I.O. juni 2022 by Maters & Hermsen

voor opleiders in de zorg

voor Uitgave van het Instituut VUmc onderwijs en opleiden

ndig Hoe onderwijsdku leidt noodverban me tot duurza innovatie

Stelling #1

Digitale middelen verdienen plek in basisopleiding

EN HET N N U K E W ! A R E O H VIEREN ONDERWIJS WEER Springlab: leren met lol ... en fouten maken mag

14x VIER HET ONDERWIJS

Career Servicesg

Duwtje in de ru voor studenten

Nummer 27 juni 2022 ERTJES:

3 BLIJV - technologie flexibel - modulair en ng - samenwerki

Second opinion

Bert Molewijk

RAAD MAAK MOREEL BE EEL VAN VAST ONDERDLE G WERK EN OP IDIN

magazine

NR 27. 2022

INHOUDSOPGAVEN nummer 27 juni 2022

13 Hoofdverhaal

Onderwijs vieren met duurzame innovatie

‘Never waste a good crisis.’ De coronacrisis leidde tot vernieuwingsimpulsen in het onderwijs. Waaruit blijkt dat?

ijdnood dwong ons te experimenteren; T dat leidde tot onderwijs in online en hybride vormen Bestaande programma’s werden opgetuigd met nieuwe werkvormen Er kwam een scholingsprogramma voor ondersteuners op de IC- en covid-afdelingen

26 Second opinion Bert Molewijk

Ethische reflectie is noodzakelijk Waarom zou moreel beraad vast onderdeel moeten zijn van werk en opleiding?

et biedt een platform om met elkaar H in gesprek te gaan Je traint vaardigheden om met morele kwesties om te gaan Professionals leren om te gaan met morele stress Het leidt tot betere samenwerking

29 EN VERDER Stelling #2 Laat BAZ een voorbeeld zijn Door ‘het pakketje’ professionele beroepsactiviteiten voor de basisopleiding acute zorg (BAZ) met voorrang te implementeren, konden we verpleegkundigen versneld inzetten voor de acute zorg. Waarom zetten we diezelfde aanpak niet in voor andere specialisaties? p. 6 We zetten nieuwe stappen en vieren het onderwijs (weer). Op een congres of een beurs, in een VR-lab, al meelopend met een vlogger. Veertien ideeën voor een feest. p. 22 ‘In jouw vlog plaatste je eerst klipjes, waarom doe je dat nu niet?’ Aldus een coassistent tijdens tijdens een borstkankeroperatie als chirurg Susanne van der Velde bijna een stap overslaat. p. 44

Reportage

Vrijplaats om te oefenen Wat kenmerkt onderwijsplatform SpringLab?

tudenten kunnen hier experimenteren S en ontdekken wat bij ze past Fouten maken mag De leerbehoefte van de student staat centraal

36 Interview

Antwoorden vinden bij Career Services Wat is de meerwaarde van de Career Services voor studenten met beroepsen studiekeuzevragen?

e stimuleren studenten eigen doelen W te stellen, zodat zij hun studie veel bewuster doorlopen Studenten durven hun twijfels te uiten We geven studenten een duwtje in de rug

magazine

hoofdredactioneel

NR 27. 2022

Vier het onderwijs

reativiteit is het sleutelwoord voor innovatie en vooruitgang. Creativiteit is het woord dat onderwijs en opleiden heeft gekenmerkt in de afgelopen twee coronajaren. Deze creativiteit was nodig om oplossingen te vinden voor onverwachte problemen, zoals het stilleggen van fysiek onderwijs of het afschalen van de reguliere zorg. Met grote bewondering heb ik mogen aanschouwen hoe collega’s, interne en externe partners en studenten zich hebben aangepast aan deze nieuwe situatie. Wanneer ik door de medische faculteit van de Vrije Universiteit Amsterdam loop, overvalt mij dan ook een gevoel van blijheid. De aanwezigheid van studenten maakt me blij. Hoewel ik weet dat veel studenten het leerproces spannend vinden en bezig zijn met hun resultaten, zijn er ook veel studenten die de vrijheid nemen om buiten de gebaande paden te gaan. Zij kijken, onderzoeken, exploreren, vragen en verwonderen zich. Juist hun behoefte aan kennis en kunde inspireert ons

COLOFON IO staat voor ‘in opleiding’. Deze uitgave is van het Instituut voor onderwijs en opleiden van Amsterdam UMC en verschijnt twee keer per jaar.

om te innoveren en te creëren. Zo zijn er talloze projecten opgestart in de coronatijd die bijdragen aan innovatie van onderwijs. Tot deze projecten behoren een website met tips om te studeren onder stressvolle omstandigheden, het gebruik van simulatie en VR om op te leiden, de inrichting van een skillslab waarin studenten just-in-time kunnen leren, de introductie van activerend onderwijs en de inrichting van nieuwe opleidingen voor professionals waar het zorglandschap een grote behoefte aan heeft.

Christa Boer, opleidingsdirecteur geneeskunde en vice-decaan

Hoofdredactie: Christa Boer, Wim Polderman Eindredactie: Maddy Bergsma (io@vumc.nl), Caroline Togni (Maters en Hermsen) Bladconcept: Maters en Hermsen Art direction en vormgeving: Stephan van den Burg

In deze editie van IO magazine vieren we daarom het onderwijs. We nemen je mee langs verschillende ontwikkelingen en initiatieven die veelal in de coronaperiode zijn ontstaan en blijvend geïntegreerd zijn met bestaande programma’s. Door het loslaten van vaste kaders tijdens corona zijn nieuwe ideeën ontkiemd en was er ruimte om te experimenteren. Daarbij kwam ook het besef dat online opleiden beperkingen kent en een rem zet op creativiteit, welzijn en sociale competenties. Het is nu zaak dat we vooral de goede elementen behouden. Het vieren van onderwijs kreeg een extra lading in een periode waarin er dichtbij ons oorlog wordt gevoerd. We vergeten nog wel eens wat een voorrecht het is om in vrijheid te kunnen deelnemen aan onderwijs en opleiden. Laten we daarom vooral ook vieren dat we bevoorrecht zijn in ons land, en dat we heel veel kansen krijgen aangeboden om ons te ontwikkelen. Het grijpen van deze kansen is uiteindelijk aan jou.

