ȱ
DEȱWEGȱNAARȱBINNENȱ SchoolȱvanȱGebedȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ MetropolietȱAnthonyȱ(Bloom)ȱvanȱSourozhȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱUitgeverijȱOrthodoxȱLogosȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Engelseȱtitel:ȱSchoolȱforȱPrayer,ȱDarton,ȱLongmanȱ&ȱToddȱLtd.,ȱ Londen,ȱ1970ȱ[2ndȱedition,ȱ1999].ȱȱ Oorspronkelijkeȱvertaling:ȱFransȱBerkelmansȱO.S.B.ȱȱ ȱ EersteȱDruk:ȱ ȱ ©ȱ1972ȱB.ȱGottmer’sȱUitgeversbedrijf,ȱNijmegenȱȱ ȱ VolledigȱHerzieneȱenȱBewerkteȱVertalingȱȬȱTweedeȱDruk:ȱ ȱ ©ȱ2010,ȱStichtingȱOrthodoxȱLogos,ȱTilburgȱ
ȱ ISBN:ȱ978Ȭ90Ȭ811555Ȭ4Ȭ0ȱ
ȱ Nietsȱuitȱdezeȱuitgaveȱmagȱwordenȱverveelvoudigdȱen/ofȱopenbaarȱgemaaktȱ doorȱ middelȱ vanȱ druk,ȱ fotokopie,ȱ microfilmȱ ofȱ opȱ welkeȱ andereȱ wijzeȱ ookȱ zonderȱvoorafgaandeȱschriftelijkeȱtoestemmingȱvanȱdeȱuitgever.ȱȱ
2
ȱ
INHOUDȱ
Voorwoordȱ ȱ ȱ ȱȱ ȱ Verantwoordingȱbijȱdeȱheruitgaveȱȱ ȱ ȱ I.ȱȱȱȱȱDeȱAfwezigheidȱvanȱGodȱȱ ȱ II.ȱȱȱȱKloppenȱaanȱdeȱDeurȱȱ ȱ ȱ III.ȱȱȱNaarȱBinnenȱGaanȱȱ ȱ ȱ IV.ȱȱȱHetȱBeherenȱvanȱTijdȱȱ ȱ ȱ V.ȱȱȱȱHetȱAanroepenȱvanȱGodȱȱȱ ȱ VI.ȱȱȱTweeȱOverwegingenȱvoorȱGebedȱȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱDeȱMoederȱGodsȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱStaretzȱSilouanȱȱ ȱ Nawoordȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱGesprekȱmetȱdeȱschrijverȱȱ ȱ ȱ Appendicesȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ
ȱ ȱ
ȱȱ Pag.ȱ ȱȱ4ȱ ȱȱ11ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ
ȱȱ14ȱ ȱȱ28ȱ ȱȱ43ȱ ȱȱ71ȱ ȱȱ87ȱ ȱȱ96ȱ
ȱ
ȱ
ȱȱ103ȱ
ȱ
ȱ
ȱȱ122ȱ
Biografische schets van Metropoliet Anthony (Bloom) van Sourozh (1914-2003)ȱ ȱȱȱȱȱȱSelecteȱlijstȱvanȱwerkenȱvanȱdeȱMetropolietȱAnthonyȱ ȱȱȱȱȱȱvanȱSourozhȱȱ BeknopteȱbibliografieȱuitȱdeȱRussischeȱgeestelijkeȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ literatuurȱȱ
ȱ IndexȱvanȱcitatenȱuitȱenȱverwijzingenȱnaarȱdeȱHeiligeȱ Schriftȱ
3
ȱȱ133ȱ
Voorwoordȱ AartspriesterȱSergeiȱOvsiannikovȱ ȱ Deȱhuidigeȱwereldȱzietȱerȱalsȱvolgtȱuit:ȱalsȱweȱvandaagȱdeȱdagȱ ietsȱ kopenȱ krijgenȱ wijȱ erȱ tweeȱ pagina’sȱ tekstȱ bij,ȱ namelijkȱ deȱ gebruiksaanwijzingȱ enȱ hetȱ garantiebewijs.ȱ Erȱ bestaatȱ waarschijnlijkȱ maarȱ éénȱ uitzonderingȱ enȱ datȱ isȱ hetȱ mensenlevenȱ zelf:ȱ datȱ wordtȱ onsȱ gegevenȱ zonderȱ gebruiksaanwijzingȱ enȱ zonderȱ garantiebewijs.ȱ Weȱ wetenȱ nietȱ hoeveelȱ tijdȱ vanȱ levenȱ onsȱ isȱ gegevenȱ enȱ vaakȱ wetenȱ weȱ nietȱ waaromȱ onsȱ bepaaldeȱ talentenȱ zijnȱ gegeven.ȱ Weȱ wetenȱ nietȱ watȱ deȱ zinȱ vanȱ onsȱ levenȱ is,ȱ weȱ kennenȱ onzeȱ eigenȱ “gebruiksaanwijzing”ȱ niet.ȱ Hoeȱ kunȱ jeȱ lerenȱ omȱ jezelfȱ teȱ zijnȱ enȱnietȱiemandȱandersȱteȱimiteren,ȱnietȱhetȱlevenȱvanȱeenȱanderȱ teȱ willenȱ nadoen?ȱ Enȱ hoeȱ kunȱ jeȱ lerenȱ omȱ metȱ jezelfȱ teȱ levenȱ alsȱjeȱjezelfȱnietȱliefhebt?ȱ Wijȱzijnȱsteedsȱopȱzoek.ȱOpȱdezeȱzoektochtȱkunnenȱweȱ onszelfȱ deȱ vraagȱ stellen:ȱ waaromȱ isȱ mijȱ ditȱ levenȱ gegeven?ȱ Doorȱdieȱvraagȱteȱstellenȱzijnȱweȱalȱhalfȱopȱwegȱnaarȱhetȱgebedȱ enȱ richtenȱ weȱ onsȱ totȱ deȱ onbekendeȱ God,ȱ Dieȱ wijȱ slechtsȱ eenȱ kleinȱbeetjeȱkennen:ȱwaaromȱheeftȱUȱmijȱditȱlevenȱgegeven?ȱ Ditȱboekȱisȱeenȱsoortȱreisgidsȱvoorȱhetȱgebed.ȱNietȱhetȱ gebedȱzoalsȱweȱdatȱonsȱinȱhetȱalgemeenȱvoorstellenȱ(eenȱgezinȱ datȱ netjesȱ aanȱ deȱ eettafelȱ zitȱ enȱ hetȱ hoofdȱ vanȱ hetȱ gezinȱ datȱ eerbiedigȱ eenȱ tekstȱ uitspreekt),ȱ maarȱ hetȱ gebedȱ waarinȱ jeȱ jeȱ vanuitȱhetȱdiepstȱvanȱjeȱzielȱtotȱGodȱricht.ȱDieȱwegȱisȱhelemaalȱ nietȱzoȱeenvoudigȱalsȱhetȱlijkt,ȱzoȱvan:ȱjeȱwiltȱhet,ȱjeȱstaatȱopȱenȱ jeȱgaat.ȱJeȱhebtȱimmersȱalleenȱalȱkrachtȱnodigȱomȱopȱteȱstaanȱenȱ dieȱkrachtȱhebȱjeȱlangȱnietȱaltijd;ȱenȱomȱteȱgaanȱmoetȱjeȱopȱz’nȱ minstȱ wetenȱ waarheen,ȱ inȱ welkeȱ richtingȱ jeȱ moetȱ gaanȱ
