់េឈ េដមប មភយុទធនករ េហយ ឧបតថ ក ី ក៏បនេ្របយុទធនករជេលស េដមប ី ប់
្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជបនបន្តរក្របក់ចំេណញពីវស័ ិ យៃ្រពេឈ។ ម ន្តី
ឆ្លងកត់្រពំែដន ជមួយ្របេទសៃថ ដ៏មនតៃម្ល $១០—២០
លទធផលគឺថ ករកប់ៃ្រពេឈខ ុសចបប់បនបន្តេ
ៃ្រពេឈប ែនថមេទៀត។ ករេសុ បអេងកតបនបង្ហញឲយេឃញ ថ មនករលក់ដូរេឈ នកនុ ងមួយែខ។
ំ េនះ បនែបរជេធ្វវ ទធ ែដលទទួលបនទុ កអនុវត្តករែកទ្រមង់ទង ិ ង ន វញ។ ិ
យទ្រមង់េផ ងៗ េហយ េនែត
័ ម ៌ នេនះ ្រពំែដនៃថ្រតូវបនបទ េ្រកយពីករេបះពុមពពត ិ មន ិ ឲយេឈែ ខមរចូលេទៀត –
បងកករខូចខតដ៏ធងនធ ់ ងរ េទេលៃ្រពេឈែ ដលេនសល់របស់្របេទសកមពុ ជ។
សុី វល។ ិ
្របេទសជតិ ឥឡវូ េនះមនភរកចច ិ ្រគប់្រគង្រទពយសមបត្តិជតែិ រ ៉ នង ិ េ្របងកតរបស់
ករេនះបនផ្ដច់្របភពដ៏សំខន់មយ ួ ៃនករឧបតថមភកងេយធស្រមប់ស ងគម ក៏បុែ៉ ន្ត េនះមន ិ ែមនជទីបញច ប់ៃនករកប់េឈខ ុសចបប់ េនកនុ ងៃ្រពេឈ
របស់្របេទសកមពុ ជេទ។ េនកនុ ងពក់ក
្ដ លទសវត ១៩៩០ ម ន្តីរ ្ឋ ភបល ិ
តំែណងខពស់បន្របគល់សមបទនកប់េឈ ៣០ េទ ៤០ សមបទន េទកន់្រកុម
ខងេល៖ កចច ិ ្រពមេ្រព ងសមបទនៃ្រពេឈ ចុះេនឆន ំ ១៩៩៧ េ ចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ង្របគល់ៃ្រព ៧ ខងេល(េ្រកម)៖
ន ហ.ត. ឲយ្រកុមហ៊ុនឯកជន េ
យេ
ក សុ ខ
ពួកវរជននេយបយដែដល ែដលបនខជះខជយធនធនៃ្រពេឈរ បស់
្របេទសជតិែដរ។ ដូចជេឈៃ ថ្លែដរ ធនធនទំងេនះគឺជឱកសមនែតមួយ េពលគត់។ េពល
អស់ គឺ អស់ជនចច ិ េហយ។
នែដលជឧបនយករដ្ឋម ន្តក ី មពុ ជ នង ិ ្របធនៃន CNPA។ េនក
50
49
្ដ លទសវត ៩០ េ
កបន
យលកខខណ្ឌដ៏សទធចំេពះបំណងរបស់្រកុមហ៊ុនកប់េឈ។
នរបស់សមបទនក ់ ិ ។ េនទសវត ៩០ សកមមភពៃន្រកុមហ៊ុនទំងេនះ េធ្វឲ យធនធនៃ្រពរបស់កមពុ ជ ចុះអន់ថយយ៉ងធងន។
18
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ម នីរ ្ឋ ភបល អនកេយធ នៈធំ េហយ ី ិ ី នង ិ សហករ ី ជវកមម
របស់េគ េ្រប្រី បស់បូ៉លស ិ នង ិ កងេយធពល ដូចជកងទ័ព ឯកជនរបស់ខួ ន េ យមនតុលយភពតច ិ តួច
តុ
ស់ ព្រី បព័នធ
ករែដល្រតវបន្រគប់្រគងេ យអនកនេយបយ ឬពី
សងគមសុវី ល ៉ ម នឆន ំ ិ ែដល្រតវបនប ងកបបនច ិ ម្ដងៗ អស់បុន
េនះ េ យករសមប់ នង ិ ករគំ មកំែហង។ ម នីរដ្ឋ នង ិ អនក មនអំ
ចេនជុំវញ ិ ពួកេគ មនសមតថភពេដមប ី ច ី ប់យកធន
ធនធមមជតិ នង ិ ធនធនេសដ្ឋកចច ិ ្រពមទំង្រទពយសមបតរិ បស់ 51 អនកដៃទ យយគ េហយ ិ ី ូបដបកខ ី ប ងកបសទធ ិ រិ បស់េគ។ ធនធនធមមជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ
ចផ្ដល់មេធយបយេដមប ី ី
ជរុំ ញេសដ្ឋកចច ិ ជតិេ្រកយពីស ងគមបន។ ផលចំណូលមកពី
ករកប់េឈី ចមករ នង ិ ធនធនជលផល
បនធូ រភព្រក្រី ក េហយ ី ក
ចេ្របី្របស់េដមប ី ី
ងេឡង ិ នូវេហ ្ឋ រចនសមព័នធ ី វញ
ចំបច់។ ប៉ុែន ផទុយេទវញ ិ ករពុករលួយជយថ្រកម ពស
េពញ្រគប់ ថ ប័ន ្រពមទំងករ្រគប់្រគងេសដ្ឋកចច ិ េ យខុសឆគង េនះ បនដកហូតព្រី បជជនទំងអស់ នូវផលចំណូល ែដលកុំ
អី ចេកត ី មកពីផលតផល ិ
ធរណៈទំងេនះបន។
ំ ដេណរករ គជ ឺ ករសំខន់៖ េហតុអប ី្វ នជករែចករ ំែលក សមបទន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ជករសំខន់
ដល់សពៃថងេនះ ករយកចត ិ យេ្របង ិ ទុក ក់ភគេ្រចន ី េលីវស័
នង ិ ធតុែរ ៉ េនះបនេផ្ដតេលី េតី្របក់នង ឹ េទ
ខះ េនេពល
ែដលចប់េផ្ដីមបេងកត តច ី ផលចំណូល។ មនករនយយ ិ ិ តួច
អំពីេតីសមបទន្រតវ្របគល់ឲយអនក
ខះរួចជេ្រសច េហយ ី
ំ ី អ។ េ យដេណរករ ី ក៏ប៉ុែន េទះជករពុករលួយ នង ិ អំេពខ ី ុស ចបប់ មនេនកនុ ង្រគប់ដំ
ក់កលៃនករដក្រសង់ធនធន
ធមមជតិ ទំងេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជក្ដី នង ិ ្របេទសមនធនធន េ្រចន ី ដៃទេទ តក្ដី ក៏ករពុករលួយែតងែតចប់េផ្ដីម្រតម ឹ ចំណុច
ំ ី ម ចូលដេណរករ
ធនធនធមមជត៖ ិ គ្រឺ តម ឹ ករែចក
ព្រងង ី ី ឹ ជបែនថមេទ ត នូវសមតថភពរបស់អនកទំងេនះ េដមប ចប់េ្របដ ី ងគំនស់ៃនអំ
ច៖ គឺរ ្ឋ ភបល ចបប់ តុ ិ
ករ
កងេយធពល េហយ នយយ ម៉យង ី នង ិ ករយធបេតយយ។ ិ ិ ិ
េទ ត ករែចករ ំែលកសមបទនេ យភពេសមគ ី ន គជ ឺ ែផនកដ៏
សំខន់មយ ួ ស្រមប់ករអភវឌ ួ ែដល្របតបត ី ី ិ ន៍រដ្ឋមយ ិ ិេដមប
េមល ្របេយជន៍ៃនពលរដ្ឋខួ នឯង។ េនេពលវភគ ិ ី បញ ម ំ ី ែចករ ំែលកសមបទនេសដ្ឋកចច ែបបេនះ ដេណរករ ិ េនកនុ ង
វស័ ៉ ិ យឧស ហកមមេ្របង នង ិ ធតុែរេនកន ុ ង្របេទសកមពុ ជ កយ
េទជេរ ងដ៏សំខន់បំផុត។
េនកនុងរបយករណ៍េនះ Global Witness ពនតយ ិ ិ េមល ី ករណី ់ ក ៏ ំពុងលូតេឡង េផ ងៗ កនុ ងវស័ ិ យដក្រសងដ ី របស់្របេទស កមពុ ជ េ យមនេគលបំណង យតៃមករ្រប្រពត ឹ របស់
រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុនជៃដគូ េហយ ី ែសងយល់ ិ ពីអនគតលទធភព ៃនផលចំណូលមកពីេ្របង នង ិ ធតុែរ។៉
េនកនុ ងរបយករណ៍េនះ Global
Witness ពនតយ ិ ិ េមល ករណីេផ ងៗ
កនុ ងវស័ ៏ ំពុងលូ តេឡង ិ យដក្រសង់ដក
របស់្របេទសកមពុ ជ េ
យមនេគល
បំណង យតៃម្លករ្រប្រពត្ត ឹ របស់
រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េហយ ិ នង ិ ្រកុមហ៊ុន
ជៃដគូ េហយ ែស្វងយល់ពអ ី នគត
លទធភព ៃនផលចំណូលមកពេី ្របង
នង ិ ធតុែរ ៉។
សមបទនស្រមប់ធនធនេនះឯង។ េនកែនង
ែដលធនធន្រតវបនែចករ ំែលកេ យពុករលួយ
េនះ េធីឲយខូចរូបភពពត ិ ៃនទីផ រ។ ធមម
េនះនំឲយមនករ
េ្របី្របស់ធនធន េ យរេប បដ៏មន ិ សូវមន្របសទធ ិ ិភព
េហយ ី បងកលទធផលអភវឌ ិ ន៍ដ៏មន ិ ល។ ករែចករ ំែលកធនធន
ក៏ផស់បូ ្ដរសភពករណ៍នេយបយផងែដរ។ ផលចំណូល
ែដលរកបន មកពក ឹ ី រែចករ ំែលកខុសឆគងេនះ បនព្រងង
ំ ជហរ នង ិ ករមន ិ ទទួលេទសៃពរ ៍ ៃនពួកវរជន េហយ ី បន
19
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ្របអប់ទី ២ | ករវនេយគ េលដធ ់ ញច ឹង! ិ ិ ី ី្ល េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ – ដូចជករប្លនអ “ករបេណញ េចញននេពលថមីេនះ មនលកណៈ ្រសេដ ងគន គរួ ឲយ ្ដ ខ
អ្វីេឡយ។ លទធផល គឺថករចប់ក្ដប់ដីគឺជេដម ៏ ំបំផុតមួយ ៃនករ េហតុដធ
ំ ិ កែនង ័ ម បេង រទក ឧសន េចញ ន នង ធ ុ វញ ្ល បេណញ ្ដ ឹ ែភក ិ ែខល ហ៊ុ ព័ទជ
មនុស ប់ពន់នក់្រតូវបនបេណ្ដញេចញពីដីរបស់ខួ ្លន េរៀង ល់ឆន។ ំ
ំ ់ បលស កត់សគល។ ូ ៉ ិ ប ងប ក បតកម ុ ម ្រប
ប់ េ
ំ យក ំេភង ឆក់ ្ល ដបង
U.N. មន អក អក គ ុ ៃថងរះ េដមប ន សេងត ក សទ ធ នស ុ ន សេងត ក អងករ ឃត់ ិ ិម ី
័ ៌ េហយ យករណ៍ពតមន។ េនកង ន ូ៉ ិ នង ិ អក បលស ុ ន ករណីជេ្រចន
បំពនសទធ ភព្រក្រី ក េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ ិ ិមនុស នង ិ ករបេងកត ំ សកចច ជនួ ិ ករពរពលរដ្ឋកមពុ ជ ពីផល សមតថកចច ិ អនុវត្តករេដញេចញ 56
េ
អងគករ Human Rights Watch កត់សំគល់អំពក ី រេដញ្របជជនេ
េ
បងខត ិ បងខំ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ឆន ំ ២០០៦។
52
យ
55
្រកក់ៃនករអភវឌ ិ ន៍ពណជជ ិ កមម ពួក
មបញជពីអនកែដលកន់អំ
ចេសដ្ឋកចច ិ នង ិ
ជនរងេ្រគះ្រតូវបនបេណ្ដញេចញពផ នេយបយវញ។ ិ ី ទះ នង ិ ដីរបស់ខួ ្លន
ំ ល ឬមនច ំបច់ េដមប ំ គ ំ មកែហង ឬេ្របកមង ្ល ំ បងិត ខ បងខ្រជុ េដញ ិ ី ំ ្ល ្របជជនេចញ េហយ ផះ ទ របស់េគ។” បផញ
យ
យ
ថ ប័នរដ្ឋ ែដលទទួលភរកចច ំ – គក ិ ខងែផនកេ្រប្រ បស់កម្លង ឺ ងទ័ព កង
វុធហតថ ឬប៉ូលិ ស – ធមម
េ
យមន ឹ មុន ឬមន ឹ មុនេ ិ សូ វឲយដង ិ ឲយដង
ះ
យមន ត្តធ រកយុ ិ ផ្ដល់ទីជ្រមកេផ ងឲយរស់េន េហយ មន ិ ផ្ដល់ផូ ្លវេដមប ី ិ ម៌ពត ិ
េឡយ។ មនករ យករណ៍ជេ្រចន ែដរ អំពីករគំ មកំែហង ករបន្លច ករ េ្របក ំ ្រជុល នង ម្លង ិ ករដុតផទះ។
ំ ច ្របេទសកមពុ ជកំពុងស៊ូរងជង ឺ ប់ហូតដ។ ី រ ងឆន ំ
១៩៩៣ នង បន្របគល់សមបទន ិ ១៩៩៩ រ ្ឋ ភបល ិ
ដីេសដ្ឋកចច ៏ េងកត ិ ស្រមប់្របែហលមួយភគបី ៃនដីដប
ផលេ្រចន បំផុតរបស់្របេទស ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍
ពណជជ ិ កមម េ
យ្រកុមហ៊ុនឯកជន។
53
ង ំ ព្រី គេនះ
មក រ ្ឋ ភបល េនែតបន្តែចកសមបទនដយ ី ៉ ងរហ័ស។ ិ រ ្ឋ ភបល របស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន បនបរច ិ ិ ច គដីែ្រស
យ៉ងធំសេមបម នង ិ ដីឡូត៍កនុ ងទី្រកុង ែដលឥឡវូេនះ
សរុបមកគឺ ៤៥ ភគរយៃនដីរបស់្របេទសកមពុ ជ។ អនកវនេយគ ្រតូវបនផ្ដល់អ្រ ិ ិ
ពនធ
រ។ ធមម
ៃថ្លដស ៏ ទធ នង ិ កររួច
អនកែដលរស់េនេលដីេនះ្រ
បនផ្ដល់្របេយជន៍ដស ៏ ទធតច ិ ជង េ ពួកេគ្រតូវបនេដញេចញពីដីេ
54
ប់ ្រតូវ
យជេរឿយៗ
យបងខំ េ
យមន ិ សង
ករបេណ្ដញ្របជជន៖ ន្រពក ឹ ៃថងទី ២០ ែខេម
ឆន ំ ២០០៧ សមជក ិ កង
វុធហតថ ប៉ូលិ ស នង ិ កងេយធពលេខមរភូមន ិ ទ
ចំនួន ១៥០ នក់ បនមកដល់្រកុមទី ៦ េនកនុ ងសងកត់មត្ត ្រប ិ ភព ្រកុង្រពះសហនុ ី ឧសម័នបេង្ហ រទក ឹ ែភនក។ បនទប់មក ពួកេគបនបេណ្ដញ ១០៥ ្រគ
ប់េ
57
ំ ឆក់ ែខល នង យកំេភ្លង ដបង ិ
រេចញពភ ី ូមេិ នះ។
20
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
iii
iii
េ
យ
រករខ្វះតម្លភព េនកនុ ងវស័ ិ យ
ដូេចនះ ែផនទីេនះគឺជករប៉ន់
ម នអំពី
ជវកមម ែរ ៉នបចចុ បបនន Global Witness មន ី ិ
ថ នភពៃនវស័ ិ យ
ជវកមម ែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ ី
ចបញជក់ពី
ថ នភពផ្លូ វចបប់ ឬ្របតបត្ត ិ ិករ ៃនសមបទនទំងអស់េនះបនេទ។
មករេចះដង ឹ ល្អបំផុតរបស់ Global Witness េនកនុ ងេដម ឆន ំ ២០០៩។
22
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
23
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ំ កទី ២ ជពូ
ជវកមម ែរ ៉ ី
ដល់សព្វៃថងេនះ ឧស ហកមមែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ បនអភវឌ ិ
ែដលអនកេសុ បអេងកតរបស់ Global Witness បនសទងេ់ មល េន
េ
កនុ ងេខត្តសឹ ទងែ្រតង ្រពះវ ិ
យសមងត់ មនសូ វមនអនក ិ
ចប់ រមមណ៍េទ។ ក៏បែុ៉ ន្ត
ជវកមម ែរ ៉មនលទធភពស្រមប់ករប៉ះពល់យ៉ងធំ េទេល ី េសដ្ឋកចច ិ សងគម នង ិ បរ ិ ថ ន ែដលកន្លងមក្រតូវបន្រពេងយ កេន្តយ មន ិ យកចត្ត ិ ទុក
ធនែរ ៉ ែដល្រតូវបន្របគល់េ
ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធន ងេល
ព័តម ៌ នព្រី បភពេដម នង ឹ ថ ិ ្របភពបនទប់បន ំ បនឲយដង ជញប័ណ្ណែស្វងរុករកធន
ធនែរ ៉ ស្រមប់ជង ១០០ កែន្លង ពសេពញ្របេទស េហយ ំ េនះ េមល ដេណរករ េកន េទ ចប់េផ្ដម េលប ន។ Global Witness ដង ឹ អំពី
ជវកមម ធនធនែរ ៉ចំនន ួ ២១ សន្លក ី ឹ 58 ែដលបនែចកេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។ ្រកសួ ងមនសមតថកចច ិ
ជញប័ណ្ណ
េហយ ៌ នឲយ នង ិ ្រកុមហ៊ុន មន ិ សូ វេបក ព័តម ករែចក
ជញប័ណ្ណទំងេនះេ
ធរណជនដង ឹ អំពី
ះ។
Global Witness បនេទដល់កែន្លងេធ្វ
មនេសចក្ដី យករណ៍ អំពីករណីគំ មកំែហងអនក្រសុកែដរ។ េនកនុ ងករណីទំងអស់េនះ គមនករយល់្រពមេ ករ្រជបដង ឹ មុន ពីអនក្រសុកទំងេនះេ
ជវកមម ែរ ៉មួយចំនន ួ េន ី យផទល់
ែភនក។ អនកេសុ បអេងកតរបស់េយង បនរកេឃញ ភស្តុ
ងថ ដូច
ជវស័ ុ ករកន់កប់ ឬ្រគប់្រគងៃន្រកុមហ៊ុន ិ យៃ្រពេឈព ម ី ន ជវកមម ែរ ៉ទំងេនះ សថិ តេនកនុ ងៃដៃនពួកវរជនៃនរបប្រគប់្រគង ី
ំ េពញ ជវកមម ែរ ៉ទំងេនះចប់េផ្ដម ី ដេណរករ
េលញ គប ុ គលទំងេនះឯង ែដលនង ឺ គ ឹ ទទួលផល្របេយជន៍ខង ផ្លូវហរញញ ិ វតថុ ។
យេសរ ី េ
យ
ះ។
រ ្ឋ ភបល ្របេទសកមពុ ជបនសេ្រមចចត្ត ឲយ ិ េដមប ី ិ
ជវកមម ែរ ៉មន ី
ទភព ជងេសចក្ដ្រី តូវករ នង ិ ិ កចច ិ ករពរៃនបរ ិ ថ ន។ នន ុ មន ិ ន ករបចចុ បបនន តំបន់ែដលពីមន ិ ទន់មនអនក
ម
ផ ងេ្របង
ែស្វងរុករងធនធនេនេឡយ េនកនុ ងតំបន់ជរួ ភន្រំ ក ៉ ញ ៃ្រពឡង់ នង ិ ែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភន្រំ កេ
ប េនះនង ឹ ្រតូវបនេធ្វឲ យខូចខត
៍ េនកនុ ងចំេ ឬបំផិ្លចបំផ្លញជអចៃិ ន្តយ។ ២៣ តំបន់របស់្របេទសកមពុ ជ មនយ៉ងេ ែដលមនសកមមភព
កនុ ងឆន ំ ២០០៨ េដមប ែរ ៉ េ េឃញ ី ី ករអភវឌ ិ ន៍ ជវកមម
្របេទស។ េបស ិ នជ
មចស់ទទួល្របេយជន៍ ៃន្រកុមហ៊ុនែដលពក់ពន ័ ធកុ នងសកមមភព ជវកមម ែរ ៉។ េនកែន្លងខ្លះ ដ្រី តូវបនរប ី ឹ អូសពអ ី នក្រសុក េហយ
យរ ្ឋ ភបល។ សំ ិ
រ ្ឋ ភបល ្របេទសកមពុ ជ បន្របគល់ ិ
ត់។ េនកនុ ងករណីេផ ង
េទៀតមួយចំនន ួ មនេគ យករណ៍ថ សមជក ិ ៃន RCAF ជ
ក់ ជទូេទ។
Global Witness បនចង្រកងបញជ ី ៃន
រ នង ិ េពធ
ជវកមម ែរ ៉្របេភទ ី
មតំបន់ករពរទំង ច
ស់ ៦ តំបន់
មួយ កំពុងែតេកត
iv េឡង េនកនុ ងែខ ្រពំែដនតំបន់។ េនេពលែដល
ជវកមម ែរ ៉ទំង ី
ំ យ៉ងេពញេលញ េហយ េនះ ចប់េផ្ដមដេណរករ ផ្លូ វ្រតូវបនឆករ េទកន់កែន្លងទំងេនះ តំបន់ធំេធង ៃនៃ្រពេឈែ ដលពម ី ន ិ គមន អនក
ប៉ះពល់េ
ះ នង ស៊ ឹ ្រតូវបនេបក េឡង េដមប ី ូ រងករគំ ម
កំែហងេផ ងៗេទៀត ដូចជករកប់ៃ្រពេឈខ ុសចបប់ នង ិ ករ សម្លប់សត្វៃ្រពខុសចបប់ជេដម។ ែផនកដូចតេទេនះ ផ្ដល់ពត ័ ម ៌ នបែនថម េដមប គំ ី ្រទករសននិ ្ឋ ន ទំងេនះ។
មនករពក់ពន ័ ធកងេយធកន់ែតេ្រចន ិ យ េឡង េនកនុ ងវស័ ជវកមម ែរ ៉ េ ី កនុ ងករយម
យសមជក ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ ិ ចូលរួម ជវកមម ែរ ៉្របំកែន្លង េនកនុ ងចំេ ី
ម្របំមយ ួ កែន្លង
iv
តំបន់អភរក ី យ តំបន់េ្រប្របស់េ្រចន ិ ទំងេនះ គ៖ ឺ ឧទយនជតិវរៈជ័ យ៉ង
សំ ឡូត េហយ ំ ៉ ល់ ភនេំ ព្រជ ភនស ំ ំ កុះ នង នង ិ ែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនឱ ិ ពម្រកេ
ប។
24
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ករ
“រដ្ឋ្រតូវរក ករពរបរ ិ ទ ដធ ី ី្ល ទក ឹ
ចបប់សព ្ដី ក ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ ី ី រ្រគប់្រគង នង ិ ករេធី ជវកមម
ៃនេភគ្រទពយធមជត ថ ន នង ុ ម ិ តលយភព ិ
េហយ ្រតូវចត់ែចងឲយមនែផនករចបស់ ជ
ជញប័ណ្ណេដមប ខួ ី ង?
ក់ក្រមត ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ី ិ េល ជវកមម
កស ខយល់ ភគព ូ ភ
់ ស់ កង មន ុ ន ករ្រគប្រគង
័ េអកឡស ស ្ត ្របពន ធ ូ ូ ុ ី ែរ ៉
ទី ៥៩ ៃនរដ្ឋធមមនុញញ្របេទសកមពុ ជ
បេុ ៉
ករកធតុ ែរ ៉
កមពុ ជ (CDC) ស្រមប់សមបទនែរ។៉ ្រកបខណចបប់ ស្រមប់
សន៍របស់ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល
េឆ្លយ ដ៏តង ិ ិ យែរ ៉ េទកន់ NGO ែដលសូ មវធនករ ឹ រង ឹ ជង កនុ ងករ្រគប់្រគងវស័ ២០០៨។59
េនេ្រកមរដ្ឋធមមនុញញរបស់្របេទសកមពុ ជ ធនធនែរទំ ៉ ងអស់ គឺ 60 ជ្រទពយរបស់រដ្ឋ េហយ ី ្រតវបន្រគប់្រគងេ យចបប់។ ចបប់ ស្ដីពក ី រ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជីវកមមធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១
េហយ ី នង ិ ចបប់ស្ដីពីកចច ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង ិ ករ្រគប់្រគងធនធន
ធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦ គជ ឺ េគលនេយបយ ែដលគួរគបបជ ី
មូល ្ឋ នែដលករែសងរុករកធតុែរទំ ៉ ងអស់ េនកនុ ង្របេទស
កមពុ ជសំ ងេលីេនះ។ េនកនុ ង្របព័នធចបប់របស់្របេទសកមពុ ជ
v ចបប់្រតវបនអធបបយ បែនថម េ យអនុ្រកតយ ិ ឹ នង ិ ្របកស ែដល
ផ្ដល់េសចក្ដល ី ទ ី ំអត ិ បែនថម អំពទ ី ្រមង់ែបបបទ េដមប ី ទួល 61 សមបទនែរ។៉ ឯក រទំងេនះមន ់ ូនឲយ ិ បនផ្ដលជ សំេ
ៃនអនុ្រកតយ ឹ នង ិ ្របកសខះៗ។ ឯក
រទំងេនះ
រេប បែដល្រកមហ៊ុនទំងេនះទទួលសមបទន គឺមន ិ ចបស់
ស់
េទ ប៉ុែនបុគគលក ិ មនក់របស់ MIME បនអះ ងថ ករសេ្រមចចត ិ
្រតវបនេធេី ឡង ី េនកនុ ងករ្របជុំថនក់ខពស់ រ ងម នី MIME នង ិ 63 ម នី CDC។ េ្រកពីភព្រសពច្រសពល ិ ិ អំពរី េប ប្របគល់
មករ យករណ៍របស់កែសត Cambodia Daily ៃថងទី ២៥ ែខវចឆ ិ ក ិ ឆន ំ
ធរណជនេមល ី េទ ក៏បុ៉ែន Global Witness បនទទួល
ថ ប័នមនសមតថកចច ិ េនះ ្រតវ
កនុ ង្របេទសកមពុ ជ ក៏្រតវែត ក់ពកយសុដ ំ ល់្រកម្របក ឹ អភវឌ ិ ន៍
ះ។”
្រប
េហយ ី ែី ចក ជញប័ណែសងរុករក ឬេធី ជវកមម ី ី មនភរកចច ិ េដមប
បនចត់ទុកថ ជ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល 62 (MIME)។ ក៏បុែ៉ ន ្រកមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់េធ្រី បតបតករ ិ ិ េន
អនផល ៃ្រពេឈពពក ឆ ុ ួ សត្វៃ្រព មចជត ិ ធនធនជលផល”
៊ុ ្រគន់ែតេដរកង “្រកុមហន ួ ដខ ្ល េដមប ី ះ ី ខង ុ ន ៃ្រព េហយ
ថ ប័នមនសមតថកចច ៉ ងេនះ ិ ' ្រតវ្រគប់្រគងធនធនែរទំ
ធនធនែរ។៉ េនេពលបចចុ បបននេនះ
័ ម ថម នង ថមពល េ្របងកត នង ិ ឧសន ិ ខ ច់ តបង ិ ូ ថម ៃ្រពេឈ នង
ម្រ
ែចងថ '
សមបទន ក៏ មន ិ ចបស់ែដរថ េតស ី មបទនទំងេនះ្រតវបនេ្របី
យ៉ងដូចេម្ដច អនក
្រគប់្រគង េហយ ទក់ទងនង ី ឹ
ជញប័ណ
ធនធនែរយ ៉ ៉ ងដូចេម្ដចេនះេទ។ េនេពលបចចុ បបននេនះ សមបទន
ែរ្រតវបន្របគល់ ៉ េនកនុ ង ឬមុន ដំ
ក់កលែសងរុករក ពម ី ុន
កចច ៉ ះហតថេលខ។ ដី ិ ្រពមេ្រព ងដកយកធនធនែរ្រតវបនចុ
សមបទនមួយចំនន ួ េ្រចន ំ ំេលស ំ តបរម ែដល ី មនទំហធ ី ពទ ី ំហអ ិ 64 កំណត់ មចបប់។
អនក
ជមចស់ដ? ី
កងះែដលគួរឲយ្រពយបរមភបំផុតមួយ េនកនុ ងក្រមងចបប់សី្ដ
ជវកមម ែរ ៉ គជ ជួយអនកែដល្រតវបនបេណ្ដញ ិ ី ឺ ករខះវធនករ
េចញពដ ី ីធី េ យ
រ្របតបតករ ិ ិ ធនធនែរ។៉ ចបប់ែចងថ មុន
សមបទនក ចចូលេទកនុ ងដីែដលជកមមសទធ ី ែី សង ិ ិ ឯ ិ កជន េដមប
ច
ទញយក ពី http://www.globalwitness.org/
media_library_detail.php/691/en/cambodia_mining_legi
រុករក ឬជក ី យកធនធនែរ ៉ សមបទនក ិ ្រតវែតទូទត់សង 'មចស់ 65 កមមសទធ ី ី' ស្រមប់ករខូចខតែដលេកត ិ ដ ិ ធ ី មនេនេលដ ី ីធ។ ី
់ ចបប់ស្ដីពីករ slation បន។ Global Witness ខល់ខយ្រតងថ ្រគប់្រគងធតុែរ ៉ គេឺ ខ យ មន ិ េទ ងទត់ មនចេនះធំ េហយ ី
រដ្ឋម ន្តីខងែរ ៉ ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម (េនកនុ ងរូបថត)
អនុវតេ យមន ិ សូវបនលេទ។
ភរកចច ែចក ិ េដមប ី
ជញប័ណ្ណ
របស់ឯកឧត្ដម េ
ំ កជទវ ជ េខង
66
មន
ជវកមម ែរ ៉ េនកនុ ង្របេទស ី
ំ ឹ ថ ភរយ កមពុ ជ។ Global Witness បនទទួលដណង ិ
v
អនុ្រកតយ ័ េ ឹ គឺ្រតូវបនអនុមត
យ្រកុម្របក ឹ រដ្ឋម ន្តី េហយ ចុះហតថេលខេ
អគគនយករដ្ឋម ន្ត។ ី អនុ្រកតយ ឹ ្រតូវែតសម្រសបយ៉ងតង ឹ រង ឹ ជមួយនង ឹ ចបប់
េយង។ ្របកស គឺជករសេ្រមចចត្ត ិ េ ហតថេលខេ
យ
យ្រកសួ ងមួយ ឬ្រកសួ ងេ្រចន ែដលចុះ
យរដ្ឋម ន្តម ី នសមតថកចច ិ ។ េសចក្ដី្របកស ្រតូវែតសម្រសបនង ឹ
្របេយជន៍ ៃនករ ្ឋ ន េនកនុ ងេខត្តេពធ អនកមនអំ
ត់ ្របេទសកមពុ ជ។ េ
67
គឺជមចស់ ទទួល
ជវកមម ែរ ៉ យ៉ងតច ី ិ
ស់មយ ួ កែន្លង
ំ ្រតូវបនេគ យករណ៍ថ ជ កជទវ
ំ ិ នង ចេ្រចន ឹ ថ ជមនុស ជនត េហយ ្រតូវបនេគដង ឹ េ
68
ំ កជទវ
ប៊ន ុ ៉ នី ែដលជភរយ ិ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន។
រដ្ឋធមមនុញញ ្រពមទំងចបប់ ឬអនុ្រកតយ ឹ េយង។ (http://cambodia.ohchr.org /klc_pages/klc_english.htm)
25
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស មចស់កមមសទធ សំេ េទអនកែដលមនប័ណ ិ ដ ិ ីធីឯកជន នយយ ិ
កមមសទធ ី េ យ ិ ិ េនកនុ ងបញជ ីសុរេយ ិ ដ។ ដ៏ម
ំ ធំេធង េនកនុ ងជនន់ ែខមរ្រកហម ្រគ
រមនករផស់ទីកែនង រភគេ្រចន ី េនកនុ ង
្របេទសកមពុ ជ មន ិ មនប័ណកមមសទធ ិ ិ្រសបចបប់ ស្រមប់ដីធី
ែដលេគរស់េនេនះេទ។ ដូេចនះ ពួកេគមនកចច ិ ករពរតច ិ តួច
ស់ ពស ី កមមភពនៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់ែសងរុករកេនេលដ ី ី
ធី ែដលពួកេគពង របស់ខួ ន។ ី ជ ី ឹ ពក់ េដមប ី វភព
69
មករពត ិ
អនកែដលគមនប័ណកមមសទធ ី ិ ្រិ សបចបប់ ឬកមមសទធ ិ ិជនជតិេដម
ភគតច ិ េនគួរែតគបបទ ី ទួលកចច ិ ករពរ េ យ
ររ ្ឋ ភបល ិ
កមពុ ជបនអនុម័តកចច ិ ្រពមេ្រព ងអនរជតិ ស្ដព ី ីសទធ ិ ិេសដ្ឋកចច ិ
សងគម នង ិ វបបធម៌ (ICESCR) ែដលមនរួមទំងកតពកចច ិ េគរព សទធ ី ម ិ រិ បស់ពលរដ្ឋ េដមប ី នផទះសែមបងលមម្រគប់្រគន់ េហយ ី
មឃត់ចំេពះករបំផញដីធី ែដលចំបច់េដមប ី ច ី ិ ី ញច ិ ឹមជវត។
ក៏បុ៉ែន ដូចបនេឃញ ី ជេ្រចន ី ដងពម ី ុនេហយ ី
ថ ប័នរដ្ឋែដល
មនភរកចច ិ ខងែផនកករអនុវតកចច ិ ្រពមេ្រព ងទំងេនះ ជេរ យៗ បន្រពេងយ ិ ង ន ចំេពះកចច ី កេនយ ី េហយ ី េធីវទធ ិ ្រពមេ្រព ងទំង
េនះ (សូមេមល ី ្របអប់ទី ១, ២, ៥ និង ៦)។
មន ឹ អីេ ិ ដង
ះអំពី្រកមហ៊ុនេនះ េ យ
ររដ្ឋរក ព័ត៌មនេនះ
ជករសមងត់។ ផទុ យេទវញ ិ ចបប់បរ ិ ថ នែចងថ របស់
មករេសនីសុំ
ធរណជន ្រកសួងបរ ិ ថ ន (MoE) ្រតវផ្ដល់ព័ត៌មនស្ដី
ពី 'សកមមភព' ៃន្រកមហ៊ុន
ទក ឹ ចត ិ ករចូលរួមរបស់
មួយ មសំេណី េហយ ី ្រតវេលក ី
ធរណជន េនកនុ ងកចច ិ ករពរបរ ិ ថ ន
71 នង ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជត។ ិ
តំបន់អភរក ិ គម ឺ ន ិ ែមនបំពន់អត់បនេនះេទ”“
“្រប
សន៍របស់ឯកឧត្ដម...
្ដ ប់េទ ដូចជមនអតថន័យថ កចច ិ
ខំ្របង នង ឹ ែ្របងទំងអស់ ែដលរ ្ឋ ភបល ិ ិ អងគករអភរក ិ បនេធី កនងមក ្របែហលជអត់បន្របេយជន៍េ
ះ។”
សំដីដក្រសងេ់ ចញពីសំបុ្រតរួម មកពី NGO មួយចំនន ួ ចុះៃថងទី 72 ៣១ ែខតុ (សូមេមល ី ខងេ្រកម)។ ចបប់សព ែរ ៉ គក ី ី្ដ ី ជវកមម ឺ ន់ែត្រសពច្រសពល ិ ិ េនេពលទក់ទង នង ជវកមម ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ែដល្រតវបនចបប់កមពុ ជកំណត់ជ ី ឹ តំបន់ 'ករពរ' េ យ
រតៃមអភរក នង ិ ិ ភពសមបរណ ូ ៍ ែបបសត
នង ំ េនះ។ ឹ រុកខជតិ េនកនុ ងតំបន់ទង
ករផ្ដល់ពត ័ ម ៌ ន តំរូវករផវូចបប់ ស្ដព ិ យ ី ល ី ទធភពេមល ី ព័ត៌មន េនកនុ ងវស័
ឧស ហកមមែររបស់ ៉ ្របេទសកមពុ ជ គឺសុ មគ
មញ
ស់។ ចបប់
ស្ដព ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ ែចង ី ី ីករ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជវកមម
េ យជក់ែស្ដងថ ្រគប់លខត ិ ិ េសនស ី ុំ របយករណ៍ ែផនករ នង ិ
ំ ឹ ស្ដព ែរ ៉ េនះ្រតវរក ជករសមងត់។70 លខត ី ី ី ជវកមម ិ ិ ជូនដណង េនះមនន័យថ
់ ីធីែដលេគរស់េន េទកន់្រកមហ៊ុនមួយែដលេគ ចបត់បងដ
មករពត ិ កងះតមភព្រតវបនរួមបញចូ លេន
តំបន់ករពរទំង ២៣ តំបន់របស់្របេទសកមពុ ជ ្រតវបនបេងកត ី
េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៣ េ យ ជ្រកតយ។ រួមគន តំបន់ទង ំ េនះមនៃផទ ឹ
ដីសរុបជង ៣២.២៨៩ គ.ម. ្រក
។73 នយក ្ឋ នករពរ
នង ិ អភរក ិ ធមមជតិ េនកនុ ង MoE គឺជ 74 ពនតយ ំ េនះ។ ិ ិ តំបន់ទង
ថ ប័នែដលមននម្រតត
កនុ ង្រកបខណចបប់ េហយ ី េនះេធីឲយមនលទធភពថ ពលរដ្ឋែខមរ
័ ត ំ ់ រពរ] េយង ំ ី សកនពល “េនេពលែដលេយង ក ៃនធនធន ក [្របពន ធ បន ្ដ ុ ឹ អព បនបេងត មន ិ បនដង
ំញ ទល ធមជត ម ួ ិរបស់េយង ្រទពយមនតៃមរ្ល បស់េយង េទ... េបខ ុទ ំ ់សូ ល ជតបន ន ្របសន ិ េបេយង
េតេយង ្រប
ចេធ្វ
ចរកបនមយ ួ ពន់
ជវកម ប ម ន ប់ ី
នដុ
នដុ
្ល រ េ
៉ េកត ្ល រេនះេមច ?”
ំ ់េនះ ែដល នវូតបន គ ល់ ករអភរក ិ យ
រ
៉ ជវកម ែម រេនទ ី ីេនះ
សន៍របស់រដ្ឋម ន្ត្រី កសួ ងបរ ិ ថ ន ឯកឧត្ដម ម៉ក ុ ម៉េរ ៉ត ដក្រសង់េនកនុ ងអតថបទកែសត Cambodia Daily មនចំណងេជង
‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’ [តំបន់អភរក គឺមន ិ ិ ែមនបំពន់អត់បនេនះេទ ្រប
សន៍របស់រដ្ឋម ន្តី]។
75
26
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ចបប់ថមីែចងឲយតំបន់ករពរនមួ ី យៗ ្រតវ
បនែបងែចកជតំបន់្រគប់្រគងបួន្របេភទ៖
តំបន់សូ នល តំបន់អភរក តំបន់េ្រប្រី បស់ ិ
េ យចរភព នង ី ិ តំបន់សហគមន៍។ េន
ំ ង េ្រកមចបប់េនះ តំបន់ករពរនមួ ី យៗ ដបូ ំ ី រករែបងែចកទក ្រតវអនុវតដេណ ឹ ដីេទជ
តំបន់្រគប់្រគង បនទប់មក ចអនុញញតឲយ
សកមមភពយកែរេកត ៉ ី េឡង ី បន ប៉ុែនបន
ែតេនកនុ ងតំបន់្រគប់្រគង ែដល្រតវបន
ៃ្រពេឈ ែដលបនរួចខ្លួនពីករកប់េឈ ខុសចបប់ ឥឡវូេនះ្របឈមមុខនឹងេ្រគះថនក់ មកពី ិ សកមមភព ជីវកមមែរ ៉វញ
េនកនុ ងែខសី
ឆន ំ ២០០៦ ្របកសស្ដព ី ីតំបន់ករពរ ឆន ំ
១៩៩៤ – ែដលេនេ្រកមចបប់េនះ
ជវកមម ែរ្រតវបន ៉ ី
ម
ឃត់េនកនុ ងតំបន់ករពរកនងមក – ្រតវបនទុកជេមឃៈ យ៉ង 76 សមងត់។ េ យ រចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង ី ិ ករេធី ជវកមម
ធនធនែរ ៉ ឆន ំ ២០០១ មន ិ បន
តំបន់ទង ំ េនះ េ យជក់
មឃត់ ជីវកមមែរ ៉ េនកនុ ង
ក់េទ តំបន់ករពររបស់្របេទស 77 កមពុ ជ កំពុងសថត ិ កនុ ង ថ នភព្រសពច្រសពល។ ិ ិ
សមតថកចច ិ ទំង
កំណត់ជ ‘តំបន់េ្រប្រី បស់េ យចរភព ’ ី 81 ប៉ុេ ះ។ េ្រកយពីករពេ្រគះ ជមួយ ិ
្រកសួង
ជញធរ នង ិ សហគមន៍ដ៏មន
យ រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ ចអនុញញតឲយមន ិ
សកមមភពអភវឌ េនកនុ ងតំបន់េនះបន ប៉ុែន ិ ិ ិ ន៍ នង ិ វនេយគ 82 ឲយែតបន្រសប មសំេណីពី MoE ប៉ុេ ះ។ ក៏បុែ៉ ន ករពភក អំពីអតថន័យបក្រ ិ ្រតវបនកយជេរ ងអរូបែី តប៉ុេ
យៃនចបប់េនះ េមល ី េទ
ះេ យ
រកចច ិ កររបស់
រ ្ឋ ភបល។ បនទប់ពីករអនុម័តចបប់េនះភម រ ្ឋ ភបល បន ិ ិ ្របគល់សទធ ួ េនកនុ ងតំបន់ ិ ែិ សងរុករកឲយ្រកមហ៊ុនែរមួ៉ យចំនន
ករខះកចច ែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ករពរ េនះ ី ិ ករពរផវូចបប់ពី ជវកមម
ករពរភនំ្រក ៉ ញ នង ី ័ – ខះេនកនុ ងតំបន់្រគប់ ិ ឧទយនជតិវរៈជយ
២០០៦ នង ិ ែខមក ឆន ំ ២០០៨ Global Witness បនសេងកត
េនកនុ ងករណីទំងេនះភគេ្រចន ជមួយ MoE េទ ី គមនករពេ្រគះ ិ
្រតវបនេគេឆ តឱកសយ៉ងឆប់រហ័ស េហយ ី រ ងែខសី
ឆន ំ
េឃញ ី នូវករចប់េផ្ដីមៃន្របតបតករ ិ ិ ធនធនែរ ៉ េនកនុ ងតំបន់ 78 ករពរចំនន ួ ្របំតំបន់ របស់្របេទសកមពុ ជ។ ថ នភពេនះធងន់ ជពេសស េនកនុ ងេខតមណលគរី ី តំបន់មួយែដលមនៃ្រពេឈ ី ិ េ្រចន ី េនទស ិ ខងឦ
ន ៃន្របេទសកមពុ ជ ែដលេនទេី នះ
មនករែចកសមបទនែរចំ៉ នន ួ េ្រចន ៃផទដី ២៨២.៧០០ ី េហយ។ ី
ហ.ត. ៃនដីសមបទនែរទំ ៉ ងេនះ សថត ិ េនកនុ ងតំបន់ករពរ – គឺ ២១ ភគរយៃនៃផទដីសរុប ៃនតំបន់ករពរទំងអស់របស់េខត 79 េនះ។
ភពសមុ គ ម ញអំពី ថ នភពៃនតំបន់ករពរ គួរ
ស់ែត្រតវ
្រគង ែដលពម ី ុន្រតវបនកំណត់ជតំបន់សូ នល ៃនតំបន់ករពរ។
េហយ ែរ ៉ េនកនុ ង ឹ អំពីែផនករេធី ជវកមម ី ី ្រកសួងេនះមន ិ បនដង 83 តំបន់ទង ំ េនះេទ។
េនេពលេរ ងេនះ ្រតវបនេគេលក ី េឡង ី និយយ េនកនុ ងករ្របជុំ រ ងអនកវស័ ែរ ៉ NGO នង ិ យ ជវកមម ី ិ MoE េនកនុ ងែខធនូ ឆន ំ
២០០៧ អងគករែដលមនករខល់ខយ្រតវបន្របប់ថ ែផនករ ជតិ ស្ដព ិ យធនធនែរ ៉ នង ី មុន ី ក ី រអភវឌ ិ ន៍វស័ ឹ ្រតវបនបេងកត
សន ិ េហយ ី មនែតេ្រកយពីេនះប៉ុេ សេ្រមចចត ិ អំពី េតត ី ំបន់
ះ េទប ី នង ឹ មនករ
ខះ ែដល្រតវកំណត់ជតំបន់ែដល 84 ចមនសកមមភពពណជជ ពកយមយ៉ងេទ ត ិ កមមបន។ នយយ ិ
បនេធីឲយចបស់េឡង ី េ យចបប់តំបន់ករពរថមី ែដល្រតវបន
ករែបងែចកតំបន់ករពរនង ឹ សំ ងេលក ី
នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ' របស់ធនគរពភពេ ិ
មន ិ េទ។ េគលនេយបយេនះ កំពុងែតប៉ះពល់ ិ ែមនផទុ យវញ
ំ យបេចចកេទសពី 'គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ នពនធ ី រះុ ិ េឡង ី េ យជនួ
្រតវបនអនុម័តេនកនុ ងែខមក ឆន ំ ២០០៨។
80
ក េហយ ី ែដល
តៃមេសដ្ឋកចច ិ មន ិ
ែមនតៃមបរ ិ ថ នេទ េហយ ី សកមមភពនង ឹ កំណត់ករអនុវតចបប់
តំបន់ករពរសំខន់មយ ួ ចំនន ួ េហយ ី រួមទំង ប៉ុែនមន ិ កំណត់ ចំេពះឧទយនជតិវរៈជយ។ ី ័
27
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ្របអប់ទី ៣ | ករេធ្វ ជវកមម ែរ ៉ េនកនុ ងឧទយនជតវិ រៈជ័ ី យ ី េទះបីតំបន់ករពរទំង េ
យ
យរបស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនចុះអន់ថយយ៉ងខ្លង ំ
រករកប់ៃ្រពេឈខ ៉ ម នឆនក ំ ន្លងមកេនះក៏េ ុសចបប់ អស់បុន
យ ក៏តំបន់
ករពររបស់្របេទសកមពុ ជ េនែតមនតៃម្លបរ ិ ថ នយ៉ងខពស់េនេឡយ។ មន ំ កសត្វតំ ជពូ
vi
ង ចំនួនេ្រចន
ថនកសត្វ ្រតី នង ិ ិ សត្វ
េគនយឯ ៍ េទៀតៗ ទំងអស់។ េ
យទទួល
85
ំ ក ជង្របេទស ច់ពូជ ជេ្រចន ជពូ
គ ល់េហតុករណ៍េនះ ធនគរពភពេ ិ
រ ្ឋ ភបល បន្របគល់សិ ទធិែស្វងរុករក ស្រមប់ៃផទដីទំហំ ១.៨០០ គ.ម. ្រក ិ
៥៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវិ រៈជ័ ី យ េទ្រកុមហ៊ុនអូ
ក បនសហករ
យ្របសទធ េ ិ ភ ិ ពកន់ែតេ្រចន េឡង។
ថគេ្រមង្រគប់
្រគងជវៈចំ ី រះុ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ ឬ BPAMP គេ្រមងេនះមនេគលបំណង នង ិ ិភព ែដលសំ ឹ 'អភវឌ ិ ្របព័នធតំបន់ករពរ្របចំជតិ ដ៏មន្របសទធ ែបបបទមួយ្រកុមដ៏េទៀងទត់ េហយ ជក់
ហរញញ ិ វតថុ នង ិ
ន ែដលឧបតថមភភគេ្រចន េ
US$៥ អំេ
គ ល់េទ េឈមះថ Indochine Resources [ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន]។
ទំហំ ៣.៣២៥ គ.ម. ្រក ឦ
ក។
86
ក េហយ
ក់ ស្រមប់ BPAMP គឺឧទយនជតិវរៈជ័ ី យ តំបន់ករពរ េនកនុ ងេខត្តរតនគរី ី នង ិ សទឹ ងែ្រតង េនកនុ ងែផនកខង
ន ៃន្របេទសកមពុ ជ។ ឧទយនជតិវរៈជ័ ី យ មនសត្វ នង ិ រុកខជតិជេ្រចន មុខ
ស់ េ
ំ កសត្វតំ យមនជពូ
ំ ក ដូចជដរំ ី សុី េហយ ងជេ្រចន នង ិ ខ្លឃមុ ំ ជពូ
ំ កសត្វរងេ្រគះ េហយ ក៏ជមជឈ ្ឋ នស្រមប់ជពូ មជឈ ្ឋ នសត្វេ្រចន ែបបយ៉ង
ង ំ ពីៃ្រពេ
ច់ពូជ ដូចជសត្វលុ ង ម ជេដម។
87
ម ខពស់ េទ្របព័នធបរ ិ ថ នតំបន់ភនេំ នះ
បេងកតជេទសភពមួយដ៏មនជវៈចំ ឧទយនេនះ ក៏មនតៃម្លសំខន់ជ ី រះុ េ្រចន។
តំបន់ទី្របមូលទក។ ទក ឹ ឹ ពីឧទយនជតិហូរចូលទេន្ល
ន នង ិ កុង េហយ រួមជមួយ
្របព័នធទេន្លែ្រសពក េនះ ផ្ដល់ ២០ ភគរយៃនទក ឹ ែដលហូរកនុ ងទេន្លេមកុង។
88
មយ៉ងេទៀត តំបន់េនះមន្រកុមជនជតិភគតច ិ មួយចំនួន ែដលពង ឹ ពក់េលធនធន ៃនតំបន់វរៈជ័ ី យ េដមប ចញច ី ី ិ ឹ មជវភព។
89
ំ សករជទស់ ំ ជនួ េ ពភពេ ិ
កមនក់បនេឆ្លយតបេ
ផ យកមពុ ជ៖
91
ររ ្ឋ ភបល បន្រប្រពត្ត ិ ឹ យ៉ង្រទេគះ េទេល
កចច ិ ករៃនគេ្រមងរយៈេពល្របំឆន ំ នង ិ តៃម្ល US$៥
នេនះ អនកតំ
ងធនគរ
យេសចក្ដីែថ្លងដូចតេទេនះ េទកន់្របព័នធផ ព្វ
ករពភក មួយ ជមួយ្រកសួ ងបរ ិ ថ ន កនុ ងកចច បំ ិ ្របង ឹ ែ្របងេដមប ី ភ្លេឺ គលបំណងៃន ិ រ ្ឋ ភបល។ ” អនកតំ ិ
ងបនបែនថមថ “េយង យល់ថ
ជញប័ណ្ណែដលបន
បេញច ញឲយ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន ចំកត់ អនុញញតចំេពះករែស្វងរុករកធន
ធនែរ ៉ ប៉ុែន្តមនែមន ិ េផ្ដម
ជវកមម ធនធនែរ ៉េនះេទ។” ី
92
េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន បនចប់ ងសង់ទីចតយន្តេ
ភូគពភវទូ ិ េ
ះឧទធមភគច្រក េនកនុ ងឧទយនជតិវរៈជ័ ី យ េដមប ឲយ ី
ចចូលេទកនុ ងតំបន់ េហយ េធ្វែ ផនទរី កធនធនែរ ៉បន។ ចប់េផ្ដម
យ
រឧទយនជតិេនះ ្រតូវបនសំ គល់ជតំបន់មន
ខងបរ ិ ថ ន េហយ ្របក់ US$៥ ិ ិ មនករវនេយគ
93
រៈសំ ខន់ខពស់
ន េដមប រក ី តៃម្លេនះ
Global Witness មនករពបក កនុ ងករយល់អំពីមូលេហតុ ែដលរ ្ឋ ភបល បន ិ ិ
េ្រជស េរស េបក េដមប ី តំបន់េនះ ស្រមប់ករែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ េហយ មូលេហតុ
ែដលធនគរពភពេ ិ
កមន ិ បនេឆ្លយ តបេ
យតង ឹ រង ឹ ជង ចំេពះករគំ មកំែហង
ែដលេហតុករណ៍េនះបនបងក េទេលបូរណភពៃនគេ្រមង BPAMP។
ខងេល៖ បន្របគល់សិ ទធែិ ស្វងរុករក ស្រមប់ៃផទដទ ី ំហំ ១.៨០០ គ.ម. ្រក េនកនុ ងចុងឆន ំ ២០០៧ រ ្ឋ ភបល ិ
ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន
យ
– គឺ
្ត លីមយ ួ មន ិ សូ វមនអនក
“េយង ជមួយរ ្ឋ ភបល េហយ បនេលក េរឿងេនះេឡង នយយ ិ ិ បនចប់េផ្ដម
ស់ – អស់ថវក ិ ជត ិ
យ្របក់កមចព ី ធ ី នគរពភពេ ិ
យ្របក់ពីអងគករមូលនធ ិ ិបរ ិ ថ នពភពេ ិ
តំបន់យកចត្ត ិ ទុក
ងេលទ្រមង់
ក់េកបះកបយ ខងែផនកករ្រគប់្រគង
ថ ប័ន '។ គេ្រមង BPAMP មនទំហំធំ
90
ករ្របង ំ ្រសុង េនេពល កនុ ងឆន ំ ២០០៧ ឹ ែ្របងទំងអស់េនះ បនរងេ្រគះថនក់ទង
សុី
ជមួយរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ រ ងឆន ំ ២០០០ នង ី ិ ិ ២០០៧ េនកនុ ងគេ្រមងមួយ េដមប
្រគប់្រគងតំបន់ទង ំ េនះ េ
ស្ត
សហគមន៍ទង ំ បួនតំបន់ េហយ ចបប់សី ្ដពីតំបន់ករពរសហគមន៍។ នង ិ ករបេងកត
ំ ក ស់េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ មនជពូ
្ល បដ៏រងេ្រគះ
កចច យុទធ ិ កររបស់គេ្រមង BPAMP េនទីេនះ មនរួមទំងករបេងកត
្របំឆនេំ ដមប ជរុ ី ំ ញេទសចរណ៍បរ ិ ថ ន ករ្រពមេ្រព ងគនអំព្រី ពំែដនៃនតំបន់ករពរ
– គ៥ ី យ េទ្រកុមហ៊ុនអូ ឺ ៤ ភគរយ – ៃនឧទយនជតវិ រៈជ័ ខងេល
្ត លីមយ ួ េឈមះថ
្ដ ំ៖ សំ បុ្រតមួយពី្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល ជ្រមប្រកសួ ង
បរ ិ ថ នថ ្រកុមហ៊ុន ធនធនឥណូ ្ឌ សុី ន មនករអនុញញតេដមប ត ំ ល ្ឋ ន បេងក ជរំ មូ ី បក ី ែន្លង ស្រមប់ករែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ េនកនុ ងេខត្តរតនគរី ី នង ិ សទឹ ងែ្រតង ចុះៃថង
94
ទី ២៥
vi
ំ កសត្វតំ ជពូ
មួយ។ េ
ំ កសត្វមយ ង គឺជជពូ ួ ែដល្រតូវបនេ្រជស េរស ិ ជទូត សញញ ឬនម
យយកចត្ត ិ ទុក
ំ កសត្វមយ ក់ េហយ ួ េនះ សេ្រមចករអភរក ិ ៃនជពូ
ស៊ូ រងករគំ មកំែហងដូចគន – គឺ
ចចេ្រមន េឡង បនែដរ។
28
ថ នភ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
េទះបគ ី ម នករ យតៃម្លេហតុបះ៉ ពល់បរ ិ ថ ន ឬសងគម ស្រមប់ គេ្រមងេនះក៏េ យ ក៏ពត ័ ម ៌ នែដល ចរកបន ចង្អុ លបង្ហញនូវ ករផ្លស់បូ រ្ដ យ៉ងរហ័ស ៃនតំបន់ៃ្រពឡង់ នង ិ ទេន្លេមកុងខងេល ែដលជតំបន់ដង ៏ យរងេ្រគះថនក់ នង ិ សំខន់ស្រមប់បរ ិ ថ ន េទ ជតំបន់ឧស ហកមមមយ ួ ។ ផ្លូវចូលករ នអណូ ងែរ ៉ របស់្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ។ រហូតមកដល់ែខ ឧសភ ឆនំ ២០០៨ អណូ ងែរ ៉ែដកេនះ េនកនុងេខត្រពះវ ិ រ េមលេទ ្រតវបនកន់កប់ េ អំ កប់េ
យ្រកមហ៊ុនរបស់រដចិនមួយ ្រកមហ៊ុនដ៏មន
ចរបស់្របេទសកមពុជមួយ េហយនិង្រកមហ៊ុនមួយែដលកន់
យអគគេមបញ ជ ករៃនកងទ័ពកមពុជ នយឧតមេសនីយ៍ ប៉ុល
អណូ ្ដ ងែរ ៉ Rattanak Stone [ថមរី តនៈ] េនកនុ ងេខត្ត្រពះវ ិ
រ ្រតូវ
កនយឧត្ដមេសនយ៍ ុ ី ប៉ល
េរឿន អគគេមបញជករ ៃនកងទ័ពកមពុ ជ េហយ ជនយ អគគេសនធករ ធ ព្វផ យបនអះ ិ រួម។ របយករណ៍របស់្របព័នផ ងថ ្រកុមហ៊ុន ថមរី តនៈ បនបេងកត សហ្រគសរួម េនកនុ ងឆន ំ ២០០៥ ជមួយ្រកុមដ៏មនអំ
95 Company Ltd [្រកមហ៊ុនអភវឌ ិ ន៍ថមរតនៈកមពុ ជ ចំកត់] បន
ំ ង េនកនុ ងឆន ំ ២០០៥ េលចេឡង ឹ មុនដបូ ី ឲយ Global Witness ដង េនេពលែដលអនក យករណ៍ព័ត៌មន បនចប់េផ្ដីម យករណ៍
អំពី្របតបតករ ៉ េន្រពំែដនខងេជង ី យកែរែដក ី ៃនៃ្រពឡង់ ិ ិ ជក
ថមរតនៈ–អណូ ្ដ ងែរ ៉ ខននតក ិ ឺ ិ
បនេគេជឿថ ជកមមសិទធរិ បស់េ
្រកមហ៊ុន Rattanak Stone Cambodia Development
ចបំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទស
កមពុ ជ គ្រឺ កុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ េហយ នង ិ ្រកុមហ៊ុនកន់កប់េ យ រ ្ឋ ភបល ចន ិ ិ China National Machinery & Equipment Import & Export Corporation [្រកុមហ៊ុន ហរ ័ណ នហរ ី ័ណ េ្រគ ង្រប ប់ នង ិ ម៉សុីន ្របេទសជតច ិ ន ិ ]។ េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុនកូេរ ៉ Kenertec [ខននតក ិ ឺ ិ ] បន្របកសថ េគ បនទញ ិ ហ៊ុន ៨៥ ភគរយ ៃនអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ េនកនុ ងកចច ិ ្រពមេ្រព ង សហ្រគសរួម ជមួយ្រកុមហ៊ុនថមរតនៈ។ សមជក ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ ី ិ (RCAF) ្រតូវបនជួលេដមប យមករ ្ឋ ន។ អនក្រសុកបន យករណ៍អំពក ី ្លី ី រណីឆក់យកដធ ំ ង េហយ ង ំ ពេី ដម ដបូ ពួកេគខ្លចថនង ឹ មនេទៀត។
េនកនុ ង្រសករេវ ង េខត្រពះវ ិ
រ។
ម MIME បនឲយដង ឹ ថ ថមី