Artikelen: Saskia Engbers, Marcel Gansevoort, Marianne Meijerink, Caroline Togni, Larissa Velkers Beeld: Vincent Boon, Erik Buis, Maartje ter Horst, Maarten Willemstein, ANP Coverbeeld: Maarten Willemstein Drukwerk: Puntgaaf Drukwerk

Redactieadres: Instituut voor onderwijs en opleiden Amsterdam UMC, , locatie VUmc Van der Boechorststraat 7 1081 HV Amsterdam Oplage: 3.500 exemplaren Gratis abonnement: io@vumc.nl ©2022 alle rechten voorbehouden

magazine

NR 27. 2022

stelling #1

Digitale middelen verdienen plek in basisopleiding Maar pak het goed aan. Denk na over hoe je die middelen kunt inzetten om de zorg beter en toekomstbestendiger te maken. En realiseer je wat het betekent voor de relatie tussen zorgverlener en patiënt. Zorgtechnologie wordt onderdeel van ons denken en handelen, een manier om de zorg anders vorm te geven en ons werk anders te organiseren: efficiënter, flexibeler, meer op maat en niet locatie-gebonden.

beeldvormend

NR 27. 2022

ANP

magazine

NR 27. 2022

stelling #2

Laat BAZ een voorbeeld zijn voor andere specialisaties Door ‘het pakketje’ professionele beroepsactiviteiten voor de basisopleiding acute zorg (BAZ) met voorrang in de opleidingen te implementeren, konden we verpleeg kundigen versneld inzetten voor de acute zorg. Waarom zetten we diezelfde aanpak niet in voor andere specialisaties? De toenemende behoefte aan capaciteit en veranderende zorgvraag vraagt om steeds flexibelere inzet van zorgprofessionals.

beeldvormend

NR 27. 2022

ANP

magazine

NR 27. 2022

beeldvormend

magazine NR 27. 2022

stelling #3

Vernieuwing kun je beter samen aanpakken

ANP

Samen doen én leren van elkaar. Het klinkt zo logisch, waarom gebeurt het dan nog zo weinig in de zorg? Als je onderzoekt wat anderen (opleidingsinstituten, zorginstellingen, studenten) aan innovatie doen, kun je daar slim gebruik van maken. Door kennis en ervaring die je opdoet met elkaar te delen, kun je overnemen wat de ander al heeft uitgewerkt.

magazine

NR 27. 2022

Nieuws

PROGRAMMATISCH TOETSEN

KLANTTEVREDENHEIDSONDERZOEK

Afschaffing cum laude

Verlenging Cedeo-erkenning

Studenten die op 1 september 2022 starten met klinische stages in de VU masteropleiding geneeskunde kunnen in dit programma geen cum laude meer behalen. De masteropleiding geneeskunde hanteert sinds september 2021 programmatisch toetsen waarbij geen cijfers toegekend worden, maar een beoordeling voldaan of niet voldaan. Om die reden is besloten om geen cum laude meer toe te kennen. Daarnaast willen we door afschaffen van cijfers en cum laude studenten stimuleren om juist te leren van feedback, zodat ze zich vrij voelen ook feedback te vragen op momenten dat ze minder goed presteren. Zonder cijfers en cum laude verwachten we dat studenten zich meer kunnen richten op leren. vu.nl/nl/nieuws/2022/eindecum-laude-vu-masteropleidinggeneeskunde

VUmc Academie ontving een verlenging van de Cedeo-erkenning, opnieuw met een mooie score voor zowel het maatwerk als het open aanbod. De Cedeo-erkenning houdt in dat minimaal 80 procent van de klanten ‘tevreden tot zeer tevreden’ is over kwaliteit en dienstverlening van de opleiding. Bovendien is de beoordeling actueel. Om de erkenning te behouden moeten aanbieders elke twee jaar een nieuw klanttevredenheidsonderzoek afsluiten met een positief resultaat. De aanbieders worden beoordeeld op kwaliteit, continuïteit en klantgerichtheid. Door de Cedeo-erkenning kan VUmc Academie vanaf 1 september scholingen aanbieden met STAP-subsidie. cedeo.nl

PODCASTSERIE

OK aan Tafel De podcastserie OK aan Tafel is speciaal gemaakt voor studenten die net gestart zijn met de opleiding operatieassistent en voor het eerst aan de slag gaan op de operatie kamer. In een tweegesprek met onder anderen een ouderejaars student, een anesthesiemedewerker en een chirurg, wordt het werk van de operatieassistent vanuit verschillende disciplines belicht. Zo krijgt de startende operatieassistent in opleiding een realistisch beeld van hoe het toegaat, welke rol hij heeft en de cultuur op de OK. “De oude hiërarchie van de chirurg neerkijkend op de anderen, is veranderd”, aldus Willem-Hans Steup, longchirurg in het Haga Ziekenhuis. spotify.com

magazine NR 27. 2022

SCHOLINGSPROGRAMMA

MAGAZINE

NASCHOLINGSPROGRAMMA

Ready to go! Inspelen Palliatieve zorg voor zorgverleners op de praktijk

Caribbean Health Academy verlengd

De werkplek blijft de meest krachtige leeromgeving. Elke dag weer leren we van situaties, van collega’s, van patiënten, van cursisten, van de oplossing van problemen, of soms juist van een gemaakte fout. Het online VUmc Academie-magazine ‘Ready to go! Inspelen op de praktijk’ focust op het belang van het stellen van goede vragen, gesimuleerde acute situaties, de kracht van reflectie en interactie met collega’s, of het nog eens naspelen van situaties met acteurs die ‘spiegelen’. VUmc Academie leert ook van collega- instellingen. We sluiten graag bij ze aan om samen steeds betere leerinterventies te kunnen ontwerpen die direct toe te passen zijn in onze zorgpraktijk. onderwijscommunicatie@vumc.nl