4
bewegen.ȱ Enȱ deȱ wegȱ dieȱ jeȱ moetȱ gaanȱ isȱ vanȱ tevorenȱ juistȱ onbekend.ȱȱ MetropolietȱAnthonyȱ(verderȱMA)ȱzegtȱdatȱjeȱviaȱjezelfȱ moetȱgaanȱenȱdanȱverderȱnaarȱdeȱanderȱinȱjezelfȱdieȱjeȱnogȱnietȱ kent.ȱHijȱwaarschuwtȱookȱdatȱdieȱwegȱgevaarlijkȱkanȱzijn.ȱ Inderdaad,ȱ waaromȱ denkenȱ weȱ eigenlijkȱ datȱ weȱ onsȱ iedereȱ keerȱ zomaarȱ totȱ Godȱ kunnenȱ richtenȱ wanneerȱ wijȱ datȱ nodigȱhebben?ȱWaaromȱdenkenȱweȱdatȱGodȱiedereȱkeerȱmoetȱ antwoordenȱopȱonzeȱvragenȱwanneerȱwijȱonsȱtotȱHemȱrichten?ȱ “Hetȱ gebedȱ isȱ eenȱ ontmoeting,ȱ hetȱ isȱ eenȱ diepgaandeȱ relatie,ȱ waarȱ weȱ nochȱ onszelf,ȱ nochȱ God,ȱ metȱ geweldȱ toeȱ moetenȱ dwingen”,ȱ zoȱ zegtȱ MA.ȱ Wijȱ gaanȱ ervanȱ uitȱ datȱ weȱ metȱ Godȱ kunnenȱomgaanȱzoalsȱmetȱonzeȱhuispoes.ȱNee,ȱzegtȱMA,ȱGodȱ isȱ eerderȱ eenȱ leeuwȱ danȱ eenȱ liefȱ poesje.ȱ Eenȱ ontmoetingȱ metȱ Godȱkanȱgevaarlijkȱzijn.ȱ Hetȱgebedȱbegintȱermeeȱdatȱdeȱmensȱzichȱnaarȱbinnenȱ keert,ȱ datȱ wilȱ zeggenȱ datȱ hijȱ eenȱ ontmoetingȱ aangaatȱ metȱ zichzelf.ȱ “Hetȱ gebedȱ moetȱ gerichtȱ zijnȱ opȱ jezelf”,ȱ zegtȱ MA.ȱ Maarȱeenȱontmoetingȱmetȱjezelfȱkanȱookȱgevaarlijkȱzijn.ȱNietsȱ lijktȱeenvoudiger:ȱbeginnenȱmetȱjezelf,ȱalleenȱzijnȱmetȱjezelf,ȱalȱ wasȱhetȱmaarȱvoorȱenkeleȱminutenȱperȱdag!ȱȱȱMaarȱdaarȱschuiltȱ ookȱhetȱgevaarȱin:ȱhoeȱwetenȱweȱwatȱweȱtegenȱzullenȱkomen,ȱ watȱweȱzullenȱontdekken,ȱwelkȱ“zelf”ȱweȱzullenȱontdekkenȱbijȱ dieȱ ontmoeting?ȱ Eenȱ dergelijkeȱ ervaringȱ lijktȱ immersȱ opȱ eenȱ pogingȱ omȱ inȱ deȱ spiegelȱ teȱ kijken,ȱ dieȱ –ȱ watȱ eenȱ wonderbaarlijkeȱ spiegelȱ zouȱ datȱ zijnȱ –ȱ nietȱ deȱ mensȱ weerspiegeltȱdieȱweȱwillenȱzijnȱofȱlijken,ȱdieȱweȱwillenȱspelen,ȱȱ dieȱweerspiegeltȱhoeȱweȱgraagȱwillenȱdatȱandereȱmensenȱonsȱ zien.ȱ Nee,ȱ inȱ dieȱ spiegelȱ zienȱ weȱ deȱ persoonȱ dieȱ weȱ willenȱ verbergenȱenȱdieȱweȱnooitȱaanȱGod,ȱnochȱaanȱdeȱmensen,ȱnochȱ aanȱ onszelfȱ willenȱ latenȱ zien.ȱ Isȱ datȱ nietȱ gevaarlijk?ȱ Hetȱ zouȱ
5
kunnenȱ zijnȱ datȱ uitȱ dieȱ spiegelȱ eenȱ wolfȱ opȱ onsȱ afspringtȱ enȱ geenȱmens.ȱOf,ȱmisschienȱnogȱerger,ȱjeȱzietȱalleenȱmaarȱleegte.ȱ ErȱbestaatȱeenȱfilmȱvanȱdeȱbekendeȱRussischeȱregisseurȱ AndreiȱTarkovski,ȱgenaamdȱ“Stalker”.ȱInȱdeȱfilmȱisȱeenȱstalkerȱ iemandȱdieȱmensenȱbegeleidt,ȱdieȱhetȱopȱzichȱneemtȱomȱzelfȱdeȱ Zoneȱ inȱ teȱ gaanȱ enȱ daarȱ zelfsȱ mensenȱ doorheenȱ teȱ leiden.ȱ Enȱ deȱZoneȱisȱeenȱsoortȱgebied,ȱeenȱontzagwekkendȱgroteȱ“vlek”,ȱ eenȱ spoorȱ datȱ isȱ achtergelatenȱ doorȱ eenȱ buitenaardseȱ civilisatie,ȱ hetȱ isȱ eenȱ heelȱ gevaarlijkeȱ plek,ȱ waarvandaanȱ alȱ veelȱ mensenȱ nietȱ zijnȱ teruggekeerd.ȱ Erȱ komenȱ daarȱ mensenȱ om.ȱMaarȱomȱdeȱeenȱofȱandereȱredenȱblijvenȱerȱmaarȱmensenȱ komenȱdieȱdaarheenȱwillenȱenȱgaanȱzeȱerȱnogȱsteedsȱheen.ȱDatȱ komtȱ omdatȱ erȱ ergensȱ inȱ hetȱ middenȱ vanȱ deȱ Zoneȱ eenȱ “geheimeȱ kamer”ȱ is,ȱ waarȱ alleȱ geheimeȱ wensenȱ vanȱ mensenȱ wordenȱvervuld.ȱErȱisȱalleenȱéénȱkleinȱprobleem:ȱnietȱdeȱwensȱ dieȱ jijȱ inȱ gedachtenȱ hadȱ wordtȱ vervuld,ȱ maarȱ vervuldȱ wordtȱ eenȱ wensȱ dieȱ diepȱ inȱ jeȱ hartȱ zit,ȱ hetȱ meestȱ verborgenȱ enȱ hetȱ meestȱgewenst,ȱeenȱwensȱdieȱjeȱnietȱeensȱzelfȱkuntȱformuleren.ȱ Deȱheldȱvanȱdeȱfilm,ȱdeȱstalker,ȱherinnertȱzichȱzo’nȱgeval.ȱOpȱ eenȱ keerȱ bereikteȱ eenȱ vanȱ deȱ meerȱ ervarenȱ stalkersȱ dezeȱ kamer,ȱmaarȱonderwegȱernaartoeȱkwamȱzijnȱbroerȱinȱdeȱZoneȱ omȱ hetȱ leven.