រតនៈ ្រតវបនផ្ដល់អនុញញត េដមប ៉ េន ី អ ី នុវតករែសងរុករកែរែដក
កនុ ងឆន ំ ២០០៤ នង ិ ២០០៥ េនពរីកែនង េនកនុ ង្រសករេវ ង – 96 គភ ឺ នំេកះែកវ នង ិ ភនំថម។ េទះជ្រកមហ៊ុនបនទទួលករអនុញញត
េនះក៏េ យ ក៏ករេបក ឹ េហយ ី អណូ ្ដ ងែរ ៉ េ យមន ិ ្របកសឲយដង ី
នង ិ ដីធី ៣២ គ.ម. ្រក ិ ករេរ បរបងជុំវញ
បនេធឲ ី យមនករ
ភញក់េផល ី ចំេពះសហគមន៍អនក្រសក ែដលរស់េន េហយ ី េធីែ្រស 97 េនទីេនះ។
ំ ង មចស់កមមសិទធព ិ ដ ី បូ
ករចប់េបក ៉ បនេធីឲយ្របព័នផ ធ ពផ យ្របេទស ី ៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ ចន ិ ចប់ រមមណ៍ េ យ
រករពក់ព័នធៃន្រកមហ៊ុនមួយរបស់រដ្ឋ
ចន ័ នហរ ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង ិ គឺ្រកមហ៊ុន ហរណ ី ណ ិ ម៉សុន ី 98 ្របេទសជតិចន។ េនៃថងទី ២០ ែខមន ិ ី ឆន ំ ២០០៥ ទីភនក់ងរ រព័ត៌មនចន ិ សុន ី
បន យករណ៍ថ ្រកមហ៊ុន ហរណ ័
នហរ ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង ី ណ ិ ម៉សុន ី ្របេទសជតិចន ិ បនសេ្រមច ចត ធនធនែរែដក ៉ េនកនុ ង ី ស ី ិ េដមប ី ហករេនកនុ ងករេធី ជវកមម
េខត្រពះវ ិ
រ ្របេទសកមពុ ជ។ ភគីែខមរទំងពីរភគី គឺជ្រកម
ហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ្រគប (ភពមុ ី ច ិ ) នង ិ ្រកមហ៊ុនអភវឌ ិ ន៍ថមីរតនៈ 99 កមពុ ជ ចំកត់។
29
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
អគគេមបញជករៃនកងទ័ពកមពុ ជ នយឧត្ដមេសនយ៍ ុ ី ប៉ល
ែដល្របតបត្ត ិ ិអណូ ្ដ ងែរ ៉ែដកមួយ េនកនុ ង្រសុករេវៀង េខត្ត្រពះវ ិ ពណជជ ិ កមម។ េនកនុ ងេខសី ្រកេចះ េ
កំពង់សឺ ។ ព
101
រ
ង ំ ពឆ ី សកមមភព ី ន ំ ២០០៥។ េពលថមេី នះ ្រកុមហ៊ុនថមរី តនៈបនព្រងក
ឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុនេនះ ្រតូវបន្របគល់ៃ្រពេឈទ ំហំ ៤៧៩ ហ.ត. េនកនុ ងឃុំពរីធនូ ្រសុកសនួ ល េខត្ត
យមនេគលបំណងែ្របេទជចមករេកស៊ូ។
២៥ គ.ម. ្រក
េរឿន ្រតូវបនេគេជឿថ ជមចស់ កមមសិ ទធិទទួល្របេយជន៍ៃន្រកុមហ៊ុន ថមរតនៈ
េដមប ដកយកថម ី ី
ងសង់
100
េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុនេនះ្រតូវបន្របគល់សមបទនដីែរ ៉ ទំហំ
គរ។ ករ ្ឋ នធនធនែរ ៉ថមីេនះ មនទី
ករពក់ព័នធៃន្រកមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ែដលជ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ
ច
ង ំ េនឯ ្រ
ង៉ម ឃុំគីរវន្ត ី ្រសុកភន្រំ សច េខត្ត
106 េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុន ខននតក ិ ឺ ិ ចំកត់ ែដល
ចមបង បំផុតមួយ របស់្របេទសកមពុ ជ គជ ី ឺ ករដកថយពី ជវកមម
ជ្រកមហ៊ុនែរមកព ៉ ្រី បេទសកូេរខងតបង ៉ ូ បនេចញេសចក្ដ្រី បកស
ថ អគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន បនផ្ដល់ករគំ្រទទំង្រសង 102 ចំេពះគេ្រមងេនះ។
ចំែណកហ៊ុន ៨៥ ភគរយ េនកនុ ងអណូ ្ដ ងែររេវ ៉ ង ជសហ្រគសរួម
107 ជមួយនង មន ឹ ្រកមហ៊ុន ថមីរតនៈ។ ិ ចបស់េទ ថេតី្រកមហ៊ុន
េនេពល Global Witness បនេទដល់ករ ្ឋ ន ថមីរតនៈ េនកនុ ង
្របេទសជតិចន ិ េនែតមនភគហ៊ុនេនេឡយ ី ឬក៏េតីេគបនដក
របស់ គក ឺ រកប់ៃ្រពេឈ។ ី េនេពលេនះ មនេសចក្ដី យករណ៍
រព័ត៌មន អះ ងថបនបេងយ ី ទ ី កចច ិ ្រពមេ្រព ងមួយ េដមប ី ញ ិ
ភពមុ ័ នហរ ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង ី ច ិ នង ិ ្រកមហ៊ុន ហរណ ី ណ ិ ម៉សុន ី
ឆន ំ ២០០៥ នង ិ ២០០៨ អនកេធីករេនអណូ ្ដ ងែរ ៉ ម នីកុ នង្រសក
ថយពីសហ្រគសនដំ
នយយ ថ មចស់កមមសទធ ិ ិ ៃិ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ ថមរី តនៈ គឺេ
េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុន
េហយ ី នង ិ បុគគលក ិ េយធែដលយមករ ្ឋ ន ទំងអស់គនបន កនយ
ក់កលេនះ។ Global Witness បន
សរេសរសំបុ្រតេទឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
ហរណ ័ នហរ ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង ី ណ ិ ម៉សុន ី
ឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
្របេទសជតច ី ី ិ ន ិ េដមប
អណូ ្ដ ងែរមួ៉ យ បន ៉ យ ៉ ប់្របប់ Global Witness ថ
Witness មន ិ ទន់ទទួលចេមយ ី អេី ទ។
េរ ន អគគេមបញជករៃនកងទ័ពកមពុ ជ 103 េហយ កមមករមនក់េនឯករ ្ឋ ន ី ជនយអគគេសនធករ។ ិ ឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
េរ ន បនេធីទស នកចច ិ មកកន់ទីកែនង
េនកនុ ងេដម ី ឆន ំ ២០០៨។ េនេពលេនះ ទ នែដលយម 104 ករ ្ឋ ន បនឈរ្រតង់ េហយ ី េធវី នទនករេ ក។ Global Witness ធប់កត់ជឯក ប៉ុល កមពុ ជ។
រ អំពីករពក់ព័នធរបស់ឧត្ដមេសនយ៍ ី
េរ ន េនកនុ ងវស័ ិ យកប់លក់េឈខ ី ុសចបប់ េនកនុ ង្របេទស 105
ដូេចនះ ជករសេងខប រហូតដល់ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ អណូ ្ដ ងែរ ៉ ែដក េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ
រ េមល ី េទបនសថត ិ េនេ្រកមករកន់
កប់ព្រី កមហ៊ុនរបស់រដ្ឋចន ិ ្រកមហ៊ុនដ៏មនអំ
ចបំផុតមួយ
របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុនមួយែដល្រគប់្រគងេ យ
អគគេមបញជករ ៃនកងទ័ពកមពុ ជ នយឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល េរ ន។
េរ ន ្រកមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ
កសួរ អំពក ី រពក់ព័នធរបស់េគ េនកនុ ង
អណូ ្ដ ងែរេនះ។ ៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global
្របភពព័ត៌មនមួយរូប ែដលជត ធ ឹ ្រកមហ៊ុន បនអះ ងថ ិ សនិទនង
ជករចំបច់្រតវែតបង់ '្របក់រងន់' េដមប ី ច ី ប់េផ្ដីមេធក ី រ េហយ ី
ថ្រកមហ៊ុន ខននតក ន េដមប ី ី ិ ឺ ិ បនបង់្របក់្របមណ US$១ 108 ថ នភពផវូចបប់ ៃនករ ទទួលករអនុញញតចប់េផ្ដីមេធក ី រ។ បង្រ់ បក់រងន់េនះ មន ិ ចបស់ ស់េទ។ ចបប់ស្ដីពីកចច ិ ករពរ
បរ ិ ថ ន នង ិ ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ របស់្របេទសកមពុ ជ មន 109 នយយ អេី ះ អំពក ី ទ ិ ី របង្រ់ បក់រងន់ េដមប ី ទួលសមបទន។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទ្រកសួងហរញញ ិ វតថុ េន
កនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ី
កសួរថ េតី្របក់េនះ្រតវបន
ទទួលឲយចូលកនុ ងថវក ិ ជតឬ ិ េទ ប៉ុែនមន ិ ទន់ទទួលចេមយ ី េន
េឡយ ី េទ។
“ខុ េំញ ឃញ ុ េន្រគប់ទីកែនង ្ល េនកង ្ល !” េឈ េនកង លយ ុ ន េដម ុ ន ដី ្រគប់កែនង ្រប
សន៍របស់បគ ុ គលិ ក្រកុមហ៊ុន ខននតក អំពស េនកនុ ងបទសមភសន៍ជមួយ ិ ិ ិ ឺ ិ នយយ ិ ី ក្ដនុពលៃន្របេទសកមពុ ជជឱកសវនេយគ 110 Global Witness ឆន ំ ២០០៨។
30
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របអប់ទី ៤ | េតស ែរ ៉ ៃថ្លបន ុ៉ ម ន? ី ិទធិ ជវកមម
ទនទម ឹ េពលែដលដីសមបទនែរ ៉្រតូវបនែចកយ៉ងរហ័ស ក៏មនករខ្វះខត នូវទ្រមង់
ករដ៏ចបស់
ស់ នង ្រកុ ិ ដ៏មនតម្លភព េដមប ី មហ៊ុនបង់្របក់ទទួលសទធ ិ ិេ្រប្រ បស
ធនធនែរ ៉ទំងេនះ។
របស់្របេទសកមពុ ជ ្រកុមហ៊ុន្រតូវែតបង់ៃថ្លេទរដ្ឋកមពុ ជ ស្រមប់ករចុះេឈមះ ករ ក់ពកយសុំ ករពនយរ ករបន្ត ករេផទរេផ ងៗ នង ័ ម ៌ ន ិ ឈនួល្របចំឆន ំ ក៏បុែ៉ ន្តពត
111
Global Witness បន
សមភសបុគគលិ កមួយរូប ៃន្រកសួ ងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល នចុងឆន ំ ២០០៨
េហយ ្រតូវបន្របប់ថ េទះបីមនអ្រ ជ្របក់បង់ៃថ្លឈួល ន នង ិ ពនធ បនអនុមត ័ ឬកំណត់េ េ
របង់េ
យសភេទ។
ៃថ្លជខនតេទៀងទត់ ស្រមប់េស កមម ដូច យ្រកុមហ៊ុនក៏េ
112
ផ្ដល់េ
យ ក៏ៃថ្លទង ំ េនះមន ិ ទន់
េទះជមនករខ្វះតម្លភពែបបេនះក៏
យ ផលចំណូលពិតជេកត ិ យេនះ។ សំ មនពីវស័
ងេលរបយករណ៍្របចំែខ
យ្រកសួ ងេសដ្ឋកចច ចំែណក ិ ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ Global Witness បនវភគ
របស់វស័ ិ យ
ជវកមម ែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងេសដ្ឋកចច ី ិ ជតិ េនកនុ ងរយៈេពល មទនន ិ យ ិ ២០០៨ វស័ ិ ន័យេនះ រ ងឆន ំ ២០០២ នង
្របំមយ ួ ឆនក ំ ន្លងមកេនះ។
េនះបនផ្ដល់ផលចំណូល US$៣
ងេល្រកុមហ៊ុនចំនួនតច ័ ម ៌ នឲយេមល ិ តួច ែដលផ្ដល់ពត
ចំនួន្របក់ែដលចូលថវក េ ិ របស់្របេទសជតិ គួរែតេលស ពីេនះ យ៉ងេ្រចន។ ំ ញទំងេនះ ពបក រករខ្វះតម្លភព េនកនុ ងទំនក់ទំនងជនួ ិ
ម នផលសរុបេ
យ្រតម ឹ ្រតូវ ក៏បុែ៉ ន្ត សំ
េផ ងៗ Global Witness ប៉ន់
ងេលភស្តុ
យ
ស់េដមប ប ី ៉ ន់
ងែដលបន្របមូលពី្របភព
ម នថ ចំនួនសរុប ្រតូវមនចំនួន្របែហល US$៧
ន។ អនកវភគ ឧស ហកមម ែដល Global Witness បនសមភស បនអះ ិ
US$៥០.០០០ ស្រមប់
ជញប័ណ្ណធនធនែរ ៉នីមយ ួ ៗ។
113
េផ ងេទៀត បង់្របក់េ្រចន ជងេនះេទេទៀត។ េលស ពីករអះ
ខននតក ិ ឺ ិ បនបង់្របក់រង្វន់្របែហល US$១ ថ ្រកុមហ៊ុនែរ ៉ធំ ពី្របេទសអូ
បនបង់
្របក់េ្រចន ទទួ េដមប ី លសទធ ិ ិែស្វងរុករក េនកនុ ងដី ១០០.០០០ ហ.ត. េនេខត្ត មណ្ឌលគរី ី េដមប ែស្វ ី ងរុករកែរ ៉បុកសុី ត។
អភវឌ ិ ន៍សងគម កនុ ងចំនួន US$២,៥
នស្រមប់្របេទសកមពុ ជ ប៉ុែន្តេគបនែថ្លង
ថ “្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល ិ លតុ ិ នមន ិ ែដលបង់្របក់េទម ន្តី ឬអនកតំ
រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េហយ ករអះ ិ ិ េយង បដេសធ
ងៃន
ងថ ករបង់្របក់េនេ្រកម
កចច ិ ្រពមេ្រព ងែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ឬ្របក់ែដលបនបរច ិ ច គឲយមូលនធ ិ ិគេ្រមង
អភវឌ ិ ន៍សងគម គឺជ 'លុ យទក ឹ ែត'។"
មសំ បុ្រតពី្រកុមហ៊ុន BHP េទ Global Witness បនឲយដង ិ ី ឹ ថកមមវធ
អភវឌ អសុ ខភព ករអប់រ ំ វបបធម៌ នង េឡង ែកលំ ិ ន៍សងគម “្រតូវបនបេងកត េដមប ី ិ
សុ ខុមលភពទូេទ ៃន្របជជនកមពុ ជ … ្របក់េនះ
ចចយបនែតេលកមមវធ ិ ី
្របចំសហគមន៍ ែដលផ្ដល់្របេយជន៍ឲយ្របជជនកមពុ ជ ែតប៉ុេ
្ណ ះ។ កនុ ងនមជ
ងៃនៃដគូសហ្រគសរួម ្រកុមហ៊ុន BHP ្រតូវែតអនុញញតចំេពះករបង់្របក់
ទំងអស់ េហយ េយង មនបំណងអនុវត្តអំ កង្វល់អំពីគេ្រមង
ចេវតូ៉ េនកនុ ងករណីែដលេយង មន
មួយ។” ្រកុមហ៊ុន BHP ក៏បនបញជក់ផងែដរ ថ្រកុមហ៊ុន
េនះបនបង់្របក់បែនថមេទរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េដមប ឲ ិ ី យបនសមបទនែរ ៉េនះ េ ែចងថ “្រសប
115
យ
មលកខខណ្ឌៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងែស្វងរុករកធនធនែរ ៉ ជមួយ
ិ លតុ រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ ែដលបនផ្ដល់ឲយ្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល ិ ន នង ិ ្រកុមហ៊ុន ិ មតស៊ ូ បស ៊ី ុី នូវសទធ ែស្វ ិ ិ ិេដមប ី ងរុករកែរ ៉បុកសុី តេនះ ្របក់ចំនួន US$១ បនបង់ េ
ន ្រតូវ
យផ្លូ វករ េទកន់រ ្ឋ ភបល កមពុ ជ េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៦។” ិ
Global Witness បនទទួលសំ េ
ឯក
ន ក៏រ ្ឋ ភបល កមពុ ជបនឲយដង ឹ ិ
្ត លី BHP Billiton [BHP ប៊ល ិ លតុ ិ ន]
េទ។ ចេម្លយ មូលនធ តបរបស់្រកុមហ៊ុន បនបញជក់ថ ្រកុមហ៊ុនបនបេងកត ិ ិ
មួយចបប់ ៃនឯក
រេនះ ្របក់ចំណូលមកពីសមបទនែរ ៉ េ្រកពីពនធ
US$៤៤៣.៨៦៦។
119
េប្រ បក់េនះមន
TOFE គឺ មន ិ ចបស់ថ កែន្លង
US$១
118
រ ‘Tableau des
Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE) របស់្រកសួ ងេសដ្ឋកចច ិ នង ិ
ង ថ្រកុមហ៊ុន
ឆន ំ
សន៍របស់ឯកឧត្ដមរដ្ឋម ន្តី្រតម ឹ ្រតូវ ឬ
ហរញញ ័ ម ៌ នអំពផ ិ វតថុ ែដលផ្ដល់ពត ី លចំណូល្របចំឆន ំ មកកន់រដ្ឋកមពុ ជ។
េមល េទ ្រកុមហ៊ុន
114
េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ មនន័យថ ករបង់្របក់
២០០៨ េដមប ស ី ូ មឲយេគបញជក់ថ េត្រប
ងថ
្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ែដលចង់្របតបត្ត ិ ិេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ្រតូវែតបង់្របក់ជខនត
117
បនពពណ ៌ នករបង់្របក់េនះ ជ 'លុ យ ិ
Global Witness បនសរេសរសំ បុ្រតេទ្រកុមហ៊ុន BHP េនកនុ ងែខតុ
តំ
ន ឲយេសដ្ឋកចច ិ ជត។ ិ
ប៉ុែន្តេហតុករណ៍េនះ មន ៌ នដៃទេទៀត Global Witness ិ សុី គនជមួយព័តម
បនទទួលេនះេទ។ សំ
ទក ឹ ែត' ែដលជពកយ្រគមភ េ្រកផ្លូ វករ។
េនេ្រកមចបប់សី ្ដពក ី ចច ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ
ល្អិ តល្អនអ ់ ំពក ំ េនះ មន ឹ េឡយ។ ី របង់ៃថ្លទង ិ បនឲយដង
យករណ៍ថ ឯកឧត្ដម លម ឹ គនេ
ម
រ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ គឺ
ក់ យេនកែន្លងេផ ង េនកនុ ងឯក
រ
េនះេទ។ េនះនំឲយមនសំ ណួរថ េត្រ បក់
ន របស់្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល ិ លតុ ិ ន ែដលបនបង់េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ
២០០៦ បនេទ
បត់។
មអតថបទមួយ េបះពុមពេនកនុ ងកែសត Cambodia Daily េនៃថងទី ២៤
ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧ រដ្ឋម ន្តី្រកសួ ងធនធនទក ឹ ឯកឧត្ដម លម ឹ គនេ
116
បន្របប់សភជតិ ថ្រកុមហ៊ុន BHP ប៊ល ិ លតុ ិ ន បនបង់្របក់ US$២,៥
ន
េទរ ្ឋ ភបល េដមប ឲយបនដ ីសមបទនែរ ៉បុកសុី ត។ េនកនុ ងអតថបទដែដល មនេគ ិ ី
ង ំ ពីករទញ ិ អណូ ្ដ ងែរ ៉ ្រកមហ៊ុន ខននតក ិ ឺ ិ មនកររ ំេភប ី ចត ិ អំពី
លទធភពៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ។ ៉ ករ្របកសព័ត៌មន េនកនុ ងែខឧសភ
ឆន ំ ២០០៨ បនែចងថ៖
“ដីឡូត៍អណូ ្ដ ងែរេនះ ៉ ្រតវបនេគប៉ន់ ម នថ មនធតុែរែដក ៉
្របែហល ២០០
នេ នេរ បចំហ៊ុន ខននតក ិ ឺ ិ បន្រកម …
្របចំលក់ថ ផលគត ិ រ ំពង ឹ េ ន េហយ ី
ន ២ផលតកមម ែផនករ ិ
នពន់ ១៦០ចំនន ួ មនឆន ំ នង ឹ វុន៉ កូេរ ៉ តៃម មលក់)
31
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស (េ ន/៨០$ េហយ ួ ជង ៤០ ពន់ ី ផលចំេណញនង ឹ មនចំនន នវុន៉ កូេរ ៉ ល់ឆន។ ំ ”
120
នយយ ម៉យងេទ ត ពួកេគប៉ន់ ម នផលចំេណញរបស់េគ មកពែី រ ៉ ិ ែដក គឺជត ិ US$៣២
ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ េនេ្រកមករដក ឹ នំពីបុគគលមួយរូប ែដលេគេ 124 ជេមទ័ព្របចំ្រសក េឈមះថ េ ក ចយ។ ្រកមហ៊ុន ខននតក ិ ឺ ិ បង្រ់ បក់្របមណ US$១០០០ េទេ
ល់ែខ េហយ ី គត់ែបរជែចក្របក់េនះឲយកូនទ
ន កនុ ងមួយឆន។ ំ
ក ចយ ផទល់ 125 ន។
ង ំ ពីឆន ំ ២០០៥ មក អណូ ្ដ ងែរេនះបនអភវឌ ៉ ិ ន៍្របតបតករ ិ ិ
របស់ខួ ន េហយ ី កមមករចន ិ បន 126 ករ ្ឋ ន។ ចប់េផ្ដីមែខសី
់ ូ វដីេក រ េទកន់ ងសងផ
ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុនបនចប់េផ្ដីម
ងសង់ផូ វ
េដមប ី ភ ី ជ ប់ករ ្ឋ នេកះែកវ នង ិ ភនំថម។ េនេពលនពនធ ិ របយករណ៍
េនះ ផវូេនះ្រតវបនេគ យករណ៍ថ បន េក ន លែ្រស ប៉ុែនករ
ងសង់រហូតដល់
ងសង់បនឈប់សន ិ ស្រមប់រដូវភង
េដមប ក៏ប៉ុែនអនក្រសក ី ឲ ី យអនក្រសក ច្រចតកត់្រសវរបស់ខួ នសន។ ិ
េនេពល Global Witness បនេទដល់ករ
េនែត្រពយបរមភថ ករ
ន រតនៈ/ខិននឺតិក
េនកនុងឆនំ ២០០៨ អនកេសុបអេងកតបនេឃញសំ កថមខួង ែដល េគ្រតវបន្របប់ ថ មនវតមនៃនែរ ៉ែដក ព ន់ និងមស។
ករ ្ឋ នេនះ ក៏មនធតុែរេផ ៉ ងេទ តផងែដរ។ េនេពលតំ
ង
Global Witness បនេទដល់កែនងេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ អនកេសុប ី
អេងកតបនេឃញ ី សំ
កថម ែដលខួងយកពក ី រ ្ឋ នភនំថម ែដលេគ
្រតវបន្របប់ថ មនវតមនៃនែរែដក ៉
ព ន់ នង ិ មស។
បុគគលក ឹ ថ ករ ្ឋ នភនំថម ិ ខននតក ិ ឺ ិ មនក់ បនឲយដង
ម
ចមនមស
ពរី្រកមកនុ ងថមមយ ួ េ ន។ គត់ប៉ន់ ម នថ ែរមសេនករ ៉ ្ឋ នែត 121 មួយេនះ ចមនតៃម US$៤០ ន។ ដីសមបទនទំងពរី េនកនុ ងេខត្រពះវ ិ
ប៉ុេ
រ គជ ឺ សមបទនែតពរី
ះ ែដលខននតក ិ ឺ ិ មន ជញប័ណ។ របយករណ៍្រតតពនតយ ិ ិ
ឆន ំ ២០០៧ មួយបនែថងថ ្រកមហ៊ុន ខននត ិ ឺ ក ិ បនទទួលសទធ ិ ិ
ែសងរុករក ស្រមប់ករ ្ឋ នចំនន ួ ្របំបក ី ែនង េនកនុ ង្របេទស 122 ង កមពុ ជ មនៃផទដីសរុប ១.៥២០ គ.ម. ្រក ។ អនកតំ
្រកមហ៊ុនមនក់បន្របប់ Global Witness ថ សមបទនមនរួម
ទំងបក ី ែនង េនកនុ ង្រជងែផនកខងពយ័ពយៃន្របេទសកមពុ ជ ែដល ្រតវេគសង ័យថ មនតបង ី ដីសមបទនេផ ងេទ ត ្រតវេគ ូ ថម េហយ 123 សង ័យថ មនែរែដក ៉ ឬមស ឬទំងពរ។ ី េ្រកពីករទក់ទន ិ ជមួយនយឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
េរ ន មន
ករពក់ព័នធយ៉ងជក់ែស្ដង ពក ី ងេយធ េនឯករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ។៉
េនេពល Global Witness បនេទដល់កែនងេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ មនទ
ន ១៥ នក់ ែដល្រតវបន ខននតក ី យម ិ ឺ ិ ជួល េដមប ី
ងសង់ផូ វនង ឹ បនេទ ត េ្រកយពីទី
បញច ប់ៃនរដូវភង េហយ ួ េគនង ី ដីរបស់ពក ឹ ្រតវបដេណ្ដី មយក 127 េ យគមនករសងេឡយ។ េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ អនក ី ំ មួយអភបល តំ ងសហគមន៍បនេរ បចំករ្របជុជ រង្រសក ិ 128 េ ក គត គម ី េី លក ឹ េ ះ េដមប ី េឡង ី ករបរមភរបស់េគ អំពក ី រ ចប់យកដីធី។ េនកនុ ងករ្របជុំេនះ ពួកេគ្រតវបន្របប់ឲយរង់ច ំ 129 ករេ ះ្រ យពីរ ្ឋ ភបល។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍ ិ
េនះ ករេ ះ្រ
យេនះមន ិ ទន់េឃញ ី េកត ី េឡង ី េនេឡយ ី េទ។
អណូ ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្វ ្រទី ភព ្រកុមហ៊ុនែដលទទួលភរកចច ្វ ី ភព ិ ស្រមប់អណូ ្ដ ងែរ ៉ែដក ហុងហ៊ូ-្រទ េមល េទ គជ ឺ ្រកុមហ៊ុន (Cambodia) Hongfu Try Pheap Mining Development Construction Co. Ltd, [្រកុមហ៊ុន សំណង់អភវឌ ិ ន៍ែរ ៉ ហុងហ៊ូ ្វ ្រទី ភព ចំកត់] ែដលកនុ ងចំេ
ម
នយក្រកុមហ៊ុន មនសមជក ិ ពរី រូប ៃនពួកវរជន្របេទសកមពុ ជ – គឺ េ
កឧកញ៉ ្រទី ភព នង ិ ្រពទធ ិ សមជក ឹ សភ ឯកឧត្ដម េ
ឃន។ េ ី
កឧកញ៉ ្រទី ភព គជ ឺ ម
សមជក ិ ្រពទធ ឹ សភឯកឧត្ដម េ
េម៉ង
េសដ្ឋដ ៏ បេឈ ម ះ។ ី ល ី
េម៉ងឃន ិ ្រពទធ ី គស ឺ មជក ឹ សភដ៏
លបេឈ ម ះ ពគ មះ ី ី ណបក CPP េហយ ជនយកៃន្រកុមហ៊ុនលបេឈ ី ភពមុ ី ច ិ ។ សមជក ិ ៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ ិ មនតួនទស ី ំខន់ េនកនុ ងករ យមករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉។ អនក្រសុកែដលរស់េនកនុ ងតំបន់ជុវំ ញ ិ
32
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ក
ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ ខ្លចករេដញេចញពផ ី ះទ សែមបង េនេពលែដល
សនសុ ិ ខ្រកមហ៊ុន ្រតវបនស្រមត ិ ស្រមំងពីកុ នងចំេ
ម្របព័នផ ធ ពផ យ នង ៃន្របេទសេវ ត ិ រ ្ឋ ភបល ិ
ធតុែរ ៉ របស់្របេទសេវ ត ម (េ េ្រកថ Vinacomin 133 [វ ី កូមិន]) េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុន Mom Good Luck Mining 134 [្រកមហ៊ុនែរ ៉ មុំ ហគូដ ក់]។ ( េឈមះ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន ិ នង ឹ
្ដ ភូមិជុំវញ ិ ករ ្ឋ ន៖
រ ែដលេន កនុ ងតំបន់ៃ្រព នង ិ ែ្រសេទ អណូ ្ដ ងែរ ៉ ្រទី
េលចេឡង ី ម្ដងេទ ត េនកនុ ងែផនកបនទប់េទ ត ៃនរបយករណ៍េនះ
មអនកេធករ ី
ស្ដីពី្រកមហ៊ុនែរ ៉
NGO បនឲយដង ិ អណូ ្ដ ងែរ ៉ រ ំពង ឹ ថ អនករស់េនជុំវញ ឹ ថខន ឹ ្រតវ ួ នង
កូមន ី ី ងសង់េ ងច្រកស ិ ក៏មនែផនករេដមប 135 េ្របងកត់មយ ួ េនកនុ ង្រសកេនះែដរ។ Global Witness បន
អនគត។ ករសង ័យ្រតវបនព្រងង ឹ កន់ែតចបស់េឡង ី េនេពល
សូម្រកមហ៊ុនទំងពរី ឲយបញជក់ថ េតេី នះពត ិ ឬេទ។ ្រកមហ៊ុន
កមមករពីករ ្ឋ នែរ ៉ បន ក់បេងគលសុីម៉ងេ់ នេលីដីធីរបស់េគ 130 េដមប ី ក ី ំណត់កែនង ងសង់ េនកនុ ងែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។
វី
ំ ញដ៏មនអំ ជនួ
ក ្រទី ភព៖ ម
កូមន ិ បនេឆយ ី តប េ យែថងដូចតេទេនះ៖
“្រកមហ៊ុន វ ី
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ស្រមប់្រកមហ៊ុនែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្រទី ភព
បងញថ នយករបស់្រកមហ៊ុន គឺេ
វេធន ី )។ ្របភពបនអះ ងថ ្រកមហ៊ុន
វី
បនេដញេចញពីផទះ េនេពល្របតបតករ ិ ិ រក ី ល លន
ឯក
កូមន ិ បនចប់េផ្ដីមសកមមភពេសុីបអេងកត នង ិ
ែសងរុករកធនធនែរ ៉ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ យទទួលករ
េសដ្ឋី
អនុញញត នង កមពុ ជ េហយ ិ ករគំ្រទ ពី ជរ ្ឋ ភបល ិ ី នង ិ ្រកសួង
ច ែដលមននមជ ឧកញ៉ េហយ ី មនភគ
ហ៊ុនេ្រចន ី េនកនុ ងកសុីណូ ករអភវឌ ិ ន៍េកះ នង ិ ចមករេកស៊ូ។
នង ិ ទភ ី ន ក់ងរែដលមនសមតថកចច ិ ។ ្រកមហ៊ុន វ ី
តួនទៃី ន្រកមហ៊ុនេ
្រ
កនងមក េ
កឧកញ៉្រតវបនរះិគុនេ យ NGO េ យ
េយង ំ ចប់ រមមណ៍េល្រី គប់េរ ង ៉ វ ែដល Global Witness ី ខញុ ក៏
មននមជនយករួមៃន្រកម េឈមះ្រកមហ៊ុន គឺឯកឧត្ដម
េ
ឯក
វ្រជវ យ៉ងលំអត កមពុ ជ ស្ដព ី ី ិ នូវចបប់របស់ ជរ ្ឋ ភបល ិ
់ នធនែរ។៉ វស័ ិ យឧស ហកមមដក្រសងធ
បុគគលមួយរូបេទ ត ែដល រចុះ
កូមន ិ កំពុងែត
អនុវតសកមមភពេសុប ី អេងកត នង ិ ែសងរុករក ទនទម ឹ នង ឹ េពលែដល
រ
កឧកញ៉ កនុ ងករេដញ្របជជនេ យបងខត ិ 131 បងខំ េនកនុ ងដីជុំវញ ិ គេ្រមងករទំងេនះខះ។
ហ៊ុន េនកនុ ងឯក
ឆន ំ
២០០៧ េដមប ី ្រី បតបត ិ ិករ ្ឋ នេនះ រួមជមួយនង ឹ ្រកមធយង ិ ូ ថម នង
ស់ េនកនុ ងតំបន់េនះ េ យ
ភព សថត ិ េនកនុ ងតំបន់មនមនុស េ្រចន ី រស់េន។
ម បនឲយ
ដង ឹ ថ ្រកម ្រទី ភព បនចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងេនកនុ ងែខកកក
មជួរ
ភូមអ ៉ ិ នង់្រជ ភូមម ិ ង នង ិ ភូមេិ ឆង។ មន ិ ដូចករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរេន កនុ ងេខត្រពះវ ិ
ថ
Shukaku Ltd. [ស៊ូកគុ ចំកត់] (សូមេមល ី ្របអប់ទី ៥ ស្រមប់ 132 ព័ត៌មនលំអត ិ បែនថម)។
អណូ ្ដ ងែរ ៉ ហុងហ៊ូ-្រទី ភព មនទី ង ំ េនកនុ ងឃុអ ំ នងេ់ ភ ្រសក ថ បរ ិ ៉ ត់ េនកនុ ងេខតជត ិ ខង សទង ឹ ែ្រតង។ េនទេនះ ី ែដរ អនក
មនជរំ មូំ ល ្ឋ នចំនន ួ បីកែនង េនកនុ ងប
មីភរយ ិ លបេី ឈមះ ែដលកន់កប់្រកមហ៊ុន
ភពមុ ី ិច េហយ ី ក៏ជនយកមួយរូប ៃន្រកមហ៊ុនមួយ េ
្របតបត្ត ិ ក ិ រ្រកុមហ៊ុនរក ី ល ល នេពលអនគត។
RCAF។ ពួកេគមនវតមនេ្រចន ី
្ដ លៃនគូ
បនេលង នង ី េឡង ី ផងែដរ។ េយង ី កំពុងែតសក ិ ិ ្រ
វ្រជវេរ ង ៉ វ
ទំងេនះ េដមប ី េី យង ី
ចមនព័ត៌មន្រគប់្រគន់ េដមប ី េី ឆយ ី តប 136 សំណួរពី Global Witnessបន។”
េម៉ងឃន ី – ពក់
រចុះេឈមះ្រកុមហ៊ុន ស្រមប់្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ហុងហ៊ូ ្វ ្រទី ភព បង្ហញឲយេឃញ
ថ នយក្រកុមហ៊ុន គឺេ
កឧកញ៉ ្រទី ភព ម
នយកមួយេទៀត គឺឯកឧត្ដម េ
េសដ្ឋីមនអំ
ចមួយរូប។
េម៉ងឃន ិ ្រពទធ ី ែដលជសមជក ឹ ស ភ ពី
គណបក CPP េហយ ជនយករួម ៃន្រកុមហ៊ុន ភភមុ ី ច ិ ។
33
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របអប់ទី ៥ |
ជវកមម ៃន្រកុមហ៊ុនភពមុ ី ី ច ិ តុ
សកមមភពៃន្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ បនេលចេឡង យ៉ងេទៀងទត់ េនកនុ ង
របយករណ៍ Global Witness ស្ដីពីករកប់េឈខ ុសចបប់ េនកនុ ងរយៈេពល ១៣
ឆនក ំ ន្លងមកេនះ។ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ្រតូវបនកន់កប់េ
យគូ
្វ មភ ែដល ី រយ ិ ំ កជទវ ប៊ន ុ
ជត េ ិ សនិ ទធជមួយអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន េហយ នង ិ ភរយ ិ
137
៉ នី។
នយក្រកុមហ៊ុន ឯកឧត្ដម េ
េឈមះ េនកនុ ងគណបក កន់អំ ឯកឧត្ដម េ
ច គឺគណបក ្របជជនកមពុ ជ។ ភរយរបស់ ិ
138
ក្រសី ជង ឹ សុ ភព
េម៉ងឃន ិ ្រពទធ ី គជ ឺ សមជក ឹ សភដ៏លប ី
(េ
េ្រកថ យយ ភូ) គឺជអនកដក ួ រូប ឹ នំមយ
ៃនអងគករកកបទ្រកហមកមពុ ជ េហយ ជញក ឹ ញប់ េចញមុខជ
ជមួយភរយ ិ ៃនអគគនយករដ្ឋម ន្តី។ ទំងេ
ធរណៈ
យ
ង ំ ពព ី ក់ក
សង់ស
យករ
្ត ម ះមន មនេករេឈ ិ សូ វល្អ េនកនុ ង មសមបទនក ិ ទំង
យ
រភពគមនេម ្ត នង ិ
ក្រមត ិ បំផ្លញ ែដល ិ ៃនករបំផ្លច ឯកឧត្ដម េ សុ ភព (េ
េម៉ងឃន ី នង ិ េ
ក្រសី ជង ឹ
េ្រកថ យយ ភូ ែដរ) កន់កប់
្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ែដលជ្រកុមហ៊ុនមន អំ
ចបំផុតមួយ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
មរយៈសមបទនៃ្រពេឈ សមបទនែរ ៉
នងសមបទន ដីេសដ្ឋកចច ិ ិ របស់
ភពមុ ី ច ិ
កន់កប់ជង ៧ ភគរយ ៃនៃផទដីសរុងរបស់
ក់ករពយរួទុកបេ
្ដ ះ
ទំនក់ទំនងដ៏យូរអែង្វង ជមួយ កងេយធពលរបស់្របេទស
144
េពលថមីេនះ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ័ ធ ី ច ិ បនពក់ពន
ថមពល ពសេពញ្របេទសកមពុ ជ។ ឯក
ងសង់ទំនប់ទក ឹ េនកនុ ង
[ជ
ថមពល សុី ណូ]។
145
ំ ញេនះ ឥឡវូេនះ កំពុងែត្រតូវបនព្រងក ច្រកភពជនួ ្ឋ ន ី េដមប េលបករ ី
ជវកមម ែរ ៉ ពសេពញ្របេទស។ េ្រកពីករកន់េឈមះជនយកៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉ ហុង ី
ហ៊ូ -្រទ ្វ ី ភព ក៏ករេសុ បអេងកតរបស់ Global Witness បនបង្ហញឲយេឃញ ថ
ឯកឧត្ដម េ េ
េម៉ងឃន ី មនេឈមះជនយកេនកនុ ង្រកុមហ៊ុនេធ្វ
ស់ មួយេទៀត គឺ Zhong Xin Industrial Investment (Cambodia)
ច
Co. Ltd. [្រកុមហ៊ុនវនេយគ ឧស ហកមម ចុង សុី ន (កមពុ ជ) ចំកត់] ែដលមន ិ ិ ជញប័ណ្ណធនធនែរ ៉ េដមប ែស្វ ី ងរុករកេនកនុ ង្រសុកសំ បូរ េខត្ត្រកេចះ។ មចស់ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ឯកឧត្ដម េ
្រកុមហ៊ុនមួយ េ គេ្រមង្របកបេ
147
េម៉ងឃន ី ក៏ជនយកមួយរូប េនកនុ ង
ថ Shukaku Ltd [ស៊ូកគុ ចំកត់] ែដលកំពុងែតពក់ពន ័ ធកុ នង
យ ទបបដិ ទ េដមប ដប ចក់ ី ំេពញបង ី ឹ កក េនក
្ដ លទី្រកុមភនំ
្រកុមហ៊ុនេនះ បនយល់្រពមេ្រព ងេដមប ទទួ ី ល ៩០ ភគរយៃនបង ឹ េនះ
សមបទនៃ្រពេឈរ បស់ ។
េទសចរណ៍ ទំងអនក្រសុកេទស នង ិ ជនបរេទស”។
ះ។ េរៀង ល់ឆន ំ រ ងឆន ំ
141
យ
Global Witness បនេបះ
ជ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ្ត ម ះខ្លួ នឯង េហយ ី ច ិ មន ិ ែដលត ៉ ករពរេករេឈ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ
ពទ ី ្រី កុងភនេំ ពញ
ៃថ្ល
មរយៈភតសនយ ៩៩ ឆន។ ំ ិ
មទ្រី កុងភនេំ ពញ
149
148
បនឲយដង ឹ ថ
ករអភវឌ ិ ន៍េនះ គឺមនតៃម្ល
ស់៖ គឺផទះ នង ៃនអនករស់េនបង យ ី ិ ជវភព ឹ កក ប់ពន់នក់។ ករយល័ ិ
្របចំ្របេទសកមពុ ជ ៃនគណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ិមនុស របស់អងគករសហ្របជជតិ បនអះ
ងថ ៤.២២៥ ្រគ
បនចក់ដប ី ំេពញ។
150
រ នង ឹ ្រតូវបនបេណ្ដញេចញេនេពលបង ឹ េនះ្រតូវ
អនកមនលំ េនេនទេី នះ អះ
ងថ ្របក់សំណង គឺតច ិ
ជងតៃម្លទផ ី ្លេី នះ េហយ ី រៃនដធ ថផទះសែមបងេផ ងេទៀត ែដល្រកុមហ៊ុនផ្ដល់ឲយ គឺ មន ិ ល្អ្រគប់្រគន់េទ េហយ េនឆងយពីក
្ដ លទី្រកុង។
151
ពួកេគក៏អះ
ងថ ្រកុម
ហ៊ុនមន ជមួយេគ្រគប់្រគន់េឡយ ិ បនពេ្រគះ ិ េនកនុ ងករចរច្រពមេ្រព ង េនះ។
២០០៤ មន ិ អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ិ ែមនជករណីេលក ែលងេទ។ ផទុ យេទវញ រេទេលរបយករណ៍េនះ េ
146
ករអភវឌ ិ ន៍េនះ នង ឹ ផ្ដល់ “កែន្លងល្អ ស្រមប់ករលក់ដូរ នង ិ ករបេ្រមជ ន
140
ពុមពពត ័ ម ៌ នលំ អត ិ អំពីសកមមភពទំងេនះ េនកនុ ងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៤។ កនុ ងនម
ែសន បន យ្រប
ជវកមម ែរ ៉ យ៉ង ី
នង ិ អនុវត្តករ្រគប់្រគងេទេល
កងេយធ េដមប ផ ី ្ដល់សន្តស ិ ុខ
ភពមុ ិ RCAF កប់ នង ី ច ិ េហយ នង ិ សមជក ិ េធ្វ្រ ប្រពត្ត ឹ ិកមមេឈយ ៉ ងេ្រចន េ
រ
េម៉ងឃន ី ជ
េពញ។
២០០១ នង ិ ២០០៤ Global Witness បនេឃញ អនកេម៉ ករបន្តរបស់្រកុមហ៊ុន ខុសចបប់ េនកនុ ងដីសមបទនរបស់្រកុមហ៊ុនេនះ។
មរយៈសមបទនកប់
កមពុ ជ េហយ ិ បនេ្របសមជក
សនន េទេលសមបទនកប់េឈេ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ
នឆន ំ ២០០២ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ មន ិ ខ្វល់ខ្វយេ
ង
េឈ នង ិ សមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ របស់ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ កន់កប់ ៧,៤ ភគរយ
បនេ្របេទេលតំបន់ដីសមបទន
របស់ ។ ្រកុមហ៊ុនេនះមន
េនេពលករគបសងកតព ់ ទ ី យក នង ិ អងគករ បននំអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន ឲយ
្ឋ គរ េហយ នង ិ តំបន់េសដ្ឋកិចចពេសស។ ិ
143
េខត្តកំពត – គឺ្រកុមហ៊ុន Petro Camchin [េប៉្រតូ កំជន ី ] នង ិ Sino Hydropower
ទងគច ិ ជមួយអនក្រសុក ភពមុ ី ច ិ
យ
្ដ លទសវត េកសប ិ យ ី វស័ ិ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ បនព្រងក
ពណជជ រួី មបញចូ លសមបទនស្រមប់ករនំចូលថនេំ ពទយ ករ ិ កមមរបស់ េដមប
កប់េឈខ ុសចបប់ នង ិ ករប៉ះ
េ
មួយរបស់ ឬេទ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global
នយកៃន្រកុមហ៊ុនទំនប់ទក ឹ ថមីពរី ែដលមនគេ្រមងនង ឹ
កប់ៃ្រពេឈ េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ (សូ មេមល ័ ម ៌ ន ្របអប់ ទី ១ ស្រមប់ពត
ចំេ
ខ
ែដល Global Witness យកបន មនេឈមះ ជង ឹ សុ ភព នង ិ េ
រជសមបទនក ិ
លំ អត ិ យកប់េឈ ដ៏េពេពញេ ិ បែនថម អំពី្របព័នធសមបទនក ិ )។ េនកនុ ងវស័
ហ៊ុនជ
េផ ងេទៀត ជមួយ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ ឬ្រកុម
Witness មន ិ បនទទួលចេម្លយ អ្វេី ទ។
េនកនុ ងករ្របមូលទំនប់ទក ឹ ជ
139
ំ ងេ ្រកុមហ៊ុន ភពមុ ី ច ិ បនទទួលភពលបមុ ី នដបូ
ទទួល្របេយជន៍ផទល់ខួ ្លនែបប
កពរីរូបថ េតគត់មនភគហ៊ុន ឬទំនក់ទំនង
ៃនៃផទដីសរុប របស់្របេទសកមពុ ជ។
ក្រសី ជង ឹ សុ ភព នង ិ ឯកឧត្ដម េ
េម៉ង ឃន ី ធ្លប់អមទស នកច ិ ចផូ ្លវទូត របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន េទ ្របេទសចន។ ិ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប សួ ី រេ
152
យ្របប់អនក យករណ៍
ព័តម ៌ នថ " Global Witness ធ្លប់កុហកពីមុន េហយ ៃថងេនះ ពួកេគកុហក ម្ដងេទៀតេហយ។ ”
142
កនុ ងករបុន Global Witness បន ិ ប៉ងពយយមទទួលករអធបបយ ិ ំ សរេសរសំ បុ្រតមួយេទសេម្ដច ហ៊ុន ែសន នង ប៊ន ុ ៉ នី េនកនុ ងែខ ិ េ កជទវ
ផទះមួយេលចទឹក េនក
លទី្រកងភនំេពញ េនេពលបឹង
កក្រតវបនចក់ដីបំេពញ។ សមជិ ក្រពឹទធសភ េ េម៉ងឃីន គឺ ជនយកមយរប ៃន្រកមហ៊នែដលទទល
34
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
153 វេធន បនបេងកត ី ច ី
្រកុមហ៊ុនែរ ៉ Southern Southern Mining Company [្រកុមហ៊ុនែរ ៉
វេធន ] មន
សមបទន េដមប ែស្វ ី ងរុករកែរ ៉្រកូម េនកនុ ងែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនំ សំកុះ។ តំបន់េនះពម ុ ្រតូវបនចត់ទុកជតំបន់ ‘សនូល’ េ យ ី ន
្រគងែដនជ្រមកទំង
ចលមួយ េនកនុ ងចំេ
មអនក្រគង់
យ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ េនេពលែដល
ន
ដក ឹ ទំនញ ឹ ម៉សុន ិ យ៉ងធំ ែដលដក ី ឈូសដី នង ិ ្រ ក់ទ័រ បនចប់
េផ្ដីមមកដល់ែដនជ្រមក េ យគមនអនក្របប់ឲយដង ឹ មុនេ
ះ។
ម៉សុន ំ េនះ ្រតវបនេ្របី្របស់ េដមប ី ទ ី ធំទង ី មទរសមបទនដី
ទទួល
គ ល់តៃម្លខស ព ់ ខងករអភរក ិ ធនធនធមមជត។ ិ េទះជ
ទំហំ ១០.០០០ ហ.ត. េនកនុ ងតំបន់សូ នល របស់តំបន់ភស នំ ំកុះ។154
យ៉ង
ក៏េ យ ្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល បនផ្ដល់
ឧទយនុរក ្រតវបនឃត់
ករអនុញញតឲយែស្វងរុករកធនធនែរ ៉។
កររួមរស់េ យមន ិ សូវ្រសល ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ ជមួយគេ្រមង
អភរក បនផទុ ះេឡង ិ ី េនៃថងទី ៣ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧ េនេពល មរបយករណ៍
រព័ត៌មន ឧទយនុរក MoE មួយចំនន ួ បន
ពយយមចូលករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉ េដមប ី េី សុប ី អេងកតករេចត្របកន់
ថ សកមមភពកប់ៃ្រពេឈខ ី ុសចបប់បនេកត ី េឡង ី េនកនុ ង
ករ ្ឋ នេនះ។ ពួកេគ្រតវបនឃត់មន ិ ឲយចូល េ យទ ន 155 RCAF ្រប ប់ វុធ -ក ៤៧។ មចបប់ ឧទយនុរក របស់ MoE មនភរកចច ី យ ិ េដមប ី មលបត្រគប់តំបន់េនកនុ ងឧទយន ប៉ុែន
ផ្លកមួ យ េនទីចប់េផមសមបទនែរ ៉ របស់្រកមហ៊ុន
វេធន។
េនេលក ី េនះ ពួកេគ្រតវបន េ យពួកទ
មឃត់ មន ិ ឲយបំេពញកចច ិ ករេនះ
ន ែដលបនេចញពី
នៃថមួយេ្រគ ង ហ៊ុព័ទធ
េយធពលេខមរភូមនទ ួ រូប េន ិ (RCAF)។ អនកយមតំែណងខពស់មយ
ជុំវញ ិ ពួកឧទយនុរក េហយ ី ្របប់េគឲយេចញ ទំងអះ ងថ ពួកេគ 156 មន ី ច ិ មនឯក រ្រតម ឹ ្រតវ េដមប ី ូលកែនងេនះេទ។
ឯករ ្ឋ នេនះ បនអះ ងថ ខ្លួ នេ
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទ ្រកមហ៊ុន
ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរ ៉្រតូវបនយមករពរ េ យសមជក ិ ៃនកង កតំ
ងឲយេ
កនយ
ឧត្ដមេសនយ៍ របស់ ី មស សុ ភ គេឺ មបញជករៃនកងទ័ពេថមរេជង RCAF។ អនកយមបន្របប់បគ ុ ល គ ិករបស់ Global Witness ថ ឧត្ដមេសនយ៍ ុ េក ី ្រតី អ៊ក
– ែដល្របធនេយធភូមភគ អភវឌ ិ ិ ន៍
ៃន្របេទសកមពុ ជ – គជ ឺ នយក្របតបត្ត ិ ច ិ មបង ៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉េនះ។ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្រកុមហ៊ុន វ ី ភគរយៃន្រកុមហ៊ុនែរ ៉
កូមន ិ បនទញ ិ ចំែណកហ៊ុន ៧០
វេធន ។ មចស់ទទួល្របេយជន៍ៃនចំែណក
េនកនុ ងែខតុ
វេធន ី
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េគ អំពី ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
េហតុករណ៍េនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ ំ ី េទេមល េនកនុ ងករេធដ ី កែនងសមបទនែរ ៉ េនកនុ ងឆន ំ ី េណរ
២០០៨ អនកេសុីបអេងកត Global Witness ្រតវបនអនកយម
អណូ ្ដ ងែរ្របប់ ៉ ថ េនកនុ ងតំបន់េនះ មនករ ្ឋ នែសងរុករកពរី
ហ៊ុន ៣០ ភគរយែដលេនសល់ គម ឹ េទ។ ឺ ន ិ បនឲយដង
េហយ មបួន ី ថ្រកមហ៊ុនេនះបនេធក ី រពរីឆនេំ ហយ ី េនកនុ ងចំេ 157 ឆនៃំ នករែសងរុករក។ អនកយមក៏បនែថងថ ភូគពភវទូិកំពុង
វតមនៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ ៉ គឺ្របកបេ យ ទបបដិ ទ េហយ ី
េដមប ី ី
ថ នភពផវូចបប់របស់ គម ឺ ន ិ ចបស់
ឧទហរណ៍ជក់ែស្ដង ៃនភពតង ឹ
ស់េទ។ ដូេចនះ ជ
នរ ងតំបន់ករពរ នង ិ យ ិ វស័
ជវកមម ែរ។៉ សថត ី ិ េនកនុ ងែដនជ្រមកភនំសំកុះ ទំហំ ៣៣៤.០០០
ហ.ត. េនែផនកខងេលចៃនជួរភនំ្រក ៉ ញ ែដល្រគបបដណ្ដប់ េខត េពធ
ំ ត់ បត់ដបង នង ិ េកះកុង ទំងបីេខត។ កនុ ងនមជតំបន់
ករពរ ែដនជ្រមកេនះ ្រតវសថត ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគងៃន្រកសួង បរ ិ ថ ន(MoE)។ េហតុដូេចនះ ករមកដល់ ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉
ែសងរកែរែដក ៉ ្រកម នង ិ
ន់ទម៉ ី ូនី (េ ហធតុមយ៉ង ែដលេគេ្របី 158 យព្រងង ឹ សំណ)។ ពួកេគ្រតវបន្របប់ថ ករ ្ឋ ន
េនះ្របែហលមនមស ឬ
ព ន់ផងែដរ ប៉ុែនេគយកចត ិ ទុក ក់
េ្រចន ៉ គជ ៉ ង ែដលេគេ្របេី ដមប ី ី ី ជងេគ េលែី រ្រកម ឺ ធនធនែរមយ៉
បេងកត ី ្រកម ែដលេ្រប្រី បស់េនកនុ ងឧស ហកមមផលត ិ រថយន នង ិ
ឧស ហកមមេផ ងេទ ត។
មអនកយមករ ្ឋ ន បនឲយដង ឹ ថ េបី
េគរកេឃញ ៉ ្រគន់េនដីសមបទនេនះ េគនង ី ែរ្រកម្រគប់ ឹ
ងសង់
េ ងច្រកេធ្រី ប្រពតកមម ឹ ិ ែរ ៉ េននង ឹ ដីធេី នះ។
35
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ទ
នែខមរ មចស់េវ ត
ម?