Zorgverleners en opleidingsexperts zijn eind april gestart met het landelijk nascholingsprogramma palliatieve zorg voor zorgverleners bij ongeneeslijke kankerpatiënten. Het herkennen van behoeften van patiënten die niet meer beter worden, vraagt om kennis en vaardigheden die nu onvoldoende terugkomen in de opleiding van zorgverleners. Patiënten geven aan advies bij mentale en lichamelijke klachten te missen, net als steun aan de naasten. KWF Kankerbestrijding investeert in de nascholing van oncologische zorgverleners, zodat de groeiende groep mensen die niet beter wordt direct de beste zorg krijgt. Het driejarig educatie programma ‘Landelijke basiscursus palliatieve zorg voor patiënten met kanker’ wordt uitgevoerd door Amsterdam UMC namens het landelijke platform Optimaliseren Onderwijs Palliatieve Zorg (O2PZ) en in samenwerking met diverse partijen waaronder Carend. kwf.nl

Afgelopen maart ontvingen 31 verpleegkundigen uit Caribisch Nederland en het Caribisch deel van het Koninkrijk hun certificaat voor de opleiding Basis Acute Zorg (BAZ) in aanwezigheid van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) van Nederland en de ministers van Volksgezondheid van Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Tijdens de bijeenkomst kondigde de staatssecretaris een verlening van het CARIBHA-traject aan. De verpleegkundigen behoren tot een groep van ruim 100 verpleegkundigen die de BAZ-opleiding op de eilanden volgen. De opleiding is onderdeel van scholingsprogramma Caribbean Health Academy (CARIBHA). VUmc Academie leidt in opdracht en met financiering van VWS verpleegkundigen op in ziekenhuizen op deze eilanden, waarbij zij nauw samenwerkt met de ziekenhuizen verenigd in de Dutch Caribbean Hospital Alliance. vumc.nl

HGZO-congres 2022

‘Uit je comfortzone’ De wereld verandert snel, aangejaagd door de klimaat- en corona crisis en de steeds verdergaande digitalisering. Dit dwingt ons niet alleen te kijken naar andere manieren van de inrichting van ons onderwijs, onderwijsontwikkeling en kennisdeling, maar ook naar onze aannames en angsten en naar hoe we ons willen verhouden tot de ander (zoals de student of de patiënt). Daarom gaan we op 6 en 7 oktober tijdens het HGZO-congres uit onze comfortzone. Het HGZO-congres is een landelijk congres voor en door docenten en opleiders in het Hoger Gezondheidszorg Onderwijs (HGZO). vumc.nl/educatie/onze-opleidingen/opleidingsdetail/hgzo-congres-2022-uit-je-comfortzone

KEUZEGIDS

Mooie scores masteropleidingen In de Keuzegids masters 2022 staat een aantal bijzondere vermeldingen over de masteropleidingen binnen Amsterdam UMC: de post-initiële master Epidemiologie (VU), de master Oncology (VU), Medical Informatics (UvA), de master Docent Hoger Gezondheidszorg Onderwijs (HGZO) en de master Cardiovascular Research (VU). In de Keuzegids beoordelen masterstudenten jaarlijks hun opleidingen op de onderdelen inhoud, docenten, toetsing, voorbereiding, loopbaan en sfeer. Beide masters Geneeskunde (zowel VU als UvA) scoren ‘ver bovengemiddeld’ op het onderdeel voorbereiding loopbaan. De master Geneeskunde (VU) behoort tevens tot de best beoordeelde geneeskundeopleidingen. keuzegids.nl

magazine

NR 27. 2022

Opleidingen nieuws Vernieuwde opleiding Zorgadministratie Doordat de ontwikkelingen binnen de zorgadministratie in een razend tempo gaan, wordt de lijst met benodigde competenties van zorg administrateurs langer en specifieker. Onderwerpen als data-gedreven zorg, zorglogistiek, up-to-date weten regelgeving en het Zorgprestatie model beïnvloeden stuk voor stuk de werkzaamheden van deze afdeling. Alle reden om onze opleiding Zorg administratie geheel te vernieuwen om beter aan te sluiten op de toekomst. Samen met de NFU, NVZ, hoofden zorgadministratie, docenten, oud-deelnemers en andere relevante stakeholders uit het land is de opleiding volledig herontwikkeld. De eerste modules zijn in mei gestart; in het najaar volgt een nieuwe ronde. vumc.nl/educatie

Feedback begeleiders anders bekeken Voor coassistenten is feedback van begeleiders op de werkplek essentieel in hun opleiding tot arts. Sinds de invoering van programmatisch toetsen is de vraag hoe betekenisvolle feedback tot stand komt, opnieuw relevant. Programmatisch toetsen vraagt om een andere kijk op feedback. Deze bewustwording en het

oefenen met veel voorkomende praktijksituaties staat centraal in de training voor begeleiders. Deze training is tot stand gekomen onder Amsterdam UMC-vlag door samenwerking tussen de afdelingen docentprofessionalisering VUmc en AMC. De training wordt zowel verzorgd op afdelingen als online. Meer informatie en de mogelijkheid tot aanmelden is te vinden op de website of via docentprofessionalisering@vumc.nl.

rieën, methodes en oefeningen uitgedaagd om inzicht en ervaring op te doen in deze vaardigheden, en deze naar de eigen toekomst en het dagelijks leven te vertalen. Het programma wil studenten inspireren en nieuwe perspectieven en handvatten bieden door samen te werken met andere bachelorstudenten en externe partners, zoals een leiderschapscoach, kickbokser en theatermaker.

Imaging & Personalized Medicine

Opleiding sedatiepraktijkspecialist Erasmus en Amstel Academie

In de gezondheidszorg is de route van idee naar toepassing complexer geworden. Steeds meer disciplines zijn betrokken en het aantal samenwerkingspartijen is groot. Daarom zijn er mensen nodig met de juiste expertise die interdisciplinair samenwerken aan het oplossen van maatschappelijke gezondheidsproblemen. De Faculteit der Geneeskunde VU sluit hierop aan door de ontwikkeling van een researchmasteropleiding. Hiervoor wordt de masteropleiding Cardiovascular Research inhoudelijk verbreed. Vanaf september 2022 start Imaging & Personalized Medicine, de eerste stap in de verbreding van het programma. Vanaf september 2023 zal de naam van deze masteropleiding aangepast worden naar master Personalized Medicine, wordt de opzet van het programma aangepast en starten er meerdere tracks binnen de opleiding gericht op klinisch onderzoek.