ȱ Toenȱ hijȱ bijȱ deȱ kamerȱ kwam,ȱ vroegȱ hijȱ deȱ “kamerȱ vanȱ deȱ wensen”ȱ ofȱ zijnȱ broerȱ weerȱ totȱ levenȱ gewektȱ konȱworden,ȱhijȱbadȱerom!ȱMaarȱtoenȱhijȱterugkwam,ȱbleekȱdatȱ zijnȱ broerȱ nogȱ steedsȱ doodȱ was.ȱ Maarȱ dieȱ stalkerȱ zelfȱ werdȱ ontzaglijkȱrijk.ȱZoȱgingȱzijnȱmeestȱgeheimeȱwensȱinȱvervulling.ȱ Eenȱweekȱnaȱdezeȱreisȱverhingȱdezeȱstalkerȱzichzelf.ȱ Kunnenȱ weȱ dusȱ zeggenȱ datȱ weȱ onzeȱ meestȱ diepe,ȱ geheimeȱ wensenȱ kennen?ȱ Wetenȱ weȱ watȱ hetȱ resultaatȱ isȱ vanȱ onsȱ gebed?ȱ Schuiltȱ erȱ inȱ hetȱ gebedȱ dusȱ geenȱ gevaar?...Hetȱ gebedȱisȱeenȱontmoeting,ȱzegtȱMA,ȱmaarȱeenȱontmoetingȱmetȱ Godȱisȱaltijdȱgevaarlijk.ȱ
6
Netȱ zoȱ gevaarlijkȱ isȱ eenȱ ontmoetingȱ metȱ jezelf.ȱ Deȱ eersteȱ gevoelensȱ dieȱ immersȱ bijȱ jezelfȱ naarȱ bovenȱ komenȱ zijnȱ helemaalȱ nietȱ nobel.ȱ Datȱ kunnenȱ gevoelensȱ enȱ uitingenȱ zijnȱ vanȱ toorn,ȱ agressie,ȱ depressie,ȱ uitzichtloosheid,ȱ moedeloosheid,ȱ dieȱ wijȱ opȱ eenȱ agressieveȱ manierȱ opȱ anderenȱ afreageren.ȱ Hetȱ gaatȱ omȱ nogȱ veelȱ meerȱ andereȱ gevoelens,ȱ waarmeeȱ deȱ psychiatrieȱ inȱ deȱ hedendaagseȱ wereldȱ zichȱ bezighoudt,ȱ maarȱ dieȱ vroegerȱ inȱ deȱ christelijkeȱ literatuurȱ deȱ strijdȱmetȱdeȱhartstochtenȱwerdȱgenoemd.ȱMA:ȱ“Godȱkanȱnietȱ totȱ onsȱ komen,ȱ omdatȱ wijȱ erȱ nietȱ zijnȱ omȱ Hemȱ teȱ ontvangen;ȱ wijȱwillenȱietsȱvanȱHemȱontvangen,ȱmaarȱgeenszinsȱHemȱZelfȱ ontvangen”.ȱ MAȱnoemdeȱzijnȱboekȱ“gesprekkenȱvoorȱbeginnersȱopȱ deȱ wegȱ vanȱ hetȱ gebed”.ȱ Hetȱ gebedȱ isȱ eenȱ weg,ȱ dieȱ deȱ mensȱ moetȱgaan.ȱDeȱmensȱheeftȱéénȱbepaaldeȱdimensie,ȱdeȱinnerlijkeȱ diepte,ȱdieȱiederȱmensȱuniekȱmaakt.ȱDeȱauteurȱstuurtȱonsȱ dieȱ diepteȱin.ȱHijȱzegt:ȱ“Eénȱvanȱdeȱproblemenȱis:ȱWaarheenȱrichtȱ ikȱ mijnȱ gebed?ȱ Enȱ ikȱ hebȱ voorgesteld:ȱ richtȱ hetȱ opȱ jezelf.”ȱ Probeerȱ jezelfȱ teȱ zijn,ȱ speelȱ nietȱ eenȱ bepaaldeȱ rol,ȱ probeerȱ alleenȱmetȱjezelfȱteȱzijn,ȱalȱisȱhetȱmaarȱvoorȱheelȱevenȱenȱjeȱzultȱ begrijpenȱhoeȱmoeilijkȱdatȱis!ȱHetȱisȱnietȱtoevalligȱdatȱveelȱvanȱ deȱ moderneȱ technologieȱ gerichtȱ isȱ opȱ eenȱ simpeleȱ taak,ȱ namelijkȱdeȱmensȱteȱbevrijdenȱvanȱdeȱnoodzaakȱomȱéénȱopȱéénȱ metȱ zichzelfȱ teȱ zijn.ȱ Datȱ kunnenȱ weȱ verstrooiingȱ noemenȱ ofȱ computerspelletjesȱ ofȱ zelfsȱ cultuur,ȱ maarȱ inȱ wezenȱ isȱ hetȱ allemaalȱ hetzelfde:ȱ deȱ mensȱ wordtȱ bevrijdȱ vanȱ hetȱ gevaarȱ alleenȱ teȱ zijnȱ enȱ metȱ zichzelf.ȱ “Weȱ wordenȱ fictieveȱ wezens,ȱ substituten,ȱ enȱ metȱ zo’nȱ onechteȱ persoonlijkheidȱ kanȱ Godȱ nietsȱ beginnen”.ȱ Deȱ wegȱ naarȱ Godȱ leidtȱ viaȱ jezelf,ȱ enȱ danȱ verderȱnaarȱdeȱanderȱinȱjezelf,ȱnaarȱdeȱ“nieuweȱmens”.ȱ Dusȱlatenȱweȱopȱwegȱgaan!ȱDeȱwegȱwordtȱgerekendȱinȱ dagen.ȱ Wantȱ hetȱ belangrijksteȱ isȱ datȱ weȱ dezeȱ dagȱ belevenȱ alsȱ
7
hetȱgrootsteȱgeschenkȱvanȱGod!ȱHoeȱmoetȱdat?ȱLatenȱweȱinȱdeȱ reisgidsȱkijken.ȱ Tenȱ eerste.ȱ “Alsȱ jeȱ ’sȱ ochtendsȱ wakkerȱ wordt,ȱ isȱ hetȱ eersteȱwatȱjeȱdoetȱGodȱdaarvoorȱdanken,ȱzelfsȱalsȱjeȱnietȱzo’nȱ zinȱ hebtȱ inȱ deȱ dagȱ dieȱ voorȱ jeȱ ligt:ȱ Ditȱ isȱ deȱ dagȱ dieȱ Godȱ gemaaktȱ heeft:ȱ verheugtȱ uȱ enȱ weestȱ blijȱ overȱ dezeȱ dag!ȱ (zieȱ Psalmȱ117:24).”ȱ Tenȱtweede.ȱ“Alsȱdatȱgedaanȱis,ȱgeefȱjezelfȱdanȱdeȱtijdȱ omȱdeȱwaarheidȱvanȱhetgeenȱjeȱnetȱhebtȱgezegdȱonderȱogenȱteȱ zienȱenȱtotȱjeȱdoorȱteȱlatenȱdringen.”ȱDatȱwilȱzeggen,ȱdezeȱdagȱ isȱnietȱeenȱkalenderbegrip,ȱmaarȱeenȱheleȱwereld,ȱdieȱjuistȱaanȱ jouȱvandaagȱgegevenȱis.ȱ Tenȱ derde.