ទទួលករអនុញញតចូលេទេមល ី ករ ្ឋ នែរ ៉ ្រពមទំងេលខទូរស័ពទ
អនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនបុន ិ ប៉ងេទេមល ី ដី
សមបទន្រកមហ៊ុនែរ ៉
វេធន ី េនកនុ ងពក់ក
របស់េមបញជកររងរបស់េ
្ដ លឆន ំ ២០០៨
ប៉ុែនផវូចូលដល់ទីេនះ ្រតវបនឃត់េ យអនកយម ែដលអនកខះ ពក់ឯកស នយយ ថ ិ
្ឋ នេយធ RCAF។ អនកយមមនវទយ ិ ុ ែដលេគ
ចនយយ ជមួយទី ន ក់ករ្រកមហ៊ុន េនឯទី្រកង ិ
ភនំេពញ។ េនេពលែដលអនកតំ
ង Global Witness បនសួរ
ពួកេគ្រតវបន ខ របស់្រកម
ធយង ម ែដល្រតវបនេគ ូ ថម និងធតុែរ ៉ េវ ត យករណ៍ថ ទិញចំែណកហ៊ុន ៧០% ៃន្រកម ហ៊ុនែរ ៉ សឺឌឺន នឆនំ ២០០៨
អនកយម្របប់ ថ អនកដក ឹ នំ ្រកមហ៊ុនទំង យខង ឹ
េ យ
រពី
មុន សកមមជនករពរបរ ិ ថ នចូលដល់ករ ្ឋ នបន េហយ ី ពួក
ទ
នេនះ្រតវបនេចត្របកន់។ បនទប់មក អនកយម្រតវបន
បងគប់ឲយកន់វទយ ិ ុ េហយ ី ទក់ទងជមួយទី ន ក់ករ េបម ី នអនក ពយយមចូលដល់ករ ្ឋ នម្ដងេទ ត។
ករ ្ឋ នេនះ យមេ យទ
ន RCAF ្របមណ ១០០ នក់ ពី
កងវរេសនេលខ ៥០១។ អនកយមតំែណងខពស់មយ ួ រូបេន ទេនះ បនអះ ងថ ខន ី ួ តំ
េវ ត
ងឲយេ
កនយឧត្ដមេសនយ៍ ី 159 មស សុភ េមបញជករៃនកងទ័ពេថមរីេជង ី របស់ RCAF។
ក គឺេ
កវរេសនយ៍ ី េ ច
េនេពល Global Witness បនទក់ទងេ
ក អ៊ុក
កបននយយ ថ អណូ ្ដ ងែរេនះ្រតវបនលក់ ៉ េទពួក ិ
ម ប៉ុែនមន ិ ្រពមផ្ដលេ់ ឈមះ ឬេលខទូរស័ពទ ស្រមប់មចស់
ថមីេទ។
មចស់េវ ត
្រកងភនំេពញ
GEOSIMCO ែដលជ្រកមហ៊ុន
េ
ករនយយ ិ ករេនឯទី
វសញញ
េក
ទ
ជមួយទី ន ក់
នែរ ៉ សឺឌឺន ពក់
ចន់ន។ ី
ថ េតេី ហតុអី
បនជេគ្រតវ
កមមករេនឯករ
161
នយមករ ្ឋ នេនះ បនឲយដង ឹ ថ ដីសមបទនរបស់្រកម
ហ៊ុនែរ ៉ េម
វេធន ី ធប់ជកមមសទធ ិ ិរបស់្រកមហ៊ុនចន ិ មួយ េហយ ី
មបនទទួលយកសមបទនេនះ េន្របែហលែខ
ឆន ំ ២០០៨។ អនកយមេពញចត ថ នភពថមី ទំងអះ ិ នង ិ
ងថ មចស់ចស់មន ិ បនបង់្របក់ែខរបស់េគទន់េពលេទ ប៉ុែន
មបង់្របក់ែខ US$១៥០ យ៉ងេទ ងទត់ 162 េហយ ់ រធន ៉ ប់រងសុខភពេទ តផង។ ី ផ្ដលក ្រកមហ៊ុនេវ ត
េនកនុ ងករេទេមីលករ ្ឋ ន អនកេសុប ី អេងកត Global Witness
បនសេងកតេឃញ ៉ វ ី ថ បុគគលក ិ មនក់របស់អណូ ្ដ ងែរបនពក់ 163 មួយ មនសញញ្រកមហ៊ុន Geosimco [ជយ៉ ជមួយ ី ូ សុម ី កូ] អក រេវ ត
ម។ ្រកមហ៊ុន ជយ៉ ី ូ សុម ី កូ គជ ឺ
្រកមឧស ហកមមធយង ិ ធនធនែរេវ៉ ត ូ ថម នង 164 វី កូមិន។ េនកនុ ងែខសី
ខមួយ របស់
មេ
េ្រកថ
ឆន ំ ២០០៨ កែសត Cambodia Daily បន
យករណ៍ថ ្រកមហ៊ុន វ ី កូមន ិ បនទញ ិ ហ៊ុន ៧០ ភគរយ 165 ៃន្រកមហ៊ុនែរ ៉ វេធន ី ។ សំណួរថ មចស់ទទួល្របេយជន៍ ៃន ចំែណកហ៊ុន ៣០ ភគរយែដលេនសល់ ជនរ
មន ិ ចបស់េទ។
េនះ គេឺ នែត
កមមករេនឯករ ្ឋ នែរេនះ ៉ ក៏បនអះ ងថ ឧត្ដមេសនយ៍ ី ្រតី អ៊ុក េក
vi – ្របធនៃនតំបន់េយធភូមភគ អភវឌ ិ ិ ន៍ – គឺជ្របធន
160 នង ៉ អនកេសុប ឹ នយក្របតបត ិ ិចមបង ៃនអណូ ្ដ ងែរេនះ។ ី អេងកត
Global Witness ្រតវបនឲយេលខទូរស័ពរទ បស់េ
ក េដមប ី ី
កតរបស់ឧត្ដមេសនយ៍ ី អ៊ុក កុ
។ អ៊ុក កុ
គឺជ្របធនៃន
េយធភូមភគ អភវឌ ិ ិ ន៍ របស់្របេទសកមពុ ជ។ មនេសចក្ដី យករណ៍ថ
vi
េយធភូមភគ ទំង ិ
យរបស់្របេទសកមពុ ជ មនដ្រី បមណ
៧០០០.០០០០ ហ.ត. ឬជត ំ មូល របស់្របេទស ិ បួនភគរយ ៃនៃផទដទ ី ង
កមពុ ជ។
េ
កក៏ជនយក្របតបត្ត ិ ិចមបង ៃនគេ្រមងរបស់្រកុមហ៊ុន
ំ ំ កុះែដរ សឌន ឺ ឺ េនកនុ ងែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនស
ជវកមម ែរ ៉ ី
36
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស ្របអប់ទី ៦ | តួនទៃី នកងេយធពលរបស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងករលួចប្លនធ ់ នធន កនុ ងចំេ
ករពក់ពន ័ ធៃន RCAF េនកនុ ងឧស ហកមមែរ ៉ មនបញ្ហេ
មេរ ង ៉ វដ៏ធងនជ ់ េ្រចន ែដល្រតូវបនបំភ្លឺ េនកនុ ងករសក ិ ករណី
េ្រចន យ៉ង។ ពីទស នៈៃនសទធ ិ ិមនុស
ជវកមម ែរ ៉ទំងេនះ គជ ី ឺ តួនទីៃនកងេយធពលេខមរភូមនទ ិ (RCAF) េនកនុ ង
អំេពវ តកមម ៃនធនធន ិ ិ ចំេ
គំ មេ្របកម្លង ំ
ែស្ដង ៃន RCAF – េទះកនុ ងករផ្ដល់េស កមមសន្តិសុខឯកជន ដល់ករ ្ឋ ន
ចំ
មរយៈភពជមចស់ ទទួល្របេយជន៍ ៃនអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះឯង។
ទស នៈ
ន្របមណ ១១០.០០០ នក់។
Global Witness បនកត់ជឯក
ជសហ្រគសកម្លង ំ
168
ពី្រកុមហ៊ុន
ចេធ្វឲយ្រកុមហ៊ុនេនះមនេទសរួមចំែណក កនុ ង
វុធឈនួល ក៏មន ិ គួរឲយចង់បនែដរ។ េនេពលកងេយធ
មួយចប់េផ្ដម រកផលចំណូលខ្លួ ន ពស ី កមមភពឯកជន េហយ មន ិ ែមនពី
ថវក ់ ល់សមតថភពៃនរ ្ឋ ភបល សុី វល ិ ជតិេទ ្របក់េនះបនទនដ ិ េដមប ្រី គប់្រគង ិ
យ។ េនះជករពត ចំេពះ ិ ជពេសស ិ
។ មរយៈករកន់កប់្របក់ថវក ិ
កងេយធ
ែផនកៃនកងេយធ ែដលគំ្រទអគគនយករដ្ឋម ន្តី – រួមទំងអងគភពអងគរកខខួ ្លន ផទល់ របស់សេម្ដច។
នែដលយមអណូ ្ដ ងែរ ៉ នង ឹ
ករបំពនសទធ ិ ិមនុស េនះ។ ពីទស នៈអភបលកចច ិ ិ ករែដលកងេយធពលេធ្វ
អស់ជេ្រចន ឆន ំ
រ ពីរេបៀបសមជក ័ ធេន ិ ៃន RCAF ពក់ពន
ក៏េ
ជវកមម វញ ិ មនករ្របថុយថ ទ ី
ែដល្របតបត្ត ិ ិអណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ
កនុ ងសកមមភពរក្របភពបេងកត ផលចំណូលខុសចបប់ េទះបីពួកេគទទួល ចំែណកយ៉ងធំ ៃនថវក ិ រដ្ឋយ៉ង
វុធ េធ្វឲយមនករពបក ខ្លង ំ េឡយ ិ ស្រមប់សហគមន៍អនក
្រប្រពត្ត ឹ បទបំពនសទធ ិ ិមនុស ។ េនកនុ ងករណីេនះ ករបង់្របក់
យ្របែហល ២៥ ភគរយ ៃនថវក ិ ដ៏មនកំណត់របស់រដ្ឋ េទេលកងទ័ពដ៏
ធំសេមបម មនទ
យលកខណៈ ថ ប័នរដ្ឋ េដមប ី
្រសុក កនុ ងករទមទរសទធ ិ ិេលដី នង ឹ ធនធន ែដលសថិ តេនកនុ ងដីសមបទន។ ពី
166
ង ំ ពីទីបញច ប់ៃនស ងគមសុី វល បនបន្ត ិ របស់្របេទសកមពុ ជ រ ្ឋ ភបល ិ
167
ជករេធ្វវ ទធ ិ ង ននូវ
ំ ស្របេយជន៍ៃន្របជពលរដ្ឋទូេទ។ ករ បេ្រម្រ បេយជន៍ផទល់ខួ ្លនឯកជន ជនួ
ធរណៈទំងេនះ។ េនករ ្ឋ ន្របំកែន្លង កនុ ង
មករ ្ឋ នទំង្របំមយ ួ កែន្លងែដលបនសទងេ់ មល ័ ធដជ ៏ ក់ មនករពក់ពន
អណូ ្ដ ងែរ ៉ ឬ
ធរណៈ
េនកនុ ងរយៈេពលដប់ឆនក ំ ន្លងមកេនះ Global Witness
នង ិ អងគករែខមរដៃទេទៀត បនកត់ជឯក
រយ៉ងេកបះកបយ ពីរេបៀបែដលផល
ចំណូលពក ី រលក់ដូរេឈខ ុសចបប់ នង ិ សកមមភពខុសចបប់េផ ងៗេទៀត
ឧបតថមភដល់ែផនកេយធ ៃនរដ្ឋ្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជ។ អនកែដលពក់ពន ័ ធ កនុ ងសកមមភពទំងេនះ េ្រប្របស់សមតថភពគំ មកំែហង នង ំ ិ េ្របកម្លង
វុធ
េដមប រក ឹ ៃនពភព ី តួនទីធំស្រមប់ខួ ្លន េនកនុ ងទីងងត ិ ពណជជ ិ កមមរបស់្របេទស កមពុ ជ។ ផលចំេណញសរុបៃន
បក ពួកឧ្រកដ្ឋ ួ ។ ិ កមមដ៏ធំមយ
169
ថ ប័នេនះ គឺដូចជផលចំេណញៃនប
កនងែដនជ មក។
អនកយមពជ ំ ហង ី ី រួ RCAF កំពុងេ្របក ម្លង ិ េ យ វុធ េដមប
្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation កំពុងដក្រសង់ថែម កវពី តំបន់ករពរ ៃនែដនជ្រមកសត្វៃ្រពភនឱ ំ ៉ ល់ េហយ នង ិ តំបន់អភរក ិ
ឯក
្ដ ល (CCPF)។
រចុះេឈមះ របស់្រកុមហ៊ុនេនះ បង្ហញថ មចស់អណូ ្ដ ងែរ ៉គឺ
ជបុរសមនក់ េឈមះ ជង ី គម ឹ ងួន។ ក៏បែុ៉ ន្ត អនកទំង
យ ែដល្រតូវ
បន Global Witness សមភសបននយយ េរ ងេផ ង។ ពួកេគ ិ បនសំគល់ថ ពួកវរជនពរីរូបរបស់្របេទសកមពុជ – គឯ ឺ កឧត្ដម ឱម យុន ិ េទៀង នង ិ េ
នេនកនុងែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់។ ករេសុបអេងកត របស់ Global Witness េនទីេនះនឆនំ ២០០៤ បនរកេឃញថ កងេយធពក់ ព័នធយ៉ងសនធឹក េនកនុងករកប់េឈ ខុសចបប់េន
្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
ៃ្រពេឈជ រួ ភន្រំ ក ៉ ញភគក
ទ
្ដ ញ
ក ឌី ចូច – ជអនកវនេយគ ឧបតថមរភ បស់ ិ ិ
អណូ ្ដ ងែរ ៉េនះ។ ឱម យុន ិ េទៀង គជ ឺ ទ្រី បក ឹ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន េហយ ជ្របធនៃនគណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ម ិ នុស របស់ រ ្ឋ ភបល។ ឌី ចូច គជ ី ិ ឺ ប្អូ នជដូនមួយ របស់អគគនយករដ្ឋម ន្ត។
ំ របស់្រកុមហ៊ុនេនះ េន កនុ ងតំបន់ភឱ ករពរជហរ នំ ៉ ល់ េហយ ដល់ េពលេនះ មនេជគជ័យកនុ ងករ្របឆំងកចច ិ បុន ិ ប៉ងបេណ្ដញេគេចញ េ យឧទយនុរក របស់្រកសួងបរ ិ ថ ន។ ំ ់ភឱ “ែដនដខ ព ់ េនតបន នំ ៉ ល់ ជទីជ្រមកៃ្រពេឈមយ ី ស ួ ដ៏ធ ំ ំ ុ េនកង ំ ់ឥណសន។ នង ធ ផត ុី ិ បរសទ ិ ុ ប ុ ន តបន ូ ័ ប ស្រមប់្របពន ធ រិ
ក៏ជទីជ្រមក
ំ ុ សខន ំ ់ ថ នធមជត ម ី ិ នង ិ ‘កែនងជវៈចរះ
’ មយ ែដលសង ួ ម គូ ្របដច ូ ស្រមប់វស ិ ័យវជ ិ ជ ឹ ែតគន េឡយ។ ”170
េ
កបណ្ឌិ ត J. Andrew McDonald [េច
មកដន់ ិ
ស ្ត
ន់្រឌូ
ល់ដ], ៍ Plant Resources Center, University of
Texas at Austin [មជឈមណ្ឌលធនធនរុកខជត,ិ
កលវទយល័ យរដ្ឋតក ិ ិ ស់ េនទ្រី កុងអសទិ ន], ឆន ំ ២០០៤។
37
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស ែកវ។ ករ
នពរី មនទី ង ំ េនកនុងែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់។ 173 ទប ល។ ី ស ី ថត ិ េនកនុ ងតំបន់អភរក ិ ៃ ពេឈជ ី រួ ភនំ ក ៉ ញភគក កមហ៊ុនេនះ ក៏មនឃង ំ េធី ប ពតកមម ឹ ិ ថមែកវ េនកនុ ងភូមិ ៃស ឃុ ំ
ត់ េហយ ំ ថមែកវមួយកែនង េនកនុ ងទី បជុំ ី ឃង 174 ជន សកភនំ ក ញ។ រកត េខតេពធ
េនេពលែដលអនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនេធី
ំ ី ទស នកចច ិ េទកន់តំបន់េនះ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ករេធីដេណរ
េទកន់ករ
ន យថមមនេ គះថនក់ខង ំ េពក េ យ
រផវូមន
គុណភពអន់េពក េហយ ី មនេ គះថនក់ទក ឹ េលចជន់ គបផវូេល ន
“រប ូ សំ
់ កែ់ ខរម ទកទញ ចំ
៍ រប េទសចរណ។ ូ សំ
រមណ ម ៍ របស់អក ន
់ ៏ឆកយ ់ ៉ ងវច្រត កដ ិ ិ តំ
វច្រតកម ម វបបធម៌ នង ិ ិ ិ វតថុ កមជ។ ” ុព
ប់
ងឲយ
សនបុ ណ ៃន្របេទស
សំ ដីដក្រសង់ពីខត្ត ័ ្ណ ផ យរបស់្រកុមហ៊ុន Float Asia ិ បណ 171 Friendly Mation (ខងេល)។ សកមមភពជក ី យកថមែកវ ៃន កមហ៊ុន Float Asia Friendly
Mation មនទី ង ំ េនកនុ ងឃុរំ កត នង ំ ែ នទ សកភនំ ក ញ ិ ឃុស 172 េខតេពធ ត់។ មឯក រែដល Global Witness យក បន បនឲយដង ឹ ថ កមហ៊ុនមនករ
ែដនជ មកសតៃ ព ភនំឱ ៉ ល់។ ករ
ន
នបី ស មប់ករយកថម
េនកនុ ងរដូវភង។ អនកតំ
ង កមហ៊ុនមួយរូប បនអះ ងថ
កមហ៊ុន Float Asia បននំកមមករចន ី េី ធីផូ វេទកន់ ិ ចូល េដមប
អណូ ងែរ ៉ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦។
ជវកមម ែរ ៉ តវបន បតបត ី ិ េិ យ 175 ទី ែដលមនេឈមះេ កថ
បុគគលមនក់ េឈមះ េ ក 176 ័ កនុ ង ែវន៉ ។ កមមករទំងេនះបនកប់ឆករៃ ព ប៉ុែនបនប ជយ ករ ងសង់ផូ វល គន់េបី េហយ ី គុណភពផវូេនះបនចុះ
ដុន បយ៉ងេល ន។ េ យ
រករខះេហ
រចនសមព័នផ ធ ូ វថនល់
សូមបែី តកនុ ងរដូវ បំងក៏េ យ កមហ៊ុន Float Asia តវែតេ បី 177 ំ ស ន។ អនកេសុប កមមករជអនក សក េហយ ី នង ិ រេទះ កបី ជនួ ី
អេងកតបនកត់សំគល់ថ ឃង ំ មនថម ប ប់ ប ជក ី យកថម នង ិ
បុគគលក ិ
ជីវកមមែរ ៉ពីរកែនងរបស់ កមហ៊ុន Float Asia Friendly Nation មនទី
ំងេនទីេនះ
មឯក
ររបស់
កមហ៊ុន។
38
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
ខងេឆ្វង៖ ខង
ជញប័ណ្ណ
្ដ ំ៖ ឯក
ជវកមម ែរ ៉ នង ី ិ យថម របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
រចុះេឈមះ្រកុមហ៊ុន ែដលបង្ហញថេឈមះ ជង ី គម ឹ ងួន គជ ឺ មចស់ របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
លក់ថមជេ ចន។ ពួកេគបនេឃញ ក់ េន ី ី អតថជន ិ ិ ទញ ិ ថម េហយ ី 178 កនុ ង នដក ឹ ទំនញ។ ិ ខតប័ យ៉ងលំអត ិ ណផ យរបស់ កមហ៊ុន Float Asia នយយ ិ ិ អំពម ី ូល
នចបប់ៃន បតបត ិ ក ិ រ កមហ៊ុន ទំងែចងថ បនទទួល
ជញប័ណពី MIME ស មប់ ‘អណូ ងែរេបក ៉ ី នង ិ ករ 179 េលខ ៥៩៧’ េនកនុ ងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៦។
ន យថម
ំ ក៏បុែ៉ នបុគគលក ិ របស់ MoE ែដល បតបត ិ េិ នកនុ ងតំបន់េនះ ជទស់ នង ឹ មូល
នចបប់ ៃន បតបតករ ិ ិ របស់ កមហ៊ុន ទំងអះ ងថ
មួយចបប់ ៃនក មងឯក
របស់ MoE ែដលបន ក់េផញីនង ឹ តុ
ករេខតេពធ
នយយ យ៉ងលត ិ ិ លន់ អំពភ ី ពតង ឹ
នរ ង ថ ប័នរដទំងពរី
សកមមភពរបស់ កមហ៊ុន Float Asia ែដលក មងឯក
ត់ សព ី ី រេនះ
មឯក
រ ក់េផញីតុ
របស់ MoE បនរប ឹ អូស
ករ បនឲយដង ឹ ថ កមសមតថកចច ិ
នធំមយ ួ េគង
ក់ទ័រមួយេ គ ង នង ិ
ម៉សុន ី ខយល់ពរីេ គ ង ពក ី ែនង បតបតករ ិ ិ របស់ កមហ៊ុន Float 181 ំ ី តលប់មកពី Asia។ េនេពលែដល កមសមតថកចច ិ បនេធដ ី េណរ ករ
នេនះវញ ង កមហ៊ុន Float Asia េឈមះេ ក ិ អនកតំ 182 ៊ ង សុខ យ បនបញជ កមេយធមួយ េដមប ី ប ី ញឈប់ កម 183 សមតថកចច ួ េគ។ េទះជមនករ ិ េហយ ី បនគំ មឲយបញ់ ពក
គំ មកំែហងេ បីអំេពីហង ិ េទេលីបុគគលក ិ MoE ក៏េ យ ក៏ បភព
បនអះ ង បប់ថ តុ
ករេខតេពធ
ត់ មន ិ បនេធេី រ ងកី
ផនទេទស បឆំងនង ឹ កមហ៊ុន Float Asia េហយ ី មន ិ បន ម
កមហ៊ុន បតបត ិ ិខុសចបប់ េ យេយងចបប់សីពីកចច ិ ករពរ 180 បរ ិ ថ ន នង ិ ករ គប់ គងធនធនធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦។
Global Witness បនទទួលសំេ
េនះ។
នករេចត បកន់ ែដល ៉ យ ៉ ប់េនកនុ ងក មងឯក 184 MoE េឡយ។ ី
រ
ររបស់
មបទសមភសន៍ជមួយបុគគលក គ ក ិ កមហ៊ុន បុគល ិ MoE នង ិ អនក
សក េនះេមល ី េទថ កមហ៊ុន Float Asia តវបន គប់ គង
នង ិ ឧបតថមភេ យអនកមនអំ
ច។
កឧត្ដម ឱម យុន (េនកនុ ងរូបថត) េហយ ិ េទៀង ្របធនៃនគណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ិមនុស របស់រ ្ឋ ភបល ិ នង ិ េ
ក ឌី ចូច ប្អូ នជដូ ី នមួយរបស់អគគនយករដ្ឋម ន្ត។ ី េ
កទំងពរីរូប្រតូវបនអនកដ៏ជត ធ ឹ ិ សនិ ទនង
្របតបត្ត ិ ក ិ ររបស់្រកុមហ៊ុន សំ គល់ថ ជអនកឧបតថមភអណូ ្ដ ងែរ ៉
39
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស េនេពលែដលអនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនេទដល់ ករយល័ យរបស់ កមហ៊ុនេនកនុ ងទី កងភនេំ ពញ េនពក់ក ិ
ល
េតីទំនក់ទំនងរបស់េ
ក ជមួយ កមហ៊ុន មនលកខណៈដូច
េមច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េ
កមន ិ បនេឆយ ី តប
ឆន ំ ២០០៨ ប័ណចុះេឈមះ កមហ៊ុន ែដលពយរួេលីជញជង ំ បន
៏ ត េទ។ បភពមួយរូបេទ ត ដជ ធ ឹ កមហ៊ុន ក៏បនអះ ងថ ិ សនិទនង
េដញេ លសួរ បុគគលក ួ រូប ែដលដង ឹ ិ មួយរូប េហយ ី នង ិ ម នីមយ
អណូ ងែរ ៉ Float Asia (សូមេមីល បអប់ទី ៧ ស មប់ព័ត៌មន
185 សំគល់បុគគលមួយរូប េឈមះ ជង ី គម ឹ ងួន។ ក៏បុ៉ែន េនេពល
អំពី បតបតករ ឹ ថ ឯកឧតម ឱម ិ ិ របស់ កមហ៊ុនេនះ បនឲយដង យុន ិ េទ ង ទី បក ឹ របស់សេមច ហ៊ុន ែសន នង ិ បធនៃន
គណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ិមនុស របស់រ
បុគគលមួយរូបេឈមះេ
ក ឌី ចូច ក៏ជអនកមនអំ
ច គប់ គង
187 លំអត ិ បែនថម)។
ភបល េនះគឺជអនក ិ
186 វនេយគ ឧបតថមភចមបង ៃនអណូ ងែរេនះ។ ៉ Global Witness ិ ិ
រូបសំ
ក់ ថមែកវ ថតេ
យអនកេសុបអេងកត Global Witness េនឯទី
ន ក់ ករទី កងភនំេពញ របស់ កមហ៊ុន។ កមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
កំពុងែតដក សង់ ថមែកវពីែដនជ មកសតៃ ពភនំឱ ៉ ល់
បនសរេសរសំបុ តេទឯកឧតម ឱម យុន ិ េទ ង េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ួរថ
40
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
្របអប់ទី ៧ | ករ្រតលប់មកវញ ិ ៃនេ
ក ឌី ចូច
េនកនុ ង ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧ Global Witness បនេបះពុមពរបយករណ៍
ែខ ្រស
យ អនកលួ ចជតិ ជេសចក្ដីេបក េហតុករណ៍ដ៏សុីជេ្រម ែដលបង្ហញ
ថ សហជព ី មួយមនែខ ្រស
យរង ឹ មំ ្របកបេ
យញតិសន្ដនៃនអគគនយក
រដ្ឋម ន្តី នង ិ ម ន្តីជន់ខពស់េផ ងេទៀត បន្រគប់្រគង្របតបត្ត ិ ិករកប់េឈខ ុសចបប់
េ
យករមន ំ េ ិ ទទួលេទសៃពរ ៍ អស់ជេ្រចន ឆន។
ក ឌី ចូច ប្អូ នជដូ ី នមួយ
របស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន គជ ិ យ៉ងសំ ខន់ ៃន្រកុមេនះ។ េ្រកពីករកប់ ឺ សមជក ំ េឈខ កនុ ងសកមមភព ី េនះក៏្រតូវបនេចត្របកន់ថ ជប់ជពក់ ុសចបប់ សហជព
្រសេដៀង្រកុម ម៉ហ្វីយ៉ មនរួមទំងករចប់ខួ ្លនមនុស នង ិ ករបុន ិ ប៉ងេធ្វ ឃតកមម ជេដម។
188
បនផ្លស់បូ ្ដរ
ជព ី របស់ខួ ្លន។ េនកនុ ង
ក់េទសៃពរ ៍ ែដល
បនអនុញញតឲយសមជក ិ ៃន្រកុមហ៊ុន េសង គង អនុវត្តសកមមភពកប់េឈខ ុស
ំ សករេសុ បអេងកតសកមមភពេចត្របកន់ ចបប់េនះ បនបន្តឥតឈប់ឈរ។ ជនួ េនកនុ ងរបយករណ៍ អនកដក ឹ នំ្របេទសកមពុជបនេឆ្លយ តប េ
េលរបយករណ៍េនះ ទំងរប ឹ អូសសំ េ
យ
ក់ប្រមម
របយករណ៍ េហយ រុកកួនអនកកែសត
ែដលបន យករណ៍អំពីករសននិ ្ឋ នេនកនុ ងរបយករណ៍េនះែដរ។ មនករ
យករណ៍ថ បងប្អូ នរបស់អគគនយករដ្ឋម ន្តក ៏ នគំ មថ “េបពួកេគ [បុគគលិ ក ី ប
៉ Global Witness] មកកមពុ ជ ខញុ ំនង េទះបីជអនកតំ ឹ ៃវែបកកបល។”
រ ្ឋ ភបល មួយរូប បនសនយឲយមនករេសុ បអេងកតេនេពលេនះក៏េ ិ ម
ង
យ ក៏
ក ឌី ចូច
អតថបទមួយ េនកនុ ងកែសត Cambodia
Daily មនចំណងេជង ថ ‘មចស់ ្រកុមហ៊ុន កប់េឈ បដេសធ ចំេ ិ
តពក ី រកប់
េឈខ ុសចបប់’ េ
ក ឌី ចូច ្រតូវបន
ពពណ ៌ នជ ‘ម ិ
េសដ្ឋីថមែកវ’។
190
Global Witness មនេហតុនង ឹ េជ ថ េ
ជអនកមនអំ
េ្រកយពីករេបះពុមពរបយករណ៍េនះមក គំរៃូ នករមន ិ
ឥឡវូេនះ មន ិ ទន់មនករ
ទនទម ឹ នង ឹ េពលេនះ េមល េទ េ
ក
ឌី ចូច
ចេ្រចន ទក់ ទន ិ នង ឹ អណូ ្ដ ងែរ ៉ Float Asia Friendly Mation។
្របភពមួយរូបដ៏ជត ិ សនិ ទធនង ឹ ្របតបត្ត ិ ិកររបស់្រកុមហ៊ុន បនសំ គល់េ
ក ឌី ចូច
ជមចស់ ឬអនកករពរមនក់េទៀត របស់្រកុមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation េហយ មនេសចក្ដី យករណ៍ថ កមមករេនករ ្ឋ នបនអះ
ងថ េឃញ េ
ឌី ចូច េនឯអណូ ្ដ ងែរ ៉ េ្រកយពី្រកុមហ៊ុនបនចប់េផ្ដម ្របតបត្ត ិ ិករ។
Witness បនសរេសរសំ បុ្រតមួយេទេ េដមប សួ ី រថ េតេ
ក ឌី ចូច េនកនុ ងែខតុ
191
ក
Global
ឆន ំ ២០០៨
កមនទំនក់ទំនងអ្វីជមួយអណូ ្ដ ងែរ ៉ Float Asia ែដរឬេទ។
េនេពលេបះពុមពរបយ ករណ៍េនះ េ
កមន ិ ទន់េឆ្លយ តបេទ។
នផ្ដនទេទស េហយ ឹ នំរ ្ឋ ភបល គមនអនកដក ិ
មនក់ ទក់ទងមកអងគករ Global Witness ផទល់ អំពីករេចត្របកន់ទង ំ
េនះ។
189
្រកុមកប់េឈដ ៏ ំបំផុតេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គ្រឺ កុមហ៊ុន េសង គង េហយ ធ នង ិ សហករ។ ី ប របយករណ៍ឆន ំ ២០០៧ ែខ ្រស
យអនកលួ ចជតិ
្ដ ញេនះ ្រតូវបនេបក ករ េ
យ Global Witness េនកនុ ង
41
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស “្រកុមកប់េឈដ៏ មនអ ំ ឃន ុ ថង ុ ែដលជៃដគូ Company។”
ំ ុ កង ចបផត ឹ ន ំេ ុ ន ្របេទសកមជ ុ ព ដក
យ ឌី ចច ូ . . . អតត ី ភរយ ិ របស់គត់ េសង គង នង ិ
េ ជវកម រម បស់ពួ កេគ។ ្រកុមេនះ្របតបតករ ី ិ ិ្ត
៊ុ Seng Keang យសត ម ្រកុមហន ិ ថ េ្រកមេឈះ
សំ ដីដក្រសង់ពីរបយករណ៍ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧ របស់ Global Witness ែខ ្រស
ខ ច់េកះកុង
អនក សកបន បប់ Global Witness ថខ ច់ភគេ ចន ី តវបន
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ ្របតបត្ត ួ បនចប់េផ្ដម ិ ក ិ របូមខ ច់យ៉ងធំមយ ្របតបត្ត ិ ក ិ រ េនកនុ ងេខត្តេកះកុង។ Global Witness ប៉ន់ សកមមភពេនះមនតៃម្លយ៉ងេ
ច
ស់ US$៨,៦
មួយឆន ំ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ តៃម្ល US$៣៥
ម នថ
នកនុ ង នកនុ ងមួយ
ឆន ំ េនកនុ ង្របេទសសង្ហ ិ បរុ ។ ី មនអនកបូមខ ច់ នង ន ិ ទញ ិ ខ ច់ជេ្រចន េនកនុ ងតំបន់េនះ ប៉ែុ ន្តអក ទំង
យែដល្រតូវបនសមភសបនអះ ងថ ្របតបត្ត ិ ក ិ រទូេទ
្រតូវបនកន់កប់េ យឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ – គជ ិ ឺ សមជក ្រពទធ ឹ សភពគ ី ណបក CPP េហយ ជម
េសដ្ឋម ួ រូប។ ដូេចនះ ី យ
ជវកមម បូមខ ច់េនកនុ ងេខត្តេកះកុង គជ ី ឺ ឧទហរណ៍មួយេទៀត ៃនករចប់ក្ដប់ឧស ហកមមែរ ៉របស់្របេទសកមពុ ជ េ យពួកវរជន រដ្ឋ។
បូមពីកែនងមួយ េ
ថ
ំ
ំ ែដលសថត ិ េនចមងយ បែហល 194 ១៥ គ.ម. េឡង ី សទឹងពី កងេកះកុង េនកនុ ង សកេកះកុង។
ខ ច់ក៏ តវបនបូមពីសឹទងេកះេប៉ េនកែនងមួយកនុ ង សកមណល សម ី ចមងយ បែហល ១០ គ.ម. េឡង ី សទង ឹ ពី កងេកះកុង។ កម ហ៊ុនែដលពក់ព័នធកុ នងករបូមខ ច់េនេកះេប៉ មនរួមទំង កម
ហ៊ុនៃថ Saroon Concrete Part Ltd. [េ គ ងសុីម៉ងត៍ ស-អរុណ 195 ចំកត់] េហយ ឹ េឈមះេទ។ ី នង ិ កមហ៊ុនចន ិ មួយ ែដលមន ិ ដង
មនរបយករណ៍ថ កមហ៊ុនេផ ងេទ តបូមខ ច់េនកនុ ងតំបន់ 196 េផ ងមួយេទ ត េ ថេកះកុងកនុ ង នង ិ េ ជយ បស់។
បភពពរីរូប ែដលមនចំេណះដង ឹ បនអះ ងថ កមហ៊ុនែខមរពរី
ំ ់ ីខ ច់៖ Odom Cement Co. Ltd ជប់ជពក់ េនកនុ ងករផគត់ផគងដ 197 [ កមហ៊ុនសុីម៉ងត៍ ឧតម ចំកត់] េហយ ី នង ិ Ly Yong Phat 198 Co. Ltd [ កមហ៊ុន លី យ៉ុង ផត់ ចំកត់]។ មន ិ ចបស់េទថ
េតី កមហ៊ុនទំងេនះបូមខ ច់េ យខន ួ ឯង ឬេតី កមទំងេនះ គប់ គងសកមមភពរបស់អនកដៃទ េនកនុ ងទី កងេនះ។
ករណីេនះ ក៏បង្ហញបែនថមេទៀតអំពត ួ ទរី បស់អក ន កនុ ងភូមភ ី ន ិ គ សុី
យអនកលួ ចជតិ
េគនយ៍ កនុងករេធ្វ ជវកមម េលធនធនធមមជតរិ បស់្របេទស ី
កមពុ ជ។ ភស្តុ ងែដល Global Witness ្របមូលបន គច ឺ ង្អុ ល
ជទូេទ ខ ច់ តវបនដក ឹ េលីកប៉ល់ ៣០០ េ ន ពីកែនងបូម
េទកន់ឃង ំ ខ ច់។ េនទីេនះ េគសំ តខ ច់ េហយ ី ទុក
បង្ហញថ ខ ច់េកះកុង្រតូវបនដក ឹ ជញជូ នេទសង្ហ េ្រប ិ បរុ ី េដមប ី
ស មប់ករនំេចញពី បេទស។ ឃង ំ ខ ច់ពីរ សថិតេនទល់មុខ 199 ទេន ពី កងេកះកុង។
្របស់កុ ងសកមម ន ភពចក់ព្រងក ី ដី នង ិ សំណង់។
អនកេសុីបអេងកត Global Witness បនេទេមល ំ ទំងេនះ េន ី ឃង ពក់ក
េនកនុ ងេដម ី ឆន ំ ២០០៨ Global Witness បនទទួល របយករណ៍អំពី បតបតករ ិ ិ បូមខ ច់ដ៏ធំ េនកនុ ង បព័នធទេនសទឹង
េនកនុ ងេខតេកះកុងភគខងលច ិ មត់ ិ េហយ ី េនកនុ ងសមុ ទ ជត 192 សមុ ទៃនកមពុ ជភគខងតបូង។
េនេពលអនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនេទដល់តំបន់េនះ
ពួកេគបន បទះ
ថ នភពដ៏សុ គ ម ម ញ ជមួយអនកផគត់ផគង់ដខ ី ច់
នង ិ អនកទញ ិ ដីខ ច់ ជេ ចន ី ភគ។ ី លកខណៈរួម គឺ គប់អនកែដល តវបនសមភសទំងអស់ បនអះ ងថ សងបុ ិ រគ ី ឺជទីេ 193 ខ ច់ែដលបូមយកពីតំបន់េនះ។
ៃនដី
លឆន ំ ២០០៨។ កមហ៊ុនមួយែដលពួកេគបនេទ
កសួរ គឺ កមហ៊ុន សុម ី ៉ងត៍ ស-អរុណ េហយ ី មួយេទ តគជ ឺ កម 200 ហ៊ុនចន Global Witness ិ មួយ ែដល បមូលដីខ ច់េ ចន។ ី បនសួរអំពេី ឈមះៃន កមហ៊ុនេនះ ប៉ុែន តវបន បប់ថ មន ិ ទន់ 201 មនេឈមះេទ។ កមមករេនឯ កមហ៊ុន សុម ី ៉ងត៍ ស-អរុណ បន អះ ងថ ខ ច់ តវបនេផទរេចញពីកប៉ល់ ៣០០ េ ន ែដល
េឡង ំ ។ បនទប់មក ី ទេន េទកន់កប៉ល់ ៥.០០០ េ ន េនឯឃង
ខ ច់េនះ តវបនេផទរេទកន់កប៉ល់ ១៥.០០០ េ ន ែដលចត ចមងយ បែហល ៣០ គ.ម. ពី ចំងសមុ ទ។ ពទ ី េី នះ កប៉ល់ 202 ទំងេនះ ដក ឹ ខ ច់េទសងបុ ិ រ ី ស មប់ករចក់ដីធ។ ី
42
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី ចបស់ ករបូមដីខ ច់េ ចន ី ប៉ុ
ស់ អំពេី តីមន
ពេី កះកុង។ ក៏បុ៉ែន ពក ី រសេងកតរបស់
េយង ី េហយ ី នង ិ ករសមភសន៍ជមួយ កមហ៊ុន ចបស់ថ គឺជ ចំនន ួ េ ចន ី
ង
់ ពួកេគក៏បនអះ ងថ េនកនុ ងរយៈេពលបីៃថង – េបីេធីករ សង។
ជប់ – ពួកេគ ចបំេពញកប៉ល់ ១៥.០០០ េ ន ស មប់ករនំ ខ ច់េចញ។ កមហ៊ុនផគតផ ់ គង់មយ ួ បន បប់ថ ៃថកនុ ងមួយេ ន គឺ US$១១។ ៃថេនះ កប៉ល់ ១៥.០០០ េ នមួយ
តៃម US$១៦៥.០០០។ េ យ េនះ Global Witness ស់មយ ួ េគង មអ
ចផទុ កខ ច់មន
រចំនន ួ អនក បតបត ិ េិ នកនុ ងតំបន់
ចប៉ន់ ម នថ កប៉ល់យ៉ងេ
ច
ច តវបនបំេពញ កនុ ងរយៈេពលមួយ ទតយ។ ិ
ៃថែដលបនអះ ង េនះមនន័យថ ផលចំណូល បចំ
ឆន ំ ស មប់ឧស ហកមមខ ច់េនឯេកះកុង គឺ US$៨,៦ 203 ន។ េពលខ ច់េទដល់សងបុ ិ រ ី តៃមខ ច់េឡយ ី មួយជប។ ី
់ យ ៃថ ឆន ំ ២០០៧ េនសងបុ ួ ិ រ ី តៃមកនុ ងខ ច់សំណងម 204 េ ន គឺ US$៤៥។ េនះមនន័យថ តៃម បចំឆន ំ ៃនករនំ មអ
េចញខ ច់ របស់តំបន់េកះកុង គឺ បែហល US$៣៥
កប៉ ល់ដ៏តូចជង េផទរខ ច់េទេលកប៉ ល់ បេទសកមពុជ។
ស់
េទ។ Global Witness បនេទេមល ឹ ជញជូ ន ី ចំណុច បមូលនង ិ ដក េ នពរីេ គ ង មកពី បេទស ប៉
េចញ គមនកំណត់េទ។ េនឃង ំ មួយ កមមករអះ ងថ ពួកេគ
មអ
ជអនកនំខ ច់េចញេនះ មន ិ សូវចបស់
ខ ច់ ដេ៏ នផុតពី ចំងេនះ េហយ ី បនេឃញ ី កប៉ល់ ១៥.០០០
ស់ េហយ ី េមល ី េទខ ច់ែដលមនស មប់ករនំ
ចយ US$១០.០០០ កនុ ងមួយែខ េដមប ី ទ ី ញ ិ ទក ឹ សមតខ ច់
សំណួរថ េតអ ី នក
ម៉។ កប៉ល់មយ ួ – េឈមះថ
លី ២ – េនេពលេនះកំពុង តវេគេផទរខ ច់ពីកប៉ល់ ៥.០០០
េ នមួយេ គ ង។ បុគគលក ិ េនេលីន ដ៏ធំជង តវបនសេងកត
េឃញ ី ថ េស កពក់េខ វែបបកងទ័ព េ យមន ិ ពក់ផកសញញ
ឬកន់ វុធេទ។ េនេពលនយយ ជមួយអនកទំងេនះ ពួកេគបន ិ
េឆយ ី ជភ
ចន ិ កុកងឺ េ យសំេឡងចន ិ ដីេគក។ Global
Witness បនសុំចបប់េឡង ថត ិ ី បត ី ន ប៉ុែន តវបនបដេសធ។ ិ ែតអនក សកេនឯេកះកុងេ
កមមករពក់ឯកស
នថ ‘ទ
ន
ចន ចបញជក់ថ ពួកេគ ិ ’ ក៏េ យ ប៉ុែន Global Witness មន ិ 205 មកពក ី ងេយធរបស់ បេទសចន ិ បនេទ។ មរបយករណ៍ពអ ី នក សក នង ិ កមមករ ពួកចន ិ មន ិ ែមនជ កមែត
មួយ ែដលនំខ ច់េចញេទសងបុ ិ រព ី ីេកះកុងេទ។ មន
របយករណ៍ថ កមហ៊ុនម៉េឡសុី នង ៉ ី ី ិ កូេរបនទញ ិ ដីខ ច់ េដមប 206 ដក ឹ ជញជូ នផងែដរ។
ន។
លី ២ ែដល តវបនថតកនុងឆនំ ២០០៨ចមងយ បែហល ៣០ គ.ម. ពី ចំង េនមត់សមុ ទេកះកុង
43
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស ្របអប់ទី ៨ | សង្ហ ី ច់ នង ី ដី ិ បរុ ី – ដខ ិ ករចក់ព្រងក េកះសង្ហ ិ បុរកំ ី ពុងែតលូ ត
ស់យ៉ងេល ន។
មពីទទួលឯក ជយភព ករចក់
ព្រងក ី ដយ ី ៉ ងធំ បនជួយឲយ្រពំែដនៃនេកះតូចេនះ រក ី ទំហំ្របែហល ២០ ភគ រយ េហយ ី ៃផទដី ៩៨ គ.ម. ្រក េគមនេគលបំណងព្រងក
េទៀត េនកនុ ងរយៈ
េពល្របំទសវត េទមុខេនះ េដមប ្របជជនែដលកំពុងែតេកន ស្រមលដល់ ី ចំនួន។
207
េគលបំណងេនះ ្រតូវបនសេ្រមចេ
យករចក់ព្រងក ី ដី េហយ
កចច ួ ភគធំ ៃនខ ច់ចំនួន ៣,៨ ិ ករេនះ្រតូវករខ ច់ចំនួនេ្រចន អេនក៖ គឺមយ នេ
េនះ។
ន ែដលសង្ហ ិ បុរនំ ី ចូល ល់ឆន ំ ្រតូវបនេ្របស ្រមប់េគលបំណង
208
េ
យ
រសង្ហ ខ ិ បុរបនេ្រប ី ច់ខួ ្លនឯងឲយអស់ េនកនុ ងប
្ដ ឆន ំ
េ្រកយពក ី រទទួលឯក ជយភព ្របេទសសង្ហ ិ បុរ្រតូ ី វែតរកេនកែន្លងេផ ងេទៀត េដមប បំ ី េពញេសចក្ដី្រតូវករ ចំេពះខ ច់។
រហូតដល់ឆន ំ ២០០៧ ្របេទសឥណូ ្ឌ េណសុី គឺជ្របេទសផគតផ ់ គងដ ់ ីខ ច់
េ្រចន ិ បំផុត ឲយសង្ហ ិ បុ រ ។ ី ក៏ប៉ុែន្ត េនកនុ ងែខមក ឆន ំ ២០០៧ រ ្ឋ ភបល
ឥណូ ្ឌ េណសុី បន
ក់ប្រមមទូេទ េលករករនំេចញៃនខ ច់ទង ំ អស់។
209
មួយែផនកៃនមូលេហតុស្រមប់ប្រមមេនះ គឺជករខូចខតដ៏ធំ ែដល ឧស ហកមមខ ច់ បនបងកដល់តំបន់ មមត់សមុ្រទ។
210
េនកនុ ង្រកុមេកះ
រយ ិ សង្ហ ី ៉ វ េនជត ិ បុរ ី ែដលជកែន្លងែដលបននំេចញខ ច់ ២៥០.០០០ េទ ៣០០.០០០ េ
ន កនុ ងមួយែខ េកះខ្លះបនលច ិ បត់ េហយ េកះខ្លះេទៀតស៊ូរង
211
ករបូមខ ច់ បនបនថយចំនួន្រតេី នឯ្រកុមេកះ
ករខូចខតយ៉ងធងន។ ់
រយ ី ៉ វ ែដលជបញ្ហធំ កនុ ង្របេទសមួយែដល្រតីជែផនកដ៏សំខន់ េនកនុ ង របស់្របជជន។ តុ
រ
212
Global Witness បនសរេសរសំ បុ្រតមួយេទរ ្ឋ ភបល សង្ហ ិ ិ បុរ ី េនកនុ ងែខ ឆន ំ ២០០៨ េដមប សួ ី រអំពីតួនទីរបស់េគ កនុ ងករដក្រសង់ខ ច់ េនកនុ ង
េខត្តេកះកុង េហយ បនទទួលករេឆ្លយ តបដូចតេទេនះ៖
“្របេទសសង្ហ ិ បុរេ្រប ី ខ ច់ដីេគក ស្រមប់សំណង់ នង ិ ខ ច់សមុ្រទ ស្រមប់ គេ្រមងចក់ព្រងក ី ដ។ ី ខ ច់ទំងពរី្របេភទ ្រតូវបននំ ចូល េ
យអនកចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងពី្របេទសេ្រក។ ករនំ
ចូលៃនដខ ី ច់ គឺជសកមមភពពណជជ ិ កមម េហយ
រ ្ឋ ភបល សង្ហ សង្ហ ិ ិ បុរមន ី ិ ជប់ទក់ទន ិ េទ។ រ ្ឋ ភបល ិ ិ បុរ ី មន ិ
ក់ប្រមម អំពី្របភពខ ច់របស់អនកចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ង
លក់ខ ច់េទ ប៉ុែន្តេយង រ ំពង ឹ ថ ពួកេគេគរពចបប់ទក់ទង
នង ឹ ជញជូ នខ ច់ ្រពម ឹ ករដក្រសង់ ្រប្រពត្ត ឹ ក ិ មម នង ិ ករដក
ទំងចបប់បរ ិ ថ ន របស់្របេទសែដលជ្របភពៃនខ ច់។
កំណត់េហតុពណជជ ិ កមមរបស់េយង បង្ហញថ ខ ច់ខ្លះ
ែដលបននំចូលស្រមប់សំណង់ នង ី ិ គេ្រមងចក់ព្រងក នំ ដី មន្របភពេន្របេទសកមពុ ជ។ សង្ហ ិ បុរបនឈប់ ី
បេទសសិងបុរ ីនំចូលខ ច់ ប់េ
ន
លឆនំ ស មប់គេ មងចក់ខ ច់ព ងីកៃផទដី
ខ ច់ដីេគកចូលពីឥណូ ្ឌ េណសុី េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ េហយ នង ិ ខ ច់សមុ្រទេនឆន ំ ២០០៣។”
េ
ក លី យ៉ុងផត់ នង ិ ឧស ហកមមខ ច់
ពណជជ ិ ពទធ ិ ករៃថ ែ បខន ឹ សភខងគណបក ួ ជសមជក CPP គឺឯកឧតម លី យ៉ុងផត់vii តវបនេគេ ’េ យ
រេ
ំ ញជេ ចន កមនសហ គសជនួ ី
កនុ ងេខតេនះ។ េមល ី េទ ទពយសមបតរិ បស់េ
ែដលេ េនះ េ
‘េសចេកះកុង
កជមចស់ៃនកសុីណូ នង ិ ស
ស់ េន
ក មកពក ី រ
គរេ ចន។ េពលថមី ី
កបនព ងក ិ យសកមមភព ឲយមនរួមទំងករទញ ី វស័ ិ 214 ដី នង ិ ចមករអំេព។ ករេនះបនេធីឲយ កមសទធ ិ ិមនុស េន កនុ ង បេទសកមពុ ជចប់ រមមណ៍េលីរូបេ ៃន កមហ៊ុនទំង
យរបស់េ
ក ទំងរះគន់ តួនទី ិ
ក កនុ ងករបេណញ បជជន 215 េចញពីដីធី េ យករបងខិតបងខំ ស មប់ករេធីចមករអំេព ។
មន ី េ ិ គួរឲយភញក់េផល
213
ះ ែដលេសដីេកះកុងមួយរូបេនះ បន
ចប់ រមមណ៍េលឧ ី ស ហកមមខ ច់ ែដលកំពុងលូត
កនុ ងតំបន់របស់េ អះ ងថ េ
ក េហយ ី អនកៃផទកុ នងៃនឧស ហកមមេនះ
កេ បីអំ
ច គប់ គងេលវី ស័ ំ សង ិ យខ ច់ទង
េនកនុ ងតំបន់េកះកុង។ រហូតមកដល់ គដ៏មនកររវល់ មុន ករេបះេឆនតជតិរបស់ បេទសកមពុ ជកនុ ងឆន ំ ២០០៨ េ
ឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ មនេឈមះ លី ផត់ ស៊ូផផ ៃនកនុ ងលខត ិ ិ
ឆ្លងែដនៃថរបស់េ
ក។
ក
តវបនេគ យករណ៍ថ ជអនកកំណត់ៃថខ ច់េនកនុ ងវស័ ិ យ
ឧស ហកមមេនះ េហយ ី បនេធីជភគីក 216 ខ ច់ នង ិ អនកបូមខ ច់។
ល រ ងអនកទញ ិ
ទំងឃង ំ ៃថ នង ំ ន ិ ឃច ិ េនទល់មុខទេនពី កងេកះកុង សថត ិ
េនេលដ ី ីែដល តវបនេគ យករណ៍ថ ជដីរបស់េ vii
ស់េន
យ៉ុងផត់។ មនរបយករណ៍ផងែដរថ េ 217 ទូកយនមួយេ គ ង េនឯឃង ំ ៃថ។
ក លី
កមនផទះវ ិ
នង ិ
44
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស
ែខ រយៈ ចម បូរ ី
Global Witness បនទទួលព័ត៌មនទក់ទងនង ឹ មចស់ៃន កម ហ៊ុនែរេផ ៉ ងេទ ត េ កពី កមហ៊ុនននែដលេយង ី