Mind Studioo Dit voorjaar kregen bachelorstudenten Geneeskunde van de Faculteit der Geneeskunde VU een extra-curriculair programma ‘Mind Studioo’ aangeboden op het gebied van persoonlijke ontwikkeling. Het programma is opgebouwd rondom twee levensvaardigheden: zelfbewustzijn en effectieve communicatie. De studenten worden aan de hand van verschillende theo-

Erasmus MC Academie Rotterdam en Amstel Academie besloten hun krachten te bundelen. Beide academies bieden afzonderlijk van elkaar ruim dertig verpleegkundige-vervolgopleidingen en negen medisch-ondersteunende opleidingen aan. Vanaf dit jaar slaan ze de handen ineen en creëren ze een gezamenlijke opleiding tot sedatiepraktijkspecialist (SPS). De eerste gezamenlijke groep studenten SPS is inmiddels gestart met de opleiding. Door deze samenwerking komen studenten uit het hele land samen: van Den Helder tot Sittard tot Goes en alles wat ertussen ligt. Na kennis maken en uitleg op de eerste lesdag gaan de studenten direct aan de slag in de ziekenhuizen.

Interprofessioneel leren aan de operatietafel Operatieassistenten en arts- assistenten, beiden in opleiding, komen en leren samen op een interprofessionele opleidingsdag. Deze vorm van opleiden, waarbij professionals in opleiding uit verschillende disciplines onderdeel zijn van elkaars leerproces, stimuleert het samenwerken en het delen van kennis, zorgt voor een andere dynamiek en levert nieuwe inzichten op. De pilot, geïnitieerd door de Amstel Academie en het Amsterdam Skills Centre, krijgt dit jaar een vervolg.

magazine NR 27. 2022

Onderwijskundig noodverband leidt tot duurzame innovatie

Hoe we het onderwijs weer kunnen vieren

De coronacrisis leidde noodgedwongen tot vernieuwingsimpulsen in het onderwijs.Veel van deze oplossingen zouden wel eens van blijvende waarde kunnen zijn. De ervaringen op zich zijn dat in elk geval. IO Magazine staat stil bij de drie meest in het oog springende ontwikkelingen: technologie, modulair en flexibel opleiden en samenwerking. tekst: Marianne Meijerink beeld: Maarten Willemstein

magazine

NR 27. 2022

adat in maart 2020 collegedeuren dichtgingen, bouwden de Faculteit der Geneeskunde VU, VUmc Academie en Amstel Academie driftig aan ‘corona proof’ alternatieven voor het regulier onderwijs. In een mum van tijd kwamen online en hybride vormen van onderwijs van de grond, werden bestaande programma’s opgetuigd met nieuwe werkvormen, en kwam er een scholingsprogramma om hulptroepen klaar te stomen voor ondersteuning op de IC- en covid- afdelingen. Vrij snel na de omslag kwamen verrassende effecten aan het licht. Al in IO magazine van september 2020 deelden docenten en onderwijsontwikkelaars daarvan de eerste contouren. Zo zag een docent tot zijn vreugde dat de door hem online gezette vierdelige labwaardencursus een groot succes was, omdat de co’s na een lange werkdag niet naar de universiteit hoeven te komen, maar de lessen kunnen volgen op een voor hen geschikt moment. “Online deelname is laagdrempelig”, constateerde hij, en “studenten steken er evenveel van op”. Webinars zijn een uitkomst, ondervond een docent psychiater. De urgentie was er nooit om ze te gebruiken, zegt ze, maar toen de noodzaak er was bleken ze niet alleen voordelen te hebben voor studenten die ver moeten reizen, maar kon ze ook opeens experts van over de hele wereld uitnodigen bij haar college. Opeens kwamen er allerlei initiatieven van de grond om opleidingen efficiënter, schaalbaar en flexibeler te maken en was er de noodzaak om te focussen op de essenties van het onderwijs en de rol van de docent. “Experimenteren in sneltreinvaart”, noemde IOO-directeur Wim Polderman het. Ook inhoudelijk waren er eyeopeners: de maatschappelijke impact van covid wierp een ander licht op de rol van zorgprofessionals. Studenten gingen soms uit eigen initiatief in de regio aan de slag als vrijwilliger of stagiair en kwamen zo op een andere manier in contact met patiënten. Ethische vraagstukken rondom leven en dood en triage gingen een belangrijke rol spelen, evenals wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling, epidemiologie en de organisatie van vaccinatie- en testprogramma’s. De volgende stap is nu om het goede te behouden en verder te perfectioneren. Wat zijn de blijvertjes? Hoe krijgen die een vaste plek in de opzet van het onderwijs en wat is er voor nodig om optimaal te profiteren van de ervaringen tijdens covid?

magazine NR 27. 2022

BLIJVERTJE #1: TECHNOLOGIE Onderwijsontwikkelaars ontdekten tijdens de pandemie de mogelijkheden en voordelen van online onderwijs: digitale platforms, blended learning, webinars en allerlei vormen van interactief online leren kwamen in no time van de grond. De plannen voor Studioo, het informele online platform voor studenten geneeskunde, kwamen in een stroomversnelling en eenmaal in de lucht bleek het platform in een grote behoefte te voorzien. Zowat de gehele inhoud stond in het teken van corona: van blogs van studenten die op de swabstraat werkten tot uitwisseling van nuttige tips en ervaringen voor het doorkomen van de collegearme periode. Studioo blijft, want ook nu voorziet het in een behoefte, vertelt initiatiefnemer masterstudent Annewies Schrijer. “We faciliteren voor alle studenten, maar juist nu zijn de behoeften van bachelor-studenten belangrijk. Zij zijn destijds gestart tijdens corona en hebben veel specifieke vragen en problemen. Als er nu een onderwerp wordt aangekaart, beleggen we een meeting en kijken we gezamenlijk wat we daarmee kunnen doen.”