ȱ “Daarnaȱ staȱ jeȱ op,ȱ gaȱ jeȱ jeȱ wassen,ȱ opruimen,ȱ doeȱ jeȱ alleȱ dingenȱ dieȱ jeȱ gewoonȱ bentȱ teȱ doenȱ enȱ keerȱ jeȱ daarnaȱ terugȱ bijȱ God”.ȱ Hierȱ kunnenȱ wijȱ meeȱ instemmen:ȱ deȱ eersteȱ aanrakingȱ vanȱ deȱ mensȱ moetȱ dieȱ metȱ waterȱzijn.ȱWaterȱreinigtȱenȱherinnertȱaanȱdeȱDoop.ȱ Tenȱ vierde.ȱ “Richtȱ jeȱ opnieuwȱ totȱ Hemȱ metȱ eenȱ tweevoudigeȱovertuiging,ȱnamelijkȱdatȱjijȱvanȱGodȱbentȱenȱdatȱ dezeȱ dagȱ ookȱ vanȱ Godȱ is,ȱ Hemȱ ookȱ toebehoort,ȱ enȱ datȱ dezeȱ dagȱ volledigȱ nieuwȱ is,ȱ volledigȱ onaangeroerd.ȱ Dieȱ dagȱ isȱ erȱ nogȱ nooitȱ geweest”.ȱ Maarȱ dieȱ nieuwheid,ȱ dieȱ ongereptheidȱ vanȱ deȱ nieuweȱ dag,ȱ dieȱ MAȱ vergelijktȱ metȱ eenȱ besneeuwdeȱ hellingȱwaarȱnogȱgeenȱmensȱinȱgelopenȱheeft,ȱdieȱzijnȱwijȱlangȱ nietȱaltijdȱinȱstaatȱteȱvoelen.ȱ Tenȱ vijfde.ȱ “Vervolgensȱ vraagȱ jeȱ Godȱ dezeȱ dagȱ teȱ zegenen,ȱdatȱHijȱallesȱopȱdezeȱdagȱZelfȱzegentȱenȱbestiert”.ȱNetȱ alsȱinȱhetȱgebed:ȱ“Uwȱwilȱgeschiede,ȱgelijkȱinȱdeȱhemelȱalsȱookȱ opȱaarde”.ȱ Tenȱzesde.ȱ“ZoȱrustȱdeȱGoddelijkeȱzegenȱopȱdieȱdagȱenȱ isȱ hetȱ eenȱ dagȱ vanȱ Godȱ Zelf;ȱ latenȱ weȱ deȱ dagȱ nuȱ ingaan.ȱ Jeȱ betreedtȱ deȱ beginnendeȱ dagȱ alsȱ eenȱ persoonlijkeȱ gezantȱ vanȱ
8
God.ȱ Wieȱ jeȱ ookȱ zultȱ ontmoetenȱ dieȱ dag,ȱ ontmoetȱ hemȱ alsofȱ Godȱ Zelfȱ hemȱ tegemoetȱ treedt.ȱ Jeȱ bentȱ inȱ dezeȱ dagȱ geplaatstȱ omȱdeȱaanwezigheidȱvanȱdeȱHeerȱteȱzijn,ȱdeȱaanwezigheidȱvanȱ Christus,ȱ deȱ aanwezigheidȱ vanȱ deȱ Heiligeȱ Geest,ȱ deȱ aanwezigheidȱ vanȱ hetȱ Evangelie:ȱ datȱ isȱ jeȱ functieȱ opȱ dezeȱ dag”.ȱJeȱwiltȱmeteenȱuitroepen:ȱIsȱdatȱdanȱmogelijk?!ȱ Tenȱ zevende.ȱ Overȱ deȱ zevendeȱ stapȱ zegtȱ MAȱ niets.ȱ Waarom?ȱ Ikȱ denkȱ datȱ datȱ komtȱ omdatȱ danȱ deȱ avondȱ komt,ȱ waarmeeȱookȱdeȱherinneringȱaanȱdeȱdagenȱvanȱdeȱscheppingȱ bovenkomt.ȱ Hetȱ wasȱ avond,ȱ hetȱ wasȱ morgen,ȱ enȱ hetȱ wasȱ deȱ dagȱwaaropȱGodȱzagȱdatȱ“allesȱgoedȱwas”.ȱ Jeȱzouȱoverigensȱhetȱheleȱzevendeȱhoofdstukȱ“Hoeȱomȱ teȱgaanȱmetȱdeȱtijd”ȱdeȱzevendeȱstapȱkunnenȱnoemen.ȱMA:ȱ“Ikȱ denkȱdatȱweȱmoetenȱoefenenȱhoeȱweȱdeȱtijdȱkunnenȱstilzetten,ȱ hoeȱ weȱ kunnenȱ stilstaanȱ inȱ hetȱ heden,ȱ inȱ datȱ “nu”,ȱ datȱ mijnȱ hedenȱisȱenȱdatȱookȱeenȱkorteȱinbreukȱvanȱdeȱeeuwigheidȱ opȱ deȱ tijdȱ is”.ȱ Verderȱ geeftȱ hijȱ eenȱ zeerȱ eenvoudigȱ adviesȱ hoeȱ jeȱ preciesȱkuntȱoefenenȱomȱdeȱtijdȱteȱlatenȱstilstaan.ȱ Deȱ reisgidsȱ eindigtȱ metȱ eenȱ adviesȱ overȱ hoeȱ weȱ Godȱ kunnenȱ noemen,ȱ datȱ wilȱ zeggenȱ metȱ welkeȱ naamȱ weȱ deȱ onvergelijkelijkheidȱ vanȱ Godȱ enȱ vanȱ deȱ mensȱ kunnenȱ uitdrukken.ȱ Hijȱ waarschuwtȱ ook:ȱ “Inȱ jeȱ zoektochtȱ zulȱ jeȱ pijnȱ ervaren,ȱ verdriet,ȱ hoopȱ enȱ verwachting,ȱ hetȱ heleȱ scalaȱ aanȱ menselijkeȱ emoties.ȱ Godȱ zalȱ gewenstȱ zijn,ȱ maarȱ zalȱ ookȱ voorȱ teleurstellingȱzorgen;ȱHijȱzalȱdegeneȱzijnȱnaarȱwieȱjeȱverlangt,ȱ degeneȱ dieȱ jeȱ zultȱ haten,ȱ omdatȱ Hijȱ jeȱ ontglipt;ȱ degeneȱ dieȱ jeȱ meerȱ danȱ allesȱ opȱ aardeȱ liefȱ zultȱ hebben,ȱ zonderȱ wieȱ jeȱ nietȱ kuntȱ levenȱ enȱ dieȱ jeȱ nietȱ kuntȱ vergevenȱ omdatȱ Hijȱ nietȱ reageert;ȱenȱnogȱveelȱmeer”.ȱ Ikȱ wilȱ eropȱ wijzenȱ datȱ ditȱ eenȱ reisgidsȱ voorȱ beginnersȱ is.ȱHijȱbevatȱgeenȱbeschrijvingȱvanȱalleȱmogelijkeȱwegenȱenȱalleȱ hindernissenȱ enȱ gevarenȱ opȱ onzeȱ weg.ȱ Maarȱ overȱ hetȱ
9