ចេទដល់
បន េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។ ព័ត៌មនបនបំភថ ឺ មនករណីេផ ង
េទ តៃន កមហ៊ុន ជវកមម ែរ ៉ ែដលជកមមសទធ ី ិ ិ ឬែដល តវបន
មនេគ យករណ៍ថ សមជិក ពឹទធសភពី លី យ៉ុងផត់ ពីគណបក CPP មនផទះវ ិ
មួយខនង និងទូកយនមួយេ គ ង េនឯឃំងខ ច់មួយ
ទល់មុខទេនពី កងេកះកុង េខតេកះកុង បេទសកមពុជ
សមជក ិ ពទធ ឹ សភ លី យ៉ុងផត់ តវបនកមមករេនឯករ កមហ៊ុន សុម ៌ នជ ‘ ជញក ី ៉ងត៍ ស-អរុណ ពពណ ិ
ន
ល’
ស មប់កចច ំ អស់ េហយ ិ ពមេ ព ងលក់ដូរខ ច់ទង ី ជអនក
ទទួល បក់ទង ំ អស់ ពអ ី នកទញ ិ បរេទស មកអនកបូមេនកនុ ង សក។ កមមករអះ ងថ េនេពល
េទ តមកដល់ករ
ប៉ូលស ិ ឬម នីេផ ង
នរបស់េគ ពួកេគែណនំឲយអនកទំងេនះ 218 េទករយល័ យរបស់ លី យ៉ុងផត់។ ិ Global Witness ក៏បនទទួលឯក
រ ែដលបងញថ
ឯកឧតម លី យ៉ុងផត់ គជ ឺ មចស់ៃន Ly Yong Phat ឬ LYP Group Company [ កមហ៊ុន លី យ៉ុង ផត់ ឬ កម LYP]
ែដល បភពពីរូបដ៏មនែខ រយៈ បនអះ ងថ ពក់ព័នធេនកនុ ង 219 ់ ច់។ ករផគត់ផគងខ Global Witness បនសរេសរសំបុ តមួយេទឯកឧតម លី
យ៉ុងផត់ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំេ
កអធបបយ ិ
អំពក ី រអះ ងទំងេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េ
កមន ិ ទន់េឆយ ី តបេទ។
កន់កប់ េ យពួកវរជន គប់ គង បេទសកមពុ ជ។
220 កមហ៊ុន Eight Star Mining [ ជវកមម ែរ ៉ ផកយ បំប]ី ី 221 Angkor Wat Minerals [ធតុែរអងគ ៉ រវត] េហយ ី នង ិ Elray 222 Resources[ធនធន អលេរ ]៉ គជ ិ ឺ ឧទហរណ៍ៃន េហតុករណ៍េនះ។ េនកនុ ងចំេ
មនយក នង ិ អនកកន់ហ៊ុន
ៃន កមហ៊ុនទំងបីេនះ មននមៃនជនជតិែខមរមួយរូប េឈមះ 223 ចម បូរ។ី េ
ក ចម បូរ ី គឺជបងបន ិ កមម ូ ជមួយរដម នី កសួងពណជជ
របស់ បេទសកមពុ ជ ឯកឧតម ចម បសទធ ិ េហយ ី ជទី បក ឹ
ផទល់ របស់ បធនសភជតិ សេមច េហង សំរន។ ិ Global
Witness បនសរេសរសំបុ តេទេ បសទធ ិ េនកនុ ងែខតុ
របស់េ
ក ចម បូរ ី នង ិ ចម
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ំ រអធបបយ ី ស ី ុក ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េ
រូបមន ិ បនេឆយ ី តបេទ។
កទំងពរី
េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ កមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត តវ បនទញ ិ េ យ កមហ៊ុនមួយ ែដលចុះេឈមះេនកនុ ងរដ េណ ៉ េ
បេទសសហរដ េឈមះថ ធនធន អលេរ ។៉ ក៏ប៉ុែន ិ
ក ចម បូរ ី េនែតកន់ភគហ៊ុន េនកនុ ងសហ គសេនះេន
េឡយ។ ទំង កមហ៊ុនធតុែរ ៉ អងគរវត នង ៉ បន ី ិ ធនធន អលេរ ិ
អះ ងថ មនសមបទនបីកែនង ែដល ចមនែរមស ៉ េន 224 ់ ។ កនុ ងេខត ពះវ ិ រ នង ិ េខតកំពងធំ តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ កមហ៊ុន
ជវកមម ែរ ៉ ផកយ បំបី ី
ែចងថ កមហ៊ុនេនះមនសមបទនែរមួ៉ យចំនន ួ ែដល ច មនធនធនែរេ៉ ចន ិ កែនងេផ ង ី េនកនុ ង បេទសកមពុ ជ នង
េទ ត ប៉ុែន មន ំ ៃនសមបទនទំង ិ ផល់ព័ត៌មនលំអត ិ អំពីទី ង 225 េនះេទ។
ទំព័រដក្រសង់េចញពី
ជញប័ណ្ណរបស់ LYP ្រគូប េដមប ខ ច់ ដក្រសង់ ី
ជនជតិអូ
លីពីររូប េឈមះ Barry Lucas [ប-រ ី លូកស]
ផកយ បំបី
ក់េឈមះ ៃម៉ខល ិ មុិលបូណ ជនយក។
នង ិ Michael Melbourne [ៃម៉ខល ិ មុល ិ បូណ] គជ ឺ នយកៃន 226 កមហ៊ុន ធនធន អលេរ ៉ នង ជវកមម ែរ ៉ ី ិ ិ ធតុែរ ៉ អងគរវត។
45
បេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក សង់ធនធនរបស់ បេទស ងទី ១ | អនកសំខន់េនកនុ ងវស័ ិ យឧស ហកមមរបស់្របេទសកមពុ ជ
46
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ំ កទី ៣ ជពូ
េ្របង នង ិ ឧសម័ន ថ្វត ី បត ិ ែតពួកវរជន្របេទសកមពុ ជ គជ ឺ អនកែដលនង ឹ ទទួលផល ្របេយជន៍ពឧ ី ស ហកមមែរ ៉ភគេ្រចន
មរយៈករជមចស់កមមសិទធិ
ផទល់ ឬករកន់កប់ែដលផ្ដល់្របេយជន៍ ៃន្រកុមហ៊ុន ជវកមម ែរ ៉ក៏ ី េ យ ប៉ែុ ន្តឧស ហកមមេ្របង នង ំ ុងលូ ត ិ ឧសម័នដ៏កព
ស់ របស់
្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនចប់ក្ដប់េ យមេធយបយេផ ងេទៀត។ េន កនុ ងវស័ ិ យេនះ ករ្រគប់្រគង់េកត មកពវី េិ ែដលមន ិ សូ វ្រសបនង ឹ រដ្ឋធមមនុញញ ែដលវេិ
ធនកមមេទនង ឹ ចបប់ជតិ ធនកមមទំងេនះ បន
ក់ករ្រគប់្រគង ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ – េហយ នង ិ ធនធន
្រកបខណ្ឌចបប់ នង ិ នតវធ ី ិ ិ ី
ចបប់េ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ មនភពចបស់
ស់តច ិ ជង
េនេ្រកមចបប់េ្របងកត ឆន ំ ១៩៩១ ែដល្រតវបនរ
ភបល ិ
វស័ ែរេទេទ ៉ ត។ ជផវករ ឧស ហកមមេនះេនែតសថត ិ យ ជវកមម ី ិ ូ រដកមពុ ជអនុម័ត មុន ជញធរបេ
ះ សននសហ្របជជត្រិ បចំ
កមពុ ជ បនចូលមកកន់កប់ េនៃថងទី ៣១ ែខតុ ii
េនេ្រកមចបប់េនះ បនច។ ិ
ថ ប័នរ
ឆន ំ ១៩៩១
ភបល ែដលកន់កប់េ្របង ិ
កត គឺជ្រកសួងឧស ហកមម ែដលេ្រកយមក្រតវបន ក់េឈមះ
្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល (MIME)។
េនះផង – េនកនុ ងៃដៃនអគគនយករដ្ឋម ន្តី េហយ នង ិ ឧប នយករដ្ឋម ន្តរី បស់េ
ក។ ករបេងកត វេិ
ធនកមមទំងេនះ បន
េជៀស ងករ្រតតពនតយ ិ ិ េ យសភជតិ នង ិ
ធរណជន េល
ឧស ហកមមេនះ។ លទធផល គថ ឺ គមនតមភពេ
ំ ែចកសមបទន ះ េនកនុ ងដេណរករ
េនកនុ ងវស័ ៌ នបន្តច ិ យឧស ហកមមេ្របង។ ព័តម ិ បន្តួ ច ែដល ច េមល ិ យ បន គប ឺ នេលចចូលកនុ ងវស័
ធរណៈ េមល េទេ យ
អេចតន មន ិ ែមនេ យមនេចតនេនះេទ។ ្រកុមហ៊ុនខះ ែដល្រតូវ បនែចកសមបទនមួយភគ ឬសមបទនទំង្រសុង បទពេិ
ធន៍តច ិ តួច
មួយ មន
ស់ េនកនុ ងវស័ ិ យេ្របង នង ិ ឧសម័ន េហយ
មនមេធយបយហរញញ ធនធនេនះ ដ៏គរួ ឲយ េធ្វ ី ិ វតថុ េដមប ី ជវកមម សង យ ័ ។ េនកនុងករណីខះ មន ឹ ជ ិ បនបេញច ញឲយដង ថអនក
អគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន (ខង
ធរណៈ
ំ) និងឧបនយករដម នី សុខ
ន (ខងេឆង)។ ជមួយគន ឯកឧតមទំងពីររូបកន់កប់
កន់កប់្រកុមហ៊ុន ឬទទួលផល្របេយជន៍ពស ី កមមភព
ជញធរ
េ បងកតជតិកមពុជ។
របស់ េនះេទ។ បូកសរុបទំងអស់ េនះមនន័យថ ្របជជនកមពុ ជ – ែដលជមចស់ រួមៃនធនធនេនះ – គមនសំេឡង ឬអំ េនះេ
ះ។
ច្រគប់្រគងឧស ហកមម
ii
មនអនកខះអះ
ងថ ឯក
រចបប់ែដលបនអនុមត ័ មុនរដ្ឋធមមនុញញ ឬ
UNTAC គគ ឺ ម នសុ ពលភពេទ ប៉ុែន្ត
មករពត េធ្វ ិ រ ្ឋ ភបល ិ
មឯក
រចបប់
េ្រចន ័ រ ងករធក់ៃនរបបែខមរ្រកហម េហយ ែបបយ៉ង ែដលបនអនុមត នង ិ ករ អនុមត ័ រដ្ឋធមមនុញញ េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩១។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស េនកនុ ងលកខណៈផវករ ចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ ទមទរឲយមន ូ
តមភព នង ិ ករ្រតតពនតយ ិ ិ មួយក្រមត ិ ពរី
ភបល នង ិ ិ
អនុម័តករេដញៃថ
មួយ ្រកសួងឧស ហកមម្រតវចុះ
កចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត់ េ យតំ
ងឲយរ
ភបល។ ចបប់េនះ ិ
ឯកជន។ ចបប់េនះត្រមវឲយ្រកសួងឧស ហកមម េចញេសចកី
ក៏មនម្រ ស្រមប់ករបេងកត ី នូវ្រកម្របក ឹ ្រតត្រ េ្របងកត 228 ្របកបេ យសមជក ិ អនរ្រកសួងជេ្រចន។ ី
ទំងលកខខណវនចឆ ិ ិ ័យករេដញៃថទំងេនះ។ ករេដញៃថទំងេនះ
ក៏បុែ៉ ន េនកនុ ងផវូអនុវតវញ ិ លកខខណៃនចបប់េនះ េមល ី េទ្រតវ
ធរណជន េនកនុ ងករែចកសមបទនរបស់រដ េទកន់្រកមហ៊ុន
្របកសជ
ធរណៈ អំពក ី រេដញៃថទញ ិ សមបទនេ្របង ្រពម
គួរែត ក់េផញីេទ្រកសួងឧស ហកមម េហយ ី ្រកសួង្រតវ យតៃមេលី
បនលុបេចលេ្រកយមក េ យ
ំ ី ហរញញ េនះ ករេដញៃថទំង ិ វតថុ ។ បនទប់ពីដេណរករ
យ ្រតវ
បនេផទរអំ
“
័ អចៃិ នយ៍ គប់ គងេ ថ បន
ករេដញៃថនន េ យសំ ងេលីសមតថភពបេចចកេទស នង ិ
បញជូ ន រួមជមួយអនុ សន៍ េទរ ភបល កមពុ ជ ស្រមប់ករ ិ 227 កមពុ ជសេ្រមចចត អនុម័ត។ េពលេនះ េបស ី ន ិ ជរ ភបល ិ ិ ឲយ
ជធរ េ បងកតជតិកមជ តវជ ញ ុព
សំ ដីដក្រសង់ពី ជ្រកតយ ឹ ស្ដី ពីករបេងកត
ករេផទរអំ េនះ
ធនកមមទំងេនះ
ច្រគប់្រគងេលធ ី នធនេ្របង េហយ ី បនផស់បូ រទំង
្រសង នូវត្រមវករតមភពែដលេនកនុ ងចបប់េដម។ ី
យអគន គ យករដម នី ផល។ ទ ់ ” 229
េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ មនវធ ិ ីេផ ងៗ ែដលចបប់ ច្រតវបន បេងកត ី េហយ ី អនុវត។
ច
ចរកេឃញ ី បនេនកនុ ងករ
រដធមមនុញែញ ចងថ អំ
បេងកត ជញធរេ្របងកតជតិ ី
េហយ ី ថអំ
េនៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ 230 មលកខខណៃន ជ្រកតយ ១៩៩៨។ ឹ េនះ ្រគប់ដំ
ចបេងកត ី ចបប់ សថត ិ ជមួយសភជតិ
ចបេងកត ី ចបប់ មន ិ 232 េផ ងេទ តបនេទ។
កមពុ ជ (CNPA) េ យ ជ្រកតយ ឹ
ក់កល ៃន
សកមមភពផលត ិ េ្របងកត ្រតវស្រមបស្រមលេ យ CNPA។ ម្រ ទី ៣ ៃន ជ្រកតយ ឹ េនះ ្របកសថ CNPA គឺជ
ថ ប័ន 231 អចៃិ នយ៍ ែដល្រគប់្រគងេ យអគគនយករដម នផ ី ទ ល។
េនកនុ ងផវូអនុវត មនឯក
ចេផទរេទកន់ ថ ប័ន ឬបុគគល
រចបប់្របេភទេផ ងៗ ែដល្រតវបន
េ្របី្របស់ េដមប បែនថម នង ី អ ី ធបបយ ិ ិ ផល់ឧបករណ៍ស្រមប់ករ
ម
រេប បេនះ ជ្រកតយ ិ យេ្របង នង ឹ បនេផទរភរកចច ិ េលីវស័ ិ ឧសម័ន
េចញពី MIME េទកន់ ថ ប័នថមី ែដលសថត ិ េនេ្រកមករ្រគប់្រគង
ផទល់របស់នយករដម ន។ ី
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេមច ហ៊ុន ែសន េន កនុ ងែខតុ
ធនកមមបែនថម។ វេិ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ួរអំពីមូលេហតុៃនករសេ្រមចចត ិ
េនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ
អនុវតចបប់ ែដលសភជតអ ិ នុម័ត។ ឯក
រទំងេនះ មនរួម
ទំងអនុ្រកតយ ឹ (ែដលអនុម័តេ យ្រកម្របក ឹ រដម នី អគគ
នយករដម នី នង ិ េសច) នង ិ ជ្រកតយ ឹ (ែដលអនុម័តេ យេសច និងអគគនយករដម នី)។
ធមម
េនេពលបេងកត ថ ប័នរដ ែដលមនអំ ី
ជ្រកតយ ថ ប័ន ី ឹ ជធមម ្រតវបនប្រមងទុកស្រមប់ករបេងកត
ែដលមនអំ
សេ្រមចចត ិ យេ្របង េចញពី MIME េទកន់ ិ េផទរភរកចច ិ េលវី ស័
ែចករ ំែលកសមបទនេ្របង ែដល ចមនតៃមៃថ 234 ំ ី ករដ៏្រប្រកត។ ពដ ី ី េណរ
មូលេហតុអី បនជេនកនុ ង ឆន ំ ១៩៩៨ សេមច ហ៊ុន ែសន បន
កផទល់។ ក៏បុ៉ែន Global Witness មន
កងល់អំពក ួ េដមប ី េី ជ ស ី រេ្របី ជ្រកតយ ឹ ជឧបករណ៍ផវូចបប់មយ ងករពភក ជ ិ
ធរណៈ េហយ ី នង ិ េនកនុ ងសភជត។ ិ
ចេដមប ី ែី ចក្រទពយ
សមបតិរបស់រដ ឬេធីករសេ្រមចចត ិ របស់រដ ែដលមនតៃម 233 ហរញញ ករេ្របអ ួ ។ ិ វតថុ េនះ សភជតអ ី នុ្រកតយ ឹ ឬ ិ នុម័តចបប់មយ
ទន់ទទួលករេឆយ ជផវូករ អំពី ី តបេទ ដូេចនះគមនករអធបបយ ិ
CNPA េហយ ី នង ិ ខន ួ េ
មរយៈ
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
ច
ឧទហរណ៍មួយៃនករេផទរអំ
ជ្រកតយ ឹ សមងត់ នូវវេិ
រករអនុម័ត
ចតច ិ ជង។ េនកនុ ង្រកបខណេនះ ករេ្របី្របស់
ជ្រកតយ ត ី បេងក ី CNPA – ឹ េដមប ី
ថ ប័នរបស់រដ ែដល្រគប់្រគងករ ស់ – គឺខុស
ំ មមតិរបស់អនកជនញ ចបប់ ែដល Global Witness បន
ពេ្រគះ ជមួយ ករេផទរអំ ិ
ចដ៏ធំេធងែបបេនះ េទកន់ ថ ប័នថមី
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស េ យ
រែត ជ្រកតយ ឹ ប៉ុេ
ះ េ យគមនចបប់ចមបងអនុម័ត
ំ ី ្រប្រកតប េ យសភជតិសន ី ុេ៉ ិ េនះមន ិ ្រតម ឹ ែតខុសពីដេណរ 235 ប៉ុែន ក៏មន ិ សូវ្រសបនង ឹ រដធមមនុញញផងែដរ។
ះ
ំ “េ កយពីករ យតៃម នង ិ ពនតយ ិ ិ នវូសេណ បធនៃន
េ្រកយពីករបេងកត ី CNPA េនកនុ ងែខមក ឆន ំ ១៩៩៨ មវេិ
វេិ
ធនកមមទីមយ ួ េនកនុ ងចំេ
វេិ
ំ ី ធនកមមេនះបនយល់្រពមេដមប ស្រមប់ ី ផ ី ស់បូ រដេណរករ
ចបប់ឆន ំ ១៩៩១ ្រតវបនអនុម័ត។
ករ្របកសជ
ធនកមមទំងពរី្របករ ៃន
ធរណៈអំពីករេដញៃថ េ យែចងថ “្រកសួង
់ េផ ង េដមប ចបេងកត ី េី ចញករអេញជ ីញឲយ ី ទ្រមងករ 236 េដញៃថ េទ្រកមហ៊ុន។” មករពត ិ ឃេនះបនដកេចញ នូវ ឧស ហកមម
ត្រមវករឲយ CNPA េបក ី ទទួលករេដញៃថដ៏ចំហេសរ ី ស្រមប់ករ ែចកសមបទនេ្របងកត េហយ ី បនេបក ី ទរស្រមប់ករចរចដ៏ ះ។
ជេរ ងចែមក
ធនកមមេនះ មនភពមន ួ ិ េទ ងទត់មយ
ចំនន ួ ។ ទម ួ អះ ងថ បនចុះហតថេលខេ យ ី យ
កច ិ ច ពមេ ព ងេ បងកត
មេ
កចត់ទុកថ គរួសម
ស មប់ករអភវឌ ន៍ឧស ហកមមធនធនេ បងកត េន ិ កង ិ ច ពមេ ព ង ុ ន បេទសកមជ ុ ព ។ ... កច េិ បតបត ិ សប
យ បធនៃន
មម
ជធរ េ បងកតជតកមជ ញ ិ ុព
ម សប
កច ិ ច ពមេ ព ងេនះ។” សំ ដដ ី ក្រសង់ពម ី ្រ
ែដលបន
៥.ខ េនះ តវជកតពកច ច ិ របស់
ភបល េដមប ី បតបត ិ ិ ិ
មលកខណ ៃន ខ
៥.ខ ៃន ‘េសចក្ដស ី េ្រមច ស្ដីពក ី រេធ្វ
ធនកមមចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ ៃន ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ ិ
លទធផលរួម ៃនវេិ
រដ៏េឃរេឃ នង ិ ្របកបេ យអំេពីហង ិ មួយ។
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេមច្រកម្រពះ នេ តម កថ េតីេ
ំ ់ នវូ ជេ មស យគន ម កណត ចះ េដមប ី ុ
យអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន 239 ែសន េនៃថងទី ១៩ ែខមន ី ឆន ំ ១៩៩៩។
ធនកមមេនះ្រតវបនចុះហតថេលខ សេមច
រណឫទធិ េដមប ី ស ី ួរេ
ចេធកច ួ ិ ច ពមេ ព ង រម
េលខ ២៥’ ែដលចុះហតថេលខ េ
ហ៊ុន ែសន បនេដញេចញសេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ
េ យរដ្រប
ំ េ ទង
វេិ
នយករដម នទ ំ ពរីនក់របស់្របេទសកមពុជ េនេពលេនះ គឺ ី ង 237 សេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ នង ិ សេមច ហ៊ុន ែសន។
្របំមយ ួ ែខមុនវេិ
ជធរ េ បងកតជតកមជ ញ ុព
រ
សមងត់ រ ងពរីភគីបុេ៉
ស់ វេិ
កឧបនយករដម នរី បស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ី ជ្របធនៃន 238 CNPA គឯ ឺ កឧតម សុខ ន។ គឺេ
កបនចុះហតថេលខេលីចបប់
ធនកមមទំងពរី គឺជករដកេចញពីចបប់
េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ នូវ លកខខណករ
េនះ ែដរឬេទ ប៉ុែនមន ិ បនទទួលករេឆយ ី តបេទ។ ទព ី ីរ េ
ពរ ស្រមប់
នយយ អំពីតន ួ ទីៃន CNPA ែដលេទប ី ថមីេនះ។ េទះជ ិ ី ែតបេងកត
សមបទន
េពលេនះមក មន ិ ែដលមនករេដញៃថេសរ ី ស្រមប់សមបទន
្របេទសកមពុ ជ
្រកសួងឧស ហកមម ជ
ថ ប័នដ៏មនអំ
មនទំនស់ទង ំ េនះកី ក៏វេិ
ច្រគប់្រគង េហយ ី មន ិ
ធនកមម្រតវបនអនុវត េហយ ង ំ ពី ី
ន គជ ឺ ្របធនៃន
នង ិ យុតធម៌ ិ ។
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ
(CNPA)។ េនកនុ ង ជ្រកតយ ិ យ ឹ ឆន ំ ១៩៩៨ ភរកចច ិ ស្រមប់វស័
េ្របងកត នង ិ ឧសម័នរបស់្របេទសកមពុ ជ ្រតូវបនេផទរេចញព្រី កសួ ង
ឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ិ ថមពល េទកន់ CNPA វញ។ មួយឆនេំ ្រកយមក េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៩ វេិ
េ្របងកត េមល ី េទបន ក់អំ
ធនកមមទព ី រី ៃនចបប់
ចេដមប ី ស ី េ្រមចចត ិ អំពីករែចក
រ ំែលកសមបទនេ្របងកត េទកនុ ងៃដេនបុគគលែតមួយរូបប៉ុេ
េ្របងកត េ យតមភព
េ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជេឡយ។ ី ឯកឧត្ដម សុ ខ
ករែចករ ំែលក
ះ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
្របអប់ទី ៩ | ឯកឧត្ដម សុ ខ ឯកឧត្ដម សុ ខ
ន
ន គឺជឧបនយករដ្ឋម ន្តី ៃន្របេទសកមពុ ជ េហយ ជ្របធនៃន
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុជ (CNPA)។ ដូចជមត្ត ិ ទំង
គណៈបក ្របជជនកមពុ ជ (CPP) សុ ខ
យរបស់េ
ន បនចប់េផ្ដម
ករយេលខនុ ករ េនកនុ ង្រគកន់កប់ៃន្របេទសេវៀត ិ
ក េនកនុ ង
ជព ី របស់ខួ ន ជ
ម េនកនុ ងេដម ទសវត
១៩៨០ េហយ បនេឡង តំែណង្រពមជមួយអគគនយករដ្ឋម ន្តី ហ៊ុន ែសន។ គត់ជ អនកេធ្វនេយបយយ៉ងពូែក េហយ ិ សនិ ទធនង បនបន្តេនជត ឹ សេម្ដច ហ៊ុន ែសន េន
េពល CPP បនព្រងង ឹ អំ
ច េហយ ឥឡវូេនះ េ
កជមត្ត ិ សនិ ទធបំផុតមួយរូប ិ ដ៏ជត
របស់អគគនយករដ្ឋម ន្តី។ េពលថមីេនះ ទំនក់ទំនង ងេ ែថមេទៀត
មរយៈ
ឧត្ដម សុ ខ
កទំងពរី ្រតូវបនព្រងង ឹ
ពហ៍ពិពហ៍ ែដល្រតូវបនេរៀបចំេឡង រ ងកូន្របុសរបស់ឯក
ន េឈមះ សុ ខ ពុទធវី ធ ុ េហយ នង ិ កូន្រសីរបស់សេម្ដច ហ៊ុន ែសន
េឈមះ ហ៊ុន ម៉ល។ ី
240
Global Witness ធប់សរេសរអំពីឯកឧត្ដម សុ ខ
ន កនុ ងនមជហតថេលខី
ំ ងជេ្រចន មួយរូប ៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងដបូ របស់សមបទនក ិ ៃ្រពេឈ េនកនុ ង្របេទស កមពុ ជ។
241
កចច ិ ិ ្រពមេ្រព ង្របគល់សមបទនទំងេនះ គជ ឺ មូល ្ឋ នៃនករបំផច
បំផញៃ្រពេឈរ បស់្របេទសកមពុ ជ ែដលបនេកត ជបន្តបនទប់ េ
យបងខូ ចដល់
បរ ិ ថ ន្របេទសកមពុ ជ េហយ ផ្ដល់្របេយជន៍តច ិ តួច ឲយេសដ្ឋកចច ិ កមពុ ជ។ កនុ ងនមជអនកកន់អំ
ចទីពរីៃនរបប្រគប់្រគង ឯកឧត្ដម សុ ខ
តំែណងសំ ខន់មយ ួ ចំនួនេទៀត េនកនុ ងរ ្ឋ ភបល។ ិ េ្រចន េ
ស់ រហូតដល់មនេគេ្រប បេធៀបេ
យ
រគត់ែតងចូលៃដកនុ ងកចច ិ ករេ្រចន
កជមួយ្រពះហណ ិ ូ ្ឌ មនៃដេ្រចន
ង ំ ពីេពលេនះមក េ
ន្រតូវបនេបះ
កបន្រគប់្រគងេល្រគប់
កចច ិ ្រពមេ្រព ងជមួយ្រកុមហ៊ុនេ្របងកត េហយ ជមនុស មួយរូបែដល្រតូវទក់ទង
ទំង នយយ ជមួយ ស្រមប់អនកែដលចង់វនេយគ ិ ិ ិ
យ។
243
ះ
245 ្រកុម្របក ឹ ែកទ្រមង់រដ្ឋបល េហយ ជ្របធនៃន
ចបប់កចច ិ ្រពមេ្រព ង ឬ?
ំ ី ង ំ ពី ជក់ែសងថ ករអភវឌ ិ ន៍ឧស ហកមមេ្របងមនដេណរ
េទមុខពត ិ ទយកបនរស់ ន់ពយយមអភវឌ ិ សមតថភពៃន CNPA េហយ ធ បប់ថីម ជមូល ី អភវឌ ិ រចនសមព័នច
នស្រមប់ឧស ហកមម
័ បីដង េ យ េ្របងកត្រពង បនប ជយ
រ CNPA មន ិ បនចប់
េនះ។
248
ក៏បុែ៉ ន ករបុន ី ប ី ចបប់ ិ ប៉ងរបស់ទយក េដមប ី េងកត
រមមណ៍ទទួលចបប់្រពងទំងេនះ។249 េ្រកយពីករបុន ិ ប៉ងទំង
៉ េនះ ទភ ី ន ក់ងរសហ្របតបតករ ិ ិ អភវឌ ិ ន៍ ៃន្របេទសន័រែវស (NORAD)
បនពយយមជួយ CNPA េដមប ី អ ី ភវឌ ិ ចបប់េ្របងកតមួយ
250 េហយ ី នង ិ អនុ្រកតយ ឹ ែដលពក់ព័នធ។
ជញធរេទសចរណ៍ជត។ ិ (េ
(CDI) ៃនវជ ជអនុ្របធនៃនវជ ក ្ដ លនយម ិ ជ ថ ន សុី ិ ជ ថ ន្របជធបេតយយ ិ ិ
ប៉សុី ហិ្វក ្របធនៃន្រកុម្របក ឹ ែកទ្រមង់រដ្ឋបល ្របធនៃន ជញធរអប ម
ជញធរេ ះ្រ
កក៏
្របធនៃន
យទំនស់ភូមបល ្របធនៃន្រកុម្របក ិ ឹ ហ្វឹកហ្វន ឺ កមពុ ជ ្របធនៃន
វទយល័ យភូមនទ ិ ិ ៃន្រកុម្របក ិ ្របធនៃន្រកុមកត់េទសែខមរ្រកហម សមជក ឹ
ជរ ្ឋ ភបល េហយ ៃនសហ្រគសេកស៊ូ។)246 ឧប ិ ិ ិ ្របធនៃន្រកុម្របក ឹ វនេយគ
នយករដ្ឋម ន្តី សុ ខ
កមពុ ជ។247
ករ្រគប់្រគងវស័ ិ យេ្របង នង ិ ឧសម័នរបស់្របេទសកមពុ ជ៖ ករណី
244 កជឧត្ដមសនងករគណៈកមមធករ ិ កំពូល ែកទ្រមង់រដ្ឋ ជ្របធន
េនបចចុ បបននេនះ េ
242
ស់។ ដូេចនះ មន េ ិ គួរឲយភញក់េផល
េនេពល CNPA ្រតូវបនបេងកត េឡង េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៨ សុ ខ
េឆនតេ្រជស េរស ជ្របធន។
ន មន
មពត ិ គត់មនមុខតំែណង
ន ក៏េឆ តេពលេវ
េដមបេធ្វ ី ជ ្របធនសមគមកយរទធ ិ ជតិ
េនេពលេធីចប់េហយ ី ី ី ចបប់េ្របងកតថមីេនះ ្រតវែតចូលសភ េដមប
មនករពភក ។ អនុ្រកតយ ិ ឹ ែដលទក់ទង ្រតវបន ក់្របតទន ិ ិ 251 េដមប ី ្រី កម្របក ិ ករបន ឹ រដម នីអនុម័ត ។ េនបចចុ បបននេនះ កចច ឈនចូលដំ ក់កលស្រមបស្រមល្រគប់កចច ិ ្រពមេ្រព ង ចបប់ នង ជ ក់ថ គមនទំនស់រ ងឯក ី បញ ិ អនុ្រកតយ ឹ េដមប ី
រទំង
យ។
អនកៃផទកុ នងឧស ហកមមមយ ួ រូប បនឲយដង ឹ ថ ទីបញច ប់ នង ិ ករ
អនុម័តចបប់្រពងេនះឲយកយជចបប់េពញលកខណៈ គេឺ មល ី មន ិ 252 ែដលចង់េធី េឃញ ី េ ះ។ ទ្រមំដល់េពលេនះ ្រកមហ៊ុន
្របតបតករ េនកនុ ងបក ឹ ិ ិ ុ េ្របងកតរបស់ខួ ន េន្របេទសកមពុ ជ នង
បនេយង មកចច ិ ្រពមេ្រព ងឯកជនរបស់ខួ ន – េ
ថ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស កចច (PSC) – ជមូល ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ
នចបប់
ស្រមប់្របតបតករ ិ ិ របស់េគ។ ‘កចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត’ កំណត់ 253 លកខខណ ៃន PSC ទំង យេនះ។ េទះបី ថ នភពេនះមន ិ យឧស ហកមមេ្របងក៏ ិ សូវែបក េនកនុ ងវស័
េ យ ក៏ករខះចបប់
ធរណៈ ែដល្រគប់្រគងទេងីរបស់្រកម
ហ៊ុនេ្របង េនកនុ ង្របេទសមួយមនបទពេិ
ធន៍ពុករលួយ នង ិ ខះ
Global Witness មន ិ បនបញជក់ថ េតក ី ចច ិ ្រពមេ្រព ងកនុ ងទ្រមង់ េនះ ្រតវបនចុះហតថេលខេ យ្រកមហ៊ុនកន់ PSC
មួយ ឬ
េទ ប៉ុែន េយង ី យល់ថចបប់្រពងេនះ មុខែតជគំរូ ស្រមប់ កចច ិ ្រពមេ្រព ងពត។ ិ
សំ ងេលក ី ចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកតេនះ CNPA នង ឹ ទទួល យ៉ង េ
ច
ស់ US$៧៤៦.០០០ ពីកចច ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយ
តមភព េនះគួរឲយខល់ខយែមន។ ្របភពមួយរូប ែដលជត ិ សនិទធ
ផលតកមម នមួ ំ ីមយ ួ ៃនកចច ិ ី យៗ េនកនុ ងឆនទ ិ ្រពមេ្រព ង។ េបេី យង ី
ក៏េ យ ប៉ុែន ក៏មន ិ លប៉ុនមនែដរ។ កចច ិ ្រពមេ្រព ងឯកជន មន ិ ផល់
្របល េទេលីបុ កសមុ្រទទំង្របំមយ ួ េនះមនន័យថ CNPA នង ិ
នង ឹ CNPA មន្រប
សន៍ថ “េទះបី មន ៉ មន ិ ធ ិ ែមនជវបត ិ ំបុន
តមភពអី េហយ ី លកខខណ ចមនភពខុសគន រ ង្រកមហ៊ុន 254 នន។” Global Witness យល់ថ ៃថែដលរ ភបល កមពុ ជ ិ ទរ េនកនុ ង PSC នន ផស់បូ រេទ ម្រកមហ៊ុនែដលចុះ
កចច ិ ្រពមេ្រព ង។ េនកនុ ងកចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពងមួយចបប់
iii ជកចច ិ ្រពមេ្រព ងគំរូ មន យនូវៃថដូចខងេ្រកមេនះ។
iii
េដមប េមល ី កចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពងេនះទំងមូល សូ មេមល
http://www.globalwitness.org/media_library_detail.php/693/en/draft_ oil_production_sharing_contract
ម នថ ៃថទំងេនះ្រតវបនអនុវតេ យេទ ងទត់ នង ិ មន ិ ែ្រប
រ
ភបល កមពុ ជបនទទួលជករេ្រសច នូវៃថជត ិ US$៤,៥ ិ
ន ព្រី កមហ៊ុនកន់ PSC។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ៃថ
255 ងទី ២ | ៃថទរេនកនុ ងកចច កមពុ ជ ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត្រពង របស់រ ្ឋ ភបល ិ
ចំនន ួ ្របក់
ៃថរដ្ឋបល
ទេី ៃន្របក់ៃថ
US$២៧២.០០០
ករអប់រ ំ នង ិ ករបណុ ្ដ ះប
្ដ លបុគគលិ កជនជតែិ ខមរ
CNPA
អបបបរម US$១៥០.០០០
CNPA
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងដំ
ក់កលទម ួ ៃនរយៈេពលែស្វង ី យ
US$១០ កនុ ងមួយគឡែម៉ ី ូ ្រត្រក
រ ្ឋ ភបល ិ
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងដំ
ក់កលទី ២ នង ិ ទី ៣ ៃនរយៈ
US$២០ កនុ ងមួយគឡែម៉ ី ូ ្រត្រក
រ ្ឋ ភបល ិ
US$៤០ កនុ ងមួយគឡែម៉ ី ូ ្រត្រក
រ ្ឋ ភបល ិ
ស្រមប់តំបន់ផលតកមម ិ
US$៥០០ កនុ ងមួយគឡែម៉ ី ូ ្រត្រក
រ ្ឋ ភបល ិ
ស្រមប់ករបន្តេពលនមួ ី យៗ ៃនរយៈេពលែស្វងរុករក
US$ ១.០០០
CNPA
ស្រមប់លិ ខត នមួ ិ អនុញញតផលតកមម ិ ី យៗ
US$ ១០.០០០
CNPA
US$ ១.០០០
CNPA
ស្រមប់ករបន្តលិ ខត នមួ ិ អនុញញតផលតកមម ិ ី យៗ
US$ ១០.០០០
CNPA
ំ យពី CNPA ស្រមប់កចច ជនួ ់ ី ិ ករ ស់សទងដ
US$១៥.០០០
CNPA
ៃថេដម
CNPA
ៃថេដម
CNPA
US$២៤.០០០
CNPA
ករបង់្របក់បញជក់ទក ឹ ចត្ត ិ
US$៣០០.០០០
CNPA
“ពកយតមភព ្រតវបនកំណត់នយមន័ យយ៉ងខុសគន្រសឡះ េ យេ ិ
កអគគនយក។”
រុករក
េពលែស្វងរុករក
ស្រមប់តំបន់ែស្វងរុករក េនកនុ ងករបន្តេពល
មួយ ៃនរយៈេពល
ែស្វងរុករក
ស្រមប់កំែណ
មួយ ៃនលខត ិ ិ អនុញញតផលតកមម ិ
ស្រមប់ករេផទរសទធ ិ ិ
មួយ ស្រមប់្របតបត្ត ិ ក ិ រេ្របងកត
ំ យពី CNPA ស្រមប់កររក្រពំែដនតំបន់កចច ជនួ ិ ្រពមេ្រព ង CNPA ្រតូវចត់អនកតំ
ងពរីនក់ (ឬេ្រចន ជងពរីនក់ េបអនកចុះ
កចច ជួ ិ ្រពមេ្រព ងេសន) ជអចៃិ ន្តយ៍ េដមប ី យអនកចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ង។ រចនសមពន ័ ៃធ ន CNPA៖ ករបក់ែបកៃផទកុ ង ន …
ៃនតំបន់ែស្វងរុករក ៃនតំបន់ែស្វងរុករក ៃនតំបន់ែស្វងរុករក ៃនតំបន់ផលតកមម ិ
256 អនកៃផទកុ នងវស័ អំពក ិ យឧស ហកមម នយយ ិ ី រខះតមភព េនកនុ ង ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ។
ំ ឹ ពី្របភពេផ ងៗ ថមនករបក់ែបកគន េ យ ក់បញរដធមមនុញញ នង ិ ចបប់ េនមួយអេនីសន ិ Global Witness បនទទួលដណង
យ៉ងធងន់ េនកនុ ងថនក់អនកដក ឹ នំកំពូលៃន CNPA ែដលនំឲយមនករសង ័យ អំពរី េប បែដលអំ
ច្រតវបនអនុវតេនកនុ ងអងគករេនះ។
្រកម្របក ក សុខ ន អនុ្របធន គេឺ ក ហូ វច្រត េហយ ិ ិ អគគនយក េ ក ែត ដួង ឹ ្រគប់្រគង ៃន CNPA មន្របធន គេឺ ី នង ិ 257 258 ចុង គឺជបុរសមួយរូប េឈមះេ ក ែមន ែដន។ អងគករេនះ មនបុគគលក ្រកមចបប់មយ ួ ។ នយកៃនអងគភពផលតកមម ិ ិ ៨០ េទ 259 ១០០ នក់។ េនទីបំផុត បុគល គ ក ិ ៃន CNPA ទំងអស់្រតវ យករណ៍េទ្របធន គឺឧបនយករដម នី សុខ ន េហយ ី េ ក្រតវ យករណ៍េទអគគនយករដម នី ហ៊ុន ែសន ផទល់។
ំ ឹ ថ ករបក់ អនកកន់តំែណងខពស់ សុទែធ តជសមជក ិ ៃនគណបក ្របជជនកមពុ ជ (CPP)។ ក៏បុែ៉ ន Global Witness បនទទួលដណង ែបកេនកនុ ង CPP រ ង សេមច ហ៊ុន ែសន នង ិ បចចុ បបនន្របធនៃន្រពទធ ឹ សភ សេមច ជ សុម ី បនឆងចូល CNPA។ អនកែដលេ ម ះ្រតង់
នង ឹ សេមច ហ៊ុន ែសន កំពុងែតកន់កប់អងគករេនះ មនន័យថ ចំែណកយ៉ងធំៃន CNPA ្រតវបនកត់ផច់េចញពព ី ័ត៌មន េហយ ី នង ិ 260 ំ ី េធីករសេ្រមចចត ចបំេពញតួនទីរបស់ខួ នបនេទ។ ដេណរករ ិ ែដលេធីឲយេគដូចជមនុស ខន ិ មន ិ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ម្របភពមួយចំនន ួ បនឲយដង ឹ ថេ
ក ែត ដួង
ែដលជអនកគំ្រទសេមច ហ៊ុន ែសន បនជួលបុគគលក ិ រដបល ែដលគមនលកខណៈ
ំ សកចច សមបតិ ពខ ួ គត់េធស ី ជ ី ងេ្រក CNPA េដមប ី យ ី កមមភពរបស់ខួ ន ជនួ ិ សហករជមួយបុគគលិក CNPA ែដលមនករហកហន ឹ ឺ ែដល 261 សថិតេនេ្រកមករដក ឹ នំៃនេ ក ែមន ែដន ែដលជអនកគំ្រទសេមច ជ សុម ី ។ ខណៈែដលទយកបនចយ្របក់េទេលក ី រហកហន ឹ ឺ បណុ ះប
ចុង េនកនុ ង CNPA អនកសេងកតបនអះ ងថ
លសមតថភពរបស់ទង ំ បុគគលក េដម ី នង ិ ផលតកមម ិ ិ បុគគលក ិ ផលតកមម ិ
មកតពត យៃនអគគនយក បំេពញតួនទីខងែផនកផលតកមម េដម ី េហយ ិ ករយល័ ិ ិ ី ថ 262 ៏ នករហកហន បុគគលក េដម ចជួយអីបនេទ។ ី មន ិ ដម ឹ ឺ ៃនអងគភពផលតកមម ិ ិ េទះបីករែបងែចកអំ
ចែបបេនះ េកត ី មកពែី ខ ្រស
យនេយបយ ឬមកពីបំណងចង្រ់ គប់្រគងលំហូរព័ត៌មនក៏េ យ – ឬទំងពរី–
ក៏លទធផលចុងេ្រកយ គថ ឹ សំខន់ គមនអំ ឺ បុគគលក ិ ដ៏មនចំេណះដង
៏ ន្របសទធ ច េដមប ជ ថ ប័នដម ី េី ធឲ ី យ CNPA ្របតបតករ ិ ិ ិ ភ ិ ព
េឡយ។ ី
ងទី ៣៖ រចនសមពន ័ ធ ៃន ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ
263 ្របធន CNPA ហូ វច្រត ទទួលតួនទែី ផនកខងនេយបយ ដូចជករសរេសរចបប់ េហយ ិ ិ ែដលគំ្រទសេមច ជ សុម ី អគគនយកៃន ី
CNPA េ ឯក
ក ែត ដួង
ែដលគំ្រទសេមច ហ៊ុន ែសន ទទួលបនទុ កខងែផនកពណជជ ិ ិ កមមវញ។
រ ‘ករ យតៃមេសចក្រី តវករខងករហកហន ឹ ឺ ’ ៃន CNPA ែដលបនេលចេចញមក ែដលេធេី ឡង ី េ យ្រកមហ៊ុន្របេទស
៉ េឈមះ Bridge Group [្រពជ ន័រែវស ៌ន ិ ្រគប] ពពណ ិ
ថ នភពដូចតេទេនះ៖
“អងគករេនះមន ិ េទមក រ ងអនកដក ឹ នំថនក់កំពូល េហយ ិ េធីកររួមគន េឆពះេទរកេគលេ រួមមួយេទ េហយ ី មនករមន ិ ទុកចត ិ គនេទវញ ី
នង ឹ នំអងគភពខះ។េនះបនេធីឲយមន ិ អនកដក
ថ នភព ែដលអងគភពមន ី ជ ិ សូវរួមចំែណកកនុ ងកមមវតថុទូេទ ៃន CNPA ប៉ុែនែបរជបេងកត
្រកមតូចៗ ច់ពីគន ជមួយែផនករតូចេរ ងៗខន។ េដមប ី េី ជ ស ងបញេនះ េលខធករ ិ ួ អគគនយកផទល់ មនបុគគលក ិ ែដលេ
កទុកចត ិ ែដលេលខធករ ិ
នមួយ្រតវបនបេងកីត ែដល យករណ៍េទ 264 នេនះចមងគុណសមបតខ ិ ះៗ ែដលមនេនកនុ ងអងគភព្រ ប់។”
265 អនកៃផទកុ នងខះ បនពពណ ៌ នលទធផលចុងេ្រកយ េ យសំដីមន ិ ’។ ិ ិ សូវសទធ េ យេ្របព ី កយថ ‘វកល ្របអប់ទី ១០៖ នេយបយៃថងេបក ី ្របក់ែខ
្របសទធ បុគគលក ិ ិភពៃន CNPA ្រតវបនបនទន់ ដូចជករងរ ជករភគេ្រចន ី េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េ យ្របក់ែខតច ិ របស់បុគគលក។ ិ ិ CNPA ភគេ្រចន ី មន ិ ទទួល្របក់ែខលមម ស្រមប់ៃថរស់េនរបស់្រកម្រគ
រេឡយ។ ្របក់ែខធមម ស្រមប់បុគគលក ី ិ ៃន CNPA គឺ 266 US$៤៥ កនុ ងមួយែខ៖ គែឺ ត ២០—២៥ ភគរយ ៃនចំនន ួ ្របក់ ែដល្រតវករេដមប ី រី ស់េន។
ស្រមប់បុគគលក ិ ជេ្រចន ី អនក ែដលបនទទួលករហកហន ឹ ឺ េនកនុ ង CNPA នេយបយកមមៃនភរកចច ិ ករងរ រួមជមួយ្របក់ែខតច ិ មន 267 ន័យថ ពួកេគ្រតវមនករងរទពរ ះ។ ី រី ស់េន។ អនកសេងកតមនក់បនអះ ងថ បុគគលក ី ី េដមប ិ ខះមកេធីករែតៃថងេបក ី ្របក់ែខប៉ុេ ករ យតៃមឯក ជយេលេី សចកី្រតវករខងករហកហន ឹ ឺ របស់ ្រពជ ិ ្រគប ផល់ករពនយល់ដ៏សទធជង៖ “េនៃថងធមម
បុគគលក ិ បនទប់ពី ិ ្របែហល ៣០ នក់ចូលមកេធីករេពល្រពក ឹ េហយ ី មនែត ១០—១២ នក់្រតលប់មកវញ
់ ” “បុគគលក ្រតង។ ិ ជេ្រចន ី បនទទួលករហកហន ឹ ឺ បែនថម…ក៏បុែ៉ នពួកេគមន ិ បនមនឱកសអនុវតចំេ
រៃថង
ះដង ឹ ែដលេគបនទទួលបន
េនកនុ ងករងរ្របចំៃថងរបស់េគេឡយ ី េហយ ី ចំេណះេនះមន ិ បនអភវឌ ិ េទ ប៉ុែន ្រតវបនសក ឹ រលុបបនច ិ មងៗ ជបនបនទប់។ ដូេចនះ ករ 268 ហកហន មបុគគលក។ ឹ ឺ មួយចំែណកធំ ្រតវបនខជះខជយ េហយ ី េនះជ្របភពៃនករមួេម៉ េ្រចន ី កនុ ងចំេ ិ ”
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ករខះ្របក់្រគប់្រគន់ ស្រមប់្របក់ែខរបស់បុគគលក ិ ស្រមប់ករបណុ ះប ិ CNPA េមល ី េទមន ិ សម្រសបនង ឹ ថវក ្រតវបនបង់ឲយ CNPA ល់ឆន ំ
មកចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកតជគំរូរបស់ CNPA ។ កចច ិ ្រពមេ្រព ងេនះែចងថ ហតថេលខីកចច ិ ្រពមេ្រព ង
េ្របងកតនមួ ី យៗ ្រតវែតបង់ៃថ US$១៥០.០០០ ល់ឆន ំ ស្រមប់ករបណុ ះប េនះ េនបចចុ បបននេនះ CNPA គួរែតទទួលយ៉ងេ 269 បុគគលក។ ិ គួរឲយសង ័យ
ច
ល នង េយង មេហតុករណ៍ ិ អភវឌ ិ ន៍បុគគលក។ ិ
ស់ US$៩០០.០០០ ល់ឆន ំ ស្រមប់ករបណុ ះប
ស់ ថេតី្របក់ែដល្រកមហ៊ុនវនេយគ បង់ ស្រមប់ករបណុ ះប ិ ិ
ែខ។ ក៏បុែ៉ នេទះជយ៉ង
លបុគគលក ិ ែដល
លបុគគលក ិ
ល នង ិ អភវឌ ិ ន៍
ច្រតវបនេ្របស ី ្រមប់ករេបក ី ្របក់
ក៏េ យ ករេ្រប បេធ បផលចំណូលៃន CNPA ជមួយ្របក់ែខរបស់បុគគលក ់ ំពី្របជញ ិ េធឲយ ី មនចមងលអ
នង ិ េហតុផល ៃនកររក ្របក់ែខបុគគលក ិ េទ បដូេចនះ េហយ ី នង ិ សំណួរថ េតីករបង់ៃថទំងេនះ ្រតវបនេ្របីស្រមប់អី។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទអគគនយកៃន CNPA េ
ក ែត ដួង
េដមប ិ បណុ ះប ី ស ី ួរថ េតថ ី វក
ល នង ិ អភវឌ ិ ន៍
បុគគលក ិ ្រតវបនេ្របី្របស់ស្រមប់អីខះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលករេឆយ ី តបេទ។ លំហូរព័តម ៌ ន?