Sjoerd Emonts

‘De weerstand tegen technologie is aanzienlijk afgenomen’

Digitale middelen in basisopleiding Ook in de zorgpraktijk werd volop technologie ingezet. “Iedereen wilde er opeens wat mee”, zegt Sjoerd Emonts, auteur van Zorg Enablers en adviseur bij strategie- en innovatiebureau BeBright. “Zorgverleners moesten veel meer aan de slag met technologie; die werelden zijn onder druk in elkaar geschoven. Er was al veel mogelijk, maar de weerstand die er was is aanzienlijk afgenomen. Opeens ging men de potentie ervan inzien.” Beeldbellen, monitoring op afstand, thuisplatforms, online coachingsmodules voor revalidatie of mentale zorg, chatbots die op basis van algoritmes bepalen of de behandelaar in actie moet komen en natuurlijk online consulten: het werd in korte tijd gemeengoed. Inmiddels is de druk er af. Maar nu bekend is wat de voordelen zijn, is het volgens Emonts zaak om de goede ervaringen en toepassingen te borgen en te zorgen dat

magazine

NR 27. 2022

mensen ook leren er structureel mee om te gaan. “De inzet van connected devices in de zorgpraktijk, dus digitale middelen die via internet werken, zou een plek moeten krijgen in de basisopleiding. Wat betekent het voor de relatie tussen jou als zorgverlener en de patiënt? Hoe kun je die middelen inzetten om de zorg beter en toekomstbestendiger te maken? Zorgtechnologie moet onderdeel worden van ons denken en handelen, niet meer als gadget maar als een manier om de zorg anders vorm te geven en ons werk anders te organiseren: efficiënter, flexibeler, meer op maat en niet meer locatiegebonden.” Het vraagt ook van medewerkers permanente educatie, de ontwikkelingen staan bepaald niet stil. Simulaties in trainingen Datzelfde geldt voor het gebruik van onderwijstechnologie, dat ook een boost kreeg tijdens corona. Nu het personeelsprobleem zich zo duidelijk manifesteerde, groeide de overtuiging dat werkplekleren met behulp van hoogwaardige simulaties de druk op docenten zou kunnen ontlasten en de opleidingstijd bekorten. Op initiatief van professor Jaap Bonjer is het voorstel DUTCH, voor ontwikkeling van simulatiecentra dichtbij de UMC’s, in de maak. Het plan wordt dit najaar ingediend bij het Groeifonds. IOO-directeur Wim Polderman: “Intussen staan we ook niet stil. Er ontstonden steeds meer trainingen waarbij technologie wordt ingezet. En in de opleidingen willen we op alle niveaus meer gebruikmaken van simulaties. Niet alleen voor studenten, ook voor zittende medewerkers. Vergelijk het met piloten die ook regelmatig moeten trainen in simulatoren.” De docenten en opleiders van nu staan allang niet meer uitsluitend voor de klas, zegt Polderman. “We verwachten ook dat zij scenario’s schrijven voor leren met een VR-bril op, dat zij allerlei vormen van e-learning ontwikkelen en gebruikmaken van materiaal voor leren op afstand.

Christa Boer

‘Contact tussen mensen blijft onmisbaar. Het is zoeken naar de juiste balans’

“Covid gaf ons een nieuwe kijk op de inzet van digitale leermiddelen”, zegt ook geneeskunde- opleidingsdirecteur Christa Boer. “Ooit dachten we: die gaan het reguliere onderwijs vervangen. Nu hebben we ingezien dat we moeten bekijken waar digitale middelen toegevoegde waarde hebben, en hoe we het gebruik ervan kunnen integreren in het bestaande onderwijs. Zo hebben we tijdens de pandemie op een veilige manier patiënt colleges online kunnen aanbieden. Daar kunnen we ons voordeel mee doen als we studenten in aanraking willen brengen met zorg buiten de muren van het ziekenhuis. Dat is hard nodig en het heeft echt een impuls gegeven aan onze gedachtenvorming hierover. De pandemie heeft het beeld daarvan levendiger gemaakt. Ook hebben we studenten kunnen leren hoe je een videoconsult kunt geven. Heel nuttig, want veel zaken kun je op deze manier efficiënter doen. Tegelijkertijd blijft contact tussen mensen onmisbaar, zeker voor een zorgverlener. We moeten zoeken naar de juiste balans.”

magazine NR 27. 2022

Helma van Zundert

‘We waren een brug aan het bouwen, terwijl we er al overheen liepen’

BLIJVERTJE #2: MODULAIR EN FLEXIBEL OPLEIDEN Tijdens de coronaperiode lieten de tekorten op de arbeidsmarkt, met name voor algemeen verplegend en in de acute zorg gespecialiseerd personeel, zich extra voelen. Razendsnel werden ad hoc-oplossingen gevonden om zorgmedewerkers klaar te stomen voor extra ondersteuning op de IC en covid-verpleegafdelingen. Zo trainde Amsterdam UMC ruim driehonderd zorgmedewerkers. Op instigatie van het Landelijk Netwerk Acute Zorg werd in de zomer van 2020 ook een landelijke aanpak opgetuigd, door de in CZO Flex Level ontwikkelde EPA’s voor de basisopleiding acute zorg (BAZ) met voorrang in de opleidingen te implementeren (zie kader pagina 18). Daarmee konden verpleegkundigen versneld worden ingezet voor de acute zorg.