algemeenȱ lijkenȱ alleȱ wegenȱ inȱ hetȱ beginȱ opȱ elkaar.ȱ Daaromȱ raadȱikȱdezeȱreisgidsȱiedereenȱvanȱharteȱaan.ȱ ...ȱ ȱ Ditȱboekȱkreegȱikȱvoorȱhetȱeerstȱinȱhandenȱinȱ1974.ȱDatȱ wasȱ nogȱ inȱ deȱ tijdȱ vanȱ deȱ SovjetȬUnie,ȱ waarȱ alleȱ religieuzeȱ literatuurȱverbodenȱwas.ȱDergelijkeȱboekenȱ(enȱzelfsȱdeȱBijbel)ȱ werdenȱ danȱ ookȱ ondergrondsȱ verspreid,ȱ viaȱ deȱ zogenaamdeȱ ‘samizdat’.ȱ Datȱ kwamȱ erȱ simpelȱ gezegdȱ opȱ neerȱ datȱ boekenȱ werdenȱ overgetyptȱ metȱ eenȱ schrijfmachineȱ metȱ eenȱ aantalȱ doorslagen,ȱenȱvaakȱkreegȱjeȱdanȱeenȱvijfdeȱofȱzesdeȱdoorslagȱ dieȱnauwelijksȱteȱlezenȱwas.ȱ Ditȱ boekȱ isȱ voorȱ mijȱ daadwerkelijkȱ eenȱ reisgidsȱ geworden,ȱdieȱinȱveelȱopzichtenȱmijnȱlevenswegȱheeftȱbepaald.ȱ Opȱ dieȱ wegȱ hebȱ ikȱ moetenȱ lerenȱ omgaanȱ metȱ mijnȱ ambities,ȱ metȱ mijnȱ twijfels,ȱ metȱ mijnȱ geloof.ȱ Jarenȱ laterȱ hebȱ ikȱ opȱ dieȱ wegȱMAȱpersoonlijkȱontmoet.ȱHijȱheeftȱmijȱinȱ1990ȱtotȱpriesterȱ gewijdȱ enȱ mijȱ naarȱ Nederlandȱ gestuurdȱ omȱ hierȱ teȱ dienen.ȱ Sindsdienȱ benȱ ikȱ priesterȱ inȱ deȱ RussischȬOrthodoxeȱ Parochieȱ vanȱdeȱHeiligeȱNikolaasȱvanȱMyraȱinȱAmsterdam.ȱ
10
Verantwoording bij de heruitgave ȱ ȱ HierbijȱwordtȱhetȱboekjeȱDeȱWegȱnaarȱBinnenȱopnieuwȱaanȱhetȱ Nederlandstaligeȱpubliekȱaangeboden.ȱSindsȱdeȱeersteȱEngelseȱ uitgaveȱinȱ1970ȱ[Ned.:ȱ1972]ȱheeftȱditȱwerkjeȱvanȱdeȱRussischeȱ Metropolietȱ Anthonyȱ (Bloom)ȱ vanȱ Sourozhȱ (zieȱ voorȱ informatieȱ overȱ deȱ schrijverȱ enȱ zijnȱ werkenȱ deȱ Biografischeȱ Schetsȱ enȱ deȱ Selecteȱ lijstȱ vanȱ werkenȱ aanȱ hetȱ eindȱ vanȱ dezeȱ uitgave)ȱ nietsȱ aanȱ zeggingskrachtȱ enȱ actualiteitȱ ingeboet.ȱ Integendeel,ȱ steedsȱ meerȱ mensenȱ zijnȱ sindsȱ dieȱ jarenȱ ‘70ȱ inȱ contactȱ gekomenȱ metȱ deȱ geestelijkeȱ wereldȱ vanȱ deȱ Russischeȱ Orthodoxie,ȱ zijnȱ erȱ doorȱ geboeidȱ geraaktȱ enȱ willenȱ graagȱ geïnformeerdȱwordenȱuitȱdeȱeersteȱhand.ȱ ȱDeȱ verwachtingȱ isȱ datȱ metȱ eenȱ heruitgaveȱ deȱ belangstellingȱmogelijkȱnogȱzalȱtoenemen;ȱmenigȱlezerȱdieȱnogȱ geenȱ kennisȱ heeftȱ genomenȱ vanȱ hetȱ onderwerpȱ zalȱ verbaasdȱ zijnȱ overȱ deȱ algemeneȱ toegankelijkheidȱ vanȱ hetȱ aanȱ deȱ ordeȱ gesteldeȱ gebedsleven,ȱ zoalsȱ datȱ gepraktiseerdȱ wordtȱ inȱ hetȱ Orthodoxeȱ Christendom,ȱ enȱ overȱ deȱ heldereȱ enȱ bevattelijkeȱ wijzeȱ waaropȱ Metropolietȱ Anthonyȱ ditȱ onderwerpȱ ontvouwtȱ enȱaanbeveelt.ȱ Iedereȱgeïnteresseerdeȱzalȱdoorȱditȱwaardevolleȱboekjeȱ geïnspireerdȱ enȱ aangewakkerdȱ wordenȱ omȱ zijnȱ persoonlijkȱ gebedslevenȱaanȱteȱlatenȱvangen.ȱVerdereȱeigenȱinspanningenȱ enȱ ervaringen,ȱ enȱ passendeȱ geestelijkeȱ literatuurȱ (zieȱ Beknopteȱ Bibliografieȱ uitȱ deȱ Russischeȱ geestelijkeȱ literatuur),ȱ enȱ vooralȱ deȱ zoektochtȱ naarȱ eenȱ geestelijkȱ vader,ȱ zullenȱ vanzelfȱ voorȱ eenȱ vervolgȱvanȱdezeȱWegȱnaarȱBinnenȱzorgdragen.ȱȱ ȱ Hetȱ boekjeȱ werdȱ grondigȱ gereviseerdȱ enȱ opnieuwȱ metȱ deȱ origineleȱ Engelseȱ versieȱ (Schoolȱ forȱ Prayer,ȱ 1steȱ ed.,ȱ London,ȱ
11
1970;ȱ reprintȱ ed.ȱ 1999)ȱ vergeleken.ȱ Daarbijȱ isȱ deȱ goedȱ bijȱ deȱ inhoudȱ passendeȱ titelȱ Deȱ Wegȱ naarȱ Binnenȱ gehandhaafd.ȱ Hetȱ nauwȱ bijȱ deȱ Engelseȱ titelȱ aansluitendeȱ Schoolȱ vanȱ Gebedȱ werdȱ alsȱ ondertitelȱ opgenomen,ȱ vanwegeȱ deȱ samenhangȱ metȱ deȱ andereȱboekenȱvanȱdeȱMetropoliet.ȱDitȱideeȱisȱontleendȱaanȱdeȱ recenteȱ verzameldeȱ uitgaveȱ inȱ hetȱ Russischȱ onderȱ dezeȱ titelȱ SchoolȱvanȱGebedȱ(ȱ,ȱMoskou,ȱ2007).ȱ Hetȱthema,ȱdeȱbeoefeningȱvanȱhetȱgebedȱenȱdeȱscholingȱ daarinȱdoorȱeenȱbeproefdȱgeestelijke,ȱlagȱdeȱauteurȱnaȱaanȱhetȱ hart,ȱhetgeenȱblijktȱuitȱdeȱandereȱboekenȱenȱlezingenȱoverȱditȱ onderwerp,ȱ waaronderȱ Livingȱ Prayerȱ (Levenȱ inȱ Gebed),ȱ Meditationsȱ onȱ aȱ Themeȱ (Gebedsoverwegingenȱ Rondomȱ eenȱ Thema),ȱ Courageȱ toȱ Prayȱ (Moedȱ omȱ teȱ Bidden),ȱ Godȱ andȱ Manȱ (GodȱenȱMens).