270 “េបីេគលបំណងរបស់អនក គម ដ៏្របតបត ឺ នរ ភបល ិ ិ ិយ៉ងលេនះ អនកនង ឹ ចង់ែចកចយព័ត៌មន។”
“ព័ត៌មន គជ ឺ អំ
ច។”271
់ ីចេមយ សំដីដក្រសងព ឧស ហកមម េនេពលសួរេ ិ ី របស់អនកវភគ CNPA។
វកល ឬមន ិ ិ កី ករកន់កប់ព័ត៌មន នង ិ វកល ិ អំ
មនែតបុគគលមួយចំនន ួ តច ិ េនកនុ ងថនក់ខពសៃ់ នរ 272 ជមួយ្រកមហ៊ុនេ្របងកត។
កថ េតេី ហតុអីបនជគមនករែចកចយព័ត៌មនេនកនុ ងអងគករ
ចេនកនុ ង CNPA ពត ិ ជមន្របសទធ ិ ិភព។ ករបក់ែបកេនកនុ ងអងគករ មនន័យថ
ភបល កមពុ ជ ែដលមនចំេណះដង ឹ ឬករពក់ព័នធកុ នងកចច ិ ិ ចរចកចច ិ ្រពមេ្រព ងែដលចុះ
Global Witness បនសួរសំណួរជក់ែសង េទបុគគលមួយចំនន ួ ែដលទក់ទន ិ ជមួយ CNPA៖ េតីករខះទំនក់ទំនងៃផទកុ នងេនះ ជ លទធផលៃនករ្រគប់្រគងដ៏ខះគុណភព ឬមួយេតី យុទធ
សេ យេចតន េដមប ី រី ក ទុកព័ត៌មន? ចេមយ ី គឺឯកចឆនទ។
អនកែដល្រតវបនសមភសបនយល់េឃញ ី ថ េនះជែផនកៃនយុទធ
សមួយ េដមប ី ែី បងែចក ថ ប័ន េហយ ី ចប់អំ
ចមនករពុករលួយបន។ ដូចអនកៃផទកុ នងឧស ហកមមមយ ួ រូបបននយយ៖ ិ
ចយ៉ងជប់ េដមប ី ឲ ី យ
273 “ជមួយ ថ នភពែបបេនះ ងយ្រសលឲយេមល ី េឃញ ី ថ ផលចំណូលនង ឹ ្រតវបនបត់។” វគគេដញៃថ េហយ ី នង ិ ករែចកកចច ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ
ំ ង្រតវបន្របកសេនកនុ ងឆន ំ ១៩៩១។ ភគីដ៏េដញៃថេ យេជគជយ ័ ្រសប មត្រមវករៃនចបប់េ្របងកតឆន ំ ១៩៩១ វគគេដញៃថដបូ
ស្រមប់បុ កសមុ្រទមនរួមទំង្រកមហ៊ុន Enterprise Oil [េ្របងកត អនធៃ្រផស៍ ] Campex [ខមបុច ិ ឺ ិ ] នង ិ Premier Oil [េ្របងកត 274 ្រពេម ី រ]។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ក៏បុែ៉ ន េនះជេលក ី ចុងេ្រកយ ែដលមនវគគេដញៃថេបក ី ចំហ ស្រមប់សមបទនេ្របង េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ េនេពល ជញប័ណែសង
រុករក ស្រមប់សមបទនទំងេនះបនផុតកំណត់េហយ ួ – េលក ី វគគែចកធនធនថមីមយ ី CNPA បនចប់េផម ី េនះេនកនុ ងបនទប់បទ ិ ទរ ំ ី េហយ េដញៃថេ យតមភពេឡយ។ ី គមនដេណរករ ី
iv េនកនុ ងែខមន ី ឆន ំ ២០០២ CNPA បន្របគល់បុ កសមុ្រទ A េទ្រកមហ៊ុន ខមួយ របស់្រកមហ៊ុនេ្របងកត Chevron [េសវរន់៉ ] មក 275 ព្រី បេទសហរដ េមរក ង ំ ពេី ពលេនះមក េមល ិ េហយ ី នង ិ ៃដគូរបស់្រកមហ៊ុនេនះ។ ី េទ CNPA បនែចកបក ុ េ្របងែដលេនសល់
ឲយ្រកមហ៊ុនេ្របងកតដៃទេទ ត មនក្រមត ិ បទពេិ
ធន៍ខុសៗគន។ ព័ត៌មនេនះមន ិ យ ិ បនចូលវស័
ធរណៈមកពី CNPA ផទល់េទ។
ផទុ យេទវញ បនេលចេចញបនច ះ ព្រី កមហ៊ុនេ្របងកត ្របព័នផ ធ យព័ត៌មន េហយ ិ ិ ឯេណះ បនច ិ ឯេ ី នង ិ ករសែមង power276 point [កមមវធ ិ ផ ី វរ័ ផុយន៍] ែដល្រតវបនបទ ិ េលអ ី ុន ី ធណត ឺ ិ េ យអងគករេផ ងេទ តេផ ងៗ។
“គមនសំណួរ
េភីជងសំណួរេនះេទ”
ករេឆយ ី តបរបស់ឧបនយករដម នី សុខ
ន ចំេពះសំណួរអំពីករ្រគប់្រគង្របក់ចំណូលេ្របងកតនអនគត យករណ៍េ យ 277 កែសត Cambodia Daily េនៃថងទី ១៣ ែខវចឆ ិ ក ិ ឆន ំ ២០០៧។ គមនករ្រតត្រ េ យសភជតិ េទេលក ួ ី រែចកសទធ ិ ិែសងរុករកេ្របងកតផងែដរ។ Global Witness បនសមភស្របភពមួយចំនន
ែដលេនកនុ ងសភជតិ េហយ ធ ឹ CNPA េហយ ិ សនទ ី ែដលជត ិ នង ី ទំងអស់គនអះ ងថ គមនករ្រតត្រ ឬស្រមបស្រមលេ យសភជតិ 278 អំពីករសេ្រមចចត ្របភពមួយ បនអះ ងថ ករពភក កនងមក មនែតសក ពរី ស្រមប់សមជក ិ សភ ិ ទំងេនះេឡយ។ ី ិ ិ ខ 279 េរ បចំេឡង ិ ីអភវឌ ី េ យកមមវធ ិ ន៍របស់អងគករសហ្របជជតិ (UNDP) ្របចំ្របេទសកមពុ ជ។ ្រកសួងេសដកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ (MoEF) របស់្របេទសកមពុ ជ គជ ឺ
ថ ប័នែដល្រតវទទួលភរកចច ិ ្របមូល នង ិ ្រគប់្រគងផលចំណូល 280 ង MoEF បនចូលរួមសននស ិ ទ ី មន្របធនបទទក់ទងនង ឹ េ្របងកត។
េ្របងកត
ែដល ចរកបន។ កនុ ងនមេនះ អនកតំ ៏ ត ្របភពមួយចំនន ួ ដជ ធ ឹ CNPA បនអះ ងថ មនករទក់ទងមក CNPA េ យ MoEFF េដមប ិ សនិទនង ី ប ី ញជក់ថ ចបប់ពនធ ររបស់
្របេទសកមពុ ជ េហយ ី នង ិ កចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត
ក់អ្រ ពនធ រដូចគន។ ក៏បុ៉ែន ្របភពដែដល បនអះ ងថ េនកនុ ងករអនុវតពត ិ 281 ្រកសួងេនះ្រតវបនកត់ផច់ពទ ី ំនក់ទំនងរបស់ CNPA សព ី ក ី រ្រគប់្រគងអនគតផលចំណូល។
្របអប់ទី ១១៖ អនកថមច ី ូលបក ុ ឬ? CNPA បនតំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ
ំ ង េនៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ េនឯ http://www.cnpaធរណៈជេលក ី ដបូ
cambodia.com។ ចុះេឈមះេ យ្រកមហ៊ុនមួយេ ហ៊ុនមួយ ែដលកំពុងេធក ី រ្រ ប
ថ Petroleum Geo Services [េស កមម ជយ៉ ី ូ េ្របងកត ] (PGS) – គឺជ្រកម
វ្រជវ 2D េ យរញជួ យែផនដី េនកនុ ងតំបន់ទេន
បរបស់្របេទសកមពុ ជ – េហយ ី េមល ី េទ តំបន់
ញអុិនធណត ី ី ក់ពកយសុំសមបទនេ្របងកត េនកនុ ង្របេទស ឺ ិ េនះ មនេគលបំណងនង ឹ េលក ី ទក ឹ ចត ិ ្រកមហ៊ុនឯេទ ត េដមប
កមពុ ជ។
iv
េឈមះថ ្រកុមហ៊ុន Chevron Overseas Petroleum (Cambodia) Ltd. [េ្របងកតបរេទស េសវរ ៉ន់ (កមពុ ជ) ចំកត់] ឬ COPCL។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ តំបន់ប
ក់ពកយ ប៉ុែនឯក
ញអុិនធណត ស្រមប់ទំព័រប ឺ ិ េនះ មនែតលប្រកម ិ ិ
ញ្របប់េគលករណ៍ែណនំស្រមប់ករ
រែដលផល់ព័ត៌មនអំពរី េប បេដមប ី ី ក់ពកយ គម ឺ ន ិ ទន់ផល់ជូនេនេឡយ ី េទ។ េ យ
មួយចំនន ួ េមល (A-F) របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ ី ី នង ិ សមបទនដេគក ី េទ្រតវបនែចក្រ េនះ ករេចញមកៃនតំបន់ប
របក ួ ុ សមុ្រទទំង្របំមយ
ប់េហយ ី េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ 282 ញអុន ិ ធណត ឺ ិ េនះ ជមួយព័ត៌មនេនះ ដូចជយត ឺ េពកេទេហយ។ ី
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ំ ឹ ថ CNPA កំពុងែតែចក ជញប័ណចស់េឡង Global Witness បនទទួលដណង ិ ស្រមប់តំបន់សមុ្រទទមទរជន់គន ៃថ-ែខមរ ី វញ 283 (OCA)។ េ យ ភូគពភវទូិអះ ងថ តំបន់ែដលមនលទធភពផល់េ្របងេ្រចន ី ជងេគ សថត ិ េនេលដ ី ីេគក េហយ ី េនកនុ ង OCA ករ ៏ រួ ឲយ ែចកសមបទនទំងេនះ ្រតវចត់ទុកថ ជេរ ងសំខន់ដគ CNPA នង ិ រ
េតអ ន ី ក
ធរណជនចប់ រមមណ៍
ស់។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ
ភបល កមពុ ជ មន ិ ទន់ផល់ព័ត៌មនអី អំពក ី រែចកធនធនទំងេនះ។ ិ
ឈរពេី ្រកយេឈមះ? ករែចករ ំែលកសមបទនេ្របង នង ័ េនកនុ ង្របេទស កមពុ ជ ិ ឧសមន
េលក ី ែលងែត្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ មួយេចញ រ
ភបល កមពុ ជមន ិ ិ បន្របកសជ
ែសងរុករកេ្របង នង េទះជមនករ ិ ឧសម័នេឡយ។ ី 284 កនុ ងវស័ ិ យ ធរណៈខះេហយ។ ី
ធរណៈ នូវេឈមះៃន្រកមហ៊ុនែដលបនទទួលសទធ ិ ិ
ទ ក់េសទីរយ៉ងេនះក៏េ យ ព័ត៌មនអំពីអនក
ែដលកន់សទធ ិ ិអីខះ បនេលចចូល
េនកនុ ងសមុ្រទ េមល ួ បក េ្របង ិ យ ជវកមម ី ី េទបក ុ សមបទនទំង្របំមយ ុ ្រតវបនលក់េទ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ។ ខះមនេឈមះលបី េនកនុ ងវស័
និងឧសម័ន េហយ ី មនបទពេិ
បទពេិ
ធន៍កនុ ងករផល់េ្របង នង ិ ឧសម័ន េទកន់ទីផ រ។ ខះ មន ិ សូវមនេឈមះេទ េហយ ី េមល ី េទគមន
ធន៍េនកនុ ងវស័ េទ។ Global Witness បនេផតករ្រ ិ យ ជវកមម ី
បំណងផល់ព័ត៌មនបែនថមេទ តអំពី េទ
វស័ ិ យឧស ហកមមដ៏កំពុងលូតេឡង ី េនះ បក ុ A
វ្រជវរបស់េយង ី េទេល្រី កមហ៊ុនទំងេនះ េ យមន
ធរណជនែខមរ េហយ ី ែី សងយល់ថ េតក ី េដមប ី រពក់ព័នធរបស់្រកមហ៊ុនទំងេនះេនកនុ ង
ចផល់អីខះេទ្របេទសកមពុ ជបន។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស កចច (PSC) ស្រមប់បុ ក A ្រតវបន្របគល់េទ្រកមហ៊ុន េម៉រកំ ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ ិ ង េសវរន់៉ េនកនុ ងឆន ំ ២០០២។
សកមមភពរបស់ េសវរន់៉ េនកនុ ងបក ់ ំផុត កនុ ងចំេ ុ A គឺជសកមមភព្របកបេ យចំេណះបេចចកេទសខពសប
ម្រកមហ៊ុនេ្របងទំងអស់
ែដលកំពុង្របតបត ិ ីែសងរុករក នង ិ េិ នកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ កមមវធ ិ យតៃមមួយ េ យអណូ ងេ្របង្របំ ្រតវបនបញច ប់េនកនុ ងឆន ំ
២០០៦។ េ្រកយមកមនករែសងរុករក នង ិ ករ យតៃម
មរយៈអណូ ងេ្របងបួនេទ ត េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧។ េនេដម ី ឆន ំ ២០០៨ 285 ់ ទ លទធផល្រតវបនវភគ។ េនេពលសរេសររបយករណ៍េនះ CNPA កំពុងរងច ំ ទួលែផនករអភវឌ ិ ិ ន៍បក ុ ពី្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ ។ ង ំ ពីេពលេនះ មន្រកមហ៊ុនពរីេទ ត ទទួលចំែណកហ៊ុន េនកនុ ងគេ្រមងែសងរុករក នង ិ អភវឌ ិ ន៍េនះ។ ឥឡវូេនះ េសវរន់៉ កន់ ៥៥ 286 ភគរយ េហយ ុយ ចំកត់] (Moeco) កន់ ៣០ ី ្រកមហ៊ុនជប៉ុន Mitsui Oil Exploration Co. Ltd [្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របង មតស៊ ិ 287 288 ភគរយ េហយ ៉ ី ្រកមហ៊ុនកូេរខងតបង ិ ] កន់ ១៥ ភគរយ។ ្រកមហ៊ុនទំងបី េមល ី េទ ជ្រកមហ៊ុនរង ឹ មំ ូ GS Caltex [GS កល់តច
េហយ ី លបេី ឈមះ ែដលមនបទពេិ
័ កនុ ងករែសងរុករក នង ំ ធន៍្របកបេ យេជគជយ េលីដណក់ េ្របង។ ី ិ េធី ជវកមម
្របអប់ទី ១២៖ ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ – បញៃនតមភព
្រកមហ៊ុនេ្របងអនរជតិ េសវរន់៉ គឺជសមជក ំ ុខ ៃនគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI) ែដលជ្រកមសមព័នធ ៃន ិ ដ៏នម រ ភិបល ្រកមហ៊ុន នង ិ ែដលគំ្រទករែកលំអអភបលកចច ិ សងគមសុីវល ិ ិ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនេ្រចន ី េបះពុមពទង ំ ្រសង នូវព័ត៌មនសីពីករបង់្របក់របស់្រកមហ៊ុន នង ិ ផលចំណូលរបស់រ
មរយៈករបញជក់ នង ិ ករ
ភបល មកពីេ្របង ឧសមន ័ នង ជវីកមមែរ។៉ ិ ិ 289 ្រកមហ៊ុនេនះ ក៏ជអនកវនេយគ ចមបង េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទបក ិ ិ ុ A របស់្របេទសកមពុ ជ។
េទះបីេហតុករណ៍ទំងពេី នះមន ិ ែមនចំបច់មនទំនស់ក៏េ យ ក៏ទេងរី បស់ េសវរន់៉ កនងមក េធីឲយមនសំណួរថ េតស ី កមមភពៃន ្រកមហ៊ុន សម្រសបនង ឹ េគលបំណងៃន EITI ឬេទ។
អនកៃផទកុ នងឧស ហកមមបនអះ ងថ េសវរន់៉ បនចុះកចច ឹ ព័ត៌មនជ ធរណៈ អំពី ិ ្រពមេ្រព ងជមួយ CNPA កុំឲយបេញច ញឲយដង 290 សមបទនរបស់េគេទ។ Global Witness កត់សំគល់ថ េនេ្រកមម្រ ទី ២៧ ៃន PSC ជគំរូ ្រកមហ៊ុន ែដលចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ង 291 ្រតវរក ទុក្រគប់ទនន ិ ន័យ នង ិ ព័ត៌មនេផ ងេទ ត ែដលទក់ទងនង ឹ ្របតបតករ ិ ិ េ្របងកត ឬតំបន់កចច ិ ្រពមេ្រព ង ជេរ ងសមងត់។ អនកទំងេនះក៏អះ ងថ េសវរន់៉ រួមជមួយ្រកមហ៊ុនេផ ងៗ េទ ត ែដលវនេយគ េនកនុ ងវស័ ិ ិ ិ យេ្របងកតរបស់្របេទសកមពុ ជ បនេធីករ បង់្របក់ទុកជមុន – េ
ថ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ – េទ CNPA េដមប ី ទ ី ទួលសមបទនរបស់េគ។ 292 បនឲយដង កមពុ ជ ជ្រទង់្រទយពនធ រ។ ឹ ថ្រកមហ៊ុនេនះក៏បង់្របក់ ‘េ្រចន ី ’ េទរ ភបល ិ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ េនកនុ ងែខតុ
ម្របភពមួយរូបមនែខ រយៈល
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំព័ត៌មនបែនថមេទ ត អំពក ី រពក់ព័នធ
របស់េគ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ សំបុ្រតេនះក៏បនេសនីឲយ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ ្របប់ពីចំនន ួ ្របក់ ែដលេគបនបង់ឲយរ ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ្រពមទំងករបង់្របក់ ទទួលករេឆយ ី តបេទ។
េផ ងេទ ត េទរ
ភបល កមពុ ជ ជ ិ
ភបល កមពុ ជ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េយង ិ ី មន ិ ទន់
ទំងករបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ នង របស់្រកមហ៊ុន ិ ិ ករចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងរក ភពសមងត់ មន ិ ែមនបំពនលកខខណៃនសមជកភព េសវរន់៉ េនកនុ ង្រកមសមព័នធ EITI េទ។ េទះជយ៉ង
ក៏េ យ េនះេធីឲយមនករសង ័យ អំពជ ី េ្រមៃនករេបជញរបស់្រកមហ៊ុន េសវរន់៉
កនុ ងករគំ្រទតមភព នង ិ អភបលកចច ិ ិ ល េនកនុ ង្របេទសែដលេគេធ្រី បតបតករ ិ ិ េនះ។ បក ុ B
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
293 សទធ ិ ិែសងរុករកកំពុងកន់េ យ្រកមហ៊ុនៃថ PTTEP International [PTTEP អនរជតិ] េនកនុ ងសហ្រគសរួម ជមួយ Singapore 294 Petroleum Company [្រកមហ៊ុនេ្របងកត សងបុ ិ រ]ី (SPC) េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុនម៉េឡសុី Resourceful Petroleum Ltd.
[េ្របងកត រសូ លី Cooper Energy [ថមពល ី សហល ី យៗមនចំែណកហ៊ុនមួយភគប។ ី ្រកមហ៊ុនអូ ុ ចំកត់]។ ្រកមហ៊ុននមួ 295 ឆន ំ ២០០៧ េហយ ឃូព័រ] បនដកថយេចញ េនកនុ ងែខតុ ី បនលក់ភគហ៊ុនឲយ្រកមហ៊ុនៃដគូរបស់េគ ស្រមប់ៃថ US$១ 296 ន។
ទំង PTTEP អនរជតិ នង សុី េគនយ៍ ែដលមន្របតបតករ ិ SPC េមល ី េទ ជ្រកមហ៊ុនេ្របង នង ិ ឧសម័នដរ៏ ង ឹ មំេនកនុ ងភូមភគ ិ ិ ិ េន 297 កនុ ង្របេទសមួយចំនន ួ េ្រកពីកមពុ ជ។ ្រកមហ៊ុនទីបី េ្របងកត រសូ ី សហល ិ សូវមនេឈមះលបេី ទ។ ករេសុីបអេងកតរបស់ ុ ចំកត់ មន
Global Witness រកេឃញ ី ថ្រកមហ៊ុនេនះ ជកមមសទធ ិ ិរបស់េ កបណិ ត ឆន ិ លប ិ គង ឺ ែដលជទី្របក ឹ េសដកចច ិ ផទល់ របស់អគគនយក 298 ឆន ំ ២០០៨ េហយ រដម នី ហ៊ុន ែសន។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ េ កបណិ ត ឆន ិ លប ិ គង ឺ េនកនុ ងែខតុ ី បន ទទួលចេមយ ី មកពីេមធវ ីរបស់េ
កបណិ ត េនទី្រកង ហុងកុង គឺ្រកមហ៊ុន Richards Butler Reed Smith LLP [រឆដ បត់ល័រ រដ ី ី
សមុ ធ ី LLP]។ ពួកគត់បនសេរសរថ៖ “េ
កបណិ ត ឆន ិ មនរបស់អងគករ Global Witness េនកនុ ងករបំភដ ឹ អំពក ិ ្រជបដង ី ចច ិ ករដវ៏ ជជ ឺ ល់ករទស់ែទង ទក់ទងនង ឹ ធនធន
ករពុករលួយ នង ិ ពភពេ ិ ករបំពនេលីបរ ិ ថ ន នង ិ សទធ ិ ិមនុស ជុំវញ ិ េហយ យករណ៍…េ ី
កបណិ ត ឆន ំ ំ បដល់េ ិ បនេសនីឲយេយង ី ខញុ ជ
ហ៊ុនេ្របងកត រសូ ី សហល ុ ចំកត់។ ជព័ត៌មន
ក។ េនះសុទធជេគលបំណងដ៏មនតៃម ែដលគួរឲយេសុីបអេងកត កអនកទំង
យថ គត់ជអនកកន់ភគហ៊ុនេ្រចន ី ជងេគ ៃន្រកម
ធរណៈ ថ RPL គជ ិ ៃនសហគមន៍ ែដលបនបេងកត ី ែី សងរុករក ី េឡង ឺ សមជក ី េដមប
េ្របង នង ឹ ែដរថ េនះមន ី បនដង ិ ឧសម័ន េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទ 'បុ ក B' របស់្របេទសកមពុ ជ។ េយង ិ ែមនជសកមមភពេ្របង នង ិ ឧសម័ន
ែតមួយរបស់្រកមហ៊ុន RPL េទ។…RPL េធី ជវកមម េ្របង នង កផងែដរ។ សមជក ី ិ ៃនសហគមន៍បុ ក ិ ឧសម័នេនកែនងេផ ងកនុ ងពភពេ ិ Bជប់ករសនយ េដមប ក៏េ យ េ កបណិ ត ឆន ី រី ក ភពសមងត់។ េទះជយ៉ង ី ច ិ ជំ បេយង ី ថ RPL ្រតវបនអេញជ ីញេដមប ី ូលរួម
កនុ ងសហគមន៍េនះ ជ្រកមហ៊ុនវនេយគ ហរញញ ិ ិ ិ វតថុ េហយ ី ្រកមហ៊ុន្របតបត ិ គ ិ ជ ឺ ្រកមហ៊ុន PTTEP អនរជតិ ចំកត់ ព្រី បេទសៃថ 299 (PTTEP)។” េ
សុី េគនយ។ ៍ េ កបណិ ត ឆន ិ ពសេពញភូមភគ ិ ិ លប ិ គង ឺ គជ ឺ មនុស មួយរូបដ៏សំខន់ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ នង
្របគល់ពនរងន់កតយស មួយចំនន ួ ស្រមប់ករបេ្រមែី ផនកេសដកចច ិ ិ ិ េនកនុ ង្របេទស ម៉េឡសុី េហយ ី េ
ជអនកកន់ភគហ៊ុនេ្រចន ី ជងេគ ៃន្រកមហ៊ុន NagaCorp [
េពញ េឈមះ NagaWorld [
៉ ]។ ក វូល
៉ មន ក វូល
ក្រតវបន
កជនយក្របតបត ិ ិចមបង នង ិ
ក ឃ័ព] គជ ឺ ្រកមហ៊ុនែដលជមចស់ៃនកសុណ ី ូ ែតមួយ េនទ្រី កងភនំ
ជញប័ណផច់មុខ ពីរ
ភបល កមពុ ជ េដមប ី ្រី បតបត ិ ិ ិកសុីណូេនកនុ ងទី្រកង
ភនំេពញ រហូតដល់ឆន ំ ២០៣៥។ របយករណ៍្របចំឆន ំ ២០០៧ របស់្រកមហ៊ុនេនះ អះ ងថ ផលចំេណញបនេកន ី េឡង ី ជង ៥០ 300 ភគរយ េទជ US$៥១,៩ ន េនកនុ ងឆនហ ំ រញញ ិ វតថុ េនះ។ ្រកមហ៊ុន
ក ឃ័ព បនចុះបញជ ីទផ ី រហ៊ុនហុងកុង
ង ំ ពែី ខតុ
ំ ី េទកន់ទផ ឆន ំ ២០០៦ ប៉ុែនដេណរ ី រហ៊ុនេនះ មនឧបសគគ។
្រកមហ៊ុនេនះ បនពយយមចូលទីផ រហ៊ុនសងបុ េ យ ិ ិ រ ី [MAS] េនកនុ ងឆន ំ ២០០៣ ប៉ុែនពកយសុរំ បស់េគ ្រតវបនបដេសធ
រូបយវតថ ំ ថ មន ិ ិ រ ី បនែថងេនេពលេនះថ “េយង ី ខញុ មនេយបល់ ិ ែមនជ្របេយជន៍ដល់ ុ សងបុ
្របកសហ៊ុនរបស់្រកមហ៊ុន
ក ឃ័ពេទ។ MAS មនកងល់ថ ្របតបតករ ិ ិ របស់្រកមហ៊ុន
ធរណជន េដមប ី ច ី ុះបញជ ីប័ណ
ក ឃ័ព មន ិ សថត ិ េនេ្រកម្រកបខណ
្រតតពនតយ នង ី ្រី តត្រ កសុណ ិ ិ នង ិ ចបប់ដ៏បនអភវឌ ិ ិ អនុវតេពញេលញ េដមប ី ូ េហយ ី បងករសកមមភព
អនុ
សេ យ្រកមករងរស្រមប់សកមមភពហរញញ ិ វតថុ េនះេទ។ ្រកមហ៊ុន
ជញធរ
ក ឃ័ព ក៏មន ិ មនបទពេិ
ងលុយកខក់
មែដលបន
ធន៍ជក់ែសង ជមួយករ
្រតតពនតយ ី ទ ី ប ី ប់ ក ត់លទធភពៃនសកមមភព ងលុយកខក់ ិ ិ គណនីឯក ជយ េដមប ី ញជក់្របសទធ ិ ភ ិ ពៃនករ្រតតពន ិ ិតយៃផទកុ នង េដមប 301 302 េទ។” ្រកមហ៊ុនេនះបនែបរេទរកទផ ិ ែដលេគបនចុះបញជ ីេនទេី នះ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦។ ី រហ៊ុនហុងកុងវញ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស កបណិ ត ឆន ិ ក៏ជ្របធនៃន្រកមហ៊ុនេទសចរណ៍ នង ិ អចលន្រទពយមួយ ដ៏ចុះបញជ ីេន្របេទសម៉េឡសុី េឈមះថ Karambunai 303 Corp Berhad [្រកមហ៊ុន ក មប៊ូៃណ ែប៊ ដ] ែដលេ កជអនកកន់ចំែណកហ៊ុនកន់កប់។ ្រកមហ៊ុនេនះ បនទទួលផល 304 ចំេណញ ៤៩,២ ន រងហគ ត ន។ តបង ី ី ម៉េឡសុី េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ – គឺ្របែហល US$១៤,៤ ូ េនកនុងមកុដៃន្រកមហ៊ុនេនះ គឺជ
េ
គររមណយ ន ណកស៊ ុស ក ៉ មប៊ូៃណ] េនេកះ ប័រនយ៉ ់ យ ួ ច ី ិ ី ូ ែដលេនទេី នះ បនទបម 305 មនៃថដល់េទ US$៣៥០ កនុ ងមួយយប់។ រមណយ នេនះ ក៏មន លេលងកី កូនេ គ ល ១៨ ្របេ ង ខនតអនរជតិ ែដល ី Nexus Resort Karambunai [ស
េនទីេនះអនក្រស
មថុ ិ ន ឆន ំ ២០០០។
ញ់ កី 306
កូនេ
គ ល អគគនយករដម ន្រី បេទសកមពុ ជ សេមច ហ៊ុន ែសន បនេលងកូនេ
គ លមួយវគគ េនកនុ ងែខ
េមល ី េទ មួយភគបៃី នសមបទនសមុ្រទ បក ិ រិ បស់ទ្រី បក ឹ េសដកចច ិ មួយរូប ុ B ្រតវបនកន់កប់េ យ្រកមហ៊ុន មួយ ែដលជកមមសទធ
របស់សេមច ហ៊ុន ែសន។ បក ុ C
មករសែមងរបស់រ
ភបល កមពុ ជ ែដលេឃញ ិ ី េ យ Global Witness ្រកមហ៊ុនមួយ េឈមះ Polytec [ផូលថច ី ិ ] កន់សទធ ិ ី ១០០ 307 ភគរយ េដមប រព័ត៌មនមួយ េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨ បននយយ ថ ្រកម ី ែី សងរុករកេ្របង េនកនុ ងបក ិ ុ C។ របយករណ៍ 308 ហ៊ុនេនះមនបំណងចប់េផម ី ខួងេនកនុ ងតំបន់េនះ យ៉ងឆប់។ ឯក
រែដលទទួលបនេ យ Global Witness ចងល ី ិ ែដលកន់សទធ ិ ស ិ ្រមប់ បក ឺ ្រកមហ៊ុន ុ បងញថ ្រកមហ៊ុន ផូលថច ុ C គជ
ដែដលនង េនេកះ ឹ Polytec Asset Holdings Limited [្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច ី ិ ចំកត់] ែដល្រតវបនេរ បចំជ្រកមហ៊ុនផវករ ូ 309 េខម៉ន់ េហយ ី មនទី ន ក់ករេនឯទ្រី កងហុងកុង។ ឯក
រែដល Global Witness បនេឃញ ី េនះ បងញថ Polytec Petroleum Corporation [្រកមហ៊ុនេ្របងកត ផូលថច ី ិ ] បនចុះ
េឈមះេនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ ជមួយ្រកសួងពណជជ ិ កមមកមពុ ជ ស្រមប់េគលបំណងែសងរុករកេ្របង។ នយកៃន្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របង 310 ដ៏មនមូល នេន្របេទសកមពុ ជេនះ គឺេ ក ថម់មី ំ ជី ជុង េហយ ឺ ។ ី េ ក អ័រ េវ ៉ សុន មតំបន់ប
ក ំ ជី ជុង នង ឺ មនតំែណង្រគប់្រគងថនក់ ិ េ ក អ័រ េវ ៉ សុន 311 ំ ជី ជុង គជ េហយ ឺ នយក្របតបត ិ ិ ឺ បនកន់តំែណងជ្របធនៃន ី េ ក អ័រ េវ ៉ សុន
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច ី ិ ទំងេ
ខពស់ េនកនុ ង្រកមហ៊ុនេនហុងកុង។ េ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច ី ិ
ង ំ ពីេ 312 ៥៩,៥ ភគរយរបស់្រកមហ៊ុន។
ក
កបនទទួលចំែណកហ៊ុនកន់កប់្រកមហ៊ុន េនកនុ ងឆន ំ ២០០១។ ឥឡវូេនះ េ
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច ី ិ ចំកត់ េនកនុ ងែខតុ
កកន់ភគហ៊ុន
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ួរអំពីលកខណៈៃនករ
ពក់ព័នធ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ េយង ី មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ំ មព័ត៌មនរបស់្រកមហ៊ុនេនះ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច អី េនកនុ ង ជវកមម េ្របង នង ី ី ិ េមល ី េទមន ិ មនមុខជនញ ិ ឧសម័នេទ។ ផទុ យ
ំ ញចមបងៃន្រកមហ៊ុន គជ េទវញ ថ វស័ នង កក ហរញញ េន ិ េគនយយ ិ យជនួ ិ ិ ិ ឺ អចលន្រទពយ ទកកក ឹ ិ ផលតផល ិ ិ វតថុ នង ិ ករវនេយគ។
បចចុ បបននេនះ ្រកមហ៊ុនេនះមនគេ្រមងអភវឌ មួយចំនន ួ េនកនុ ងែដនដីដ៏តូច នង ិ ិ ិ ន៍អចលន្រទពយ នង ិ វនេយគ ិ មនលុយេ្រចីន 313 ម៉កវ។ ្រកមហ៊ុនក៏ជមចស់កមមសទធ នង ិ ិ ៃន Hong Kong Ice and Cold Storage Company [្រកមហ៊ុនទកកក ឹ ិ ករប្រមងទុក 314 ្រតជក់ ហុងកុង]។ ្រកមហ៊ុនមន អីអំពី្របេទសកមពុ ជ ឬករែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងរបយករណ៍្របចំឆនច ំ ុងេ្រកយ របស់ ិ នយយ ិ 315 ្រកមហ៊ុនេឡយ។ ្រកមហ៊ុនេនះ បនទទួលផលចំេណញេ្រចន ន ឬ US$២៩ ី ី គួរសម េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ – HK$២២២ 316 ន។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
រហូតមកដល់ឆន ំ ២០០៤ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ ផូលថច ី ិ ្រតវបនេ
មេឈមះ ្រកមហ៊ុនកន់្រទពយ គន ិ ដុន ចំកត់ េហយ ី បនពក់ព័នធ 317 េនកនុងឧស ហកមមកត់េដរ។ ្រកមហ៊ុនេនះមនបញហរញញ េ ក អ័រ ចបស់ ិ វតថុ រហូតដល់េ ក អ័រ េវ ៉ សុន ឺ បនទទួលកន់កប់។ ៏ នេជគជយ ័ េ្រចន។ ជពណជជ មទស នវដី Forbes េ កគឺជអនកមនលំ ប់ថនក់ទី ២២ េនកនុ ងទី្រកងហុងកុង េ យ ិ ករដម ី 318 េ កមន្រទពយសមបតិផទល់ខួ ន US$២,៤ ពន់ ន។ េ កក៏ជសមជក នេយបយ្របជជនចន ិ ៃន សននស ិ ទ ី ពេ្រគះ ិ ិ (CPPCC) 319 ំ នមនដល់រ ភបល ែដលជ ថ ប័ននេយបយដ៏សំខន់ ែដលផល់ដបូ ចន ិ ិ អំពេី គលនេយបយជត។ ិ ជករសេងខប សមបទនសមុ្រទ បក ី េទ ្រតវបនកន់កប់េ យ្រកមហ៊ុនមួយ ែដលគមនបទពេិ ុ C របស់្របេទសកមពុ ជ េមល
ធន៍កនង
មក ជមួយករែសងរុករកេ្របង នង េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងរបយករណ៍ ិ ិ ឹ អំពីករវនេយគ ិ ឧសម័ន េហយ ី ែដលមន ិ បេញច ញឲយដង
្របចំឆនរំ បស់ េទ។ ចំេពះ Global Witness មន ិ ចបស់
ំ ្រកមហ៊ុនេនះនង អីេនះេឡយ។ ឹ ផល់មុខជនញ ី
ស់េ
ះ ថេហតុអប ី នជ្រកមហ៊ុនេនះ្រតវបន្របគល់សមបទន ឬថ េតី
បក ុ D
សទធ ិ ិែសងរុករកេ្របងេនកនុ ងបក ុ D ៃន្របេទសកមពុ ជ ្របែហលជសមបទនដ៏ខះតមភពបំផុត។ មនេសចកី យករណ៍ េនកនុ ងឯក
រ
រ
ភបល េហយ ធ ពផ យែខមរ ថបក ិ ី នង ិ ្របព័នផ ិ ិ ១០០ ភគរយ របស់្រកមហ៊ុនចុះេឈមះេនសងបុ ិ រ ី េឈមះ China ុ ជកមមសទធ 320 ំ Petrotech [ឆយ េប៉្រតតក បេងកីតកមមវធ ិ ីកុំពយទ័ ិ ែី សងរុករកេ្របង ស្រមប់ ិ ] ែដលជអតត ី ្រកមហ៊ុនកមមវធ ូ រ ែដលមនមុខជនញ 321 អតថជន មនរួមទំង្រកមហ៊ុនេ្របងកតរដធំៗ របស់្របេទសចន។ ក៏បុែ៉ នេនេពលែដល Global Witness ពនតយ ី េទ ិ ិ ិ ិ ិ ភសុ ង េមល
មន្រកមឯេទ តៗពក់ព័នធផងែដរ។ េមល ី េទ ឆយ
េប៉្រតតក ិ មន ិ ែមនជ្រកមហ៊ុន្របតប ិ តករ ិ កនុ ង បក ុ D ែតមួយប៉ុេ
បនទញ េនកនុ ងបក ឆយ ិ ិ ែផនកៃន្រកមហ៊ុនមួយ ែដលកន់សទធ ិ ្រិ បតបតករ ិ ិ ុ េនះវញ។ Energy [ថមពល មី ៉ ច] េនកនុ ងឆន ំ ២០០៨។ មតំបន់ប
ញអុន ិ ធណ ឺ ិ តរបស់្រកមហ៊ុន ឆយ
ះេទ គឺ
េប៉្រតតក ិ បនផស់បូ រេឈមះ េទជ Mirach
េប៉្រតតក ឹ ថ PSC ស្រមប់បុ ក D របស់្របេទស ិ /ថមពល មី ៉ ច បនឲយដង
៏ ុះេឈមះកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េឈមះថ China Zhen Rong Cambodia Energy [ថមពល កមពុ ជ ្រតវបន្របគល់េទ្រកមហ៊ុនមួយដច 322 ឆយ េចន រុង៉ ] (CZRCE) េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ២០០៦។ មលកខខណៃន PSC ្រកមហ៊ុន CZRCE មនសទធ ិ ែិ សងរុករកេ្របង 323 ផច់មុខ េនកនុ ងបក ំ េនះមនន័យថ មចបប់ ី សទធ ិ ផ ិ លត ិ េ្របង ស្រមប់រយៈេពល ៣០ ឆន។ ុ D ស្រមប់រយៈេពល្របំពរីឆន ំ េហយ
សទធ ី ែី សងរុករកេ្របងេនកនុ ងបក ិ ិេដមប ិ េនកនុ ងៃដរបស់ CZRCE មន ិ ែមន ឆយ ុ D សថត េនកនុ ងែខេម
ឆន ំ ២០០៦ ឆយ
េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ចេទ។
េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ច បន្របកសថ បនចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងេស កមម លេ្របងកត
បរេទសមួយ ជមួយ្រកមហ៊ុន CZRCE។
មលកខខណៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងេស កមមេនះ ឆយ
េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ច ្រតវផល់
េស កមម្របក ឹ ែផនកបេចចកេទស នង ិ ្រគប់្រគងគេ្រមង ស្រមប់្របតបតករ ិ ិ អភវឌ ិ ន៍ នង ិ ផលត ិ េ្របង ៃនគេ្រមងេ្របងកតសមុ្រទរបស់ 324 CZRCE េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។ បីែខេ្រកយមក េនៃថងទី ២៦ ែខកកក ឆន ំ ២០០៦ ឆយ េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ច បនទញ ិ 325 ភគហ៊ុន ៤៨ ភគរយ ៃនCZRCE ែដលេធឲ ី យេគជអនកកន់ចំែណកហ៊ុនេ្រចន ី ជងេគេនកនុ ង្រកមហ៊ុនេនះ។ េគបនបង្រ់ បក់ មលកខខណៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ងេនះ េនេពលករទញ ិ េនះជករេ្រសច ឆយ 326 /ថមពល មី ៉ ច កយជ្រកមហ៊ុន្របតបត ិ ិផច់មុខ ៃនបក ុ D។
US$៥,៨
ន ស្រមប់ចំែណកហ៊ុនេនះ។
េប៉្រតតក ិ
ករទញ ិ CZRCE េ យ ឆយ
េប៉្រតតក ណួរ េហយ ំ យឆយ ិ /ថមពល មី ៉ ច បនេធីឲយទផ ី រហ៊ុនសងបុ ិ រមនសំ ី ី េគបនសុឲ 327 េប៉្រតតក ្រកមហ៊ុនបនេឆយ ិ /ថមពល មី ៉ ច បញជក់្របប់ថ CZRCE េធអ ី ខ ី ះ េហយ ី មនតៃមអ។ ី ី តបថ CZRCE “្រតវបនេរ បចំ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េដមប លេ្របង នង ី ក ី ន់កចច ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ ិ ឧសម័ន េ
ថ PSC បក ុ D ែដលបន្របគល់េ យ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ” េហយ ី បនេពលបែនថមថ “តៃម្រទពយសកមមសុទធ ៃន CZRCE េនៃថងទី ៣០ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៦ គឺជ 328 US$៥.០០០។” នយយ មយ៉ងេទ ត CNPA បនចុះហតថេលខ PSC មួយ ជមួយ្រកមហ៊ុនែដលគមនបទពេិ ធន៍ជក់ែសង កនុ ងករ ិ ែសងរុករកេ្របង ឬឧសម័នេទ េហយ ី – ជមួយតៃម្រទពយសកមមសុទធែត US$៥.០០០ ប៉ុេ
ែសងរុករក ឬេធី ជវកមម េ្របង ឬឧសម័នេឡយ។ ី ី េ យ
ះ – គមនសមតថភពហរញញ ី ី ិ វតថុ ចបស់ េដមប
រ្រកមហ៊ុន CZRCE មន ិ មចស់ ិ មនេឈមះលបេី ទ Global Witness បនពយយមែសងរកព័ត៌មនបែនថម អំព្រី កមហ៊ុន នង
កមមសទធ ិ ិរបស់ ។ ឯក
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែដល Global Witness ទទួលបន បងញថ CZRCE ្រតវបនចុះេឈមះ ជមួយនង ឹ 329 ្រកសួងពណជជ ឆន ំ ២០០៦ េ យមននយកេឈមះេ ក សយង ហ៊ុយ។ ិ កមម េនៃថងទី ៧ ែខេម ុ េ េនជត ិ ទីបញច ប់ៃនឆន ំ ២០០៨ អនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនេទដល់ សយ
េឈមះេនះ។ េនឯ សយ នេនះ គមន្រកមហ៊ុន Global Witness ក៏បន្រ ែខកកក
មនេឈមះេនះេឡយ។ ី
វ្រជវអំពីកំណត់េហតុកមមសទធ ិ រិ បស់ CZRCE។ ឆយ
នេនកនុ ងទី្រកងភនំេពញ ែដល CZRCE បនចុះ
េប៉្រតតក ឹ ថ េនកនុ ង ិ /ថមពល មី ៉ ច បនឲយដង
ឆន ំ ២០០៦ បនទញ ិ ចំែណកហ៊ុន ៤៨ ភគរយ ៃន CZRCE ព្រី កមហ៊ុនចុះេឈមះេន ្របេទសកមពុ ជ េឈមះថ Power 330 Unicorn Investments Limited [ករវនេយគ េផវរ័ យូនឃន់ ចំកត់]។ ករលក់ចំែណកហ៊ុនេនះ បនបនថយកមមសទធ ិ ិ ី ិ ច ិ ំែណកហ៊ុន 331 របស់ េផវរ័ យូនឃន់ េនកនុ ង្រកមហ៊ុន CZRCE េទជ ២៧ ភគរយ។ ករេសុប ី ី សួរេ យ Global Witness មន ិ បនផល់ព័ត៌មន បែនថម អំពស េផវរ័ យូនីឃន់ ឬមចស់ទទួល្របេយជន៍របស់ េឡយ។ ិ ិ ី កមមភពៃន្រកមហ៊ុនករវនេយគ ី
េសចកី្របកស ឆយ
រព័ត៌មន េ យឆយ
េប៉្រតតក ិ េនកនុ ងែខកកក
េប៉្រតតក ិ អះ ងថ េ្រកយពីករទញ ិ ចំែណកហ៊ុន ៤៨ ភគរយេនកនុ ង CZRCE េ យ 332 ឆន ំ ២០០៦ ្រកមហ៊ុនមួយេឈមះថ China Finance Fund [មូលនធ កន់ ៥ ិ ហ ិ រញញ ិ វតថុ ចន ិ ]
ភគរយ ៃន CZRCE េហយ ី ្រកមហ៊ុនមួយេទ ត េឈមះ Guangdong Zhen Rong Energy Company Limited [្រកមហ៊ុន ថមពល 333 កង ំ ដុង េចន រង ុ ៉ ចំកត់] កន់ ២០ ភគរយ។ មូលនធ ិ ិហរញញ ិ វតថុ ចន ិ គឺជ្រកមហ៊ុនចុះេឈមះេនហុងកុង េ យមននយកមួយរូប 334 ថមពល កង ំ ដុង េចន រង ុ ៉ គឺជ្រកមហ៊ុន ខ េឈមះេ ក លុត ទម ិ េឆង ែដលផល់េស កមមហរញញ ិ វតថុ េទអតថជន ិ ិ ចន ិ អនមក។ ិ
ៃន្រកមហ៊ុន Zhuhai Zhen Rong Limited Company [ជូៃហ េចន រុង៉ ចំកត់] ែដលជែផនកមួយេន Zhen Rong Group [្រកម េចន
ម្រកមហ៊ុនរបស់រដចន ិ ដ៏ធំជងេគទំង្របំ្រកមហ៊ុន ែដលមន ជញប័ណនំ
រុង៉ ]។ ្រកម េចន រុង៉ ្រតវបនេគ យករណ៍ថសថត ិ កនុ ងចំេ 335 ចូលេ្របងកតេឆ។ េនកនុ ងែខេម
ឆន ំ ២០០៧ CZRCE បនផស់បូ រេឈមះេទជ China Petrotech Holdings Limited (Cambodia) Co [្រកមហ៊ុន 336 កន់្រទពយ ឆយ េប៉្រតតក ិ ចំកត់ (កមពុ ជ)] – ឬ CPHL កមពុ ជ។ ់ ន េប៉្រតតក ិ បន្របកសថ បក ុ D ចផទុ កេ្របងែដល ចដក្រសងប 337 នហត េទះជបនអះ ងែបបេនះក៏េ យ ក៏្រកមហ៊ុនេនះមន ី គប។ ី
េ្រកយពក ី រខួងែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងឆន ំ ២០០៧ ឆយ ចំនន ួ ២២,៦ សំ
នធុង ឬ ឧសម័នចំនន ួ ៤៩៦,២ ពន់
ងមន ំ នងមកេនះ។ នយកបីរូបបន ែលងតំែណង រ ងែខមន ិ សូវល កនុ ងរយៈេពលពរីបីឆនក ី ឆន ំ ២០០៧ នង ិ ែខកុមភៈ ឆន ំ 338 339 ២០០៨។ ភគហ៊ុនៃន្រកមហ៊ុន បនបត់តៃម ៩០ ភគរយ ៃនតៃមេដម ង ំ ពែី ខកញញ ឆន ំ ២០០៧។ េនកនុ ងែខេម ឆន ំ ី 340 ២០០៧ ្រកមហ៊ុន្រតតពនតយ ចផល់មតិអំពគ ិ ិ បញជ ីឯក ជយKPMG បន្របកសថ មន ិ ី ណនីរបស់្រកមហ៊ុនេនះបនេទ េ យ រកភសុ
ងអំពេី ស កមម នង ួ ែដលបន យ ក់កុ នងរបយករណ៍ហរញញ ិ អតថជន ិ ិ មួយចំនន ិ វតថុ របស់្រកមហ៊ុនមន ិ េឃញ ី េទ។ េសចកី
ែថងងរបស់ KPMG បនអះ ងថ “មន ចទទួលភសុ ងពនតយ ី ជ ិ ិ ិ ្រគប់្រគន់ េដមប ី មូល នៃនករផល់មតិពនតយ ិ ិ គណនប ី នេទ។” 341 KPMG បនដកថយេចញ េនជត ិ ទីបញច ប់ៃនឆន ំ ២០០៧ េហយ ី ្រកមហ៊ុន LTC and Associates [LTC នង ិ សហករ]ី បនទទួល 342 ករងរជបនពេី គ។
រ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
៌ បង ដូេចនះ សទធ ំ មួយ ចុះ ិ ីកុំពយទ័ ិ ិស្រមប់បុ ក D សថត ិ កនុ ងៃដៃន្រកមហ៊ុនេស កមមកមមវធ ិ រមួ ី យ េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុន ថកំ ូ ររកេ្របងពីសងបុ
៌ បង េឈមះកនុ ង្របេទសកមពុ ជ ែដលេរ បចំេឡង ំ ី ក ី េដមប ី ន់សមបទន េហយ ី ែដលមួយភគៃន្រកមហ៊ុនេនះ កន់េ យ្រកមហ៊ុន ថកំ មួយេទ ត ្រកមហ៊ុនវនេយគ ចន ិ ិ ិ មួយ េហយ ី នង ិ ្រកមហ៊ុនរដចន ិ នំចូលេ្របងកតេឆមួយ។
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនទំងអស់េនះ េនកនុ ងែខតុ េពលេបះពុមរព បយករណ៍េនះ េយង ី មន ិ បនទទួលករេឆយ ី តបអីេទ។
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ប៉ុែនេន ី ស ី ុំឲយេគផល់ករអធបបយ ិ
បក ុ E
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦ ្រកមហ៊ុនេ្របងឥណូ េណសុី PT Medco Energi Internasional [ថមពល PT មុិដកូ អនរជតិ] (មុិដកូ) បន 343 344 ទទួលចំែណក ៩០ ភគរយេនកនុ ងបក បនទទួល ១០ ភគរយ។ េនកនុ ង ី ្រកមហ៊ុន JHL Petroleum [េ្របងកត JHL] ុ E េហយ 345 ឆន ំ ២០០៧ មុដ ិ កូ បនលក់ ៣១ ភគរយ ៃនចំែណក េទ្រកមហ៊ុនមួយ េឈមះ Kuwait Energy [ថមពល គូែវត៉]។ េ្រកយមក 346 េទ ត េនកនុ ងឆនដ ំ ែដលេនះ ្រកមហ៊ុនស៊ុយែអត Lundin Petroleum [េ្របងកត លូនឌន ិ ] បនទញ ិ ចំែណក ៣៤ ភគរយ ៃនបក ុ ៉ េនះ ព្រី កមទំងបី – គឺ មុដ ិ កូ េ្របងកតJHL នង ិ ថមពល គូែវត។ ដូេចនះ សពៃថងេនះ សមបទន បក ុ E របស់្របេទសកមពុ ជ ្រតវបនែចកគន ដូចតេទេនះ៖
មុិដកូ (្រកមហ៊ុនកន់ PSC)
- ៤១,៣ ភគរយ
ថមពល គូែវត៉
- ២០,៦ ភគរយ
េ្របងកត JHL
- ៤,១ ភគរយ
េ្របងកត លូនឌន ិ
- ៣៤ ភគរយ
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រកមហ៊ុនទំងបួន េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ួរអំពីលកខណៈៃនករពក់ព័នធរបស់ េន
កនុ ងបក ិ ែតមួយ ែដលបនេឆយ ី តប។ ្រកមហ៊ុនេនះបនែណនំ Global Witness ឲយេមល ី តំបន់ប ុ E។ មនែត្រកមហ៊ុន លូនឌន
ញ
អុិនធណត ី រី កព័ត៌មនបែនថម េហយ ឺ ិ របស់េគ េដមប ី បនែថងថ៖ “ មបនែថងេនកនុ ងេសចក្រី បកស
រព័ត៌មនរបស់េយង ី ចុះៃថងទី ២៩ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៧ ែដលមនេនកនុ ងតំបន់ប
ញ
អុន ិ ធណត ឺ ិ របស់េយង ី េ្របងកត លូនឌន ិ បនទញ ិ ចំែណកមន ិ ្របតបត ិ ិ ៣៤ រយ េនកនុ ងសមបទនសមុ្រទកមពុ ជ បក ុ E ព្រី កមហ៊ុន េ្របងកតអនរជតិ មុិដកូ ចំកត់ ថមពល គូែវត៉ នង ិ េ្របងកត JHL។”
“េ្រកយពក ី រទញ ិ ចំែណកសមបទនេនះ ្រកមហ៊ុនេ្របងកត លូនឌន ិ បនចូលរួមជភគក ី ុ នងកចច ិ ្រពមេ្រព ងេ្របងកត ស្រមប់បុ ក E
ជមួយ្រកមហ៊ុន មុិដកូ KEC [ថមពលគូែវត៉] នង ិ កូ គឺជ ‘្រកមហ៊ុន ិ េ្របងកត JHL ្រពមទំង ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ។ មុដ ្របតបត ិ ’ិ ៃនសមបទន បក ុ E…”
“េនេពល្រកមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន ី េឡង ី ្រកប ិ ្រតវបនបេងកត ី េយង ី បនអនុម័តេគលករណ៍ែណនំសកមមភព េហយ ី បនបេងកត
ខណស្រមប់ករទទួលខុស្រតវរបស់្រកមហ៊ុន ស្រមប់បញអភសមចរ ែដល ិ
ចេលចេឡង ី េនកនុ ងករអនុវតសកមមភពរបស់
េយង។ ី ” េគបនបែនថមថ “េទះបីេ្របងកត លូនឌន ិ មន ិ បនរួមចំែណកជផវូករ េនកនុ ងគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ 347 (EITI) ក៏េ យ ក៏េយង ី គំ្រទេគលករណ៍តមភព ែដល EITI េលក ី សទួ យ។” ក៏បុ៉ែន ្រកមហ៊ុន លូនឌន ួ ទក ី ្រី បប់ចំនន ិ មន ិ បនេឆយ ី តបនង ឹ សំេណីរបស់ Global Witness េដមប ឹ ្របក់ ឬ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ែដលបនបង់េទរ
ភបល កមពុ ជេឡយ។ ិ ី
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
មុិដកូ លូនឌន ធ ុនេ្របងកតដ៏លបេី ឈមះ ប៉ុែន េយង ឹ េ្រចន ិ នង ិ ថមពល គូែវត៉ សុទែតជ្រកមហ៊ ី មន ិ បនដង ី ប៉ុនមនអំពី្រកមហ៊ុនេ្របងកត
JHL េទ។ ករេសុប ី អេងកតបែនថមេ យអនកេសុប ី អេងកត Global Witness បនរកេឃញ ី ព័ត៌មនែដលបន ក់នង ឹ ទផ ី រហ៊ុនហ ករ េនែខតុ
ឆន ំ ២០០៦ េ យ មុដ ិ កូ ែដលបនែថងថ៖
“្រកមហ៊ុនេ្របងកត JHL (JHL) ព្រី បេទសប
ម៉ គជ ួ ែដល ឺ ្រកមហ៊ុនេ្របង នង ិ ឧសម័ន ែដលជកមមសទធ ិ រិ បស់្រកមហ៊ុនមួយចំនន
្របតបត ួ ចំនន ួ ែដលមនរួមទំងសំេណីទញ ី ែដលបនចូលរួមកនុ ងសំេណីេ្របង នង ិ ឧសម័នអនរជតិមយ ិ ក ិ ុ នង្របេទសឥណូ េណសុី េហយ ិ 348 សមបទន បក ) េហយ ី ិ ដេគក ី នង ិ បក ុ L (សមុ្រទ នង ុ M (ដីេគក) ៃន្របេទស្រប៊យេណ។” Global Witness ក៏បនទទួលសំេ
ឯក
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែដលបញជក់ពីប័ណេរ បចំ្រកមហ៊ុន JHL េនកនុ ង្របេទស ប
ម៉
េនៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ២០០៤។ ក៏បុែ៉ ន Global Witness រកមន ិ េឃញ ី េទ នូវព័ត៌មនលំអត ិ បែនថម សព ី ី េត្រី កមហ៊ុនអខ ី ះ ែដលជ 349 មចស់ JHL។ ដូចជ្រកមហ៊ុន CZRCE េនកនុ ង បក ី េទមន ិ មនបទពេិ ុ D ្រកមហ៊ុន JHL េមល ដូេចនះ េហតុផលៃនករែចកចំែណកសមបទន េទ្រកមហ៊ុនេនះ គឺមន ិ ចបស់
បក ុ F
មនព័ត៌មនតច ិ
ធន៍កនងមក កនុ ងករ្រគប់្រគងសមបទនេ្របងេឡយ។ ី
ស់។
ស់ អំពក ី រ្រគប់្រគងសមបទនសមុ្រទ បក ុ F របស់្របេទសកមពុ ជេទ។ ក៏បុែ៉ ន ឯក
ររ
ភបល នង ិ ិ របយករណ៍
កែសត350 ផល់ព័ត៌មនថ ្របែហល្រកមហ៊ុនែដលកន់សទធ ិ េិ នះ គឺជ្រកមហ៊ុនេ្របងរបស់រដចន ិ េឈមះ Chinese National Offshore
351 Oil Corp [្រកមហ៊ុនេ្របងសមុ្រទជតិចន ី ន ក់ងរព័ត៌មនចន ិ សុីន ិ ] (CNOOC)។ ទភ
ស្រមប់ បក ី បនសែមងចំ ុ F េនកនុ ងែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧ េហយ
ដីេគក បក ិ ទនបនបញជក់េទ។ ុ XIII។ ក៏បុែ៉ ន ករអះ ងេនះ មន Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ CNOOC េនកនុ ងែខតុ
352
អះ ងថ CNOOC បនចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ង
ប់ រមមណ៍េលក ី រចុះកចច ិ ្រពមេ្រព ងមួយេទ ត ស្រមប់សមបទន
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី េី សនឲ ី យេគបញជក់ថ េតព ី ័ត៌មនែដលបន
យករណ៍េនះពត ិ ឬមន ិ ពត ិ េទ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ CNOOC មន ិ បនេឆយ ី តបេទ។
បក ុ XII
្រកមហ៊ុនឥណូ េណសុី មុិដកូ គជ ឺ ្រកមហ៊ុនកន់សទធ ិ ភ ិ គេ្រចន ី ស្រមប់ករែសងរុករកេ្របង េនកនុ ងបក ុ XII។ បក ុ េនះ កំពុង្រតវបនសទង់ 353 ៉ េឈមះ PGS ែដល្រតវបនេគេជ ថជ្រកមហ៊ុនទទួលេម៉ ករបនរបស់ មុិដកូ។ េ យ្រកមហ៊ុនន័រែវស ភគែី ដលវនេយគ ទុនស្រមប់ករែសងរុករកកនុ ងបក ិ ិ ិ កូ ែដលកន់ ៥២,៥ ភគរយ CNPA ែដលកន់ ៤០ ភគរយ េហយ ី នង ិ ុ XII គឺ មុដ 354 េ្របងកត JHL ែដលកន់ ៧,៥ ភគរយ។ (ស្រមប់ព័ត៌មនលំអត ិ បែនថមអំព្រី កមហ៊ុន េ្របងកត JHL សូមេមល ី ែផនកមុន មន
ចំណងេជង ី បក ិ ្រពមេ្រព ងបីឆនេំ នះ – ជមួយលទធភពបនកចច ិ ្រពមេ្រព ង – ្រតវបនចុះេនៃថងទី ២៨ ែខកញញ ឆន ំ ុ E)។ កចច 355 ២០០៧។ បក ិ XV ុ X នង
្រកមហ៊ុន ATI Petroleum [េ្របងកត ATI] (ATIP)356 គជ ញអុន ឺ ្រកមហ៊ុនែសងរុករកេ្របងកត។ មតំបន់ប ិ ធណត ឺ ិ របស់ បន 357 ឲយដង ម នង ឹ ថ កំពុង្របតបតករ ិ ិ េនកនុ ង្របេទស កូតឌវរ ី ័ េវ ត ិ ទុយនសុ ី ី។ ្រកមហ៊ុនេនះក៏អះ ងថ បនយល់្រពមគន ជមួយ រ
ភបល កមពុ ជ េដមប ំ េន មមត់សមុ្រទកមពុ ជ េហយ ី ែី សងរុករកេ្របងដីេគក េនកនុ ងបក ី នង ិ ែផនកខង ិ ិ XV ែដលមនទី ង ុ X នង
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ់ ូ វ មនទីរេពទយ នង ញអុិនធណត ិ ឺ ិ ៃន្រកមហ៊ុនេនះ ែថងថ កចច ិ ្រពមេ្រព ងេនះនង ឹ “ជួយសងផ 358 េរ ន េហយ ៃន្របជជនកមពុ ជ។” ី ី េលក ី សទួ យក្រមត ិ ជវភព
ឦ
នៃនបង ឹ ទេន
ប។ តំបន់ប
ក៏បុ៉ែន េនេពលេនះ មន ិ ទន់ចបស់
េទ។ េទះជយ៉ង
ស់ថ េតី ATIP បនទទួលសទធ េដមប ី ែី សងរុករកេ្របង នង ិ ជ ិ ផវករ ិ ឧសម័ន េនកនុ ងបក ូ ុ ទំងេនះ ឬ
ក៏េ យ ព័ត៌មនអំព្រី កមហ៊ុនេនះ េហយ ី នង ិ សកមមភពែដល ចនង ឹ េកត ី មនេឡង ី មន ិ ែដលផល់ឲយ
ធរណជនែខមរដង ឹ េឡយ។ ី បក ុ េផ ងៗេទ ត
្រកមហ៊ុនមួយេទ ត ែដលេមល េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គជ ី ឺ Guangdong Chenguan Enterprise ី េទ បនទមទរធនធនដេគក
Investment Group [្រកមសហ្រគសវនេយគ កង ំ ដុង ឆនក ន់]– គឺជ្រកមហ៊ុនឯកជន ពេី ខតកង ំ ដុង ្របេទសចន។ របយករណ៍ ិ ិ ិ ិ
ព័ត៌មនវស័ ំ ដុង ឆនក ន់ បនចុះកចច ករកេ្របង នង ិ យឧស ហកមម បនឲយដង ឹ ថ កង ី ែសងរុ ិ ិ ្រពមេ្រព ង េដមប ី ិ ឧសម័ន េនកនុ ងបក ុ ដីេគក
បួនកែនង។ Global Witness មន ិ ទន់បញជក់បនេទ ថេតីេនះជករពត ិ េហយ ី េបីពត ិ ែមន េតីបុ កេនកែនង
ព័ត៌មនេនះបនឲយដង ឹ ថ ្រកមហ៊ុនអះ ងថ បក ី យៗ មនតៃម US$១០ ុ នមួ
ន េហយ នង ី ឹ ពចរ ិ
ខះ។ របយករណ៍
េធក ី ចច ិ សហករ ជមួយ្រកម
ហ៊ុនេ្របង នង ករកេនកនុ ងបក ី ែសងរុ ិ ឧសម័នរបស់រដចន ិ េដមប ី ុ ទំងេនះ។ របយករណ៍ដែដលអះ ងថ ្របធន្រកមហ៊ុន េ 359 360 កូហ៊ុយ ក៏ជ្របធនៃនគណៈកមមករវនេយគ សហ្រគសចន ិ ិ ិ -កមពុ ជ។ មងេទ ត មន ិ ចបស់ថ ្រកមហ៊ុនអភវឌ ិ ន៍អចលន្រទពយ
េគកបនេឡយ។ ី
្របក់រងន់ចុះហតថេលខកនុ ង្របេទសកមពុ ជ – អនក
“អនក
ក ចំង
ចផល់សមតថភពែសងរុករកេ្របង នង ិ ឧសម័នអី កនុ ងករអភវឌ ិ ន៍សមបទនដី
ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រងន់
ចុះហតថេលខ អនកេនះទទួល្របក់រងន់។”