Set toetsinstrumenten “Ook al waren theorieopleiders, ziekenhuizen en wijzelf nog niet zover, dit móest gewoon. De BAZEPA’s maakten dat verpleegkundigen op een verantwoorde manier snel bepaalde beroepsactiviteiten in de covid-zorg toevertrouwd konden krijgen”, vertelt landelijk programmal eider Helma van Zundert van CZO Flex Level. “We waren in feite een brug aan het bouwen, terwijl we er al overheen liepen. Dat geldt overigens niet alleen voor de versnelde BAZ-implementatie, maar voor het hele programma. Dat bracht onzekerheid, maar het heeft ons ook veel opgeleverd. We ontwikkelden, samen met opleiders, een set toetsinstrumenten voor EPA-gerichte opleidingen en ontdekten hoezeer het gezamenlijk verder uitwerken van theorie bijdraagt aan de uniformiteit van de opleidingen en kwaliteit van de EPA’s. En we leerden, al werkende aan het programma en door discussies met opleiders en EPA-experts, hoe theorie, EPA’s en overige leeractiviteiten in de CZO-opleidingen zich tot elkaar verhouden. Daar hebben we voor alle opleidingen die we flexibel maken met EPA’s veel aan.” Gunstig effect op instroom De introductie van een brede basis voor vervolg opleidingen in de acute zorg, en dat is de BAZ, lijkt zijn eerste vruchten af te werpen. Ziekenhuizen melden een gunstig effect op de instroom. Op de website van CZO Flex Level zegt een student daarover: “Ga de BAZ doen, zeker als je nog niet weet of je een type bent voor de IC, CCU of de SEH. Ga je lekker breed in de basis oriënteren. Dan komt vanzelf je liefde voor een van de specialismen naar voren. Voor mij werd de keuze er duidelijker door.” Een ander voorbeeld van flexibel leren is het door het Erasmus MC Academie geïntroduceerde 5 moments

magazine

NR 27. 2022

of need (5MON). Het is een concept dat oorspronkelijk ontwikkeld is om medewerkers en teams te ondersteunen in het uitvoeren van werkprocessen in hun eigen werkomgeving. Het onderscheidt vijf verschillende leerbehoeften die je kunt tegenkomen in je werk, van nieuwe kennis tot kennis toepassen en probleemoplossen. Erasmus MC vertaalde het gedachtengoed van 5MON naar de context van de zorg, om zo een aantal leertrajecten en scholingen te herinrichten, gebaseerd op bestaande werkprocessen. Daarbij maken ze gebruik van een computera pplicatie, waardoor medewerkers snel toegang hebben tot de informatie die ze op dat moment nodig hebben. Het concept bleek een ideale oplossing te zijn om medewerkers materiaal aan te reiken om zich de noodzakelijke kennis eigen te maken die nodig is om te kunnen bijspringen op de IC. Het is zo’n succes dat Erasmus nu meer scholingen volgens de principes van het model wil herinrichten. Daarbij zoeken ze samenwerking met andere UMC’s, omdat het bewerkelijk is om alle content op de juiste manier in het systeem te krijgen, de vraagstukken voor UMC’s soortgelijk zijn en vanuit het idee ‘vele handen maken licht werk’.

CZO Flex Level en EPA’s Samen met zorgen opleidingsinstellingen flexibiliseert en vernieuwt CZO Flex Level de CZO-erkende (vervolg)opleidingen voor gespecialiseerd verpleegkundige en medisch ondersteunende zorgprofessionals. Het doel is om zorg professionals flexibel te kunnen inzetten, met het oog op toenemende behoefte aan capaciteit en veranderende zorgvraag én hen meer carrièremogelijkheden te bieden. De opleidingen zijn opgebouwd rond EPA’s, entrusted professional activities, ofwel professionele beroepsactiviteiten die samen de essentie vormen van het vak. Een student leert alleen díe beroepsactiviteiten die voorkomen op de eigen werkplek en waarin zij of hij dus ook bekwaam kan blijven. Het programma CZO Flex Level begeleidt en faciliteert het vernieuwingsproces. Er zijn inmiddels meer dan 250 EPA’s beschreven. De implementatiefase startte eind 2020 en er wordt gewerkt aan het herontwerp van opleidingen en de implementatie daarvan in de zorgorganisaties, inclusief de vormgeving van de noodzakelijke begeleiding en bekwaamverklaring. Per 2023 wordt het nieuwe flexibele opleidingsstelsel overgedragen aan het CZO.

magazine NR 27. 2022

Wim Polderman

‘Vernieuwing kun je beter samen aanpakken dan alleen’

BLIJVERTJE # 3: OPLEIDEN IN SAMENWERKING Samenwerking blijkt de gemene deler te zijn geweest van onderwijskundige activiteiten en experimenten tijdens de covid- periode. En zoals het zich nu laat aanzien ook de succesfactor. Wat al in samenwerking gebeurde, zoals de ontwikkeling van CZO Flex Level, kwam in een stroomversnelling. “Vernieuwing kun je beter samen aanpakken dan alleen”, zegt Wim Polderman daarover, maar wat hem verbaasde is dat ook verbindingen tot stand kwamen die voorheen ingewikkeld bleken. Een mooi voorbeeld is de Caribbean Health Academy (CARIBHA) die VUmc Academie ontwikkelde zodat verpleegkundigen op de Nederlandse Caribische eilanden in korte tijd konden worden getraind voor taakgerichte acute zorg aan covid-patiënten ter plekke. Daarnaast werd ook de BAZ-opleiding via CARIBHA uitgerold. Inmiddels nemen ruim honderd verpleegkundigen op de Cariben deel aan deze opleiding. In totaal maken nu zo’n achthonderd medewerkers op de Cariben gebruik van covid-scholingen die via CARIBHA worden aangeboden. Polderman: “Covid zorgde voor een positieve impuls voor de samenwerking tussen de

magazine

NR 27. 2022

landen en gemeenten binnen dit deel van het koninkrijk. Zo positief zelfs dat het smaakt naar meer samenwerken, terwijl dat vóór covid niet vanzelfsprekend was. Het resultaat is een scholingsplatform waar we ook op de langere termijn mee vooruit kunnen.” Gezamenlijke aanpak Ook technologie-ontwikkelaar Sjoerd Emonts is overtuigd van het belang van samenwerking. “Leer vooral van elkaar”, zegt hij. “Kijk wat op andere plaatsen aan innovatie wordt gedaan en maak daar slim gebruik van. De ontwikkelingen gaan razendsnel, verspilde tijd om zelf steeds alles te willen optuigen.” De eerder genoemde plannen met simulatietechniek uitgeruste leer-werkplekken waar de UMC ’s nu aan werken, zijn een mooi voorbeeld. Al is het niet alleen een kwestie van het up-to-date zijn qua techniek. Verbinding is volgens Emonts ook essentieel om wat hij noemt sociale en procesinnovatie op gang te brengen. “Je moet mensen meenemen in die vernieuwing, want die moet een integraal onderdeel worden van je leeromgeving, niet iets extra’s. Maar de weerstand is nog steeds groot. Je hebt ambassadeurs nodig om de rest mee te krijgen. Ook dat vraagt om een gezamenlijke aanpak.” Kennis en ervaringen delen Onderwijs op basis van het eerder genoemde 5MON-model kan per definitie alleen door middel van samenwerking worden