ȱVerderȱwerdȱdeȱvertalingȱherzienȱenȱbewerktȱ opȱdeȱvolgendeȱpunten:ȱhoofdstuktitelsȱwerdenȱaangepast,ȱdeȱ inrichtingȱ vanȱ deȱ tekstȱ werdȱ scherperȱ aangehoudenȱ (alinea’s,ȱ gedachtenstreepjes,ȱ cursieveȱ woorden,ȱ aanhalingstekensȱ e.d.),ȱ deȱ vertalingȱ werdȱ versoberdȱ (veelȱ uitbreidingenȱ vanȱ deȱ tekstȱ weggehaald)ȱ enȱ meerȱ aangepastȱ aanȱ deȱ heldereȱ enȱ beknopteȱ stijlȱ vanȱ deȱ oorspronkelijkeȱ tekst,ȱ onjuisthedenȱ enȱ foutenȱ werdenȱ verbeterd;ȱ deȱ persoonsvormenȱ preciesȱ aangehoudenȱ (“je”ȱ enȱ “we”),ȱ hetȱ persoonlijkeȱ “je”ȱ inȱ plaatsȱ vanȱ “u”ȱ (hetȱ informeleȱ“you”ȱvolgendȱwaarȱhetȱkon,ȱzieȱdeȱopmerkingȱvanȱ deȱschrijverȱhieroverȱinȱHoofdstukȱ5).ȱȱ Bijbelreferentiesȱ zijnȱ inȱ voetnotenȱ aangegevenȱ (dieȱ ontbrekenȱ vrijwelȱ geheelȱ inȱ hetȱ origineel,ȱ maarȱ zijnȱ vanȱ dienstȱ voorȱ deȱ nietȱinȱdeȱSchriftȱingewijdeȱlezer)ȱenȱzijnȱoverzichtelijkȱinȱeenȱ Indexȱondergebrachtȱ(metȱthematischeȱaanduiding).ȱȱ ȱ Hetȱ inleidendeȱ Gesprekȱ metȱ deȱ schrijverȱ isȱ inȱ dezeȱ heruitgaveȱalsȱNAWOORDȱopgenomen.ȱAansluitendȱisȱnogȱeenȱ Selecteȱ lijstȱ vanȱ werkenȱ toegevoegd,ȱ metȱ hetȱ oogȱ opȱ deȱ plaatsȱ
12
vanȱ hetȱ voorliggendeȱ boekjeȱ binnenȱ hetȱ omvangrijkeȱ oeuvreȱ vanȱ deȱ Metropoliet.ȱ ȱ Tevensȱ wordtȱ eenȱ Beknopteȱ Bibliografieȱ metȱ eenȱ representatieveȱ keuzeȱ uitȱ deȱ Russischeȱ geestelijkeȱ literatuurȱ geboden,ȱ opȱ deȱ schoudersȱ waarvanȱ Metropolietȱ Anthonyȱ stondȱ enȱ waaruitȱ hijȱ rijkelijkȱ putteȱ (vaakȱ zonderȱ explicietȱ dezeȱ bronnenȱ teȱ noemen).ȱ Deȱ lezerȱ krijgtȱ hiermeeȱ inzichtȱinȱdeȱsamenhangȱvanȱdeȱwerkenȱvanȱdeȱschrijverȱmetȱ deȱRussischeȱtraditieȱwaaruitȱhijȱstamdeȱenȱinȱthuishoorde.ȱ ȱ
ȱ UitgeverijȱOrthodoxȱLogosȱ
13
I.ȱ ȱ
DeȱAfwezigheidȱvanȱGodȱ ȱ ȱ Wanneerȱ weȱ beginnenȱ metȱ teȱ lerenȱ bidden,ȱ zouȱ ikȱ duidelijkȱ willenȱstellenȱdatȱwatȱikȱbedoelȱmetȱȇteȱlerenȱbiddenȇȱnietȱeenȱ pogingȱ isȱ omȱ hetȱ gebedȱ opȱ eenȱ speculatieveȱ manierȱ teȱ rechtvaardigenȱ ofȱ teȱ verklaren.ȱ Veeleerȱ zouȱ ikȱ uiteenȱ willenȱ zettenȱwaarȱiemandȱopȱbedachtȱmoetȱzijnȱenȱwatȱhijȱkanȱdoen,ȱ alsȱ hijȱ zouȱ willenȱ bidden.ȱ Ikȱ gaȱ ervanȱ uitȱ datȱ jeȱ nogȱ aanȱ hetȱ beginȱ staat,ȱ zoalsȱ ikzelfȱ ookȱ maarȱ eenȱ beginnelingȱ ben.ȱ Latenȱ weȱ danȱ proberenȱ omȱ samenȱ opȱ wegȱ teȱ gaan.ȱ Ikȱ richtȱ meȱ nietȱ totȱdegeneȱdieȱzichȱbezighoudtȱmetȱhetȱmystiekeȱgebedȱofȱdeȱ hogereȱ gradenȱ vanȱ volmaaktheid,ȱ wantȱ dieȱ dingenȱ zullenȱ zichzelfȱ welȱ wijzen.ȱ Wanneerȱ Godȱ totȱ onsȱ doorbreektȱ enȱ wijȱ doorbrekenȱ totȱ God,ȱ danȱ isȱ biddenȱ geenȱ probleem.ȱ Ditȱ kanȱ gebeurenȱ inȱ bepaaldeȱ uitzonderlijkeȱ omstandigheden,ȱ wanneerȱdeȱdingenȱzichȱplotselingȱaanȱonsȱopenbarenȱmetȱeenȱ nooitȱ tevorenȱ ervarenȱ diepte.ȱ Ookȱ kunnenȱ wijȱ plotselingȱ inȱ onszelfȱ eenȱ diepteȱ ontdekkenȱ waarȱ hetȱ gebedȱ zijnȱ bronȱ heeftȱ enȱwaaruitȱhetȱkanȱopwellen.ȱAlsȱweȱGodȱbewustȱervaren,ȱdanȱ staanȱwijȱvoorȱHem,ȱaanbiddenȱHem,ȱsprekenȱtotȱHem.ȱȱ Bijȱ hetȱ eersteȱ beginȱ isȱ erȱ eigenlijkȱ maarȱ éénȱ probleem,ȱ datȱ heelȱ belangrijkȱ is:ȱ deȱ situatieȱ vanȱ degeneȱ voorȱ wieȱ Godȱ afwezigȱ schijntȱ teȱ zijn.ȱ Ditȱ isȱ waaroverȱ ikȱ nuȱ zouȱ willenȱ spreken.ȱ Natuurlijkȱ hebȱ ikȱ hetȱ nietȱ overȱ eenȱ werkelijkeȱ afwezigheidȱ –ȱ Godȱ isȱ inȱ werkelijkheidȱ nooitȱ afwezigȱ –ȱ maarȱ overȱhetȱgevoelȱvanȱafwezigheidȱdatȱwijȱhebben.ȱWijȱstaanȱvoorȱ Godȱ enȱ roepenȱ inȱ eenȱ legeȱ hemel,ȱ waaruitȱ geenȱ antwoordȱ
14