ករអធបបយ អំពីលកខណៈ ៃន្របក់រងន់ចុះហតថេលខកនុ ង្របេទសកមពុជ េ យ្របភពមួយរូប ែដលជត ធ ឹ ្របតបតករ ិ សនិទនង ិ ិ ិ របស់ 361 ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ។ ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ គជ ឺ ករបង់្របក់ទុកជមុន ែតមួយដង ែដលបង់េ យ្រកមហ៊ុនេ្របង េទរ
ែសងរុករក ឬេធី ជវក ី មមេ្របង េហយ ី បនកយជេរ ងធមម
្របក់រងន់ ចមនតៃមៃថែមនែទន សំ ងេលីចំ បនបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ េទរ 362 បក ុ ៣១ េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៩។
ភបល អងេ់ ិ
ភបល មួយ េដមប ី ទ ិ ី ទួលសទធ ិ ិ
េនកនុ ងវស័ ិ យឧស ហកមមេនះ េនែផនកជេ្រចន ី ៃនពភពេ ិ
ក។ ចំនន ួ ៃន
ប់ រមមណ៍ៃន្រកមហ៊ុននន េនកនុ ងតំបន់សមបទន។ ឧទហរណ៍ ្រកមហ៊ុន BP គ
ជចំនន ួ US$១១១.៦៨៩.០០០ េដមប ី ទ ី ទួលសទធ ិ េិ លស ី មបទនេ្របងកត
363 គ ល់ជទូេទ ថ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ្រតវបនបង់ឲយCNPA។ ឯក រ 364 ភបល បញជក់ថ រងន់ចុះហតថេលខ្រតវបនទមទរជធមម េហយ ួ ្របក់ គត ិ ី ថ ‘ ចចរចបន’។ េទះបច ី ំនន ឺ ច ិ េបេី ្រប ប
្របភព្រកមហ៊ុនេ្របង នង ិ រ
ភបល បនទទួល ិ
េធ បនង ឹ ្របេទសអងេ់
េនះក៏េ យ ប៉ុែនស្រមប់្របេទសកមពុ ជ ចំនន ួ ្របក់េនះ េនែតមនតៃមៃថ។ ក៏បុ៉ែន ដូចជព័ត៌មនអំពី
រ
គ
ករែចករ ំែលកសមបទនែដរ ព័ត៌មនអំពក ី របង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខ គក ឺ ្រមមន
ស់។
្រកមហ៊ុនមួយ ែដលមនតមភព េនកនុ ងទំនក់ទំនងជមួយ CNPA គជ ិ កូ អនរជតិ ឺ ្រកមហ៊ុនេ្របងឥណូ េណសុី ថមពល PT មុដ (មុិដកូ) ែដលនបចចុបបននេនះកន់ ៤១,៣ ភគរយ ៃនសមបទនសមុ្រទបក ី នង ិ ៥២,៥ ភគរយ ៃន ុ E របស់្របេទសកមពុ ជ េហយ 365 សមបទនដីេគក បក ុ XII របស់្របេទសកមពុ ជ។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស េនៃថងទី ១ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៦ មុដ ិ កូ បន្របកសេនកនុ ងតំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ ថ បនទទួលសទធ ិ ែិ សងរុករក េនកនុ ង បក ុ
E េនកនុ ងសមុ្រទកមពុ ជ។ េនកនុ ងេសចកែី ថងដែដលេនះ មុិដកូ បនែថងថ េគបនបង់្របក់ US$៤,៥ អភវឌ ិ ន៍សងគម’ េទ្រពះ ជ
366
ច្រកកមពុ ជ។
ន ជ ‘មូលនធ ិ គ ិ េ្រមង
េនៃថងទី ២៨ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ មុិដកូ បន្របកសមងេទ ត ថ បនទទួលសមបទនមួយពី CNPA – គឺបុ ក XII ជតំបន់ដីេគក 367 ជប់នង មរបយករណ៍្របចំឆនរំ បស់ មុដ ឹ បង ឹ ទេន ប។ ិ កូ ្របក់រងន់ចុះហតថេលខ ែដលបនបង់ស្រមប់សមបទនេនះ គឺ 368 US$៣ ន។ Global Witness បនែឆកេឆរបញជក់ករបង់្របក់េនះ េ យឯក
រ ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’ (TOFE) 369 របស់្រកសួងេសដកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ ែដលផល់ព័ត៌មនអំពី្របក់ចំណូល្របចំឆន ំ ៃនរដកមពុ ជ។ លទធផលគឺគរួ ឲយបរមភែមន។ េនកនុ ងឆន ំ
២០០៦ ្រកសួងេនះបនអះ ងថ ទទួលផលចំណូលមន ិ ែមនពនធ រ US$១៩.៣០០ ពធ ី នធនេ្របង នង ិ ឧសម័ន។ េនកនុ ងឆន ំ
រេនះែចងថ រដទទួល US$២២.០០០។ េនកនុ ង្រគដែដលេនះ មុិដកូ អះ ងថ បនបង្រ់ បក់ US$៧,៥ នជ 370 ៃថេផ ងៗ នង កមពុ ជ។ េបី្របក់េនះមនេនកែនងេផ ង េនកនុ ង ង TOFE េនះ មន ិ ្របក់រងន់ េទរ ភបល ិ ិ ចបស់ថកែនង េទ។ េនះេធឲ ។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ មុដ ី យមនសំណួរថ េតក ី របង្រ់ បក់របស់ មុដ ិ កូ បនេទ ិ កូ េនកនុ ងែខ ២០០៧ ឯក
តុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី េី សនស ី ុំឲយ្រកមហ៊ុនបញជក់ថ បនបង់្របក់េទអនក
េឆយតប េទ។ ី
។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ្រកមហ៊ុនមន ិ បន
មនេសចកី យករណ៍អះ ងថ ្រកមហ៊ុនដៃទេទ ត្រតវបនេសនី េដមប ី បង ី ទ ី ់្របក់េ្រកចបប់ េដមប ី ទួលសទធ ិ ិែសងរុករកេនកនុ ង
ឆន ំ ២០០៥ ្រកមហ៊ុន Indocan Resources Inc.[ធនធន ឥណូ កន] េនទី្រកង ៉ ន់គូវរ័ ្របេទស 371 បន្របកសថ បន ក់ពកយជមួយរ ភបល កមពុ ជ សុសទធ ំ ិ ែិ សងរុករក េនកនុ ងតំបន់ដីេគក នង ្រកមហ៊ុន ិ ិ សមុ្រទ។
សមបទន។ េនកនុ ងែខតុ ក
ំ ី រ ក់ពកយសុំែសងរុករកេទ េហយ េនះ មន ី េនេពលកែសត Bangkok Post បនសមភស្របធន្រកមហ៊ុន ិ ែដលបញច ប់ដេណរក
Jeffrey Bruhjell [េច ហី ្របចល ិ ] មួយឆនេំ ្រកយ េ
្របប់ថ អនកមនតំែណងខពស់ េនកនុ ងរ ្រកមហ៊ុនេ
កមន្រប
សន៍ថ ឥណូ កន បនបុិនប៉ងទទួល ជញប័ណពរី ប៉ុែន្រតវបន
ភបល កមពុ ជទមទរ “្របក់ចំនន ួ េ្រចន ិ ី
ក “្រតវបនេសនីឲយបង់្របក់ចំនន ួ េ្រចន ី
ស់ ជ្របក់សំណូក។” គត់បនបែនថមពកយថ 372 ស់ ស្រមប់ ជញប័ណែដលមន ” ិ ែដលេឃញ ី េឡយ។ ី
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទ្រគប់្រកមហ៊ុន ែដល្រតវបនេជ ថ ទទួលបក ី ី ុ សមបទនែសងរុករក េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េដមប
សួរថ េតព ួ េគមនបង់្របក់រងន់ចុះហតថេលខឬេទ េហយ ី ក ី េបីមន េតប ី ង់េ្រចន ី ប៉ុ
របយករណ៍េនះ មន ិ មន្រកមហ៊ុន
េឆយ ី តបេទ។
ំ ករែសងរុករកេនេលដ នង ិ េពធ ី េី គក េនកនុ ងេខតបត់ដបង ចំ
េហយ ី បង់េទអនក
? េនេពលេបះពុមព
ត់
ប់ រមមណ៍ភគេ្រចន ី ី ី េលីករែសងរុករកេ្របង នង ិ ឧសម័ន េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ គេឺ ផតេលីបុ កសមុ្រទ ប៉ុែនករែសងរុករកេលដ
េគក ក៏បនចប់េផម ងទេន ប – គឺជតំបន់យ៉ងធំេធងជុំវញ ិ ិ បង ី ជុំវញ ឹ ទេន ប ែដលជែផនកមួយៃនបក ុ ដីេគក្របំពរីកែនង គឺ 373 ់ ីេនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៦ េ យ Japanese National Oil Corporation [្រកមហ៊ុនេ្របងកតជតជ ករសទងដ េលខ XI េទ XVII។ ិ ប៉ុន] បងញតំបន់ែដល ចមនេ្របង នង ិ ខងលច ិ ៃនបង ឹ ទេន ិ ឧសម័ន េនខងតបង ូ នង 374 េតម ី នអខ ី ះេនពេី ្រកមបង ឹ ធំ នង ិ លែ្រសរបស់្របេទសកមពុ ជ។ បង ឹ ទេន
ប ប៉ុែន្រតវមនេតសត៍បែនថមេទ ត េដមប ី ក ី ំណត់ថ
ប គជ អំពីេស បរ ិ ថ ន នង ែដលបង ី ឺ លកខណៈធមមជតិដ៏សំខន់បំផុតមួយ របស់្របេទសកមពុ ជ េបីនយយ ិ ិ ជវភព ឹ េនះផល់។
៏ ំជងេគ េនកនុ ងភូមភគ បង បដធ សុី េគនយ៍ េហយ លមួយ េ យ ី ឹ េនះគជ ឺ បង ឹ ទក ឹ ិ ី ្រតវបនែញកេចញជឋបនយ ី ជវមណ 375 376 UNESCO េហយ ពភពេ ក។ ី ្រតវបនេលក ី េឈមះ ស្រមប់ ថ នភពជេបតកភណ ិ ិ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស េទះបីតំបន់េនះ្រតវបនករពរ េ យ ជ្រកតយ លបង ី ឹ សីពីករបេងកីត នង ិ ករ្រគប់្រគងឋបនយ ី ជវមណ ឹ ទេន
377 បក៏េ យ ប៉ុែនតំបន់ដ៏
សំខន់ខងលកខណៈជវៈចំ ី រុះេនះ ្រតវបនគំ មកំែហងេ យក
បងកេឡង ី េ យមនុស ជេ្រចន ី ក ។ បញ្របជជនរស់េនេ្រចន ី េពក 378 គឺជបញធងន់ េ យ្របជជន្របមណ ១,២ ននក់ រស់េនេលដ េហយ ី ីទំនបទក ឹ ជន់ ី មនអ្រ ភព្រកី្រកខពស់បំផុត េនកនុ ង 379 ្របេទសកមពុ ជ មព័ត៌មនរបស់អងគករAsian Development Bank [ធនគរអភវឌ ធ រ ិ ថ នៃន ិ ន៍ សុី]។ ករចុះដុន បៃន្របព័នប 380 ទេន ប ចប់េផម គុណភពដី នង ួ ្រតេី នកនុ ងបង ី ជក់ែសងេហយ៖ ី ិ ទក ឹ បនចុះ េហយ ី មនករភ័យខចថ ចំនន ឹ កំពុងចុះែដរ។ លទធផលៃនករចុះដុន បេនះ
េន
ចបេងកត ី បញសនសុ ិ ខ
ទបនពប ី ង ឹ ទេន
រ្រតច ួ ២៣០.០០០ េ ន ែដល ី ំនន
ប ល់ឆន ំ ផល់្របមណជ ៤០ – ៧០ ភគរយ ៃនជត្រិ បេតអុីនែដល្របជ សបរេភគ កនុ ងមួយឆន ំ េហយ ិ ី ជ 381 រ នង ដ៏ចប ំ ច់ ស្រមប់្របជ សកមពុ ជ ្របមណពរី ននក់។ ី ិ ជវភព
្របភពៃន
េទះជមនកងល់អំពីេហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ នក៏េ យ ក៏រ
ទេន
រពសេពញ្របេទសកមពុ ជ េ យ
ប់។
ភបល កមពុ ជបនចប់េផម ី ែចក ជញប័ណែសងរុករកេ្របង េនកនុ ង ង ិ
៉ េស កមមេ្របងកត ជយ៉ េនកនុ ងេដម ី ឆន ំ ២០០៨ ្រកមហ៊ុនន័រែវស ី ូ (PGS) បនេធីេតសត៍សទង់ 2D េន មផវូថនល់ េនកនុ ងេខតបត់ ំ ដបង នង ិ េពធ ត់។ PGS បនេធក ី រកនុ ងនមជ្រកមហ៊ុនទទួលេម៉ ករបនព្រី កមហ៊ុនឥណូ េណសុី ថមពល PT មុដ ិ កូ អនរជតិ (មុិដកូ) ែដល ដូចបនពនយល់ខងេលី គជ ឺ ្រកមហ៊ុនកន់ចំែណកសទធ ិ ែិ សងរុករកេ្រចន ី ជងេគ ស្រមប់បុ ក XII។
ំ មព័ត៌មនែដល Global Witness ទទួលបន ករសទង់ដីេនកនុ ងេខតបត់ដបង នង ិ េពធ ត់ បនេធេី ឡង ី េនកនុ ង្រសកបណន់ 382 សែងក េមងឫស ី គស់្រកឡ េហយ ំ ីរ េនកនុ ង្រសក យដូនែកវ។ ក៏បុែ៉ នេតសត៍រញជួ យែផនដី ចព្រងក ួ ពី ិ យធំហស ី វស័ ី នង ិ នង ឹ ឃុព
់ ីភគេ្រចន េនះេទេទ ត។ ករសទងដ ី បនេកត ី េឡយ ី ឆងយផុតពប ី ង ឹ ទេន
ម នី្រកមហ៊ុន PGS មួយរូប បនមន្រប
ប – ែដលសថត ិ ចមងយ ៤០ គ.ម. ពផ ី ូ វជតេិ លខ ៥ – ប៉ុែន 383 សន៍ថ “បង ឹ ក៏គរួ ឲយចប់ រមមណ៍ែដរ។”
់ ី មនពក់ព័នន េតសត៍សទងដ ធ ូវែខ េភង ី ្របែវង ៥ គ.ម. ែដលសនធង ឹ េទ មដងផវូជតិេលខ ៥ េហយ ី នង ិ ផវូតូចជង ែដលែបកេចញពីផូ វ ៏ ូច ្រតវបនស៊កចូលកនុ ងដី មចេនះ ១០—២០ ែម៉្រត។ េនេពលែខ នង ជត។ ិ ្រប ប់ ប់ដត ិ ្រប ប់ ប់្រតវបនេរ បអស់េហយ ី ‘្រប ប់េគះ’ មួយែដលជប់គូថ ដីេ យដុំែដកដ៏ធំ ង្រក
។
384
នដក ឹ ទំនញ ិ តូចមួយេ្រគ ង បនេបក ី បរេទមុខយ៉ងយត ឺ េហយ ី ឈប់េន្រគប់្រប ប់
ប់ េដមប ី េី គះ
ំ វធ េ្របងកតេនេ្រកមដី ឬ ិ ដ ី ៏មនេហតុប៉ះពល់តច ិ េនះ ផល់ទនន ិ ន័យ ែដល្របប់ថ េតម ី នដណក់
េទ។ េទះបម ី ន ិ ែដលមនករ្របកសលទធផលផវូករក៏េ យ មនកររ ំេភប ី ចត ិ កនុ ងចំេ
ត់ ែដលបនកំដរ្រកមអនរជតិ ែដលេធីេតសត៍សទង់ដី ្រតវ 385 ង្រកមហ៊ុនមួយរូប្របប់ថ នង US$១ ពន់ ន េនកនុ ងតំបន់េនះ រួមទំងផវូថមី។ ម នេី នកនុ ងតំបន់ ិ ិ ឹ មនករវនេយគ
យ៉ងេ្រចន ំ យ ួ រូប េនកនុ ងេខតេពធ ិ េកត ី ជត ី េឡង ី េនតំបន់េនះ។ េមឃុម
បនអនកតំ
ែដលបននយយ ជមួយ Global Witness បន ិ
េហយ ី ផល់ករងរស្រមប់្របជជន។ េទះបីរ
តច ិ េ
ដំ
មអនក្រសក េ យគត ិ ថ កររកេឃញ ី េ្របងកត
គមន៍ចំេពះកររកេឃញ ី េ្របងកត េ យគត ិ ថ នង ឹ េធឲ ី យេ្របង
ងេថកជង
ភបល ពក់ព័នក ធ ុ នងករស្រមលដល់សកមមភពែសងរុករក េនក្រមត ំ េ៏ យ េមល ិ ិ ជតិ េខត ្រសក នង ិ ឃុក ី េទមនករពេ្រគះ ិ
ស់ ជមួយសហគមន៍។ អនក្រសកខះបរមភថ ករខួង ចបងកកររញជួ យែផនដី េហយ ំ ពួកេគ្រតវបនលួង ី បនមកត ៉ នង ឹ េមឃុ។
ម្របប់ថ ធតុ វ
ែដលយកេចញពីកុ នងែផនដី នង ឹ ្រតវបនបរូេ យទក ឹ េហយ ី ថនង ឹ គមនេហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ នេទ។
ក់កលៃនករេធីេតសត៍បនទប់មកេទ ត មនរួមករខួងចូលកនុ ងដី េហយ ី ម នីរ
ភបល កមពុ ជបនផល់ករអនុញញតឲយ PGS បន ិ
386 ករសទងរ់ បស់េគ ចូលកនុ ង លែ្រស េនេពលរដូវ្រចតកត់ចប់េហយ ី េនកនុ ងចុងឆន ំ ២០០៨។ េនពក់ក
លឆន ំ ២០០៨ មន ិ ែដល
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស មនករពេ្រគះ ជមួយអនកកនុ ងសហគមន៍ អំពេី ហតុករណ៍េនះេទ ប៉ុែនេមឃុម ំ យ ួ រូប បនគត ិ ិ ថ នង ឹ មនេវទក ិ
ធរណៈេនេពល
មួយ កនុ ងេពលអនគត។ េ យ
រ្របព័នធបរ ិ ថ នខះសថរិ ភព ករបេងកត ី េហ
ចបងកេ្រគះថនក់យ៉ងធងន់ ដល់ ងទេន
រចនសមពន ័ ធដ៏សុ មគ ម ញ ែដល្រតវករេដមប ី ដ ឹ ជញជូ នេ្របង នង ី កយក នង ិ ដក ិ ឧសម័ន
ប។ ក៏បុ៉ែន េទះជ្រកមករពរបរ ិ ថ នមនករខល់ខយក៏េ យ ក៏រ ភបល េមល ិ ី េទ 387 ំ ទ ក់េសទរីកនុ ងករយកចត េ្របងទេន ប បនអះ ងថ ិ ទុក ក់នង ឹ េហតុប៉ះពល់ដល់បរ ិ ថ ន។ ម នទ ី ទួលបនទុ កែផនកដណក់ 388 ំ ី ករែសងរុករក។ រ ភប ិ ល “នង ឹ បញជក់ថ គមនករបំពុលេទ” េនកនុ ងដេណរ Global Witness បរមភថ CNPA មន ិ មនសមតថភព ឬបទពេិ
ធនេ្របង ឬឧសម័ន េនកនុ ង ងទេន
ធន៍លមម េដមប េលធ ី ប ី ី ញជក់ថ ករែសងរុករក នង ិ ករេធី ជវកមម ី ន
បេនេពលអនគត ្របកបេ យសុវតថភ ិ ព នង ិ ្របសទធ ិ ិភពេនះេទ។ េនកនុ ង្របេទសដៃទេទ ត
ដូចជ្របេទសនេហ រយ ិ ធ ី ី ៉ លទធផលៃនករ្រគប់្រគងេ យអសមតថភព បននំឲយមនវបត ិ ំ ដល់បរ ិ ថ ន។ េ យ
រអភបលកចច ិ ិ េលី
ឧស ហកមមេ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ មនភពទន់េខ យកនងមកេហយ ី បញៃនកចច ិ ករពរបរ ិ ថ ន េនកនុ ងតំបន់ែដលសំខន់ស្រមប់ សុខភព្របេទសជតិកមពុ ជទំងមូលែបបេនះ គឺ្រតវែតេ ះ្រ
យជបនទន់។
ដូេចនះ ជករសេងខប ករលក់សមបទនេ្របង នង ិ ឧសម័ន្របេទសកមពុ ជ កំពុងឈនេទមុខេពញទំហង ឹ េ យ្រគប់សមបទនសមុ្រទទំង
អស់ េហយ ួ ្រតវបនែចកឲយ្រកមហ៊ុនេ្រសចេហយ។ កងល់របស់ Global Witness គថ ី នង ិ សមបទនដីេគកមួយចំនន ី ឺ េនកនុ ង្របេទស
មួយដ៏លបេី ឈមះ េ យ
រករពុករលួយ មនព័ត៌មនតច ិ េពក អំពីអនក
្រកមហ៊ុនមួយចំនន ួ មន ិ ចបស់េ
ែដលជមចស់ទទួល្របេយជន៍ៃន្រកមហ៊ុនខះ េហយ ី ចំេពះ
ំ ះថ េត្រី កមហ៊ុនផល់មុខជនញ ឬសមតថភពអខ ួ អភវឌ ី ជ ី ះ េដមប ី យ ិ ន៍ឧស ហកមមេ្របង នង ិ ឧសម័ន
របស់្របេទសកមពុ ជ ដ៏េនែតេកមងខចី។ ដូចជវស័ ែរែដរ ៉ មនេ្រគះថនក់្រតង់ថ ករខះខតព័ត៌មនមូល ិ យ ជវកមម ី
នែបបេនះ េធីឲយធន
ំ ស្របេយជន៍ជត។ ធនសំខន់របស់្របេទសជតស ិ ូរ៊ ងេ្រគះថនក់ៃនករចប់យកេ យបុគគល ស្រមប់្របេយជន៍ផទល់ខួ ន ជនួ ិ
ំ កទី ៤៖ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ – េតេី គេធក ជពូ ី អ ី រេដមប ី នក
?
់ េគលនេយបយរងឹមំ ថ ប័ន្របជធបេតយយ “អភបលកចច ដរ៏ ងឹមំ ែដលេឆយ ិ ិ លគឺជករចំបច់ ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍ដ៏ស័យ្រទ្រទង។ ិ ី តបនង ធ ៏លេឡង ឹ េសចក្រី តវករៃន្របជជន េហយ ី នង ិ េហ រចនសមព័នដ ី គជ ឺ មូល នៃនករលូត ស់េសដកចច ិ បនបនទប់ ករកមចត់ ករពុក េចលភព្រកី្រក េហយ ី ករងរ…ករ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េនកនុ ង្រគប់ថនក់ក្រមត ិ គឺជសកមមភពមន ទភព។ ិ ី នង ិ ករបេងកត
រលួយគឺជឧបសគគដ៏ធំ
ស់ េនកនុ ងករេ្របី្របស់ នង បែងរធនធនេចញពីសកមមភព ិ ែចករ ំែលកធនធនេ យ្របសទធ ិ ិភព េហយ ី ់ ” ែដលចំបច់ ស្រមប់ករកមចត់េចលភព្រកី្រក នង ិ ករអភវឌ ិ ន៍េសដកចច ិ េ យស័យ្រទ្រទង។
់ ីករ្រសបមតិគនេនទី្រកងម៉ុនេតេរ ៉ េនកនុ ងសននស សំដីដក្រសងព ិ ទ ី អនរជតិ សព ី ក ី រផល់ធនធនហរញញ ិ វតថុ ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍ ែខមន ី 389 ឆន ំ ២០០២។
ំ យ មនភរកចច ំ យេនះជួយដល់្របជជន។ … មន “រួមជមួយនង ី ប ឹ ករផល់ជនួ ិ េដមប ី ញជក់ថ ជនួ ិ ្រគប់្រគន់េទ ំ យបេចចកេទស ឬករអភវឌ ែដលពង ឹ ែផកេលីជនួ ិ ន៍សមតថភព ឬែដលេ បញជក់ករេគរព មសនធិសញញ នង ិ ពធករ ិ ី សទធ ិ ម ិ នុស (េទះជ សំខន់បុ៉
ក៏េ យ)។ ចបប់ថីម ឬ ថ ប័នបេងកត ី ថមី ក៏មន ិ ែមនជដេំ
ះ្រ
កលេនះេទ ពេី ្រពះរ ភបល េធ្រី ពេងយ ី កេនយ ិ ី នង ឹ ចបប់ ឬ េ យករេ្របីចបប់ខុសឆគង ែបរ េទបេ្រមី
្របេយជន៍ៃនបក ខន ិ " ួ ឯងវញ។
់ េី សចកែី ថង ឆន ំ ២០០៦ េទកន់្រកម្របក សំដីដក្រសងព ឹ សទធ ិ ម ិ នុស េ យអនកតំ 390 មនុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ ក យ៉ស ក យ។
យដ៏
ងពេសស របស់អគគេលខធករ ិ ិ ស្រមប់សទធ ិ ិ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ំ យអភវឌ រេប បែដលជនួ ិ ន៍អនរជតិ្រតវបនផល់ឲយ កំពុងែតផស់បូ រ។ ឥឡវូេនះ មនករ្រសបមតិគនជទូេទ េនថនក់អនរជតិ ថ
អភបលកចច ី ថករ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េន្រគប់ថនក់ក្រមត ិ ិ ល គឺជករចំបច់ ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍ដ៏ស័យ្រទ្រទង់ េហយ ិ ទំងអស់ គឺ ំ យ។ េ យ ជកចច េដមប ន ី បេងក ី ្របសទធ ិ ករ្រតវមន ទភព ិ ី ិ ភ ិ ពៃនជនួ
ភបល នង ិ ិ ពហុភគី
រៃនេគលបំណងរបស់ខួ នេនះ បញៃនអភបលកចច ិ ិ នង ិ 391 ំ យអភវឌ នៃនករអនុវត នង ិ ករែចកចយ នូវជនួ ិ ន៍។
ផង ឥឡវូេនះអះ ងថ ករបនថយភព្រក្រី ក នង ិ ភពមន ិ េសមគ ី ន គជ ឺ ខម ឹ អំេពីពុករលួយ គួរគបបជ ី មូល
ំ យភគេ្រចន រទភ ី ន ក់ងរជនួ ី ទំងរបស់រ
េ្រត មខន ក៏បុែ៉ ន សហគមន៍ទយកេនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េមល ី អនុ ី េទ មនបន ិ ី វតេគលនេយបយេនះ។ ួ ឬក៏មនករ ទ ក់េសទីរ េដមប
ផទុ យេទវញ ិ មនករ ច់គន រ ងករេបជញែដលបនេធីេឡង ី េនថនក់អនរជតិ នង ិ សកមមភពរបស់ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ េនថនក់ ័ ជេទ ងទត់ កនុ ងករឲយរ ភបល ជត។ ទទួលខុស្រតវ ចំេពះករបំពនយ៉ងជក់ែសង ិ សហគមន៍ទយករបស់្របេទសកមពុ ជប ជយ ិ នូវករសនយរបស់ខួ ន េដមប ី ក ី រពរសទធ ិ ម ិ នុស របស់្របជជនកមពុ ជ ្របឆំងអំេពីពុករលួយ េហយ ី េធីឲយ្របកដថ ដីធី នង ិ ធនធន
ធមមជតិ ្រតវបនករពរ។។
ំ យេសដកចច “េនកនុ ង្រកបខណៃនកចច ិ ជនួ ិ ្របង ឹ ែ្របង ងសង់ជតិេឡង ី វញ ិ គួរែតផល់្របេយជន៍ដល់្រគប់ែផនកៃនសងគមកមពុ ជ ជពេសស ិ អនកែដលខះធនធន េហយ ី ជួយដល់្រគប់ថនក់ក្រមត ិ ៃនសងគម។”
ចំណុចទី ៤ ៃនេសចកី បកស សីពីដំេណរករសមបទ និងករ របស់អងគករសហ បជជតិ ៃថងទី ២៣ ែខតុ
ឆនំ ១៩៩១។392
ិ បេទសកមពុជ ងសង់េឡងវញ
ំ ី ករសមបទ្របេទសកមពុជេ្រកយពស េ យបនសនយឲយឧបតថមដ ភ េណរ ី ងគម ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសេនះ បនផល់្របមណ ៥០ ំ យេនះបនឈនដល់កំពូលេនកនុ ងឆន ំ ២០០៨ េ យមន ភបល អស់ជងមួយទសវត េហយ។ ជនួ ិ ី 393 ំ យជត ករសនយផល់ជនួ ្របក់េនះ ពត ័ ធរបស់្របេទសេឡង ិ US$១ពន់ ន។ ិ ជបនជួយេ្រចន ី កនុ ងករ ងសង់េហ រចនសមពន ី
ភគរយៃនថវក ិ ្របចំឆនរំ បស់រ
វញ ំ ច់ ប៉ុែន្របសទធ ិ េហយ ី ផល់េស កមមចប ិ ិភពរបស់ មនក្រមត ិ េ យ
រអភបលកចច ិ ិ មន ិ ល នង ិ ករពុករលួយ។
“ករែកទ្រមង់ មន ” ិ ែមនជពកយដ៏ ក់េឡយ។ ី ់ ីសនទរកថរបស់សេមច ហ៊ុន ែសន េទកន់ទយកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ េនកនុ ងឆន ំ ២០០៤ ២០០៥ នង សំដីដក្រសងព ិ 394 ២០០៧។ េនកនុ ងទសវត ១៩៩០ ករែបរមុខេចញពអ ី ភបលកចច ិ ិ មន ិ ល នង ិ អំេពីពុករលួយ ្រតវបនទយកេ ះ រ េ យ រមនេសចកី 395 ្រតវករេដមប នង ី ប ី ញជក់ឲយមន ‘សថរិ ភព’។ សថរិ ភពជរុំ ញករអភវឌ ិ ន៍េសដកចច ិ េហយ ី ពហុភគនយម ិ ឹ េកត ី មកជបនបនទប់។
រយៈេពលដប់្របំមយ ួ ឆនក ំ នងមកេនះ បនបងញកំហុសៃនករគត ិ ែបបេនះ។ ល់េពលែដលសហគមន៍ទយក ក់ខនកនុ ងករសួរ
័ របស់របប្រគប់្រគង កនុ ងករេគរពពកយសនយរបស់ខួ ន នង សំណួរដ៏ពបក នង ិ ិ ិ ្រប្រពត ឹ េ យសមេហតុសមផល ចំេពះករប ជយ
អភបល កចច ី អំ ិ ិ លេនះ អនកែដល្រតវទទួលខុស្រតវ បនបេងកន េទសៃពរ។៍ លទធផលចុងេ្រកយ គថ ឺ ្របជជនែខមរធមម
ពីករទទួល ចនេយបយ ្រទពយសមបតិផទល់ខួ ន េហយ ី នង ិ េសរភព ី
មនករលំបកកន់ែតេ្រចន ី កនុ ងករទមទរឲយរ
ផល្របេយជន៍ៃនករអភវឌ ិ ន៍្របេទសកមពុ ជ េនែតសថត ិ កនុ ងៃដៃនមនុស ែតបនច ិ បនច ួ ប៉ុេ
្របអប់ទី ១៣៖ បត់ខួ ន – ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុករលួយរបស់្របេទសកមពុ ជ ឧទហរណ៍ដ៏ជក់ែសងមួយ ៃនអសមតថភពរបស់ទយក េដមប ី េី ះ្រ
ះ។
យបញៃនករមន ិ ្រពម
ប់របស់រ
ភបល ទទួលខុស្រតវ េហយ ិ ី
ភបល គជ ិ ឺ ចបប់្របឆំង
អំេពីពុករលួយ ែដល្រតវបនរង់ចយ ំ ៉ ងយូរអែងង។ ចបប់េនះ្រតវបន្រពងេឡង ី េនកនុ ងឆន ំ ១៩៩៤ េហយ ី ្រតវបនផកជេគលេ រ ង 396 ័ កនុ ងករ ក់ខនអនុម័តចបប់េនះ ល់ឆន ំ អស់រយៈេពល ទយក នង េនកនុ ងឆន ំ ២០០២ េហយ បនេជគជយ ិ រ ភបល ិ ី រ ភបល ិ 397 ៏ ន់សម័យ ជមូលេហតុ។ េទះជមន ក់ខនេរ ង ១៤ ឆនក ំ នងមកេនះ េហយ ី ចបប់្រពហមទណដទ ី េចតករយត ឺ យ៉វ កនុ ងករបេងកត
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ល់ឆន ំ កនុ ងករឈនេទមុខជមួយចបប់េនះក៏េ យ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ េនែតបនផល់្របក់ េ យមន ិ ្រពមទមទរឲយករ
ំ យមនុស ធម៌េនះេឡយ។ អនុម័តចបប់េនះ ជលកខខណរផច់ករ ស្រមប់ករែចកថវក ិ េ្រកពីជនួ ី
េនកនុ ងែខសី ឆន ំ ២០០៨ អនកតំ ងរ ភបល ឯកឧតម េខ វ កញញរទធ ិ ិ បន្របកសថ ករែតងចបប់្រពង្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ ់ យ ែដលរងច ំ ៉ ងយូរអែងងេហយ ី ្រតវបនបញច ប់ េហយ ី នង ឹ ្រតវបន្របគល់េទសភជតិ េនកនុ ងរយៈេពលប៉ុនមនែខខងមុខ – ប៉ុែនលុះ
្រ ែតចបប់្រពហមទណ្រតវបនអនុម័តសន។ ចបប់្រពហមទណ្រពងេនះ កំពុង្រតវបនពនតយ ិ ិ ិ េ យ្រកម្របក ឹ រដម ន។ ី ក៏ប៉ុែន េនកនុ ងែខ 398 កញញ ឆន ំ ២០០៨ មនែត ៤០ ម្រ កនុ ងចំេ ម ៧០០ ម្រ ្រតវបនពនតយ បនេធីករ ិ ិ េ យ្រកម្របក ឹ ។ េទះជរ ភបល ិ សនយជេ្រចន ួ ឆនេំ នះក៏េ យ ក៏ករអនុម័តចបប់្របឆំងអំេពីពុករលួយ េនែតឆងយ ី េនកនុ ងរយៈេពលដប់បន
អនុមត ័ ឬមន ័ ? គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI)v ិ អនុមត
កងះខត នូវករតបតរួមគនេ យទយក េដមប ី េី ះ្រ
យករពុករលួយថនក់ខពស់
ស់េទមុខ។
មរយៈលកខខណៃនករបរច ិ ច គ្របក់របស់ទយក
េនះ ចេមល ី េឃញ ី ជក់ែសង េនកនុ ងរេប បែដលទយក្របឈមមុខនង ឹ អភបលកចច ិ ិ េទេលីឧស ហកមមដក្រសង់របស់្របេទសកមពុជ។
េនកនុ ងែខមថុ ិ ៃនសហគមន៍ទយក ែដលកនុ ងករ្របជុេំ នះ េយង ិ ន ឆន ំ ២០០៧ Global Witness បនេធក ី រ្របជុំជមួយសមជក ី ្រតវ 399 ៏ ច់ករ េដមប ំ យថវក បន្របប់ថ ករអនុម័ត EITI េ យរ ភបល គឺជេគលេ ដផ ិ ផទល់។ េនកនុ ងែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៧ ី ទ ិ ី ទួលជនួ
Global Witness បនចូលរួមករ្របជុំមយ ួ ែដលកនុ ងេនះ ទយកដែដលបនទទួល រភពថ ត្រមវករេដមប ី អ ី នុម័តEITI ្រតវបន 400 បនទន់េទជ ‘ករយល់្រពម េដមប អំពក េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ មនេសចក្រី បកសថ ិ ី គ ី ត ិ ពចរ ិ ី រអនុម័ត EITI’ វញ។ 401 រ ភបល បនសេ្រមចមន ជមួយសមជក ិ ៃន ិ ិ ឲយរួមចំែណកកនុ ងេ្រគង EITI េទ។ Global Witness បនេលក ី បញេនះេឡង ី ពភក ិ
សហគមន៍ទយក េហយ ី ្រតវបន្របប់ថ រ
ពកយEITI 402 ពីតុ។
v
ភបល កំពុងេធក ិ ី រេឆពះេទរកេគលករណ៍ហរញញ ិ វតថុ ទូេទៃនគេ្រមងេនះ ប៉ុែនករេ្របី
ចនំឲយមនទំនស់នេយបយ េហយ ី ពួកេគខចថ ករគប់សងកត់រ
គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ (EITI) ជ្រកុមសមពន ័ ធ ្របកបេ
គំ្រទករែកលំ អអភបលកចច ិ ិ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនេ្រចន
ចំណូលរបស់រ ្ឋ ភបល មកពីេ្របង ឧសម័ន នង ិ ិ
www.eitransparency.org។
ភបល ខង ំ េពក អំពេី រ ងេនះ នង ិ ឹ េធីឲយេគេដរីេចញ
យរ ្ឋ ភបល ្រកុមហ៊ុន ្រកុមសងគមសុី វល នង ិ អនកវនេយគ ិ ិ ិ ិ អងគករអន្តរជត។ ិ គេ្រមងេនះ
មរយៈករបញជក់ នង ំ ្រសុង នូវព័តម ៌ នស្ដីពីករបង់្របក់របស់្រកុមហ៊ុន នង ិ ករេបះពុមពទង ិ ផល
ជវកមម ែរ ៉។ ព័តម ៌ នអំពីគេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់ មនផ្ដល់ជូនេនឯ៖ ី
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ឆន ំ
'០២
ងទី ៤ ៖ រេប បេដមប ី ែី ចក្របក់ េ យេនែតគមន នុភព ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម
ករឈនេទរក
ករអធបបយ របស់ទយក ិ
េគលេ ែកទ្រមង់
បន ក់កុ នងឆន ំ ២០០១404
- អនុម័តចបប់្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ
- អនុម័តចបប់ៃ្រពេឈី នង ី កចច ិ បេងយ ិ ចរចជមួយសមបទនក ិ
- អនុម័តចបប់ភូមបល ិ
- ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុក
់ អងេគស – “ករចេ្រមន ី គួរឲយខក
េវទក ិ NGO – “ករចេ្រមន ី េឡង ី
េទ។405
សកមមភព ែដលបនយល់្រពម
កយជករចេ្រមន ី លទធផល
រលួយ មន ិ បនអនុម័ត - ករមន ក់េទសៃពរ ៍ ិ បនបនទប់ េនថនក់ ខពស់។406
ចត ិ ជទូេទ េលីចំណុច
េនកនុ ង [ករ្របជុំ] ឆន ំ ២០០១។ ំ យ មន ី ជនួ ិ ្រតវបនករបេងកន ទយកជស័យ្របវតេិ ទ។ ្រតវ
- ករ្រគប់្រគងធនធន ៃ្រពេឈ/ី ធមមជតិ ដ៏
បញជក់ថរ ភបល េធី ម ិ
ែផនកេគលនេយបយ មន ិ បន
េឡយ ី […] ករពុករលួយ នង ិ
ករមន ក់េទសៃពរ ៍ េនែតមន ិ ជទូេទ។”409
កតពកចច ិ របស់ខួ ន។ […] េនែត
ករអធបបយ របស់្របព័នផ ធ ពផ យ ិ
ករអធបបយ របស់ ិ រ ភបល កមពុ ជ ិ
- “[អនកវភគ ] បន្រពមន [ថ] ដំេណរ ិ ី
ហ៊ុន ែសន–“ ជ
ទូេទ េហយ ី ករខកខនកត់េទសអនក
បេងកត ី ចបប់្រពង
យត ឺ ៃនករែកទ្រមង់ ករពុករលួយ
ដក ឹ នំែខមរ្រកហម
កលបងករអត់ធមត់
ៃនទយក េហយ ចមនលទធផល ក់ ី
ំ យ ជេលក លកខខណេលីករផល់ជនួ ី ំ ង។”410 ដបូ
រ ភបល េបជញឲយ ិ
ំ យែដលបន ជនួ
ំ យែដល ជនួ
េសនស ី ុេំ យ
បនផល់ឲយ
រ ភបល ិ
េ យ
US$៤៨៥
US$៥៣០,៩
ន
ទយក403
ន
ៃនចបប់្របឆំង
អំេពីពុករលួយ មុន
ទីបញច ប់ៃនែខ
មថុ ិ ន ឆន ំ
២០០៣។” 411
រង់ចក ំ រអនុម័តចបប់្របឆំង
្រចបូក្រចបល់។407 '០៣
ករអធបបយ របស់ NGO ិ
អំេពីពុករលួយ។”408
គមនករ្របជុំ
US$៥៣៩.៥ ន
'០៤
412
- ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុក
បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០២
រលួយ មន ិ បនអនុម័ត
ករ្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ
- ‘ករណីៃនករពុករលួយ ្រតវេសុប ី អេងកត េហយ ី ផនទ េនេ្រកម្រកបខណចបប់ បចចុ បបនន។’ ៃថងកំណត់៖ ភម
- ‘ចបប់្របឆំងអំេពីពុករលួយ
ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៣។ សមបទន
- ‘ករបេញច ញព័ត៌មនជ
ក់ជមួយសភជតិ’ េពលកំណត់៖ ៃថងទី ៣០
ំ ធរណៈ នង ឯក ជយ ិ ឱកសស្រមប់អនកជនញ
ករ យតៃមេហតុប៉ះពល់បរ ិ ថ ន នង ិ សងគម មុនបញច ប់ករពនតយ ិ ិ របស់
រ ភបល។ ’ ិ
ករបេញច ញព័តម ៌ ន - ‘លកខខណកចច មនតមភពែថមេឡង។ ិ ្រពមេ្រព ងរ ភបល ិ ី ’ េពលកំណត់៖
ភម
គមនករ្របជុំ
- សកមមភពតច ិ
ស់ 414
អំពក ី រពុករលួយ។
- ករពយរួទុកសមបទន
ំ ី អធបបយ អំពីេគលនេយបយ្រគប់្រគងៃ្រពេឈេី យស័យ្រទ្រទង់ នង ិ ិ ដេណរ
'០៥
េទ។413
ៃ្រពេឈី ប៉ុែនករកប់ េឈខ ី ុសចបប់បន។
415
- ករអនុវតយ៉ងអន់ ចំេពះេគល នេយបយ នង ិ ចបប់
ែដលមន្រ
416
ប់។
ធនគរពិភពេ
ក – “អំេព
ពុករលួយមនទូេទ […] ចំនួនៃន បក់ជំនួយេទភគី និងពហុភគី តវែត
ស័យ
លកខខណៃនកិចក ច រែកទ មង់ គប់ គន់របស់កមពុជ។”417
េវទក ិ NGO “NGO គត ិ ថ
- “ េទះ បី រ
យុទធ
េ
ែផនករ េគលនេយបយ នង ិ សេចះែតេកន ី េឡង។ ី
ភប ិ ល
បំ េព ញ េគ ល េ
ក់ ខ ន
ែដ ល
ក់ ពី មុ ន ក៏
យ ទ យ ក អ ន រ ជ តិ ស នយផ ល់
បញេនេពលេនះ គឺ្រតវបញជក់
្រប ក់ US$៥០៤
ថែផនករទំងេនះ្រតវបន
ំ យន េ្រកយ ប៉ុែន្រពមនថ ជនួ
អនុវត […] េតីទយកមនទំនុក
អនគត្រតវ ្រស័យេលីករផស់បូ រពត ិ
ចត ិ ប៉ុ
ថ្របក់្រតវបនេ្របី
េ យ្របសទធ ិ ិភព េហយ ី មន
េហតុប៉ះពល់ដ៏វជជ ិ មន េលីករ ំ សករេ្របី ែកលំអជវភព ជនួ ី
ំ យបេចចកេទសដ៏មន ស្រមប់ជនួ ិ
ចំបច់ ករជរុំ ញអំេពព ី ុករលួយ
ន េទកមពុ ជឆន ំ
េនកនុ ងឆន ំ ២០០៥ […] ‘េនះជករខចប់ រេឡង ិ នូវ្របព័នធចស់ ែដលមន ី វញ ិ
បនេកត ី ផលពមុ ី ន,’ ្រប
សន៍ៃនអនក
ករទូត្របចំភនំេពញ ែដលចូលរួមកនុ ង ករ្របជុំ CG។”
419
សុខ
ន – “ចបប់
[្របឆំងអំេពីពុក រលួយ] នង ក់ ឹ
US$៥០០ ន422
US$៥៥៥,៤ ន
េទសភជតិ នង ិ ្រពទធ ឹ សភ យ៉ង
បនទន់។”420
ហ៊ុន ែសន –
“ករែកទ្រមង់ មន ិ
ែមនជពកយដ៏ ក់ េឡយ។ ” 421 ី
េហយ ិ ី ចេនះវសមភព ី ព្រងក
សគម?”418
US$៦១០ ន
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ឆន ំ
'០៦
ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម
ករឈនេទរក
បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០៤423
- ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុក
រលួយ មន ិ បនអនុម័ត
ករ្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ
- ‘ករណីៃនអំេពព ី ុករលួយ ្រតវយកេទតុ
សវនករ។’
ករ េដមប ី េី សុប ី អេងកត នង ិ េធី
- ‘ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ្រពងបចចុ បបនន ្រតវស្រមប មកបន ិ ិ ួ ្របតបត
អនរជតដ ិ ៏លបំផុត។’
សមបទន
- ‘អនុវតម្រ ទី ១៨ ៃនចបប់ភូមបល ែដលថ ករលក់ដូរដីឯកជន េលីដីរដ ិ
ជករខុសចបប់។’
- ‘បេងកន ី តមភពៃនករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតេិ យរដ
បេញច ញឲយដង ឹ ជ
មរយៈករ
ធរណៈភម អំពក ី ចច ិ ្រពមេ្រព ងែដលមន្រ
ប់ េហយ ី នង ិ
ថ នភព្រសបចបប់ (ៃថឈនួល នង ិ លកខខណសំខន់ឯេទ ត) ៃនកចច ិ ្រពមេ្រព ង
សមបទនដីេសដកចច ិ សមបទនែរ ៉ សមបទនេន
ទ្រតី នង ិ ករបេញច ញព័ត៌មន
ជបន អំពី ថ នភពៃនករពនតយ ិ ិ សមបទនៃ្រពេឈ។ ី ’ - ‘RGC ្រតវ្របប់ទី
ង ំ
ំ ី ថ នភព្រសបចបប់ េហយ ស្រមប់ករ ី នង ិ ដេណរករ
ផច់ ៃនសមបទនែរ ៉ េយធភូមភគ សមបទនដីេសដកចច ិ ិ នង ិ ករេរ បចំអភវឌ ិ ន៍ េផ ងេទ ត េនកនុ ងដីៃ្រពេឈី ឬេនកនុ ងតំបន់ករពរ េហយ ី ែដលមន ិ ្រសប
នង ំ េនះ។’ ឹ ចបប់ែដល្រគប់្រគងតំបន់ទង ករបេញច ញព័តម ៌ ន - ‘ម នី
ធរណៈ្រតវផស់បូ រករអនុវតបចចុ បបនន េ យបងញចត ិ េ្រត មជ
េ្រសច េដមប ី ែី ចកព័ត៌មនជមួយ
ករអធបបយ របស់ទយក ិ
េគលេ ែកទ្រមង់
ធរណជនទូេទ។’
424
េទ។
- ករបេញច ញព័ត៌មន ខះ អំពស ី មបទន ប៉ុែន 425
ខះព័ត៌មនលំអត។ ិ - ករកប់េឈខ ី ុស
ចបប់ នង ិ ករចប់យក
ដីខុសចបប់ បន បន។426
លម៉ ឺ ង់ – “បញែដលមន ិ ទន់
េ ះ្រ
យ ៃនករចប់យកដីធី
នង ដី គគ ិ បរកបប ិ ឺ ួរឲយខល់ខយ ស់ […] េយង ី សងឃម ឹ ថ
ព័ត៌មនែដលបនផល់អំពី
សមបទនដីេសដកចច ិ នង ឹ ្រតវបន ម នយ៉ងេល ន េ យករ
បេញច ញព័ត៌មនកន់ែតេពញ េលញ។”427
ករអធបបយ របស់ NGO ិ
សំបុ្រតរបស់ NGO េទកន់អនក
ចូលរួមករ្របជុំ CG – “មនករ េកន ី េឡង ី ៃនករេ្របធ ី នធន
ធមមជតិ នង ិ ្រទពយ ខុសឆគង េ យ្រគ
ធរណៈ
រវរជន នង ិ
្រកមហ៊ុនបក ពួកនយម។ ”428 ិ
ករអធបបយ របស់្របព័នផ ធ ពផ យ ិ
- "សំេណី គឺស្រមប់ US$៥១៣
ករអធបបយ របស់ ិ រ ភបល កមពុ ជ ិ
ន
ប៉ុែន្របក់សនយផល់ គឺ US$៦០១ ន" ្រប
សន៍ៃនរដម នីហរញញ ិ វតថុ
គត ឈន់។429 […] "ទយកបន
សរេសរីសមទធ ិ ផលេនេ្រកមអគគនយក 430
រដម នី ហ៊ុន ែសន។"
ហ៊ុន ែសន – “ចបប់្រពង ៃន ចបប់្របឆំងអំេពី
ពុករលួយ […] កំពុងេនកនុ ង ដំ
ក់កលចុង
េ្រកយៃនករ ពចរ ិ
េនកនុ ង
រ ភបល មុន ិ
ចូលសភជត។ ិ ”
- “ករែកទ្រមង់
មន ិ ែមនជពកយដ៏ ក់េឡយ។ ”431 ី
ំ យែដលបន ជនួ
ំ យែដល ជនួ
េសនស ី ុេំ យ
បនផល់ឲយ
រ ភបល ិ
US$៥១៣ ន
េ យ ទយក403 US$៧១៣, ២
ន
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ឆន ំ
'០៧
ករែកទ្រមងែ់ ដលបនយល់្រពម
ករឈនេទរក
ករអធបបយ របស់ទយក ិ
េគលេ ែកទ្រមង់
បន ក់េនកនុ ងឆន ំ ២០០៦432
- ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុក
ករ្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ
រលួយ មន ិ បនអនុម័ត
្របតបត ិ អ ិ នរជតដ ិ ៏លបំផុត។’ េពលកំណត់៖ ចុងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៦។
- តមភពតច ិ កនុ ងករ
- ‘បេញច ញព័ត៌មនជេទ ងទត់
ELC។434
433
- ‘បេងយ ័ ចបប់្របឆំងអំេពព ី េហយ ី អនុមត ី ុករលួយ សំ ងេលីករអនុវតជកបន ួ
េទ។
សមបទន
្របគល់កចច ិ ្រពមេ្រព ង
អំពស ី មបទនដីេសដកចច ិ ’។
- ‘[បេញច ញ] ព័ត៌មន្រគប់វស័ រួមទំង ិ យ អំពីសកមមភពៃនទភ ី ន ក់ងររ ភបល ិ
ព័ត៌មនអំពីសមបទនែរ ៉ នង ក៏ដូចជទយក នង ិ េយធភូមភគ ិ ិ NGO េ យបទ ិ
្របកសជេទ ងទត់ េលត ី ំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ ៃន្រកមករងរបេចចកេទស-
ៃ្រពេឈី នង ិ បរ ិ ថ ន។’ េពលកំណត់៖ ចុង្រតម ី សទី ៤ ឆន ំ ២០០៦
- ‘ព្រងង ករ្របឆំងករកប់រុក ន នង ឹ ករអនុវតៃនចបប់ៃ្រពេឈី ជពេសស ិ ិ
កប់ៃ្រពេឈ’ី
កំណត់៖ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦
435
ធមមជតយ ិ ៉ ងអន់។
ងធនគរពភព ិ េ
ក
ស់ ថ
លកខខណៃនករេដញៃថេ យ តមភពេលីកចច ិ ្រពមេ្រព ង ELC ្រតវបនេជ ស ង។”436
ករអធបបយ របស់្របព័នផ ធ ពផ យ ិ
ស់ អំពីករផល់ព័ត៌មន’។ េពល
ករអធបបយ របស់ ិ រ ភបល កមពុ ជ ិ
្របធនៃនអងគករសទធ ិ ិមនុស ែខមរ
- “ ខញុ ំ ប រ មភ ថ ្រប ែហ ល េព ល េវ
ហ៊ុន ែសន – “ ជ
កយជទមប់។ េយង ឹ ថ ី ដង
ក ន ង ហួ ស េហី យ ។ ” ្រប
េ យមន ទ ក់ ិ
នង ឹ េធីករសនយ – ករសនយដូច
ជមួយករ្របជុំរ ងទយក នង ិ
លកដូ – "ករ្របជុេំ នះ បន ី
គមនអផ ី ស់បូ រេទ។ រ ភបល ិ
ឆនម ំ ុនេបះបត ិ – េហយ ី េ្រកយពី ំ ប់េហយ ករ្របជុច ី អៗ ី េនែត 437
ដែដលជបន។”
េដី មបី តឹ ង រ ង ឹ ជ មួ យ រ
ភិ ប ល ប ន
្របភពមួយរូប មនបទពេិ
សន៍របស់
ធន៍េ្រចន ី
រ ភបល េបជញ ិ េសទីរ េដមប ង ី ្របឆំ ី
អំេពីពុករលួយ
រ ភបល ែដលអនកេនះេសនីសុំឲយេន ិ
េ យអនុវត
ទយកបនខកខនឱកសរបស់េគ
ជេ្រចន ី ី ី េដមប
អនមក។ “ខញុ បរមភ ំ ថ សហគមន៍ ិ
កចច ិ ករជក់ែសង
េហយ។ […] មួយឆនេំ ទ តេហយ ី ី េហយ ី
សេ្រមចកមមវតថុ រួម
ចបប់្របឆំងអំេពព ី ុករលួយ េនែតជ
ទ្រមង្រ់ ពង ករែកទ្រមង់តុ
ករ
ឈនេទមុខ មេលប នយត ឺ យ៉វ
េហយ ី ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ
េ យរ
ករបេញច ញព័តម ៌ ន - ‘បេងកត ី ្រកបខណេគលនេយបយចបស់
- ករ្រគប់្រគងធនធន
អនកតំ
– “េយង ី ខល់ខយ
ករអធបបយ របស់ NGO ិ
ភបល ្រតវបនរះិគន់ពី្រគប់ ិ
438 ទស ិ ទ។ ី ”
ទំងករ្រពងចបប់ ្របឆំងអំេពីពុក
រលួយេនះឯង។” - “ករែកទ្រមង់
មន ិ ែមនជពកយដ៏ ក់េឡយ។ ” 439 ី
ំ យែដលបន ជនួ
ំ យែដល ជនួ
េសនស ី ុេំ យ
បនផល់ឲយ
រ ភបល ិ
េ យ
US$៦៨៩
US$៧៩០,៤
ន440
ទយក403
ន
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
ករសមុគ ម ញៃនភពជៃដគូ
អស់េ្រចន ី ឆនេំ នះ ទយករបស់្របេទសកមពុ ជ បនេលក ី ករេ ះ
រ
រជេ្រចន ី ្របករ អំពក ី រែដលខន ិ បនទមទរជ ច់ខត ថ ួ មន
ភបល អនុវតករែកទ្រមង់ ែដលសម្រសបនង ំ េគល ិ ឹ ្របេយជន៍ៃន្របជជនកមពុ ជេទ។ េពលថមីេនះ េគបនេលក ី េហតុផលថ ករ ង
ំ ខង ជហរ ំ ជងេនះ នង ឹ រុញ្របេទសកមពុ ជ កន់ែតេ្រជេទកនុ ងេ ទយកបសចម ិ ្របេទសបុន ិ េលក ី មកេ្របីករេ ះ
មន ចផល់ឲយរ ិ
េប៉ របស់ទយកធំជងេគរបស់េគ – គ្រឺ បេទសចន។ ក៏ប៉ុែនករែដល ិ
រេនះ គ្រឺ ពេងយ ី នង ឹ េហតុករណ៍ថ ្របេទសចន ិ េទះបីមនចត ិ ទូ
ភបល កមពុ ជភ នូវភពគួរឲយេគរព េនេលីឆកអនរជតិ ែដលេគែសងរកេនះបនេទ។ ិ
ចន កត់ េដមប អំពីក ី េី ជ ស ងករេលក ិ ’ បនកយជពកយនយយ ិ ី មកនយយ ិ ទទួល ទភព ជជងេសចក្រី តវករេដមប ី ែី កលំអអភបលកចច ិ ិ ិ ។
ងវបត ិ ព ិ ិភពេ
ក៏េ យ
មករពត ិ ‘ក ្របេទស
នេយបយ នង មួយចំនន ួ ែដល ិ ក ករយធបេតយយ ិ ិ
េសចកីពត ំ ត ី រលុបេចញបនច ី ិ គថ ឺ េនេពលែដលភពេខចផ រ ៃនរបបែខមរ្រកហមចប់េផម ិ មងៗ ពីគន ិ ៃនពួកេជង
កមពុជរអល ិ ចុះកន់ែតេទ ប េនកនុ ង
យប៉ុ
រអំ
ច ្របេទស
ក។ អនកករទូតែដល្រតវបនបញជូ នេទភនំេពញ ដង ឹ ថ េគនង ឹ មន ិ ទទួលអំណរ
គុណពីេមរបស់ខួ នេទ េបេី គេធីឲយឃេី ឃងដល់ទូកៃនករទូត េហយ ី ទមទរេពលេវ
ៃនេមរបស់ខួ ន េនទី ន ក់ករឯេ
ះ។ មយ៉ង
េទ ត ្របេទសកមពុ ជមន េ្រចន ិ ែមនជ្របេទសមន ទភព ិ ី ជងេគេទ ស្រមប់អនកករទូតជេ្រចន ី នក់ ែដលទទួលបនទុ លេលី សុី
េគនយទ ៍ ង ំ មូល – គឺជតំបន់មនរដដ៏មនេសចកី្រតវករជេ្រចន។ ្របេទសកមពុ ជ េហយ ី នង ិ កររងទុកខៃន្របជជនកមពុ ជ ជេរ យៗ ី
្រតវបន ក់យ៉ងេទ ប េនកនុ ងបញជ ីកចច គឺសថត ិ ករែដលមន ទភព ិ ិ ពីេ្រកមអំេពីេឃរេឃៃនរ េហយ ី នង ិ េ្រគះធមមជតិែដលបន យលុកេលី្របេទសឥណូ េណសុី។
ភបល េយធរបស់្របេទសភូម ិ
េសចកស ី ននិ ន
ដល់សពៃថងេនះ ករពភ ិ ក ជេ្រចន ី អំពឧ ី ស ហកមមដក្រសងរ់ បស់្របេទសកមពុ ជ ែដលកំពុងែតលូតេឡង ី បនយកចត ិ ទុក ក់េលី
ចំនន ួ ្របក់ ែដលរដនង ិ ទទួល េ យ
រសកមមភពទំងេនះ េហយ ំ អស់េនះ ី េលរី េប បែដល្របក់ទង
ឲយផុតពភ ី ព្រក្រី ក។ ក៏បុ៉ែនគំនត ិ ទំងេនះ
ំ ចជួយេលក េនះ ី ្របជជនជនន់
្រស័យេលក ែរ ៉ េ្របង នង ី ី រសននិ នដ៏ខុស ថផលចំណូលែដលេកត ី មកពី ជវកមម ិ ឧសម័ន
នង ិ កយេទជ្របក់ស្រមប់ករអភវឌ ិ ន៍ ជស័យ្របវត។ ិ ករពេិ
ធន៍របស់ Global Witness ជមួយករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ
េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ េហយ ី េនកែនងេផ ង បងញរូបភពដ៏ខុសគន។ េនកនុ ង្របេទសមនធនធនធមមជតដ ិ ៏សមបរូជេ្រចន ី ែដល Global Witness ធប់្រ
វ្រជវ ករេធី ជវកមម េលធ េន ី ី នធនបនេធឲ ី យមនភព្រក្រី កកន់ែតេ្រចន ី មន ិ ែមនកន់ែតតច ិ េនះេឡយ។ ី
កនុ ងករណីទំងអស់េនះ រេប បែដលសមបទន្រតវបនែចករ ំែលក េហយ ី រេប បែដលសទធ ិ េិ ្របីធនធន្រតវបន្របគល់ េនះកំណត់នន ិ ន ករ
ៃនករ្រគប់្រគងធនធនេនះឯង នេពលអនគត។
ធន៍កនងមក ជមួយវស័ ិ យៃ្រពេឈរី បស់្របេទសកមពុ ជ មន ិ ែមនជបទពេិ
បទពេិ
ជតិ – ែដលធនគរពភពេ ិ
កធប់េ
ធន៍ដ៏េលក ៃ្រពេឈរី បស់្របេទស ី ទក ឹ ចត ិ េឡយ។ ី
ំ ី អភវឌ ថ “ធនធនធមមជតដ ិ ន៍” – ្រតវបនបងខូ ចជបនបនទប់ ិ ៏សំខន់បំផុតស្រមប់ដេណរករ
អស់មយ ួ ទសវត កនងមកេនះេហយ។ មនផលចំណូលតច ី ិ
ស់ មកពីករកប់េឈេី នះ ចូលេទកនុ ងហប បន ិ ិ របស់រដ។ ផទុ យេទវញ
បេងកន ួ វរជនែដល្រគប់្រគង្របេទស ែដលបនលួចបន់ េហយ ី ្រទពយសមបតិផទល់ខួ នរបស់ពក ី កប់ៃ្រពេឈី េ យគមនករ ក់េទសៃពរ ៍
េ
ះ។
ំ ំ ងៃនករ្រគប់្រគងធនធនែរ ៉ នង មន ខងអភបល កចច េឃញ ី យល់ ិ ្រតវករអនកជនញ ិ ិ េឡយ ី េដមប ី ី ថ សញញដបូ ិ េ្របងរបស់្របេទសកមពុ ជ
គគ ំ ។រ ឺ រួ បរមភយ៉ងខង ខះរ
ភបល ខះឧបករណ៍្រតម ធនធន េហយ ី ី ក់ក្រមត ី ិ ឹ ្រតវ េដមប ិ េលក ី រែសងរុករក នង ិ ករេធី ជវកមម ី កនុ ងករណី
ភបល បនេធីវទធ ិ ង នេ យេចតន េលឧ ី ិ ី បករណ៍ែដលមនជេ្រសច។ ពួកេជង
សមបទនដ៏ធំ
មរេប បែដលខះតមភព េហយ ំ ី គួរឲយសង ័យខង
រអំ
ចដ៏ធំខពស់ ែដល្រគប់្រគងរដ បនលក់
ស់។ ភព្រសបចបប់ នង ិ សមតថភពៃន្រកមហ៊ុនខះ ែដលបន
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស ទញ ិ សមបទនទំងេនះ គឺមន ិ ចបស់
ស់េឡយ។ ទនទឹមនង ី ឹ េពលេនះ េ្រគះថនក់ដល់បរ ិ ថ ន នង ិ ្របជជនែដលរស់េនេលីទក ឹ ដី គឺធំ
ស់។ ្រគប់លកខណៈ ៃនរេប បែដលសទធ ិ ិេ្របីធនធនទំងេនះ្រតវបនែចករ ំែលក នង ិ ្រគប់្រគងេពលកនងមក គឺបងញឲយេឃញ ី ករ
ំ សករបនថយភព្រកី្រកៃន្របជជន។ ព្រងង ែដលមនបំណងផល់ផលចំេណញេទម នី នង ី ឹ គំរូកនងមក ៃនករេធី ជវកមម ិ ្រកមហ៊ុន ជនួ េទះជយ៉ង
ក៏េ យ
ថ នភពមន ី យ៉ងេពញេលញេទ េហយ ិ គួរឲយអស់សងឃម ឹ េទ។ ករដក្រសង់ធនធនទំងេនះមន ិ ទន់ចប់េផម ី
រហូតដល់េពលេនះ មនឱកសដ៏ខេី សង ី ែី កត្រមវបញេនះ។ ជំ ី មួយ េដមប
នទម ួ គ្រឺ តវែតមនករពយរួទុកបេ ី យ
ះ សនន េលក ី រ
្របគល់សមបទនថមី ករពនតយ ិ ិ ្រគប់សមបទនែដលមនជេ្រសច េហយ ី នង ិ តមភពទំង្រសង កនុ ងករែចកចយ នង ិ ករ្រគប់្រគង នូវ
ធនធន
ធរណៈទំងេនះ។ ក៏បុ៉ែនករជួសជុលបេចចកធបេតយយ ្រគន់ែតជដេំ ិ
ករបេងកត ី ឆនទៈនេយបយ កនុ ងចំេ
ះ្រ
យមួយភគប៉ុេ
ះ។ បញដ៏ធជ ំ ងេគ គឺជ
មទយកអនរជតិរបស់្របេទសកមពុ ជ េដមប ី ្រី បឈមមុខនង ឹ អនកែដលមនឫសយ៉ងេ្រជ ែដល
កំពុងទទួល្របេយជន៍ផទល់ខួ ន េ យ
រ
ថ នភពបចចុ បបនន – គឺជឆនទៈនេយបយែដលបនខះខតយ៉ងខង ំ កនងមក។
័ ដ៏េទ ងទត់ េ យទយករបស់្របេទសកមពុ ជ កនុ ងករទមទរករែកទ្រមង់ខងែផនកអភបលកចច ករប ជយ ី ទ ិ ិ ជលកខខណេដមប ី ទួល
ំ ី ៃនករចប់លួចធនធនរដប៉ុេ ករែចក្របក់ជំនយ ួ ្រគន់ែតបនព្រងង ឹ ដល់ដេណរករ ជមចស់្រកមហ៊ុនទទួលភរកចច ី ្រី គប់្រគងធនធន ិ េដមប
ះ។ ករខះតមភពចំេពះព័ត៌មន ដូចជអនក
ធរណៈ េហយ ី ី នង ិ ទេី ៃនករបង់្របក់ស្រមប់សមបទនទំងេនះជេដម
គឺមនេគលបំណងែតមួយ៖ េដមប ី ក ី រពរ នង ិ ចក់ឫសឲយកន់ែតេ្រជ ៃនអនកែដលទទួល្របេយជន៍ពីករ្របតបត ិ ិជបនបនទប់េទ ត ៃន
រដ្រសេមលរបស់្របេទសកមពុ ជ។
មន ួ េពលេទ េដមប ី ទ ិ ទន់ហស ី យកអនរជតរិ បស់្របេទសកមពុ ជ ផស់បរូលកខខណៃនករចរចជមួយ្របេទសកមពុ ជេទ ប៉ុែន នង ឹ ្រតវ
ករករផស់បូ រគំនត ី េី មល ិ យ៉ងធំ េដមប ី ហួសពីសំដីដ៏អនម័យ អំពីអភបលកចច ិ ិ ល។ ខម ឹ
រៃនករផស់បូ រេនះ ្រតវែតជករទទួល
គ ល់ថ ករដកហូតធនធនរបស់្របេទសជតិ ស្រមប់្របេយជន៍ផទល់ខួ ន គជ ឺ ករបំពនយ៉ងធងន់ធងរ នូវសទធ ិ ខ ិ ងែផនកសងគម នង ិ ខង
ែផនកេសដកចច ិ ៃន្របជជនរបស់្របេទសជត។ ិ េនះគឺជេពលេវ
េដមប ី ស ី េ្រមចចត ិ ថេតី្របជជនកមពុ ជ ចរួមចំែណកេនកនុ ង្រទពយធនធនធមមជតិរបស់្របេទសជតខ ិ ួ នឯង ឬេតី
ADB
-
BPAMP -
គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ី រុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ
ពួកវរជនេចរធបេតយយ នង ិ ឹ រក ទុកស្រមប់ខួ នឯងមងេទ ត នូវផល្របេយជន៍ៃនករលក់្របេទសជតិ ឬេទ។ អក រកត់ ធនគរអភវឌ ិ ន៍ សុី
្រកម្របក ឹ អភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ
CDC
-
CDCF
-
CG
-
CNPA
-
CPP
-
EITI
-
គណបក ្របជជនកមពុ ជ គេ្រមងជរុំ ញតមភពឧស ហកមមដក្រសង់
ELC
-
ESIA
-
សមបទនដីេសដកចច ិ
FA
-
ហ.ត.