Wessel Schulte:

‘Wat in Rotterdam speelt op een afdeling, speelt ook in Leiden of Amsterdam’

magazine NR 27. 2022

Carla ‘s-Gravemade

‘Hoe mooi zou die samenwerking bij het ontwikkelen van 5MON kunnen zijn’

ontwikkeld. Wat studenten moeten leren, identificeert de opleider samen met de mensen die op de betrokken afdeling werken. Maar de ervaring die Erasmus hier mee opdeed, laat zien dat het zich ook bij uitstek leent voor samenwerking tussen de opleidingsziekenhuizen, legt onderwijsa dviseur van IOO/ VUmc Academie Wessel Schulte uit. “Veel onderwerpen zijn immers hetzelfde: wat in Rotterdam speelt op een afdeling, speelt ook in Leiden of Amsterdam. Dus is het heel handig als je de kennis en ervaring die je opdoet bij het ontwikkelen van 5MON, met elkaar deelt. Wat de ander al heeft uitgewerkt, kun je overnemen, eventueel met kleine aanpassingen. Dat is een enorm voordeel van deze manier van gestructureerd kijken naar wat iemand op de werkvloer moet kennen en kunnen.” Coördinator Carla ‘s-Gravemade van Erasmus MC: “Hoe mooi zou die samenwerking kunnen zijn! Denk je eens in, alles volgens dezelfde systematiek van de vijf momenten van leerbehoefte, een gezamenlijk werkplekleerportaal en het delen of laten ontwikkelen van state-ofthe-art onderwijsmaterialen voor studenten, aio’s én medewerkers.”

magazine

NR 27. 2022

14x Vier het onderwijs

We zetten nieuwe stappen en vieren het onderwijs. Op een congres of een beurs, in een VR-lab, al meelopend met een vlogger, kies uit deze (eerste) 14 vormen. tekst: Caroline Togni

2 Switch

1 LAB Ontdek nieuwe vormen van leren en problemen oplossen in het Virtual Reality Learning Lab. Het Lab doet fundamenteel onderzoek en ontwikkelt prototypes en applicaties. Maar je kunt er als opleider ook terecht voor VR-workshops, lezingen en master classes. Ook voor zorgonderwijs! vrlearninglab.nl

Van bedrijfskundige naar verpleegkundige. Tuurlijk kan dat, een ontwikkeling in je loopbaan, of een geheel nieuwe uitdaging. Malou Warmerdam van Saxion geeft tips hoe je dit aanpakt: ga uitgebreid op zoek naar de juiste studie; oriënteer je, lees verschillende ervaringsverhalen; maak een stappenplan; maak een plan voor een carrièreswitch; check de mogelijkheden voor financiering. En weet dat je nooit te oud bent om te studeren en leren. saxion.nl

magazine NR 27. 2022

Coalitieakkoord

Blij met de maatregelen van het huidige kabinet en de stevige investeringen in onderwijs en onderzoek. Dat laten Nederlandse universiteiten en de universitair medische centra weten. “Goed nieuws voor studenten en medewerkers dat het kabinet gehoor geeft aan onze oproep om flink te investeren”, zegt Pieter Duisenberg, voorzitter van Vereniging Universiteiten van Nederland. Volgens Margriet Schneider, voorzitter Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra, kunnen we hiermee meer investeren in onder andere medisch wetenschappelijk onderzoek. universiteitenvannederland.nl kabinetsformatie2021.nl

3 Beurs Zorg dat je erbij bent, op de KNMG Carrièrebeurs! De snel veranderende samenleving en zorg betekenen ook iets voor de keuze van de vervolgopleiding van geneeskundestudenten. De KNMG Carrièrebeurs op zaterdag 18 juni speelt hierop in, meer dan veertig medische vervolgopleidingen presenteren zich. Je ontmoet opleiders & aiossen van alle specialismen, kunt workshops volgen, krijgt antwoord op carrièrevragen. En wie weet win je een gesprek met een loopbaancoach! degeneeskundestudent.nl/ evenementen/knmg-carrierebeurs

6 Tweet

Als je patiënt ‘s morgens, na je nachtdienst, jouw hand met 2 handen vastpakt en met tranen in zijn ogen zegt “Bedankt voor alles wat je vannacht voor me hebt gedaan” dan weet je dat je dit vak, na meer dan 30 jaar, nog steeds met je hart doet #verplegen #verzorgen twitter.com/gewoonBar

Vlog Je wordt vanzelf enthousiast over geneeskundeonderwijs als je ‘meeloopt’ met tweedejaars student Rahul Bhoera. In zijn youtube-vlog neemt hij je mee naar colleges en de studiezaal, ontmoet je medestudenten, begrijp je waarom in Amsterdam studeren ‘de beste keus is’ en volg je zijn presentatie in studiegroep ‘Start van het leven’. youtube.com/watch?v=JhloB5zosHw

magazine

NR 27. 2022

8 Werkplaats

In de Academische Werkplaats Publieke Gezondheidszorg smeden onderzoekers, studenten, gemeenteambtenaren en beleidsmedewerkers samen plannen en beleid over hoe publieke gezondheid beter, efficiënter maar ook innovatiever kan. awpg.nl

Feest De eerste week van oktober vieren we (letterlijk) het onderwijs tijdens de Nationale Onderwijsweek. Tijdens de Dag van de Leraar (5 oktober 2022) staan we stil bij het belang van onderwijs. Meer en meer wordt onderwijs erkend als een van de beste investeringen die een overheid kan doen. Niet alleen praktisch, ook voor de vrije geest, zoals artikel 13 van het recht op onderwijs luidt: ‘Een goed opgeleide, verlichte en actieve geest, in staat vrij en op vele gebieden rond te dwalen, is een van de vreugden en beloningen van het menselijk bestaan.’ nationaleonderwijsweek.nl