komt.ȱ Wijȱ kerenȱ onsȱ inȱ alleȱ richtingenȱ enȱ Hijȱ laatȱ zichȱ nietȱ vinden.ȱWatȱteȱdenkenȱvanȱdezeȱsituatie?ȱȱ ȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱInȱdeȱeersteȱplaatsȱisȱhetȱzeerȱbelangrijkȱnietȱteȱvergetenȱ datȱbiddenȱeenȱontmoetingȱisȱenȱeenȱrelatie.ȱHetȱisȱeenȱrelatieȱ dieȱ diepȱ gaat,ȱ enȱ dezeȱ relatieȱ kanȱ nietȱ wordenȱ opgedrongen,ȱ nochȱ aanȱ God,ȱ nochȱ aanȱ ons.ȱ Hetȱ feitȱ datȱ Godȱ Zichȱ aanȱ onsȱ tegenwoordigȱ kanȱ stellenȱ ofȱ onsȱ metȱ hetȱ gevoelȱ vanȱ Zijnȱ afwezigheidȱkanȱachterlaten,ȱmaaktȱdeelȱuitȱvanȱdezeȱlevendeȱ enȱ werkelijkeȱ relatie.ȱ Alsȱ wijȱ Hemȱ doorȱ middelȱ vanȱ eenȱ bepaaldeȱtechniekȱinȱeenȱontmoetingȱkondenȱbetrekken,ȱHemȱ kondenȱdwingenȱonsȱteȱontmoeten,ȱenkelȱenȱalleenȱomdatȱwijȱ hetȱ tijdstipȱ voorȱ dieȱ ontmoetingȱ gekozenȱ hebben,ȱ danȱ zouȱ erȱ vanȱeenȱrelatieȱenȱontmoetingȱgeenȱsprakeȱzijn.ȱDatȱkunnenȱweȱ doenȱ metȱ eenȱ afbeelding,ȱ metȱ onzeȱ verbeelding,ȱ ofȱ metȱ deȱ verschillendeȱ afgodenȱ dieȱ wijȱ tegenoverȱ onsȱ kunnenȱ plaatsenȱ terȱ vervangingȱ vanȱ God;ȱ weȱ kunnenȱ ietsȱ dergelijksȱ nietȱ doenȱ metȱ deȱ levendeȱ God,ȱ evenminȱ alsȱ weȱ datȱ kunnenȱ doenȱ metȱ eenȱ levendeȱ persoon.ȱ Eenȱ relatieȱ kanȱ alleenȱ inȱ wederzijdseȱ vrijheidȱwordenȱaangegaanȱenȱtotȱontplooiingȱkomen.ȱAlsȱmenȱ deȱ relatieȱ verstaatȱ inȱ termenȱ vanȱ eenȱ wederzijdseȱ verhouding,ȱ danȱ zalȱ menȱ zienȱ datȱ Godȱ veelȱ meerȱ redenȱ heeftȱ omȱ zichȱ teȱ beklagenȱoverȱonsȱdanȱwijȱoverȱHem.ȱWijȱbeklagenȱonsȱeroverȱ datȱ Hijȱ Zichȱ nietȱ aanȱ onsȱ tegenwoordigȱ steltȱ gedurendeȱ deȱ weinigeȱ minutenȱ dieȱ wijȱ voorȱ Hemȱ reserveren.ȱ Maarȱ watȱ teȱ denkenȱ vanȱ deȱ drieëntwintigȬenȬeenȬhalfuurȱ datȱ Godȱ misschienȱbijȱonsȱopȱdeȱdeurȱkloptȱenȱwijȱantwoorden:ȱȇIkȱbenȱ bezet,ȱ hetȱ spijtȱ meȇ?ȱ Ofȱ misschienȱ antwoordenȱ weȱ helemaalȱ niet,ȱ omdatȱ weȱ zelfsȱ nietȱ horenȱ datȱ erȱ gekloptȱ wordtȱ opȱ deȱ deurȱvanȱonsȱhart,ȱvanȱonsȱverstand,ȱvanȱonsȱgeweten,ȱvanȱonsȱ leven.ȱZoȱkanȱerȱeenȱsituatieȱzijn,ȱwaarinȱwijȱgeenȱenkelȱrechtȱ hebbenȱ onsȱ teȱ beklagenȱ overȱ Godsȱ afwezigheid,ȱ omdatȱ wijȱ heelȱwatȱmeerȱafwezigȱzijnȱdanȱHijȱooitȱis.ȱȱ
15
IndexȱvanȱcitatenȱuitȱenȱverwijzingenȱnaarȱdeȱHeiligeȱ Schriftȱ ȱ Deȱ schrijverȱ isȱ uiterstȱ spaarzaamȱ geweestȱ metȱ bronvermeldingȱ vanȱ schriftpassages.ȱ Datȱ isȱ ongetwijfeldȱ gedaanȱ omȱ deȱ aandachtȱ nietȱ vanȱ deȱ inhoudȱ afȱ teȱ leiden,ȱ ofȱ omȱ zijnȱ betoogȱ nietȱ onnodigȱ teȱ verzwarenȱ metȱ referenties.ȱTochȱdachtȱdeȱuitgeverȱeenȱdienstȱteȱbewijzenȱaanȱdeȱnietȱinȱdeȱ Schriftȱ ingewijdeȱ lezers,ȱ doorȱ inȱ voetnotenȱ welȱ uitdrukkelijkȱ meldingȱ teȱ makenȱ vanȱ deȱ aangevoerdeȱ bijbelseȱ bronnen.ȱ Eenȱ grondigeȱ kennisȱ vanȱ deȱ Schriftȱ wordtȱ namelijkȱ voorondersteldȱ inȱ ditȱ boekjeȱ enȱ datȱ isȱ ookȱ inȱ overeenstemmingȱ metȱ deȱ traditieȱ vanȱ deȱ vadersȱ waarȱ deȱ schrijverȱ uitȱ voortkwam:ȱ deȱ funderingȱ vanȱ deȱ gebedspraktijkȱ inȱ deȱ Schrift.ȱ ȱ Deȱ indexȱ biedtȱtevensȱkortȱdeȱinhoudȱ(thema)ȱvanȱdeȱgenoemdeȱSchriftplaatsen.ȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ NieuweȱTestamentȱ Themaȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Pag.ȱ Matt.ȱ1,ȱ1Ȭ17ȱ BoekȱvanȱhetȱgeslachtȱvanȱJezusȱChristusȱ ȱ 89ȱ Matt.ȱ3,ȱ16ȱ HijȱzagȱdeȱGeestȱGodsȱnederdalenȱgelijkȱeenȱduifȱȱ 52ȱ Matt.ȱ5,ȱ3ȱ Deȱbergrede:ȱzaligȱzijnȱdeȱarmenȱvanȱgeestȱ ȱ 29ȱ Matt.ȱ8,ȱ5Ȭ13ȱ Deȱhonderdmanȱenȱdeȱgenezingȱvanȱzijnȱknechtȱ 18ȱ Matt.ȱ9,ȱ27ȱ GijȱZoonȱvanȱDavid,ȱontfermȱuȱoverȱonsȱ ȱ 49ȱ Matt.ȱ13,ȱ1Ȭ23ȱ Gelijkenisȱvanȱdeȱzaaierȱ ȱ ȱ ȱ 26ȱ Matt.ȱ16,ȱ24ȱ WieȱChristusȱwilȱvolgenȱverloocheneȱzichzelfȱ 55ȱ Matt.