-
IMF
-
េវទក ិ កចច ិ សហករអភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ ្រកមពេ្រគះ ិ
ជញធរេ្របងកតជតក ិ មពុ ជ
ំ ី យតៃមេហតុប៉ះពល់េសដកចច ដេណរករ ិ នង ិ សងគម
រដបលៃ្រពេឈី ហក រ ិ
មូលនធ ិ រិ ូបយវតថ ិ ុ អនរជតិ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស គ.ម.
-
MAFF
-
MIME
-
MoE
-
MoEF
-
MP
-
កង វុធហតថ
NGO
-
អងគករេ្រករ
PSC
-
RCAF
-
កចច ិ ្រពមេ្រព ងែចកចយផលតកមម ិ
RGC
-
SEZ
-
SRP
-
UN
-
UNDP
-
UNOHCHR
-
NORAD -
គឡែម៉ ី ូ ្រត
្រកសួងកសកមម រុកខ្របមញ់ នង ិ ិ េន
ទ
្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល ្រកសួងបរ ិ ថ ន
្រកសួងេសដកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ ភបល ិ
៉ ទីភនក់ងរសហ្របតបតករ ិ ិ អភវឌ ិ ន៍ ៃន្របេទសន័រែវស កងេយធពលេខមរភូមិនទ ជរ
ភបល កមពុ ជ ិ
តំបន់េសដកចច ិ ពេសស ិ គណបក សម រង ុ ី
អងគករសហ្របជជតិ
កមមវធ ិ អ ី ភវឌ ិ ន៍ៃនអងគករសហ្របជជតិ
ករយល័ យអងគករសហ្របជជតិ ៃនអគគសនងករស្រមប់សទធ ិ ិ ិមនុស
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
1 2
William Reno, ‘Clandestine Economies, Violence and States in Africa,’ Journal of International Affairs, េលខ ៥៣, ឆន ំ ២០០០។ េដមប ៉ ្របេទសកមពុ ជ ី ្រី ជបដង ឹ បែនថមអំពី រេប បែដលធនធនេ្របង ឧសម័ន នង ិ ែររបស់
ច្រតវបនខជះខជយបន សូម
ខុសចបប់ េនឯ www.globalwitness.org។ 3
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 4
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ េ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 5
7
ក ចម ្របសទធ ិ េនកនុ ងែខតុ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក ឌី ចូច េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឧត្ដមេសនយ៍ ី មស សុភ េនកនុ ងែខតុ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម លី យ៉ុងផត់ េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
េម៉ងឃន របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី េនកនុ ងែខវចឆ ី ុំករអធបបយ ិ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឧត្ដមេសនយ៍ ី ប៉ុល
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 12
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម េ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
11
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 10
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម ឱម យុន ិ េទ ង េនកនុ ងែខតុ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនឹងេ
9
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
8
ក ចម បូរ ី េនកនុ ងែខតុ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 6
កឧត្ដមេសនយ៍ ី អ៊ុក េក
នរបយករណ៍កនងមក ស្ដីពក ី រកប់ៃ្រពេឈី
េរ ន េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ ្រកម ្រទី ភព េនកនុ ងែខវចឆ របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 13
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទអគគនយករដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់សេម្ដច អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ សេម្ដច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 14
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទសេម្ដច ជ សុីម េនកនុ ងែខវចឆ របស់សេម្ដច អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ សេម្ដច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 15
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពីរ េទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 16
េនកនុងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ េ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 17
ក ែត ដួង
កបណិ ត ឆន ិ លប ិ គង ឺ េនកនុ ងែខតុ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
កបណិ ត អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
កបណិ ត េហយ េដមប ី េមល ី បនទទួលចេមយ។ ី ី ី ព័ត៌មនែថមអំពីចេមយ ី េនះ សូមេមល ី ទំព័រ ##។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនេ្របងកត រសូ ី សហ៊ុល េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
18
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុនចបប់ Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញីកុ នងនមតំ
ងេ
២០០៨។ 19
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល ៃឆ
កបណិ ត ឆន កន់ Global Witness, ៃថងទី ៣១ ែខតុ ិ លប ិ គងេទ ឺ
ចន ិ រុង៉ កមពុ ជ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 20
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ PGS េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់្រកមហ៊ុន អំពេី រ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
21
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 22
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដមរដ្ឋម នី ម៉ុក ម៉េរត៉ េនកនុ ងែខតុ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
23
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ១-២។
48
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
24
UNDP, ‘Human Development Report 2007-2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទំព័រទី ២៥៩,
http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខសី 25
ធនគរពភពេ ិ
ក, ‘2008 World Development Indicators Database,’ ៃថងទី ១១ ែខេម
2008: Fighting Climate Change – Human Solidarity in a Divided World’, ទំព័រទី ២៥៩,
http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Indicator_tables.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខសី 26
27 28 29
IMF, ‘Cambodia: Selected Issues and Statistical Appendix’, ែខសី បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។
្រកម្របក ឹ អភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ គឺជ
ឆន ំ ២០០៨)។
ឆន ំ ២០០៨; UNDP, ‘Human Development Report 2007ឆន ំ ២០០៨)។
ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៥។
ថ ប័ន ែដលទទួលភរកចច ិ ស្រមប់ករគំ្រទ នង ិ អនុម័ត ចំេពះគេ្រមងអភវឌ ិ ន៍ េនកនុ ង្របេទសកមពុ ជ។
Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទី ៣០ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧,
http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); បទសមភសន៍
ជមួយបុគគលក ិ MIME, ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ
២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 30
្រពតប្រត ៃន ឹ ិ
ថ នេបសកកមមអចៃិ នយ៍កមពុ ជ ្របចំអងគករសហ្របជជតិ, ែខមន ី ឆន ំ ២០០៦,
http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/March06/Donors_give_Cambodia.pdf (បនេមល ៃន ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រពតប្រត ឹ ិ
ថន
េបសកកមមអចៃិ នយ៍កមពុ ជ ្របចំអងគករសហ្របជជតិ, ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.un.int/cambodia/Bulletin_Files/June07/Donors_pledged_aid.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
31
Chea Sieng Hong, ‘Mineral Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI
2.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
32
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៦,
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2006/myb3-2006-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 33
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ កញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 34
Global Witness research, ឆន ំ ២០០៨; John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ in U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ
២០០៧, http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Oxfam
America, ‘Large Scale Extractive Industry Scoping Study: Cambodia’, ៃថងទី ២២ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧។ 35
បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Prospectors and Developers Association of Canada, ‘Cambodia’s Mining Sector’, ៃថងទី ៣០ ែខ
ឧសភ ឆន ំ ២០០៧, http://www.pdac.ca/pdac/publications/na/070530-cambodia-mining-sector.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 36
37 38 39
ករេសុប ី អេងកតេន
មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៤ ែខេម
ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ ឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។ ិ
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; Coordinating Committee for Geoscience Programmes in East and
Southeast Asia, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_info.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Susan Postlewaite,
‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។ 40
ំ បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកជនញ ខងវស័ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment for the
Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤; បទសមភសន៍ជមួយសមជក ិ សភមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធក ី រ NGO មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
41
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 42
បទសមភសន៍ជមួយសមជក ិ ៃនសហគមន៍ទយកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Eric Watkins, ‘Cambodia’s first oil to be delayed, officials says’, Oil & Gas
Journal, ៤ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨; Reuters, ‘Cambodia’s first oil unlikely before 2010’, ៃថងទី ៤ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។
43
សំដីដក្រសង់ពីេសចក្ដែី ថងេទកន់្រកម្របក ឹ សទធ ិ ិមនុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ េ
កមពុ ជ េ
44
45
ក យ៉ង
ក យ, ៃថងទី ១២ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
យអនកតំ
ងពេសស ៃនអគគេលខធករ ិ ិ ស្រមប់សទធ ិ ម ិ នុស ្របចំ្របេទស
Evan Gottesman, ‘Cambodia after the Khmer Rouge: Inside the Politics of Nation Building’, ឆន ំ ២០០៣, ទំព័រ ទី ៤៥-៤៨។ ធនគរពភពេ ិ
ក, ‘Structural Adjustment Credit to Cambodia’, ឆន ំ ២០០០។
49
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
46 47
ឧទហរណ៍ សូមេមល ី េ ី របយករណ៍បេងកត ធនគរពភពេ ិ
យ Global Witness ែដលមនផ្ដល់ឲយេមល ី េនឯ www.globalwitness.org។
ក, ‘Cambodia – A Vision for Forestry Sector Development’, ឆន ំ ១៩៩៩, ទំព័រទី i; Asian Development Bank Sustainable Forest
Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ឆន ំ ២០០០, ទំព័រទី ២០។ 48
ឧទហរណ៍ សូមេមល ី េ ី របយករណ៍បេងកត
យ Global Witness ែដលមនផ្ដល់ឲយេមល ី េនឯ www.globalwitness.org; Asian Development Bank
Sustainable Forest Management Project, ‘Cambodian Forest Concession Review Report’, ែខេម 49
េដមប ៉ ្របេទសកមពុ ជ ី ្រី ជបដង ឹ បែនថមអំពរី េប បែដលធនធនេ្របង ឧសម័ន នង ិ ែររបស់
ខុសចបប់ េនឯ www.globalwitness.org។ 50 51 52
ឆន ំ ២០០០។
ច្រតវបនខជះខជយបន សូម
នរបយករណ៍កនងមក ស្ដីពក ី រកប់ៃ្រពេឈី
Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, របយករណ៍ស្ដីពីសមបទនៃ្រពេឈក ំ ០០០។ ី មពុ ជ, ឆន២ របយករណ៍ៃនអនកតំ
ងពេសស របស់អគគេលខធករ ិ ិ ស្រមប់សទធ ិ ម ិ នុស ្របចំ្របេទសកមពុ ជ េ
Human Rights Watch, ‘Phnom Penh’s Poor Face Evictions’, ៃថងទី ១ ែខសី
ក យ៉ស
ឆន ំ ២០០៦,
ក យ, ៃថងទី ២៩ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ៦។
http://www.hrw.org/english/docs/2006/08/02/cambod13889.htm (បនេមល ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ 53
ករយល័ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ ិ ិ សទធ ិ ម ិ នុស ៃនអងគករ UN, ‘Land concessions for economic purposes in Cambodia - A human
rights perspective’, ៃថងទី ១៤ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៤, ទំព័រទី ៣។
54
Adrian Levy នង ិ Cathy Scott-Clark, ‘Country for Sale’, The Guardian, ៃថងទី ២៦ ែខេម
ឆន ំ ២០០៨; NGO Forum Sectoral Paper on land issues,
http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CGPaper/SectoralPapers.htm#LAND%20ISSUES (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍ 55
េ
រព័ត៌មន, ឆន ំ ២០០៨។
Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៨; ករសែម្ដងេ យអនក យករណ៍ពេសស ៃនអងគករសហ្របជជតិ ិ
ក Rodolfo Stavenhagen ស្ដីពី ថ នភពសទធ ជមូល ្ឋ ន ៃនជនជតិេដម ី ភគតច ិ ិមនុស នង ិ េសរភព ី ិ ‘General considerations on the situation of human
rights and fundamental freedoms of indigenous peoples in Asia’, ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; ករយល័ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ ិ ិ សទធ ិ ិមនុស ៃនអងគករ UN, ‘Land Concessions for Economic Purposes in Cambodia, A Human Rights Perspective’, ៃថងទី ១៤ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៤។
56
Amnesty International, ‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ២; Licadho (របយករណ៍េផ ងៗ),
http://www.licadho.org/ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 57
Licadho, ‘Violent land eviction in Cambodia's tranquil beachside municipality’, ៃថងទី ៣ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៧,
http://www.licadho.org/articles/20070503/52/index.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); េសចក្ដីែថងអំពី ថ នភពៃន្រគ
រទំង
យ
ែដល្រតវបនេដញេចញពី្រកមមតភព ទី ៤ ្រកង្រពះសហនុ េ យអងគករBridges Across Borders Southeast Asia (BABSEA) េហយ ិ ី ី នង ិ Centre on Housing
Rights and Evictions (COHRE), ៃថងទី ១៨ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨, http://www.cohre.org/store/attachments/Cambodia%20-
%20COHRE%20and%20BAB%20Joint%20Statement%20on%20Sihanoukville%20(18%20May%202008).doc (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខ ធនូ ឆន ំ ២០០៨); Licadho, ‘Nine residents found guilty of assaulting Cambodian police during land eviction,’ ១០ ែខកកក 58
59 60 61
MIME,
ឆន ំ ២០០៧។
ជញប័ណែសងរុករកធនធនេផ ងៗ ឆន ំ ២០០៨។
Douglas Gillison, ‘NGOs call for a Moratorium on Mining Licences’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៥ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, រដ្ឋធមមនុញញៃន្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ឆន ំ ១៩៩៩។
Jane Mélanie, Marina Kim, Sam Hester, Peter Berry, Allison Ball នង ិ Karen Schneider, ‘Enhancing ASEAN Minerals Trade and Investment:
Cambodia’, ឆន ំ ២០០៥, ទំព័រទី ៣, http://www.aadcp-repsf.org/docs/04-009b-FinalCountryReport.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨); ឧទហរណ៍ សូមេមល ី Circular #001 on Suspension and Revocation of Mineral Resources (ៃថងទី ២៥ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៤) ; Circular #002
on Preventing Measures Against Anarchic Mineral Exploitation in Provinces / Municipalities in the Kingdom of Cambodia (ៃថងទី ២៥ ែខឧសភ ឆន ំ
ស្រមប់ធនធនែរ្រគប់ ៉ ្របេភទ (ៃថងទី ៣១ ែខមក ឆន ំ ២០០៥)។ ២០០៤) េហយ ិ ិ ី នង ិ អនុ្រកតយ ឹ េលខ ០៨ ស្ដីពីេគលករណ៍វនេយគ 62
ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ ‘ចបប់ស្ដព ិ ី ក ី រ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី
ជវកមម ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, ម្រ ី
ទី ១១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-
Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមីលេលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 63
បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប ឆន ំ ២០០៨; ្រកម្របក ឹ អភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
64
NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨;
http://www.cambodiainvestment.gov.kh/?q=ii_land (បនេមើលេលើកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 65
ម្រ
ៃនម្រ
ទី ៧ នង ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១៖ អនកែដលមនសទធ ី ិ ទី ២៥ ‘ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជវកមម ិ ិកន់កប់ ជធមម
ទី ៧ ៃនចបប់ស្ដីពីធនធនែរ ៉ ទល់ែតបនផស់បូ ្ដរសទធ ិ ិកន់កប់ េទជប័ណកមមសិទធិសន ិ (សំ ងេលីម្រ
សហគមន៍ជនជតិេដម ី ភគតច ិ ក៏មន ិ ប់បញចូ លកនុ ង 'កមមសទធ ិ ិដីធីឯកជន' ែដរ។
មន ិ បនចត់ទុកថ បំេពញលកខខណ
ទី ៣៩ ៃនចបប់ភូមបល ), េហយ ិ ី ប័ណកមមសទធ ិ ដ ិ ី
50
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
66
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម រដ្ឋម នី ស៊ុយ ែសម េនកនុ ងែខតុ
របយករណ៍េនះ ែដលទក់ទងនង ឹ េ 67
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតមួយេទេ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េឈមះេ
68
69
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ំ កជទវ ជ េខង េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
ំ កជទវ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ំ កជទវ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធករ ី ខងសទធ ិ ម ិ នុសយ ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយម នី MIME មួយរូប ឆន ំ ២០០៨។
NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive Industries Sector’, ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨; Amnesty International,
‘Rights Razed: Forced Evictions in Cambodia’, ៃថងទី ១១ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨។ 70 71 72 73
ម្រ
ម្រ
ទី ២០ 'ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី
ជវកមម ធនធនែរ,'៉ ឆន ំ ២០០១។ ី
ទី ១៦ ‘ចបប់សព ្ដី ក ី ចច ិ ករពរបរ ិ ថ ន នង ិ ករ្រគប់្រគងធនធនធមមជតិ ឆន ំ ១៩៩៦’។
Douglas Gillison, ‘NGOs to Meet Minister Over Protected Areas’, The Cambodia Daily Weekly Review, ៃថងទី ២-៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧។ ធនគរពភពេ ិ
ក, តំបន់ប
្ដ ញអុិនធណត ី រុះ នង ឺ ិ ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm
(បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
74
ប
ជរ ្ឋ ភបល ្របេទសកមពុ ជ, ម្រ ិ
ទី ៣, អនុ្រកឹតយស្ដីពីករេរ បចំ នង ិ ករ្រប្រពត ឹ េទរបស់្រកសួងបរ ិ ថ ន, ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ១៩៩៧; ធនគរពភពេ ិ
ក តំបន់
្ដ ញអុិនធណត ី រុះ នង ឺ ិ ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
១១ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
75 76
Douglas Gillison, ‘Conservation Areas Not Inviolable, Says Minister’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧ ទំព័រទី ១-២។
ទី ៤
ជរ ្ឋ ភប ិ លកមពុ ជ ‘Prakas (Declaration) on the Protection of Natural Areas – Ministry of Environment Declaration no. 1033’, ឆន ំ ១៩៩៤, ម្រ មមន ែរ ៉ េហយ ី ិ ឲយេធី ជវកមម ី នង ិ មន ិ ឲយេ្របីេ្រគ ងផទុ ះ េនកនុ ងតំបន់ធមមជតិករពរ,
http://sunsite.nus.edu.sg/apcel/dbase/cambodia/regs/cadnat.html#Top (បនេមល កមពុ ជ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ជរ ្ឋ ភបល ិ
‘Prakas on the Management and Suppression of Crimes against Natural Resources in the Prohibited Areas of Natural Resources Preservation – Ministry of Environment Declaration no. 258’ ឆន ំ ២០០៦។ 77
ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ, ‘ចបប់សី្ដពក ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral ី ិ ី រ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជវកមម
%20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 78
Erika Kinetz នង ិ Kay Kimsong, ‘More Companies Look to Mine Cambodia’s Wealth’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៦; Douglas
Gillison នង ិ Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦; Yun Samean, ‘Firms Get
Rights To Explore Protected Areas’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧។ 79
80
NGO Forum, ‘Forests, Plantations and Concessions’ អតថបទស្រមប់សននិសទ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ី CDCF, ែខវចឆ ធនគរពភពេ ិ
ក, ‘គេ្រមង្រគប់្រគងជីវៈចំរុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ’, http://www.bpamp.org.kh/index.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨); ្រពះ ជ
81
82 83 84
ច្រកកមពុ ជ ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់, ឆន ំ ២០០៨; ម្រ ម្រ
ទី ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
ទី ១១, ‘Kingdom of Cambodia Protected Area Law’, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយអនកេធីករ NGO េហយ ី នង ិ ម នី MoE មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ែខេម
ឆន ំ ២០០៨; NGO Forum, ‘Environmental and Social Impacts of Expansion of the Extractive
Industries Sector’, អតថបទស្រមប់សននិសទ ី CDCF, ទំព័រទី ៥។
85
ធនគរពភពេ ិ
ក, ‘គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ី រុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ’, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_protect.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថង
ធនគរពភពេ ិ
ក, គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ី រុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, Annual Project Progress Report 2004, ទំព័រទី ១១,
ទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
86
http://www.bpamp.org.kh/Download/Anual_Report/BPAMP%202004%20annual%20report.pdf (បនេមល ិ ិក ឆន ំ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១១ ែខវចឆ
២០០៨)។ 87
IUCN, ‘The IUCN Red List of Threatened Species’, ឆន ំ ២០០៨, http://www.iucnredlist.org/details/14519 (បនេមល ិ ក ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខវចឆ ិ
ឆន ំ ២០០៨)។ សូមេមល ី ផងែដរ៖ Conservation International, ‘Cambodia Profile’, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ១១,
http://www.conservation.org/explore/regions/asia-pacific/cambodia/Pages/overview.aspx (បនេមល ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខវចឆ 88
Ian Baird នង ិ Philip Dearden, ឆន ំ ២០០៣, 'Biodiversity, conservation and resource tenure regimes: A case study for Northeast Cambodia
Environmental Management', ទំព័រទី ៥៤១-៥៥០; 'Final Report, March 2000 – December 2006' ៃនគេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ី រុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, ទំព័រ ទី ៨។
51
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
89
Louis Lebel , Rajesh Daniel, នង ិ Nathan Badenoch, ‘State, commerce and commons: conservation with communities in upper tributary
watersheds’, USER Working Paper WP-2006-02, Unit for Social and Environmental Research, Chiang Mai University, ឆន ំ ២០០៦, ទំព័រទី ១-២៣។ 90
ធនគរពភពេ ិ
ក, គេ្រមង្រគប់្រគងជវៈចំ ី រុះ នង ិ តំបន់ករពរធមមជតិ, http://www.bpamp.org.kh/Main/bpamp_vnp.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 91
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily,
ៃថងទី ១៧ ែខសី
ឆន ំ ២០០៧; Douglas Gillison, ‘Cambodia Braces for Mining Invasion’, Asia Sentinel, ៃថងទី ២១ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧; Global Witness
បនសរេសរសំបុ្រតេទនយកទំងពរីរូប ៃន្រកមហ៊ុន ធនធនឥណូ សុីន េ
របស់ពួកេ ករអធបបយ ិ
ក Jeremy Snaith េហយ ី នង ិ េ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ពួកេ
របយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
92
93 94
ក David Evans េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំ
ក េហយនង ី ិ ្រកមហ៊ុន ធនធនឥណូ សុីន។ េនេពលេបះពុមព
Douglas Gillison, ‘World Bank Seeking Answers Over Dragon’s Tail’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៧ ែខសី
ឆន ំ ២០០៧។
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
សំបុ្រតពរី ដ្ឋម ន្រី កសួង MIME ឯកឧត្ដម ស៊ុយ ែសម េទរដ្ឋម នី MoE ឯកឧត្ដម ម៉ុក ម៉េរត៉ េដមប ី េី សនស ី ុំករអនុញញតឲយ្រកមហ៊ុន ឥណូ សុន ី បេងកីតជរំ មូំ ល ្ឋ ន េនកនុ ង
េខតរតនគរី ី នង ិ េខតសទង ឹ ែ្រតង ស្រមប់េគលបំណងែសងរុករកធនធន, ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។ 95
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ េនកនុ ងែខវចឆ របស់របស់្រកមហ៊ុន អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន ថមរតនៈ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 96
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៦; Chea Sieng Hong, ‘Mineral
Exploration and Mining Projects in Cambodia’, ឆន ំ ២០០៦, http://www.gmsbizforum.com/dmdocuments/MGS_MI2.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថង ទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 97 98
ករេសុប ី អេងកតេន
មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៥, ២០០៦ នង ិ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន
ហរណ ័ នហរ ័ េ្រគ ង្រប ី ណ
អធបបយ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ិ ឹ ្រកមហ៊ុន របយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
99
ទភ ី ន ក់ងរ
ប់ នង ិ ម៉សុីន ្របេទសជតិចន ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករ
ហរណ ័ នហរ ័ េ្រគ ង្រប ប់ នង េនេពលេបះពុមព ី ណ ិ ម៉សុន ី ្របេទសជតិចន។ ិ
រព័ត៌មនXinhua ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mine Exploration’, People’s Daily Online, ៃថងទី ២០ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៥,
http://english.people.com.cn/200503/20/eng20050320_177505.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 100 101 102 103
DFDL Mekong, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១២ ែខសី
្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ
ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ៣។
ជញប័ណែសងរុករក ស្រមប់្រកមហ៊ុន ថម រតនៈ ពី្រកសួងឧស ហកមម ែរ ៉ នង ិ ថមពល, ៃថងទី ៣ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
BBC Monitoring International Reports, ‘Cambodia, China to Cooperate on Iron Mining’, Xinhua, ៃថងទី ១៩ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៥។ ករេសុប ី អេងកតេន
មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៥, ២០០៦ នង ិ ២០០៨; Bill Bainbridge, ‘Another Island Resort Planned’, The Phnom
Penh Post, ៃថងទី ១៧ ែខកញញ ឆន ំ ២០០២; Ministry of Defence, ‘Directory of the High Command’,
http://www.mond.gov.kh/index/keypersonal.asp?kp=kphigh (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ Sept ឆន ំ ២០០៨)។ 104
105 106
បទសមភសន៍ជមួយបុគគលក ិ ករ ្ឋ នអណូ ្ដ ងែរមួ៉ យរូប, ឆន ំ ២០០៨។ Global Witness, ‘ែខ ្រស
យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៩៤។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ខននតក អំពេី រ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ិ ឺ ិ េនកនុ ងែខវចឆ ី ុំករអធបបយ ិ
ព័នធ ឬទក់ទងនង េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ឹ ខននតក។ ិ ឺ ិ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 107
Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទី ១៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨,
http://www.kenertec.co.kr/english/relations/whatsnew_read.asp?page=1&num= (បនេមល ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខវចឆ 108
109
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ
ង្រកមហ៊ុន, ឆន ំ ២០០៨។
ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ, ‘ចបប់សី្ដពក ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01-Mineral ី ិ ី រ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជវកមម
%20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 110 111
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ, ម្រ ិ
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ទី ២៧, ‘ចបប់សី្ដពីករ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី
ជវកមម ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១, http://www.gocambodia.com/laws/pdf/LAW-01ី
Mineral %20Resource %20Mgt-E.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 112
113
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយម នី MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។ បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
52
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
114
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន BHP ប៊ិលលតុ ិ ន េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង េដមប ី េមល ឹ ្រកមហ៊ុន េហយ ី បនទទួលចេមយ។ ី ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ ី េនះ សូមេមល ី ទំព័រ ##។ ស្រមប់សំេ
ចេមយ ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness 115 116
The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទី ២២ ែខឧសភ ឆនំ ២០០៧។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទឯកឧត្ដម លម ឹ គនេ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
117
មួយចបប់េពញេលញ ៃន
ម mail@globalwitness.org។
េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
The Cambodia Daily, ‘Gov’t gets $2.5 Million for Mine Exploration Contract’, ៃថងទី ២២ ែខឧសភ ឆនំ ២០០៧; បទសមភសន៍ជមួយសមជក ិ សភ ឆន ំ
២០០៨។ 118
119 120 121 122
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុន BHP ប៊ិលលតុ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ិ ន េទកន់ Global Witness, ៃថងទី ១៣ ែខវចឆ
្រកសួងេសដ្ឋកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន ិ ែមនពនធ រ មកពីសមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦។ Kenertec, ‘Kenertec takes over Rovieng iron mine in Cambodia’, ៃថងទី ១៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
John C Wu, ‘The Mineral Industry of Cambodia’ េនកនុ ង U.S. Geological Survey Minerals Yearbook, ឆន ំ ២០០៧,
http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/country/2007/myb3-2007-cb.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 123 124
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 125 126 127 128
130 131
ក ចយ េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ
ករសេងកតេន មកែនង, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 129
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ក គត គមេ ះ េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ឹ ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករ NGO, ឆន ំ ២០០៨។ ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនកេធីករខងសទធ ិ ម ិ នុស ឆន ំ ២០០៨; Suon Kanika, ‘Land Disputes in Kampong Thom’, ៃថងទី ២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨; Yun
Samean, ‘Casino Planned on Minority Land in Ratanakiri’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៨ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧; Kenneth Fernandes, ‘Cambodia
Eviction Monitor’, េលខ ១, ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.cohre.org/store/attachments/Eviction%20Monitor%20Jan-Dec%202006.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Pascal Khoy, ‘Vers de casinos dans le nord-est du pays’, La Lettre du Cambodge, ែខេម
ឆន ំ
២០០៧, http://ccfcambodge.org/lettre/LettreDuCambodge05.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); Kuch Naren, ‘Koh Tonsay
Families Say Relocation Will Ruin Them’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២ ែខសី 132
ឆន ំ ២០០៦។
James Welsh នង ិ Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The Cambodia Daily; ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយអនក
យករណ៍ព័ត៌មន ឆន ំ ២០០៨។
133
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន វ ី
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន វ ី
េលញ ៃនចេមយ ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness 134
កូមន ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
កូមន េដមប ី េមល ិ េហយ ី បនទទួលចេមយ។ ី ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពច ី េមយ ី េនះ សូមេមល ី ទំព័រទី ##។ ស្រមប់សំេ
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍
មួយចបប់េពញ
ម mail@globalwitness.org។
រព័ត៌មន ឆន ំ ២០០៨; ‘Viet Nam, Cambodia Sign Mineral Exploration Deal’, VNS, ៃថងទី ៣ ែខកកក
ឆន ំ ២០០៧
http://vietnamnews.vnagency.com.vn/showarticle.php?num=01ECO030707 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ េនៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ‘Vinacomin
to Explore Metal Ore in Cambodia’, Vietnamese Diplomatic Missions,
http://www.mofa.gov.vn/vnemb.be/vi/vnemb.vn/cn_vakv/ca_tbd/nr040824144816/ns070703034527/ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ េនៃថងទី ១៥ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨); Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនែរ ៉ មុំ ហគូដ
របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ក់ េនកនុ ងែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 135 136 137
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក យករណ៍
សំបុ្រតពី្រកមហ៊ុន វ ី
រព័ត៌មន, ឆន ំ ២០០៨។
កូមន ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ិ េទកន់ Global Witness, ៃថងទី ៥ ែខវចឆ
ំ ំ កជទវ ប៊ុន ៉ នី េនកនុ ងែខតុ ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ កជទវ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ ំ កជទវ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន បនទទួ ល ចេមយ េទ។ ិ ី
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
53
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
138
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
139
140 141 142
ក្រសី ជង ឹ សុភព េនកនុ ងែខតុ
ក្រសី អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
ក្រស។ ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
រូបភពពព ចន ិ ិ ី ័ត៌មនទូរទស ន៍េន្របេទសកមពុ ជ ឆន ំ ២០០៤ ទទួលយកេ យ Global Witness; បញជ ីអនកចូលរួមសននស ិ ទ ី កំពូលស្ដព ី ព ី ណជជ ិ កមម នង ិ ករវនេយគ ិ ៊ ន http://www.cabiforum.org/foreign.html។
កំណត់េហតុពីករ្របជុំរបស់្រកសួងកសកមម េនឯទីបញជករទូេទៃន RCAF ៃថងទី ៣ ែខកុមភៈ ឆន ំ ១៩៩៧។ ិ
ករសេងកតេន មកែនង ឆន ំ ២០០៣ ២០០៤ នង ិ ២០០៥; បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសក ឆន ំ ២០០៣ នង ិ ២០០៤។
Solana Pyne នង ិ Yun Samean, ‘Hun Sen says Global Witness lied in Report’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៧ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៤។ សេម្ដច ហ៊ុន
ែសន េហយ ី នង ិ ម នីជន់ខពស់មួយចំនួនេទ ត បនេធីករ យ្រប
143
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
រេ យសំដីជេ្រចន ី ដង ែដល្រតវបន យករណ៍យ៉ងសុះ
ករចុះបញជ ី្រកមហ៊ុន Wuzhishan LS Group Ltd. [្រកម វូជី
កន់ហ៊ុន វូជី
ន បីរូប គឺ េល វ េវ ៉ េ
យ អស់រយៈេពលប៉ុនមនឆនេំ ហយ។ ី
ន ចំកត់] របស់្រកសួងពណជជ ិ កមម ៃថងទី ២៤ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៤ (ឯក
រេនះ
ក់េឈមះអនក
េម៉ងឃន ំ ចុះ ី នង ិ សុី គង់្រទវី); កចច ិ ្រពមេ្រព ងផ្ដល់សមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ ទំហំ ១៧៦.០៦៥ ហ.ត. េនកនុ ងេខតកំពង់ឆនង
ហតថេលខេ យរដ្ឋម នី MAFF ឯកឧត្ដម ឈ សុង ៃថងទី ៨ ែខមក ឆន ំ ២០០០; កចច ិ ្រពមេ្រព ងផ្ដល់សមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ ទំហំ ១៣៨.៩៦៣ ហ.ត. េនកនុ ងេខត េពធ
ត់ ចុះហតថេលខេ យរដ្ឋម នី MAFF ឯកឧត្ដម ឈ សុង ៃថងទី ៨ ែខមក ឆន ំ ២០០០; ប័ណព័ត៌មនMAFF ស្ដព ី ីសមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ េខតមណលគរី ី
១០.០០០ ហក រ របស់ វូជី ិ
ន http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/mdwuzhis.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
័ ) នង ំ ) ចុះហតថេលខេ យរដ្ឋម នី ៃន កចច ិ ្រពមេ្រព ងស្រមប់សមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ ចំនួនពរី ទំហំ ៧០.០០០ ហ.ត. (បនទយមនជយ ិ ២៣០.០០០ ហ.ត. (បត់ដបង
គណៈរដ្ឋម នី គឺឯកឧត្ដម ស៊ុ ម៉នត នង ិ នង ិ េន កណុន ទី្រកងភនំេពញ ៃថងទី ៨ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ១៩៩៨; ក្រមងទនន ិ ន័យ GIS របស់្រកសួងេរ បចំែដនដី នគរូបនយកមម ី ិ
័ នង ំ សំណង់ ែដលបងញសមបទនដីេសដ្ឋកចច ឆន ំ ២០០៤; DFDL, ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ិ ទំងពរី េនកនុ ងេខតបនទយមនជយ ិ បត់ដបង
២០០៦; Kay Kimsong, ‘High Hopes for New Economic Zone in S'ville’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៣០ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៦; ទំនក់ទំនងផទល់ ជមួយ
បុគគលក ិ ៃន UNOHCHR ឆន ំ ២០០៧; World Rainforest Movement, The Death of the Forest – A Report on Wuzhishan’s and Green Rich’s Tree Plantation Activities in Cambodia, WRM Series on Tree Plantations េលខ ៤ ឆន ំ ២០០៦ ទំព័រទី ២១។
144
Global Witness បនគណនថ ្រកមហ៊ុន ភពមុ ំ ដីសរុបរបស់្របេទស ី ិច កន់កប់ដី ១.៣៣៣.៩៣១ ហ.ត. ជសមបទនៃ្រពេឈ ី នង ិ សមបទនដីេសដ្ឋកិចច។ ទំហៃផទ
កមពុ ជ គឺ ១៨.១០៤.០០០ ហ.ត.។ 145 146
្រកសួងពណជជ ិ កមម ឯក ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ ិ
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនស្រមប់្រកមហ៊ុន ជ
ថមពល សុណ ី ី ូ នង ិ េប៉្រត កំជន។
ជញប័ណែសងរុករកធនធន េលខ ៧២៧ ៃថងទី ៨ ែខសី
ឆន ំ ២០០៨; លខត ិ ិ បញជក់កមមសទធ ិ ្រិ កមហ៊ុនរបស់្រកសួងពណជជ ិ កមម េលខ
២៣១៥/០៥E ស្រមប់ ចុង សុីន ៃថងទី ២៤ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៥; លខត ិ ិ បញជក់កមមសទធ ិ ិ្រកមហ៊ុនរបស់្រកសួងពណជជ ិ កមម េលខ ២៣៥៦/០៥E ស្រមប់ហុងហ៊ូ-្រទី ភព ៃថងទី ២០ ែខេម
147
ឆន ំ ២០០៥។
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់ ឆន ំ ២០០៨; James Welsh នង ិ Prak Chan Thul, ‘Lakeside Owners in Dark Over Development Plans’, The
Cambodia Daily។
148
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
149
150
កអភបល ្រកងភនំេពញ េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ិ ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
ករ្របកសព័ត៌មនរបស់អងគករ Amnesty International, ‘Cambodia: Lake Filling Must Not Lead to Forced Evictions’, ៃថងទី ២៧ ែខសី
ឆន ំ ២០០៨។
ករយល័ យ្របចំ្របេទសកមពុ ជ របស់គណៈកមមធករ ិ ិ សទធ ិ ម ិ នុស ៃនអងគករសហ្របជជតិ, ‘Economic Land Concessions: A Human Rights Perspective’,
ឆន ំ ២០០៧។
151
152
Chhay Channyda, ‘Lake residents want justice’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៨ ែខសី
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករខងសទធ ិ ិមនុស ឆន ំ ២០០៨ ; Save Boeung Kak Lake Coalition, http://saveboeungkak.wordpress.com (បនេមល ី
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
153
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនែរ ៉
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនែរ ៉ 154
វេធន ី េនកនុ ងែខតុ
156 157 158
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
វេធន ី ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
បទសមភសន៍ជមួយអនក្រសកមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; Douglas Gillison នង ិ Thet Sambath, ‘ Global Witness: Gov’t Contradicting Itself,’ The Cambodia
Daily, ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦; Kingdom of Cambodia, ម្រ
155
ឆន ំ ២០០៨។
ទី ១១, ‘Protected Area Law’, ែខមក ឆន ំ ២០០៨។
Douglas Gillison នង ិ Thet Sambath, ‘NGO: Ministry to Probe Sanctuary Confrontation’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ២៧ ែខសី
ឆន ំ ២០០៨។
្របភពដែដល។
បទសមភសន៍ជមួយទ
ន RCAF េនឯករ ្ឋ ន្រកមហ៊ុនែរ ៉
វេធន ី , ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយអនកយម RCAF, ឆន ំ ២០០៨; Mineral Information Institute, ‘Antimony’, http://www.mii.org/Minerals/photoant.html (បនេមល ី
េលក ិ ិក ឆន ំ ២០០៨)។ ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២០ ែខវចឆ
159
កចច ិ ករេន
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
54
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
160 161
កចច ិ ករេន
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 162
163
កចច ិ ករេន
កវេរសនយ៍ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី Aoch Chany េនកនុ ងែខវចឆ ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ជយ៉ ី ូ សុីមកូ នង ិ វី
កូមន ិ េនកនុ ងែខតុ
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ី ូ សុីមកូ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witnesss បនទទួលចេមយ ឹ ្រកមហ៊ុន ជយ៉ ី មកព្រី កមហ៊ុន វី
164
កូមន។ េដមប ី េមល ិ ី ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ ី េនះ សូមេមល ី ទំព័រទី ##។
Geosimco, ‘About Us’, http://geosimco.vn/default.asp?langID=1&CatID=3&itemID=117&objCode=&npage= (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥
ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 165 166 167
Douglas Gillison នង ិ Kuch Naren, ‘VN Co Takes 70 Per cent in Sanctuary Mining’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១ ែខសី
ករេសុប ី អេងកតេន
មកែនង របស់ Global Witness , ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
Col. DJ Mead (Ret.), ‘Reforming the Royal Cambodian Armed Forces: Leadership is the Key’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៣០ ែខមក – ៃថងទី
១២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៤; AFP, ‘Cambodia Pushes Ahead with Military Conscription Plans,’ ៃថងទី១៩ ែខកកក
Cut’, ឆន ំ ២០០៤។ 168
169 170
Global Witness, ‘Taking a Cut’, ឆន ំ ២០០៤; Global Witness, ‘ែខ ្រស ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយេ
172
174 175
177 178 179
ន់្រឌ មកដន់ ិ
ករសេងកតរបស់្រកមហ៊ុន Global Witness េន ក់េផញីេទតុ
181 182
ក្រមងឯក
ករេខតេពធ
ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន
184 185
ក់េផញីេទតុ
187 188 189
ករេខតេពធ
ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ក
្រទី េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។ កចច ិ ករេន
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
្រកសួងពណជជ ិ កមម ឯក
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនស្រមប់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation, ឆន ំ ២០០៦; ខតប័ ិ ណរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation
ក្រមងឯក
ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន
្របភពដែដល។
ក់េផញីេទតុ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ ក្រមងឯក
ករេខតេពធ ក ៊ ង សុខ
ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។ យ េនកនុ ងែខវចឆ របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ររបស់្រកសួងងបរ ិ ថ ន
ក់េផញីេទតុ
ករេខតេពធ
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់បីរូប, ឆន ំ ២០០៨។ Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ក ជង របស់េ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី គមងួ ី ស ឹ ន េនកនុ ងែខវចឆ ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness, ‘ែខ ្រស
ំ កទី II នង យអនកលួចជតិ,’ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧, ជពូ ិ III។
Yun Samean នង ិ Douglas Gillison, ‘Gov’t seeks to clear name with Global Witness probe’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៤ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧;
អេងកតអំពីករសននិ ្ឋ ន េនកនុ ងរបយករណ៍ ែខ ្រស 191
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ត់, ៃថងទី៧ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកេធីករ NGO មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតេទសេម្ដចអគគនយរដ្ឋម នី ហ៊ុន ែសន េនកនុ ងែខតុ 190
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 186
ររបស់្រកសួងង
ត់, ៃថងទី ៧ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 183
កលវទយល័ យរដ្ឋតក ិ ិ ស់ េនទ្រី កងអសទន ិ , ែខកញញ ឆន ំ
មទក ី ែនង, ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ក្រមងឯក
ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៨។ 180
យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧។
ល់ដ៍, មជឈមណលធនធនរុកខជត,ិ
ខតប័ ិ ណផ យរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 176
កបណិ ត េច
ខតប័ ិ ណរបស់្រកមហ៊ុន Float Asia Friendly Mation ែដលយកបនេនកនុ ងែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៨។
បរ ិ ថ ន 173
ឆន ំ ២០០៦; Global Witness, ‘Taking a
ំ កទី IV; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។ យ អនកលួចជតិ’, ឆន ំ ២០០៧, ជពូ
Global Witness, ‘ែខ ្រស
២០០៤។ 171
ឆន ំ ២០០៨។
ឆន ំ ២០០៨ េដមប បនចត់វធនករណ ៍ េដមប ិ ី ស ី េី សុប ី ួរថ េតីរ ្ឋ ភបល ិ ី
យអនកលួចជត។ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ ិ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន
Yun Samean, ‘Timber Company Owner Denies Illegal Logging,’ The Cambodia Daily, ៃថងទី ៩ ែខតុ
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ែខតុ
ឆន ំ ២០០៧។
ឆន ំ ២០០៨។
55
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
192 193
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយ្របភពសមងត់មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។ កចច ិ ករេន
ំ មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកជនញ ខងវស័ ិ យដក ឹ ជញជូ ន
មកប៉ល់, ឆន ំ ២០០៨; Global Witness
បនសរេសរសំបុ្រតេទ្របធនៃន ជញធរ គរ នង ្របេទសសងបុ ិ សំណង់ េហយ ី នង ិ ្របធនៃន្រកសួងអភវឌ ិ ន៍ជតិ ៃនរ ្ឋ ភបល ិ ិ រ ី េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំ
ករអធបបយ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង សងបុ ិ ឹ រ ្ឋ ភបល ិ ិ រ។ី Global Witness បនទទួលចេមយ ី មកពី្របធន ់ ស្រមប់ព័ត៌មនបែនថមអំពីអីែដលបនសរេសរេនកនុ ងសំបុ្រតេនះ សូមេមល សំណង។ ី ទំព័រទី##។
194
195
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកតំ
ជញធរ
គរ នង ិ
ង្រកមហ៊ុនមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ េនកនុ ងែខវចឆ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 196
197
កចច ិ ករេន
មទក ី ែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន សុីម៉ងត៍ ឧត្ដម េនកនុ ងែខវចឆ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ិ ិក ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន សុម ី ៉ងត៍ ឧត្ដម។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 198
199 200
បទសមភសន៍ជមួយ្របភពសមងត់ពរីរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ករសេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
ករសេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨; សុីម៉ងត៍ ស-អរុណ [Saroon Concrete] ្រតវបន្របកបអក រខុសៗ គន េនកនុ ងទីរម ួ ្រកងេកះកុង នង ិ ិ តំបន់ជុំវញ
មនរួមទំង Sor Aroon Concrete នង ិ S-Aroon Concrete Part Ltd។
201
202 203 204
បទសមភសន៍ជមួយអនកតំ កចច ិ ករេន
ង្រកមហ៊ុន, ឆន ំ ២០០៨។
មទក ី ែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយកមមករខ ច់, ឆន ំ ២០០៨។
រ ្ឋ ភបល សងបុ ិ ិ រ,ី Yearbook of Statistics, ឆន ំ ២០០៨, ទំព័រទី ១៧, http://www.singstat.gov.sg/pubn/reference/yos/statsT-prices.pdf (បនេមល ី េលក ី
ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 205
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្របធនៃនគណៈមជឈម ិ េយធ ៃនកងទ័ពរ ំេ
ះ្របជជន ៃន
ធរណរដ្ឋ្របជជនចន ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨
េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ ឹ កងេយធ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួល ចេមយ ី េទ។
206
207
ករេសុប ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
សថិតិរបស់រ ្ឋ ភបល សងបុ ិ ិ រ,ី http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/people/hist/popn.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
Reuters, ‘Singapore finds it hard to survive without sand’, ៃថងទី ១៤ ែខេម 208
209
ឆន ំ ២០០៥។
United Nations Commodity Trade Statistics Division, ឆន ំ ២០០៧, http://comtrade.un.org (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ Singapore Ministry of National Development/Building Construction Authority Media Release, ‘Indonesian Sand Export Ban is Unlikely to Slow
Construction in Singapore’, ៃថងទី ២៤ ែខមក ឆន ំ ២០០៧, http://www.bca.gov.sg/newsroom/others/pr240107.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦
ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 210
BBC News, ‘Indonesia Bans Sand to Singapore’, ៃថងទី ១២ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧, http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/6353633.stm (បនេមល ី េលក ី
ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 211
WALHI, ‘The Sand’s Dredged, the Country’s in the Dirt’, ៃថងទី ២៧ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧,
http://www.eng.walhi.or.id/kampanye/tambang/galianc/070327_sand_mining_cu/ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 212
Ian M. Dutton, ‘If Only Fish Could Vote…’, េនកនុ ង Budy P. Resosudasmo, អនកេរ បចំេបះពុមព, ‘The Politics and Economics of Indonesia’s Natural
Resources’, ឆន ំ ២០០៥។ 213 214
រ ្ឋ ភបល ្របេទសសងបុ ិ ិ រ ី សំបុ្រតព្រី បធន
ជញធរ
គរ នង ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ិ សំណង់ េទ Global Witness, ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ
សមបទនដីេសដ្ឋកចច ិ ៖ MAFF, េសចក្ដីសេងខបស្ដីពី Koh Kong Plantation Company Ltd [្រកមហ៊ុន ចមករេកះកុង ចំកត់],
http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kkplantation.html (បនេមល ី ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); MAFF, េសចក្ដីសេងខបស្ដីពី Koh Kong Sugar Company
Ltd [្រកមហ៊ុនសករ េកះកុង], http://www.maff.gov.kh/elc/comprofiles/kksugar.html (បនេមល ី ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Licadho, ‘Cambodian military
police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទី ៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧,
http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Kang Kallyan, ‘Des familles de Koh Kong
manifestent’, Cambodge Soir, ៃថងទី ៨ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧។
លខត ិ មួយរូប ៃនសហគមន៍ពណជជ ី ស ិ កមម ិ ិ អនុញញត េដមប ី ង់ នង ិ ្របតបត ិ ិកសុីណូ៖ ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយម នីមួយរូប, ឆន ំ ២០០៧; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយសមជក របស់្របេទសកមពុ ជ; Agence France Presse, ‘Cambodia maps out plan to lure tourists to Khmer Rouge sites,’ ៃថងទី ១៣ ែខេម
http://www.fourelephants.com/travel.php?sid=286; តំបន់ប
, ឆន ំ ២០០៥
្ដ ញអុន ិ ធណត ឺ ិ Phnom Penh Hotel, http://www.phnompenhhotel.com/recreation.php;
56
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់ក្ដប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
តំបន់ប
្ដ ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ Koh Kong International Resort Club, http://www.kohkonginter.com;
លខត ី ្រី បតបត ិ ិ អនុញញត េដមប ិ ិកំពង់ែផមួយ៖ សេម្ដច ហ៊ុន ែសន, ‘Inaugurating a Zoo in Koh Kong Province’, Cambodia New Vision, េលខ60, ែខមក ឆន ំ ២០០៣,
http://209.85.135.104/search?q=cache:X5MqLtCiV_MJ:www.cnv.org.kh/cnv_html_pdf/cnv_60.pdf+ly+yong+phat&hl=en&gl=uk&ct=clnk&cd=10; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក្រ
វ្រជវមួយរូប, ឆន ំ ២០០៦ នង ិ ២០០៧។
កចច ិ នូវផវូថនល់៖ DFDL ‘Weekly Law Update’, ៃថងទី ១៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៣, ី ស ិ ្រពមេ្រព ងេដមប ី ង់/ជួសជុលេឡង ី វញ
http://66.102.9.104/search?q=cache:1uy_LFIJ9QIJ:www.dfdl.com.kh/pdf/03Feb18eml_weely_law_update.pdf+ports+cambodia+Ly+Yong+Phat& hl=en&ct=clnk&cd=8&gl=uk; ់ កចច ី សង ិ ្រពមេ្រព ង េដមប ី
ព ន៖ Ek Madra (Reuters), ‘Cambodia's 'Wild West' poised on a bridge between two eras,’ The Philadelphia Inquirer, ៃថងទី
១៦ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០២; សេម្ដច ហ៊ុន ែសន ‘Address to the inauguration of Spien Koh Kong over the Koh Pao Canal in Koh Kong Province’, ៃថងទី ៤
ែខេម
ឆន ំ ២០០២, www.cnv.org.kh/2002_releases/040402_kohkong_bridge_bot.htm;
កចច ី ផ ិ ន៖ ី ិ ្រពមេ្រព ងេដមប ី លត ិ /ែចកថមពលអគគស
ជញធរអគគស ិ នីកមពុ ជ, ‘Generation Licence for providing electric power generation service at Phnom
Penh, ៃថងទី ៣១ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៦, http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/generation/LD_CEP %20_08-6-06__en.pdf;
ជញធរអគគិសនីកមពុ ជ,
‘Distribution licence for providing electric power distribution service at provincial town of Koh Kong and Osmarch town, Khum Osmarch, Samrong District, Oddor Meanchey Province – Duty Free Shop Co. Ltd.’, ៃថងទី ២២ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០២,
http://www.eac.gov.kh/pdf/licences/distribute/dutyfreeshop_eng.pdf;
ជញធរអគគិសនីកមពុ ជ, របយករណ៍វស័ ិ យអគគិសនី ៃន្រពះ ជ