ȱ19,ȱ16Ȭ23ȱ Deȱvraagȱvanȱdeȱrijkeȱjongelingȱomtrentȱhetȱeeuwigeȱ levenȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ 20ȱ Matt.ȱ20,ȱ29Ȭ34ȱ Genezingȱvanȱtweeȱblindenȱaanȱdeȱkantȱvanȱdeȱwegȱ naarȱJerichoȱ ȱ ȱ ȱ ȱ 61ȱ Matt.ȱ22,ȱ37ȱ Hetȱeersteȱenȱgroteȱgebod:ȱdeȱliefdeȱtotȱGodȱenȱȱ deȱnaasteȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ 43ȱ Mark.ȱ1,ȱ10ȱ EnȱzagȱdeȱGeest,ȱgelijkȱeenȱduif,ȱopȱhemȱneerdalenȱ 52ȱ Mark.ȱ4,ȱ1Ȭ20ȱ Gelijkenisȱvanȱdeȱzaaierȱ ȱ ȱ ȱ 26ȱ Mark.ȱ9,ȱ5Ȭ6ȱ DeȱgedaanteveranderingȱvanȱChristusȱopȱdeȱbergȱ enȱdeȱdrieȱtentenȱ ȱ ȱ ȱ ȱ 45ȱ Mark.ȱ10,ȱ46Ȭ52ȱ GenezingȱvanȱBartimeüsȱdeȱblindeȱmanȱteȱJerichoȱ 61ȱ 52ȱ Luk.ȱ3,ȱ22ȱ DeȱH.ȱGeestȱdaaldeȱopȱhemȱneerȱgelijkȱeenȱduifȱ Luk.ȱ3,ȱ23Ȭ38ȱȱ GeslachtsregisterȱvanȱJezusȱChristusȱ ȱ 89ȱ Luk.ȱ5,ȱ8ȱȱ SimonȱPetrusȱenȱdeȱwonderbareȱvisvangstȱ ȱ 18ȱ Luk.ȱ8,ȱ4Ȭ15ȱ Gelijkenisȱvanȱdeȱzaaierȱ ȱ ȱ ȱ 26ȱ Luk.ȱ10,ȱ25Ȭ37ȱ GelijkenisȱvanȱdeȱBarmhartigeȱSamaritaanȱ ȱ 52ȱ GelijkenisȱvanȱdeȱVerlorenȱZoonȱ ȱ ȱ 67ȱ Luk.ȱ15,ȱ11Ȭ32ȱ
133
Luk.ȱ17,ȱ21ȱ Luk.ȱ18,ȱ9Ȭ14ȱ Luk.ȱ18,ȱ13ȱ Luk.ȱ18,ȱ35Ȭ43ȱ Joh.ȱ1,ȱ32ȱ Joh.ȱ14,ȱ15ȱȱ Joh.ȱ8,ȱ2Ȭ11ȱ Joh.ȱ10,ȱ9ȱ Joh.ȱ4.ȱ23Ȭ24ȱ 1ȱKor.ȱ12,ȱ3ȱ 2ȱKor.ȱ12,ȱ9ȱ 2ȱKor.ȱ12,ȱ10ȱ Phil.ȱ2,ȱ10ȱ Kol.ȱ2,ȱ12ȱ 1ȱTim.ȱ6,ȱ15ȱ 1ȱTim.ȱ6,ȱ16ȱ Hebr.ȱ10,ȱ31ȱ Hebr.ȱ12,ȱ29ȱ 2ȱPetr.ȱ1,ȱ4ȱ Openb.ȱ1,ȱ6ȱ Openb.ȱ2,ȱ17ȱ
HetȱKoningkrijkȱGodsȱisȱbinnenȱinȱuȱ ȱ DeȱgelijkenisȱvanȱdeȱFarizeërȱenȱdeȱtollenaarȱȱ OȱGod,ȱweesȱmijȱzondaarȱgenadigȱ ȱ ȱ Genezingȱvanȱeenȱblindeȱaanȱdeȱkantȱvanȱdeȱwegȱ naarȱJerichoȱ ȱ ȱ ȱ ȱ IkȱhebȱdeȱGeestȱzienȱnederdalenȱuitȱdeȱhemelȱgelijkȱ eenȱduifȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ WieȱMijȱliefheeftȱzalȱmijnȱgebodenȱonderhoudenȱ Hetȱoordeelȱoverȱdeȱoverspeligeȱvrouwȱ ȱ Ikȱbenȱdeȱdeurȱ ȱ ȱ ȱ ȱ DeȱVaderȱaanbiddenȱinȱgeestȱenȱinȱwaarheidȱ NiemandȱkanȱzeggenȱdatȱJezusȱHeerȱisȱtenzijȱ doorȱdeȱH.ȱGeestȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Mijnȱkrachtȱwordtȱopenbaarȱinȱzwakheidȱ ȱ Mijnȱkrachtȱwordtȱopenbaarȱinȱzwakheidȱ ȱ OpdatȱinȱdeȱNaamȱvanȱJezusȱzichȱzouȱbuigenȱ alleȱknieȱȱ ȱ ȱ ȱ ȱ MetȱHemȱbegravenȱinȱdeȱdoop,ȱookȱmetȱHemȱ ȱopgewektȱzijndeȱȱ ȱ ȱ ȱ KoningȱderȱkoningenȱenȱHeerȱderȱherenȱ ȱ Godȱdieȱgeenȱmensȱgezienȱheeftȱnochȱzienȱkanȱ Vreselijkȱisȱhetȱteȱvallenȱinȱdeȱhandenȱvanȱȱ deȱlevendeȱGodȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Godȱisȱeenȱverterendȱvuurȱȱ ȱ ȱ Deȱgoddelijkeȱnatuurȱdeelachtigȱwordenȱ ȱ Enȱdieȱonsȱgemaaktȱheeftȱtotȱkoningenȱenȱ priestersȱvanȱGodȱ ȱ ȱ ȱ Ikȱzalȱhemȱgevenȱeenȱwittenȱkeursteenȱmetȱ eenȱnieuweȱnaamȱȱ ȱ ȱ ȱ Zie,ȱIkȱstaȱstaȱaanȱdeȱdeur,ȱenȱIkȱklopȱ ȱ RechtvaardigȱenȱwaarachtigȱzijnȱUwȱwegenȱȱȱ
Openb.ȱ3,ȱ20ȱ Openb.ȱ15,ȱ3ȱ ȱ OudeȱTestamentȱ ȱ Gen.ȱ8,ȱ11ȱ Eenȱafgebrokenȱolijftakȱwasȱinȱhaarȱbekȱ Ex.ȱ19,ȱ6ȱȱȱ Eenȱpriesterlijkȱkoninkrijkȱenȱeenȱheiligȱvolkȱȱ Ex.ȱ19,ȱ21ȱ DatȱzijȱnietȱdoorbrekenȱtotȱdeȱHeerȱenȱvelenȱ vanȱhenȱvallenȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Ex.ȱ20,ȱ19ȱ DatȱGodȱmetȱonsȱnietȱsprekeȱopdatȱwijȱnietȱstervenȱ ȱ
134
35ȱ 22ȱ 49ȱ 61ȱ 52ȱ 46ȱ 17ȱ 27ȱ 50ȱ 50ȱ 24ȱ 24ȱ 93ȱ 90ȱ 20ȱ 16ȱ 16ȱ 16ȱ 53ȱ 52ȱ 90ȱ 86ȱ 95ȱ
52ȱ 52ȱ 16ȱ 16ȱ
Ex.ȱ24,ȱ17ȱ Deut.ȱ4,ȱ24ȱ Deut.ȱ4,ȱ33ȱ Deut.ȱ9,ȱ3ȱ Ps.ȱ43,ȱ4ȱ ȱ Ps.ȱ118,ȱ24ȱ ȱ
135
HetȱaanschijnȱvanȱdeȱHeerȱwasȱalsȱeenȱ verterendȱvuurȱ ȱ ȱ ȱ ȱ GodȱisȱeenȱverterendȱvuurȱeenȱijverigȱGodȱ ȱ DeȱstemȱvanȱGodȱsprekendeȱuitȱhetȱmiddenȱ desȱvuursȱ ȱ ȱ ȱ ȱ Godȱeenȱverterendȱvuurȱ ȱ ȱ ȱ TotȱdeȱGodȱderȱblijdschapȱmijnerȱverheugingȱ VerheugȱuȱoverȱdeȱdagȱdieȱdeȱHeerȱgemaaktȱheeftȱ
16ȱ 16ȱ 16ȱ 16ȱ 92ȱ 67ȱ