ឆន ំ ២០០៤, http://www.eac.gov.kh/pdf/report/Annual %20Report %202003_Eg.pdf
២០០៣, ែខតុ
ច្រកកមពុ ជ ឆន ំ
http://www.eac.gov.kh/khmer/pdf/report/Annual%20Report%202003_kH.pdf; សមជក ិ ្រកម្របក ឹ កកបទ្រកហមកមពុ ជ៖ កកបទ្រកហមកមពុ ជ ‘CRC has a new governing board and a new Secretary General’, ែខសី
ឆន ំ ២០០៦,
http://www.redcross.org.kh/khmer/event2006_4thGA.asp។
215
Licadho, ‘Cambodian military police mobilised to protect land concession of ruling party Senator’, ៃថងទី ៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧,
http://www.licadho.org/articles/20070208/51/index.html; Asian Human Rights Commission Hong Kong, Urgent appeal, ‘Two villagers shot and several injured during the illegal forced eviction in Koh Kong’, http://www.ahrchk.net/ua/mainfile.php/2006/1998/ (ទំងអស់ បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 216
217 218 219
កចច ិ ករេន
មទីកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
្របភពដែដល។
បទសមភសន៍ជមួយកមមករខ ច់, ឆន ំ ២០០៨។ MIME,
ជញប័ណស្រមប់អណូ ្ដ ងែរេបក ៉ ី នង ិ ករ ្ឋ ន យថម ស្រមប់្រកមហ៊ុន LYP ្រគប ចំកត់, ៃថងទី ១៥ ែខសី
MIME មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។ 220
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន
ជវកមម ែរ ៉ ផកយ្របំបី េនកនុ ងែខតុ ី
ឆន ំ ២០០៨; ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយម នី
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនែរ ៉ ផកយ្របំប។ ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
221
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
222
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ធនធន អលេរ ៉ េនកនុ ងែខតុ ិ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ។៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ឹ ្រកមហ៊ុន ធនធន អលេរ ិ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
223
្រកសួងពណជជ ិ កមម, ករចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនធតុែរ ៉ អងគករ វត ចំកត់, ៃថងទី ២៦ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៦; ្រកសួងពណជជ ិ កមម, ករចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ែរ ៉ ផកយ្របំ ចំកត់;
ជរ ្ឋ ភបល កមពុ ជ, ជ្រកតយ ិ ឹ ចត់
ៃថងទី ១៩ ែខសី
224
តំបន់ប
ង ំ េ
ក ចម បូរ ី ជទី្របក ឹ របស់សេម្ដច េហង សំរន ិ , ៃថងទី ១០ ែខេម
ឆន ំ ២០០៧; ្រកមហ៊ុនអលេរ ,៉ ឯក ិ
ឆន ំ ២០០៨, http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ
រ
ក់េផញីនង ឹ SEC,
ឆន ំ ២០០៨)។
្ដ ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន ធតុែរ ៉ អងគរវត,
http://216.239.59.104/search?q=cache:qZQ593vC6XUJ:www.angkormineral.com/industries.php+angkor+minerals+overview&hl=en&ct=clnk&cd =2&gl=uk (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៨); ្រកមហ៊ុនអលេរ ,៉ ឯក ិ
រ
ក់េផញន ី ង ឹ SEC, ៃថងទី ១៩ ែខសី
http://www.elraymining.com/documents/filings.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៨ ែខតុ 225
តំបន់ប
២០០៨)។
226
ឆន ំ ២០០៨,
ឆន ំ ២០០៨)។
្ដ ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន Eight Star Mining, http://eightstarmining.com/index.php (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខតុ
ឆន ំ
្របភពដែដល។
57
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
227 228 229 230 231 232 233
ម្រ ម្រ ម្រ ម្រ ម្រ
ទី ២ េទ ៩, ចបប់េ្របងកត, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។
ទី ៤៣.១, ចបប់េ្របងកត, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ ទី ៣, ជ្រកតយ ី ឹ សីពីករបេងកត ទី ១, ជ្រកតយ ី ឹ សីពីករបេងកត
ទី ៣, ជ្រកតយ ី ឹ សី ពក ី របេងកត
្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ម្រ
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
ជញធរេ្របងកតជតិកមពុ ជ, ជស/រតក ០១៩៨/០២០, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ១៩៩៨។
ទី ៥១, ‘រដធមមនុញញ ៃន្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ’, ឆន ំ ១៩៩៩។
ឧទហរណ៍ សូមេមល ជ្រកត ី ិ នស/រកម/០៦០៧/០១៦ សីពីករ្របកសឲយេ្របីចបប់សីពីករ្រគប់្រគងធនធនទក ឹ , ៃថងទី ២៩ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧;
្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ‘Law on the Bar’, http://www.cdpcambodia.org/bar_law.asp (បនេមល ច្រក ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រពះ ជ ធនធនែរ’,៉ ឆន ំ ២០០១; ម្រ ទី ៣, ‘ចបប់សីពីករេរ បចំទក នង កមពុ ជ, ‘ចបប់សព ី ឹ ដី នគរូបនយកមម ី ិ សំណង់’, ៃថងទី ២៤ ែខឧសភ ី ីករ្រគប់្រគងនង ិ ករេធី ជវកមម
១៩៩៤។ 234
235 236 237
ំ បទសមភសន៍ជមួយអនកជនញ ចបប់, ឆន ំ ២០០៨។
ំ ករសនទនរបស់ Global Witness ជមួយអនកជនញ ចបប់, ឆន ំ ២០០៨។
្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ម្រ
ទី 5 A, ‘Decision on the Amendment of the Chapter 2 of the Petroleum Regulations 1991’។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទសេមច្រកម្រពះ នេ តម រណឫទធិ េនកនុ ងែខវចឆ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍ ិ ក ី ស ិ ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ុំករអធបបយ ិ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ សេមច្រកម្រពះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
238
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទឯកឧតម សុខ
េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ
239
240
ម្រ
ន េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករអធបប ិ យរបស់េ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ទី 5 B, ‘Decision on the amendment of the petroleum Regulations 1991 of the Kingdom of Cambodia, No.25’, ៃថងទី ១៩ ែខមន ី ឆន ំ ១៩៩៩។
Bertil Lintner, ‘One Big Happy Family in Cambodia’, Asia Times, ៃថងទី ២០ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧,
http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/IC20Ae03.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៣ ែខសី
241
242
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍
ឆន ំ ២០០៨)។
Asian Development Bank Sustainable Forest Management Project, Cambodian Forest Concession Review Report, ឆន ំ ២០០០។ Dr. Milton Osborne, ‘Stalemate Suits Hun Sen’, ែខេម
ឆន ំ ២០០៤, http://www.aseanfocus.com/asiananalysis/article.cfm?articleID=725 (បន
េមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 243
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; World Investment News & Far Eastern Review, ‘Interview with Sok An’, ៃថងទី ១៦ ែខមន ី
ឆន ំ ២០០៣, http://www.winne.com/asia/cambodia/2004/vi11.php (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប ្រកមហ៊ុន,
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ របស់
http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?opendo cument (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
244
បទសមភសន៍ ជមួយឯកឧតម សុខ
ន, េនកនុង
ថ នទូ តកមពុជ (UK), Trade Promotion Today, ឆនំ ២០០៧ េលខ ១,
http://www.cambodianembassy.org.uk/index.php?menu=18&link=1&slink=1&year=2007 (បនេមល ៃថងទី ៥ ែខមក 245 246
ឆនំ ២០០៩)។
្របភពដែដល។ ‘Opening Remarks by His Excellency Veng Sereyvuth Senior Minister, Minister of Tourism During the General Conference of 1998-2002’, ៃថងទី
៧ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៣, http://www.mot.gov.kh/speech/may_07_veng_speech.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខមក ឆន ំ ២០០៩);
ជញធរជតិ
ទទួលបនទុ កកចច ិ គមនគមន៍ ព័ត៌មនវទយ ិ , History of H.E. Sok An, http://www.nida.gov.kh/History/H.E.Sok %20An.html (បនេមល ិ ករអភវឌ ិ ន៍បេចចកវទយ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
247
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ ៃន Cambodian Government Council of Administrative Reform website, http://www.car.gov.kh/default_en.asp (បនេមល ី
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៣ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); អុីេម៉លមកពី World Organisation of the Scout Movement េទកន់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។ 248 ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, ‘Kingdom of Cambodia: Institutional Strengthening of the Cambodian National Petroleum Authority’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០០,
ទំព័រទី ៤, http://www.adb.org/Documents/TARs/CAM/40079-CAM-TAR.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនក
ករទូតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
249 ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកករទូតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។ 250 NORAD, ‘Oil for Development Annual Report 2007-2008’, http://www.npd.no/NR/rdonlyres/F3C2FB10-E608-4F18-B0D99C6CD552488B/16857/Cambodia1.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨), ទំព័រទី ៥២។ 251
252
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
253
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; ្រពះ ជ
Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។
254
255 256 257
ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤; The Bridge Group, ‘Training Needs
បទសមភសន៍ជមួយម នី CNPA មួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។ ្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement', ឆន ំ ២០០៤។
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។ តំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន Petronas, ‘Cambodia’,
http://www.petronas.com.my/intranet/ascope/ascope.nsf/828d93c5dee3de59482568a3001a276a/bd7519c4ff2efb8948256a1d00307927?OpenDo cument (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
258
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 259
260 261 262 263
265 266 267 268 269 270 271 272 273 274
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។ បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
្របភពដែដល។
្របភពដែដល។ Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 264
ក ែមន ែដន េនកនុ ងែខតុ
ក ហូ វច្រត ិ ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមីយេទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។ បទសមភសន៍ជមួយម នីខះ, ឆន ំ ២០០៨។
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤។ បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
The Bridge Group, ‘Training Needs Assessment of the CNPA’, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, ទំព័រទី ១៤ នង ិ ២៣។ ្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
បទសមភសន៍ជមួយម នីវស័ ិ យឧស ហកមមមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
្របភពដែដល។
្របភពដែដល។ ្របភពដែដល។ ករសែមងេ យ លម ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ
យេ
កែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf; Petroleum Regulations, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 275
ករសែមងេ យេ
ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Chevron, ‘Chevron
Texaco Finds Oil in Four Wells Drilled in Cambodia’s Block A’, ៃថងទី ១២ ែខមក ឆន ំ ២០០៥,
http://investor.chevron.com/phoenix.zhtml?c=130102&p=irol-newsArticle&ID=662300&highlight= (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 276
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ CCOP, ករសែមងេ យ លម ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ
យេ
កែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Petroleum
Regulations, ៃថងទី ២៨ ែខកញញ ១៩៩១។ 277 278 279 280 281 282
Douglas Gillison, ‘Government Urges Calm on Oil Deposits’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ១៣ ែខវចឆ ិ ក ិ ឆន ំ ២០០៧។
បទសមភសន៍ជមួយម នី, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍ជមួយសមជក ិ សភមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨; សំបុ្រតពី UNDP េទកន់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។ ទំនក់ទំនងៃផទកុ នង, Global Witness, ឆន ំ ២០០៧; បញជ ីអនកចូលរួម ស្រមប់សននិសទ ី EITI ទី្រកងអូសូ , ែខតុ
ឆន ំ ២០០៦។
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។ អគគនយកៃន CNPA, េ
២០០៧,
ក ែត ដួង
, ករសែមង, ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទី ២២-២៣ ែខកុមភៈ, ឆន ំ
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
Susan Postlewaite, ‘Big fish, small fish, oily fish…or gas?’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ៤ ែខេម
ឆន ំ ២០០៨; បទសមភសន៍ជមួយអនកករទូតមួយរូប,
ឆន ំ ២០០៨។ 283 284
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨។ តំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ របស់ CCOP, ករសែមងេ យ លម ឹ វ ថ , ‘Update on Petroleum Activities in Cambodia,’ ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/PPM/document/CAWS6/CAWS6DOC04_vatha.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ករសែមងេ
យេ
ក ែមន
ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Susan Postlewaite,
‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។ 285
Chevron, ‘Thailand Fact Sheet’, http://www.chevron.com/Documents/Pdf/ThailandFactSheet.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 286
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន Moeco េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន Moeco។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
287
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ GS កល់តិច េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ទក់ទងនង េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ឹ ្រកមហ៊ុន GS កល់តច។ ិ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។ 288
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; តំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ
របស់្រកមហ៊ុន Moeco, http://www.moeco.co.jp/english/project/cambodia.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប
ញ
អុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន GS កល់តច ិ , http://www.gscaltex.com/Domain/gs_Exploration.asp (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 289
ករ្របកស
រព័ត៌មនេ យ្រកមហ៊ុន េសវរន់៉ , ‘Chevron Signs Joint Study Agreement with the Kingdom of Cambodia’, ៃថងទី ៦ ែខកកក
ឆន ំ ២០០៦,
http://www.chevron.com/news/press/Release/?id=2006-07-06 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
290 291 292 293
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; ្រពះ ជ
ម្រ
ទី ២៧, ្រពះ ជ
ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
ច្រកកមពុ ជ, ‘Petroleum Agreement’, ឆន ំ ២០០៤។
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនកករទូតមួយរូប, ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨។ Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទ្រកមហ៊ុន PTTEP េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន PTTEP។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
294
Global Witness បនសរេសរសំបុ្រតពរីចបប់ េទ្រកមហ៊ុន SPC េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន SPC។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
295
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល ឃូព័រ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនថមពល ឃូព័រ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
296
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; Global Witness
communications with Cooper Energy, ឆន ំ ២០០៨; Nagacorp Annual Report, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ២៣; តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន SPC;
http://www.spc.com.sg/investorcentre/press_details.asp?id=1419 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
297
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន SPC, http://www.spc.com.sg/ourbusiness/exploration_production.asp (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ
ឆន ំ ២០០៨); តំបន់ប
៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
298
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់្រកមហ៊ុន PTTEP, http://www.pttep.com/en/ourBusiness_EAndPprojects.aspx (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨)។ 299
300
ំ សេ សំបុ្រតពី Richards Butler Reed Smith ែដលបនេផញីជនួ
កបណិ ត ឆន ិ លប ិ គង ឺ េទ Global Witness, ៃថងទី ៣១ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៨។
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ
ឆន ំ ២០០៨)។ 301
េសចកី្របកស
រព័ត៌មនរបស់ MAS, ‘MAS Intends to Refuse Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទី ៨ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៣,
http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Intends_to_refuse_registration_of_Nagacorp_Ltd.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
302
េសចកី្របកស
រព័ត៌មនរបស់ MAS, ‘MAS Refuses Registration of NagaCorp’s Limited’s Prospectus’, ៃថងទី ២១ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៣,
http://www.mas.gov.sg/news_room/press_releases/2003/MAS_Refuses_Registration_of_Nagacorp_21_Oct_03.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); ព័ត៌មនអំពី្រកមហ៊ុនែដលចុះបញជ ី ជមួយផ រហ៊ុនហុងកុង,
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
http://www.hkex.com.hk/invest/index.asp?id=company/profile_page_e.asp?WidCoID=03918&WidCoAbbName=&Month=&langcode=e (បនេមល ី
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 303
NagaCorp Annual Report ឆន ំ ២០០៧, http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf, ទំព័រទី ២៣ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី
២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ http://www.nagacorp.com/PDF/Annual%20Report%202007.pdf។ 304
្រកមហ៊ុន ក មប៊ូៃណ ែប៊
ដ, ‘Annual Report 2007’, http://www.karambunaicorp.com/Annual_Report/KBUNAI-AnnualReport2007(3MB).pdf
(បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ អ្រ បរូ្របក់្រតម ឹ ្រតវ េនៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
305
តំបន់ប
អ្រ
306
ញអុន ុស ក មប៊ូៃណ, http://www.nexusresort.com/new/ (បនេមល ិ ធណត ឺ ិ របស់ ណកស៊ ិ ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨), ៃថ នង ិ
បរូ្របក់្រតម ឹ ្រតវ េនៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
តំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ កមពុ ជទស នៈថមី, ‘Biography of Hun Sen’, http://www.cnv.org.kh/personInfo/biography_of_hun_sen.htm (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៤ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
307
ករសែមងេ យេ
ក ែត ដួង
េនឯសននិសទ ី Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧ ‘Petroleum Resource Management – Standard
Reserves Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧, http://www.cdri.org.kh/webdata/download/oc07/day2/Session%204%20(PM)%20-
%2023%20Feb%2007/H.E.%20Te%20Duong%20Tara%20(Director%20General%20CNPA).pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ
២០០៨)។
308
309
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨។ Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក ី ិ ហុងកុង េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ឹ ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក។ ី ិ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ; តំបន់ប Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
310 311
ឯក
ញអុិនធណត ឺ ិ Polytec
រចុះេឈមះមចស់កមមសទធ ិ ិ្រកមហ៊ុន របស់្រកសួងពណជជ ិ កមម ស្រមប់្រកមហ៊ុន េ្របងកត ប៉ូលតក ី ិ (កមពុ ជ), ឆន ំ ២០០៦។
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ Polytec Asset Holdings, Management Team, http://www.polytecasset.com/MTeam.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩
ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
312
Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទំព័រទី ១៦ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 313
Polytec, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf , ទំព័រទី ៧-៨ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ
ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 314
Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 315 316
ព័ត៌មនហរញញ ិ វតថុ ្រកមហ៊ុន ប៉ូលតក ី ិ , http://www.polytecasset.com/Financial.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
Polytec Asset Holdings, ‘Annual Report 2007’, http://www.polytecasset.com/Doc/AnnualReport/2007AR_17MAR08_E.pdf, ទំព័រទី ៦, (បនេមល ី
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ អ្រ 317 318
តំបន់ប
បរូ្របក់្រតម ឹ ្រតវេនៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។
ញអុិនធណត ឺ ិ Polytec Asset Holdings, http://www.polytecasset.com/CorpInfo.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
បញជ ី អនកមនៃនទស នវដី Forbes – ទី្រកងហុងកុង, េលខ ២២ Or Wai Sheun, ៃថងទី ១៦ ែខមក ឆន ំ ២០០៨,
http://www.forbes.com/lists/2008/82/biz_08hkrichest_Or-Wai-Sheun_R7DT.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 319
320
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ ៃន CPPCC, http://cppcc.people.com.cn/GB/6927535.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខមក ឆន ំ ២០០៩)។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ៃឆ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន ៃឆ េទ។
321
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ច េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
េប៉្រតតក ិ /ថមពល មី ៉ ច។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី
េប៉្រតតក ិ , ‘China Petrotech Record 38% Rise In Net
Profit To RMB41.6 Million’, ៃថងទី ២៤ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៥,
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China.Petrotech.Holdings.Press.Release.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨);
ករសែមងេ យេ
ក ែត ដួង
េនសននិសីទ Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves
Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧។ 322
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ CZRCE េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ទងនង ឹ CZRCE។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
323
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
block,’ ៃថងទី ២៦ ែខកកក
េប៉្រតតក ិ , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas
ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ
ឆន ំ ២០០៨); េសចក្រី បកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
1010 of the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទី ២៨ ែខកកក
ឆន ំ ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខ
ធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 324
េសចកី្របកស
េម
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ‘China Petrotech clinches milestone first overseas oilfield service contract’, ៃថងទី ១៧ ែខ
ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 325
េសចកី្របកស
block,’ ២៦ ែខកកក ២០០៨)។ 326
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ‘China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and gas
ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
្របភពដែដល។
327
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ‘Replies to the SGX’s request for additional information as required under Rule 1010 of
the Listing Manual on Press Release - China Petrotech Acquires 48% effective interest in a Cambodia offshore oil and Gas Block’, ៃថងទី ២៨ ែខ
កកក
ឆន ំ ២០០៨, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Replies.to.SGX.Cambodia.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 328
្របភពដែដល។
329
្រកសួងពណជជ ិ កមម ឯក
១៧ ែខេម
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុន ស្រមប់CZRCE, ៃថងទី ៧ ែខេម
ឆន ំ ២០០៦; េសចកី្របកស
ធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េផវរ័ យូនីឃន់ េនកនុ ងែខតុ
330
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ៃថងទី
ឆន ំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.Oilfield.Service.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខ ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េផវរ័ យូនីឃន់។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
331
China Petrotech, ‘Full year financial statement for year ending December 31 2007’, ទំព័រទី ៥,
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL_31_12_2007_4Q.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 332
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន មូលនធ ិ ហ ិ រញញ ិ វតថុ ចន ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ឹ ្រកមហ៊ុន មូលនធ ិ ិហរញញ ិ វតថុ ចន។ ិ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
333
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុនថមពល កង ំ ដុង ចន ិ រុង៉ ចំកត់ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ង ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
របយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុន។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ; េសចកី្របកស របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ កកក 334
រព័ ត៌មន
េប៉្រតតិក, ‘China Petrotech Holdings Limited Acquires Interest In China Zhen Rong Cambodia Energy Co Ltd,’ ៃថងទី ២៦ ែខ
ឆនំ ២០០៦, http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/CPHL.Cambodia.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)
ឯក
រចុះេឈមះ្រកមហ៊ុនរបស់ហុងកុង ស្រមប់្រកមហ៊ុនមូលនធ ិ ិហរញញ ិ វតថុ ចន ិ , បនេមល ី េនកនុ ងែខកញញ ឆន ំ ២០០៨; China Petrotech, ‘Replies to SGX’s
query regarding China Petrotech signs agreement with Canada-based Liburdi to set up Asia Venture,’
http://mirachenergy.listedcompany.com/newsroom/China_Petrotech_Replies_to_SGX_Query210207.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 335
តំ បន់ប
ញអុិ នធឺ ណិត្រកមហ៊ុន Zhuhai Zhen Rong, http://www.zhzrgs.com.cn/en/index.asp (បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ៧ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨);
េសចកី ្របកស
រព័ ត៌មនៃន្រកមហ៊ុន Sunny Global Holdings Limited, ‘Sunny Global entered into MOU for the cooperation with Zhen Rong Group, one
of the largest crude oil importers in China to develop the crude oil, fuel oil and natural gas business,’ ៃថងទី ៧ ែខធនូ ឆនំ ២០០៧,
http://www2.synchronic.com.hk/sc_upload/images/Sunny%20Global_MOU_English.pdf (បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 336
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន របស់្រកមហ៊ុន ៃឆ
េប៉្រតតក ិ , ‘Change of Name of China Zhenrong (Cambodia) Energy Co. Ltd.’, ៃថងទី ១២ ែខេម
ឆន ំ
២០០៧, www.chinapetrotech.com/irm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
337
ែខេម
338
េប៉្រតតក ិ , ‘China Petrotech Completes 3-D Seismic Survey for 360 SQKM in Cambodia’, ៃថងទី ១៦
ឆន ំ ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
េសចកី្របកសស្រមប់អនកវនេយគ ្រកមហ៊ុន ៃឆ ិ ិ
េប៉្រតតក ិ , ៃថងទី ៣០ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧ នង ិ ២៨ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៨,
http://www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 339
ទនន ិ ន័យភគហ៊ុន ស្រមប់្រកមហ៊ុន ថមពល មី ៉ ច ចំកត់, http://markets.ft.com/tearsheets/performance.asp?s=SG%3AMIEL, (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨), ព័ត៌មនលំអត េនៃថងទី ២២ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។ ិ អំពីភគហ៊ុន ្រតម្រតវ ឹ 340
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន KPMG សងបុ ិ រ ី េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ KPMG។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
341
KPMG, ‘Independent Auditor’s Report’, ៃថងទី ១ ែខេម
ឆន ំ ២០០៧,
http://chinapetrotech.listedcompany.com/newsroom/CPHL.independent.auditors.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។ 342
េសចកី្របកស
រព័ត៌មន, ‘Notice of Extraordinary General Meeting’, ៃថងទី ១៩ ែខវចឆ ិ ក ិ ឆន ំ ២០០៧, www.chinapetrotech.com/ir.html (បនេមល ី
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៧); Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន LTC នង ិ សហករ ី េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប ី ស ី ុំករ
អធបបយ អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ិ ឹ ្រកមហ៊ុន LTC នង ិ សហករ។ី េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បន
ទទួលចេមយ ី េទ។ 343
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកត JHLេនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
344
្រកមហ៊ុន PT មុដ ិ កូ, របយករណ៍្របចំឆន ំ ២០០៦, http://www.medcoenergi.com/userfiles/file/annual_report/2006/ar2006.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); ្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ ទូរ 345
រែដលបនេផញីេទផ រហ៊ុនទី្រកង ហ ករ
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន ថមពល គូែវត៉ េនកនុ ងែខតុ
, ៃថងទី ៤ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៦។
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
៉ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ថមពល គូែវត។ ិ បនទទួលចេមយ ី េទ; ករសែមងេ យេ
ក ែត ដួង
េនសននិសីទ
Cambodia Outlook Conference, ឆន ំ ២០០៧, ‘Petroleum Resource Management – Standard Reserves Classification’, ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧; ្រកមហ៊ុន
ថមពល គូែវត៉, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ១២។
346
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន ិ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ី េី មល ឹ េ្របងកត លូនឌន ិ េហយ ី បនទទួលករេឆយ ី តប។ េដមប ី ព័ត៌មនបែនថមអំពីចេមយ ី េនះ សូមេមល ី ទំព័រទី ##។ ស្រមប់សំេ ចបប់េពញេលញ ៃនចេមយ ី េនះ សូមទក់ទងមក Global Witness
Stake in Block E’, The Cambodia Daily, ៃថងទី ៣០ ែខតុ Daily, ៃថងទី ៣០ ែខតុ
347 348 349
350
មួយ
ម mail@globalwitness.org; Douglas Gillison, ‘Swedish Oil Firm Acquires 34 Per cent
ឆន ំ ២០០៧; Angus Rodger, ‘Lundin Joins Pack Eyeing Cambodian Oil’, International Oil
ឆន ំ ២០០៧។
សំបុ្រតព្រី កមហ៊ុន េ្របងកត លូនឌន ិ ិក ឆន ំ ២០០៨។ ិ េទ Global Witness, ៃថងទី ៤ ែខវចឆ
្រកមហ៊ុន PT មុិដកូ, ទូរ ្របេទស ប
រែដលបនេផញីេទផ រហ៊ុនទី្រកង ហ ករ
, ៃថងទី ៤ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៦។
ម៉, លខត ី ្រកមហ៊ុន ស្រមប់ េ្របងកត JHL ចំកត់ េលខ 123567b, ៃថងទី ២២ ែខមក ឆន ំ ២០០៤។ ិ ិ បញជក់ករបេងកត
Susan Postlewaite, ‘Overlapping Claims Complicate Gas Hunt’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខឧសភ ឆន ំ ២០០៨; េ
កែត ដួង
,
អគគនយកៃន CNPA, សុនទរកថមនចំណងេជង ី ថ ‘Petroleum Resource Management: Standard Reserves Classification’, ៃថងទី ២៣ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៧ េហយ ី នង ិ ករសនទនជមួយអនក យករណ៍
រព័ត៌មន ែដលបនេឃញ ី ឯក
រសមងត់ េនកនុ ងែខសី
ឆន ំ ២០០៧; Shanghai Zoom Intelligence, ‘CNOOC
Signs PSC Contract with Cambodia’, ៃថងទី ១២ ែខមថុ ី េលក ី ចុង ិ ន ឆន ំ ២០០៧, http://www.zoomchina.com.cn/new/content/view/25873/81/ (បនេមល
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
351
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ CNOOC េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ទងនង ឹ CNOOC។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
352
Xinhua News Agency, ‘CNOOC signs PSC contract with Cambodia’, ៃថងទី ១១ ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧; Dow Jones Energy Service, ‘Cambodia OKs
CNOOC Invest In Oil Production’, ៃថងទី ៦ ែខកកក
ឆន ំ ២០០៦; Ker Munthit, ‘Cambodia says Asian, European companies are flocking to the country
in search of oil,’ ៃថងទី ១៦ ែខមក ឆន ំ ២០០៧។
353 354
ករេសុប ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
តំបន់ប
២០០៨)។
355 356
ញអុិនធណត ឺ ិ អុិនធណត ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ , http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ
្របភពដែដល។ Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទ្រកមហ៊ុន េ្របងកតATI េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ ែដល ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ ្រកមហ៊ុនេនះ។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
357 358
តំបន់ប
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ អុិនធណត ឺ ិ របស់ ATI Group, http://www.ati-petroleum.com/about.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ អុន ិ ធណត ឺ ិ របស់ ATI Group, http://www.atipetroleum.com (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨); េសចកី
្របកសព័ត៌មនរបស់្រកមហ៊ុនេ្របងកត ATI, ៃថងទី ១១ ែខមក ឆន ំ ២០០៨, http://www.atipetroleum.com/press.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ២៥ ែខ កញញ ឆន ំ ២០០៨)។
359
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 360 361 362
ក ចំង កូហ៊ុយ េនកនុ ង ែខមក ឆន ំ ២០០៩ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
Upstream, ‘Cambodia Block Lure for China’, ៃថងទី ៩ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៧។
បទសមភសន៍ជមួយម នីេ្របងកតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
BP Exploration (Angola) Ltd, របយករណ៍្របចំឆន ំ េទកន់ Companies House, ៃថងទី ៣១ ែខធនូ ឆន ំ ១៩៩៩, ទំព័រទី ១១។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
363 364
បទសមភសន៍ជមួយអនកវភគ វស័ ិ ិ យឧស ហកមម, ឆន ំ ២០០៨; PT មុិដកូ, ‘Annual Report’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៥០។
ករសែមងេ យេ
ក ែមន ែដន, ‘National Petroleum Policy and Petroleum Promotions and Contract’, ៃថងទី ២១-២៥ ែខកុមភៈ ឆន ំ ២០០៦,
http://www.ccop.or.th/ppm/document/CAWS6/CAWS6DOC02_menden.pdf។ 365
PT មុិដកូ, ‘Annual Report’, ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ៦១; តំបន់ប
(បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨)។
366
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027
េសចកី្របកសរបស់្រកមហ៊ុន PT មុដ ិ កូ, ‘Cambodia – Block E’, ៃថងទី ១ ែខតុ
េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
367
តំបន់ប
២០០៨)។
368
369 370
ឆន ំ ២០០៦, www.medcoenregi.com/page.asp?id=210026 (បនេមល ី
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ PT មុិដកូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210027 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១៩ ែខកញញ ឆន ំ
PT មុិដកូ, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ៥០។
្រកសួងេសដកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន ិ ែមនពនធ រ មកពីសមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦។ តំបន់ប
ញអុន ិ ធណត ឺ ិ របស់ PT មុដ ិ កូ, http://www.medcoenergi.com/page.asp?id=210026 (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៨ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); PT
មុិដកូ, ‘Annual Report 2007’, ទំព័រទី ៥០; ្រកសួងេសដកចច ិ នង ិ ហរញញ ិ វតថុ , ‘Tableau des Opérations Financières de l'Etat’, ផលចំណូលមន ិ ែមនពនធ រ មកពី
សមបទនែរ,៉ ឆន ំ ២០០៦ នង ិ ឆន ំ ២០០៧។
371
372 373
Rigzone, ‘Indocan Resources applies for Cambodian Exploration Rights’, ៃថងទី ១០ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៥។
George Mcleod, ‘Cambodia finds oil and changing fortunes’, The Bangkok Post, ៃថងទី ១៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៦។ ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, ‘The Tonle Sap Initiative: Future Solutions Now’, ៃថងទី ១៣ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៧, ទំព័រទី ២,
http://www.adb.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៩ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
374
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ CCOP, ‘Cambodia–present status’, http://www.ccop.or.th/epf/cambodia/cambodia_status.html (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ២៧ ែខតុ
375
ឆន ំ ២០០៨)។
UNESCO, http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=9765&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html, (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០
ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
376
UNEP, ‘A Global Overview of Wetland and Marine Protected Areas on the World Heritage List’, http://www.unep-
wcmc.org/wh/reviews/wetlands/t11.htm; www.undp.org/gef/05/documents/writeups_doc/bio/Cambodia_TonleSap.doc; UNDP, TonleSap Conservation Project’, ទំព័រទី ១, http://www.un.org.kh/undp/resources/publications/projectSummary/tscp.pdf; 2007 IUNC Red List of Threatened
Species, http://www.iucnredlist.org/search/details.php/40235/summ នង ិ http://www.iucnredlist.org/search/details.php/15944/summ (ទំងអស់បន
េមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
377 378
ជរ
ភបល កមពុ ជ, ជ្រកតយ ល ទេន ី ិ ឹ សព ី ីករបេងកីត នង ិ ករ្រគប់្រគងទីជ្រមកប្រមងជវមណ
ប, ឆន ំ ២០០១។
Oxfam America, ‘Keeping Community Fisheries Afloat in Cambodia’, http://www.oxfamamericOxfam
America.org/workspaces/where_we_work/east_asia/news_publications/art6783.html (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 379
ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទី ២១ ែខវចឆ ិ ក ិ ឆន ំ ២០០២,
http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 380
តំបន់ប
ញអុិនធណត ឺ ិ របស់ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, http://www.Asian Development Bank.org/Projects/Tonle_Sap/basin.asp (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Fisheries Action Coalition Team, Sithirith M., ‘The Tonle Sap and its Fisheries: a Case in Cambodia’, ទំព័រទី ៧
http://www.fact.org.kh/Download %20online/fisheriesmanagement.pdf; ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, ‘Conservation Initiative to Protect Resources and
Livelihoods in Cambodia’s Tonle Sap’, ៃថងទី ២១ ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០២, http://www.adb.org/Documents/News/2002/nr2002217.asp (បនេមល ី េលក ី ចុង
េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨); Andrew Nette, ‘Cambodia: Dwindling Fish Stocks Threaten Food Security’, IPS, ៃថងទី ១៧ ែខេម
381
ធនគរអភវឌ ិ ន៍
ឆន ំ ២០០៨។
សុី, ‘Report and Recommendation of the President of the Board of Directors on a Proposed Loan and technical Assistance
Grant to the Kingdom of Cambodia for the Tonle Sap Environmental Management Project’, ទំព័រទី ១,
http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/RRP_CAM_33418.pdf; ធនគរអភវឌ ិ ន៍
សុី, ‘Proposed Asian Development Fund Grant Kingdom of
Cambodia: Tonle Sap Sustainable Livelihoods Project’, ឆន ំ ២០០៥, ទំព័រទី ២, http://www.adb.org/Documents/RRPs/CAM/39603-CAM-RRP.pdf (ទំង ពរី បនេមល ី េលក ី ចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
382
383 384 385 386
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនក្រសកមួយរូប, េខតេពធ
ត់, ៃថងទី ៦ ែខសី
ឆន ំ ២០០៨។
ត់, ៃថងទី ៦ ែខសី
ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយម នីេ្របងកតមួយរូប, ឆន ំ ២០០៨។
ករសេងកតេន មកែនង របស់ Global Witness, ឆន ំ ២០០៨។
បទសមភសន៍របស់ Global Witness ជមួយអនក្រសកមួយរូប, េខតេពធ ករេសុប ី អេងកតរបស់ Global Witness, ឆន ំ 2008។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
387
AFP, ‘Cambodia ‘Set to Probe for Oil’ despite Environment Worries’, ៃថងទី ១២ ែខតុ
ឆន ំ ២០០៧,
http://afp.google.com/article/ALeqM5iDWu8uQKvc0wgWBIsT-TEHo4vwMQ (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
388
International Herald Tribune, ‘Cambodia forms body to deal with prospect of onshore oil in Tonle Sap lake’, ែខតុ
១២ ឆន ំ ២០០៧
http://www.iht.com/articles/ap/2007/10/12/asia/AS-GEN-Cambodia-Onshore-Oil.php (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 389
Monerrey Consensus, International Conference on Financing for Development, ៃថងទី ១៨-២២ ែខមន ី ឆន ំ ២០០២,
http://www.un.org/esa/ffd/monterrey/MonterreyConsensus.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
390
េសចកីៃថរបស់េ
391
ក យ៉ង
ឧទហរណ៍ សូមេមល ី តំបន់ប
ពភពេ ិ
ក យ េទកន់គណៈកមមធករ ិ សទធ ិ ិមនុស របស់ UN, ៃថងទី ២៦ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៦។
់ ញអុន , ធនគរអភវឌ ិ ធណត ឺ ិ របស់ Department for International Developmentរបស់្របេទសអងេគស ិ ន៍
សុី, ធនគរ
ក, Agence Francais de Developpement របស់្របេទសប ំង, អងគករមូលនធ ិ ិរូបយវតថ ិ ិ International Development Agency របស់ ុ អនរជតិ, នង
្របេទសជប៉ុន ជេដម។ ី
392
អងគករសហ្របជជតិ, ‘Declaration on the Rehabilitation and Reconstruction of Cambodia,’ េនកនុ ង ‘Agreements on a Comprehensive Political
Settlement of the Cambodia Conflict’, ៃថងទី ២៣ ែខតុ
393
១៩៩១។
Heng Reaksmey, ‘Cambodia Awarded Nearly $1 Billion in Aid’, VOA Khmer, ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨; AFP, ‘International Donors Pledge Nearly $1
Billion To Cambodia’, ៥ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨។
394
សេមច ហ៊ុ ន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 395
Harold Mathisen, ‘Addressing Corruption in Fragile States: what role for donors?’, U4 Resource Centre, ឆន ំ ២០០៧,
http://www.u4.no/document/u4-issue/u4_issue1_2007_fragile_states.pdf (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 396
Duncan Gillison នង ិ Kay Kimsong, ‘A Decade of Donor Meetings: Donor Discontent May Not Lessen Donor Largesse’, The Cambodia Daily, ៃថង
ទី ៣ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៧។
397
Xinhua News Agency, ‘Cambodian anti-corruption law to be submitted to parliament for approval’, ៃថងទី ២៥ ែខសី
398
ឆន ំ ២០០៨។
The Phnom Penh Post, ‘Anti-graft legislation in sight: govt’, ៃថង ទី ១០ ែខកញញ ឆន ំ ២០០៨។ ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយ DFID, ទ្រី កងបងកក, ែខមថុ ិ ន ឆន ំ ២០០៧។
399
ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយ DFID, ែខវចឆ ិ ិក ឆន ំ ២០០៧។
400 401
ទំនក់ទំនងផទល់ជមួយអនកេធីករអងគករ, ឆន ំ ២០០៨។
ករ្របជុំរបស់ Global Witness ជមួយទរក, ឆន ំ ២០០៨។
402 403
‘Annex 3.3: Disbursements & Projections By Development Partner 1992 – 2010’ េនកនុ ង គណៈកមមធករ នង ិ នតសមបទ ី ិ ិ អភវឌ ិ ន៍កមពុ ជ ៃន្រកម្របក ឹ
អភវឌ ិ ិក ឆន ំ ២០០៨, http://www.cdcិ ន៍កមពុ ជ, ‘The Cambodia Aid Effectiveness Report 2008’, ែខវចឆ
crdb.gov.kh/cdc/second_cdcf/aer_report/default.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ៥ ែខមក ឆន ំ ២០០៩)។ េលខស្រមប់ឆន ំ ២០០៧ គប ឺ េ
404
ះ
សនន។
GTZ, ‘Overview of Government – Donor Coordination Events, Cambodia 1992 – 2005’, ទំព័រទី ៨,
http://www.donorplatform.org/component/option,com_docman/Itemid,/task,doc_download/gid,313/ 405
‘Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June 2002: United Kingdom Brief', http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
406
េសចកីែថងរបស់គណៈ្របធន កនុ ងនមតំ
ងសហព័នធអរឺ ុប៉ េនឯ ‘Consultative Group Meeting on Cambodia, June 19-21 2002, in Phnom Penh’,
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_behalt_european.htm; ‘Executive Summary’ េនកនុ ង ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group Meeting on Cambodia, Phnom Penh, 19-21 June, 2002’,
http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (ទំងអស់ បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
407
‘Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 19-21 June, 2002: Denmark brief on Specific Areas’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/denmark_specific_areas.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 408 ‘
Cambodia Consultative Group Meeting, 19-21 June, 2002: United Kingdom Brief’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/statement_united_kingdom.htm
(បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 409
‘Executive Summary’ in ‘NGO Statement to the 2002 Consultative Group Meeting on Cambodia, Phnom Penh, ៃថងទី ១៩-២១ June, ឆនំ ២០០២’,
http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/ngo_2002/1.htm (បនេម លេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 410 411
‘Cambodia banking on donors for annual handout after a troubled year’, AFP, ៃថងទី ១២ ែខមិថុន ឆនំ ២០០២។
សេមច ហ៊ុន ែសន, ‘Opening address at the Cambodia Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 20 June, 2002’,
http://www.camnet.com.kh/ocm/government/government127.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
412
‘2002 Cambodia Consultation Group Meeting: Priority Areas for Joint Monitoring’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/priority_areas.htm (បនេមលេលក
ចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 413
‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 414
‘Promoting Good Governance: Fighting Corruption And Increasing Accountability’, េសចកែី ថង តំ
សហរដ
ងឲយសហគមន៍ទយក េ
យឯកអគគរដទូត
េមរក ិ , ករ្របជុំ CG, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/fighting_corrupton_usa_eng.htm
(បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 415
th
Cambodia: 7 Consultative Group Meeting, Phnom Penh, ៃថងទី ៦-៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤,
‘Concluding Remarks by Co-Chair, Ian C. Porter, World Bank Country Director for Cambodia’, http://www.cdccrdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/concluding_remark_wb.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 416
េសចកីែថងចមបងរបស់ពួក NGO េទកន់ ករ្របជុំ CG ឆន ំ ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm
(បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 417
ធនគរពិ ភពេ
ក, ‘Cambodia at Crossroads’, ឆនំ ២០០៤, ទំព័រទី ៣, ទំព័រទី ២៤,
http://siteresources.worldbank.org/INTCAMBODIA/Resources/Overview.pdf (បនេម លេលកចុ ងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 418
េសចកី ែថងចមបងរបស់ពួក NGO េទកន់ ករ្របជុំ CG ឆនំ ២០០៤, http://www.ngoforum.org.kh/Development/Docs/CG%202004/main_statment.htm
(បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 419
420
Liam Cochrane, ‘Cambodi a takes s colding, $500 mi lli on from donors ’, The Phnom Penh Post, ៃថង ទី ១ ៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០ ០៤។ ‘Consultative Group meeting: Presentation by H.E. Sok An’, ៃថងទី ៦ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៤, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/speak_not_sokan_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
421
សេមចហ៊ុន ែសន, ‘Opening remarks at the Cambodian Consultative Group Meeting, Phnom Penh, 6 December 2004’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/opening_remark_hunsen_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
422 423
Liam Cochrane, ‘Cambodi a takes s colding, $500 mi lli on from donors ’, The Phnom Penh Post, ៃថង ទី ១ ៧ ែខធនូ ឆន ំ ២០ ០៤។
‘2004 CG Monitoring Indicators’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring.htm; ឯក
រភជប់ បែនថម៖ ‘2004 CG
Monitoring Indicators: Annex’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/7cg_meeting/7cg_document/2004cg_monitoring_annex.htm (ទំងពី បនេមលេលកចុ ង េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 424
េសចកីែថងេទកន់ CG េ យឯកអគគរដទូតសហរដ
េម៉រក ិ Joseph A. Mussomeli តំ
ងឲយសហគមន៍ទយក ‘Concrete Steps for Fighting Corruption’,
ៃថងទី ២ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៦, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/delivered_usa_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ
២០០៨)។ 425
Consultative Group Meeting for Cambodia, ៃថងទី ២-៣ ែខមន ី ឆន ំ ២០០៦, ‘Joint Donor Statement on Natural Resources Management, Land and
Agriculture by the German Representative’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/joint_german_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុង េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។
426 427 428
្របភពដែដល។
្របភពដែដល។ សំដីសំបុ្រត្រតវបនដក សង់ េនកនុង ‘Hu man righ ts g roup s rep rov e gov ern men t's b en ef acto rs ’, The Phno m Penh Pos t, ៃថង ទី ២៤ ែខ
កុ មភៈ ឆនំ ២០ ០៦។ 429
Global Witness បនសេរសរសំបុ្រតមួយេទេ
ែដលពក់ព័នធ ឬទក់ទងនង ឹ េ 430 431
ក គត ឈន់ េនកនុ ងែខតុ
ឆន ំ ២០០៨ េដមប របស់េ ី ស ី ុំករអធបបយ ិ
ក។ េនេពលេបះពុមពរបយករណ៍េនះ Global Witness មន ិ បនទទួលចេមយ ី េទ។
ក អំពីេរ ង ៉ វេនកនុ ងរបយករណ៍េនះ
Charles McDermid និ ង Vong Sokheng, ‘RGC co unts $601 million blessings’, Th e Phnom Penh Po st, ៃថង ទី ១០ ែខមី ន ឆនំ ២០០៦។ សេមច ហ៊ុ ន ែសន, ‘Opening Address at the Cambodia Consultative Group Meeting, 2 March, 2006’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session1/opening_address_hunsen.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 432
Items for change, 2006: ‘Joint Monitoring Indicators for 8th CG Meeting’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/8cg_meeting/session3/yanara_jmis_final_eng.htm (បនេមលេលកចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។
433
‘Development Partner’s Consensus Statement On Governance For The Cambodian Development Cooperation Forum, 21-20 March 2007’,
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/consensus_statement.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 434
st
‘1 Cambodia Development Cooperation Forum 19-20 March, 2007: Statement on Agriculture and Natural Resources Management Mr.
Michael Brownell, Director, Southeast Asia Programme, CIDA’,
្របេទសជតល ិ ក់ – រេប បែដលពួកវរជនកមពុ ជ បនចប់កប់ឧស ហកមមដក្រសង់ធនធនរបស់្របេទស
http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/session1/statement_cida.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 435 436
Global Witness, ‘ែខ ស
យអនកលួចជតិ៖ ករកប់េឈ ខុសចបប់ និ ងករពុះេ្រច ក្រទពយសមបតិ
ធរណៈ’, ែខមិថុន ឆនំ ២០០៧។
‘First Cambodia Development Cooperation Forum, Phnom Penh, June 19-20, 2007: Opening Statement by Lead Development Partner Coordinator, Ian
C. Porter, Country Director for Cambodia, World Bank’, http://www.cdc-crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/statement_wb.htm (បនេម លេលកចុ ង េ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆនំ ២០០៨)។ 437
សំដីដក សង់ េនកនុង Cat Barton និង Vong Sokheng, ‘$690 million: pledges, promises and faint praise’, The Phnom Penh Post, ៃថងទី ២៩ ែខមិ ថុន ឆនំ
២០០៧។ 438 439
Cat Barton, ‘Government deeds to face CG’, The Phno m Penh Post, ៃថង ទី ១ ៥ ែខមិ ថុ ន ឆនំ ២០០៧។ សេមច ហ៊ុន ែសន, ‘Opening Address at the First Cambodia Development Cooperation Forum, 19 June 2007’, http://www.cdc-
crdb.gov.kh/cdc/first_cdcf/opening_session/open_hunsen_eng.htm (បនេមល ី េលក ី ចុងេ្រកយ ៃថងទី ១០ ែខធនូ ឆន ំ ២០០៨)។ 440
AFP, ‘Cambodia boosts aid request to 689 million dollars’, ៃថងទី ២០ June ឆន ំ ២០០៧។