10 Congres

9 Quote

‘Onderwijs is het machtigste wapen dat je kan gebruiken om de wereld te veranderen.’ (Nelson Mandela, Johannesburg 2003)

Op dit congres van Amsterdam UMC mag je los: het motto is ‘Uit je comfortzone’. Dit landelijk congres op 6 en 7 oktober, dit keer in hotel WICC in Wageningen, is voor en door docenten en opleiders in het Hoger GezondheidsZorg Onderwijs (HGZO). Het congres focust op opleiders, op andere manieren van (de inrichting van het) onderwijs, onderwijsontwikkeling en kennisdeling en wat dat betekent voor onze aannames en angsten. En het gaat over de ander: hoe willen we ons verhouden tot studenten en patiënten? Meer info op: vumc.nl/educatie/onze-opleidingen/opleidingsdetail/hgzo-congres-2022-uit-je-comfortzone.htm

magazine NR 27. 2022

Tip

Doe wat je leuk vindt. Wie een studie doet die hij interessant en leuk vindt heeft een grotere kans om succesvol zijn diploma te halen. Alleen dat gegeven is al een reden om een studie uit te kiezen waar je enthousiast van wordt.

11 Onderzoek Verbinding verbroken. Na corona blijkt de drempel voor studenten in het mbo, hbo en wo om weer de schoolbanken in te duiken, hoog. Barend Last en Jolien Dopmeijer geven concrete tips voor verbetering. Uiteindelijk moet studeren anno nu een totaalbeleving zijn, stellen zij. Met een fysieke leeromgeving waar studenten elkaar ontmoeten, samen kunnen eten, verbinden en co-creëren met elkaar en docenten, kunnen studeren, en zelfs kunnen slapen of mediteren. trimbos.nl/actueel/blogs/verbindingverbroken-hoe-krijg-je-studenten-weergemotiveerd-naar-de-campus-school/

Model Excellente Zorg Werken met vakbekwame collega’s

Professionele relatie met artsen

Professionele autonomie

Support van directleidinggevende

Zeggenschap over beroepsuitoefening

Passende ontwikkelingsmogelijkheden

Voldoende personeel

Patiëntgerichte zorgcultuur

Optimale werkomgeving

Verzorgenden, verpleegkundigen & verpleegkundig specialisten Verpleegkundige strategie

Effectief leiderschap

Structuren voor zeggenschap

Ontwikkeling & onderzoek

Patiëntenuitkomsten

Organisatie

Patiënten, cliënten, bewoners

Verpleegsensitieve indicatoren

Focus op resultaten

Bevorderende structuren

13 Minor Naar het buitenland! Want hoe werkt het gezondheidszorgsysteem in Indonesië? Wat leren we daarvan en hoe kunnen we dit toepassen? De (Engelstalige) online minor Global Health Indonesia bouwt voort op recente ontwikkelingen op het gebied van Global Health, Diversity & Primary Care, het gezondheidszorgsysteem in Indonesië en plaatst deze in een breder perspectief (bijv. psychologisch, maatschappelijk, bestuurlijk, politiek en economisch).

Kwaliteit van zorg

Model

Haal het beste uit jezelf! Hoe? Beroepsvereniging V&VN ontwikkelde hiervoor het model Excellente Zorg. Aan de hand van dit model kunnen verpleegkundigen en verzorgenden samen met de organisatie hun werkomgeving zó inrichten dat zij kwaliteit van zorg leveren én met plezier werken. Het model onderscheidt drie pijlers: de verpleegkundige- en verzorgendepijler, de organisatiepijler en de patiëntpijler. Excellente Zorg legt de focus op de vakbekwaamheid van verpleegkundigen en verzorgenden en de werkomgeving die hen in staat stelt het beste uit zichzelf te halen. venvn.nl/excellente-zorg

magazine

illustratie: iStock

NR 27. 2022

Ethische reflectie is noodzakelijk om een goede professional te worden en blijven

Ethische kwesties hebben een specifieke kwaliteit, betoogt Bert Molewijk, iedereen kan en mag erover meepraten. Juist de onzekerheid in ethiek – niet weten of iets goed of slecht is en het ontbreken van een absolute waarheid – biedt kansen om mensen met elkaar te verbinden. Molewijk pleit voor de inzet van moreel beraad als vast onderdeel van het werk en de opleiding. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat moreel beraad diverse doelen kan dienen.

aar hebben we het over als we over ethische kwesties praten? Ik denk dat je ethiek vooral kan zien als een vraagteken. Ethiek gaat namelijk over vragen over goed en slecht, en hoe mensen daarover denken. Daarover bestaat geen absolute zekerheid, iedere ethische kwestie is anders en iedere professional kijkt er op haar of zijn manier naar. Niemand kan bewijzen of euthanasie of abortus moreel goed of slecht is. Daarom biedt de ethiek ons een mooi platform om met elkaar in gesprek te gaan. Daarbij is het van belang om de juiste onderzoekende vragen te stellen. Betere praktijk Aan ethische reflectie doen is niet louter een doel in zichzelf. Behalve reflecteren over ethische kwesties doen we vanuit het team Ethiek Support van Amsterdam UMC ook onderzoek naar hoe ethische

second opinion: Bert Molewijk, hoogleraar Ethiek Support, Amsterdam UMC

magazine NR 27. 2022

‘In een beraad krijg je creatieve suggesties om beter om te gaan met morele stress’

reflectie daadwerkelijk bijdraagt aan het verbeteren van ‘de praktijk’. Want je kunt nog zulke goede onderwijssessies over ethiek hebben en goede ethische reflectietrainingen doen, je wilt ook weten hoe dat bijdraagt aan praktijkverbetering. Daarom onderzoeken we in Nederland en internationaal al jaren uitkomsten en impact van moreel beraad: een bijeenkomst van een groep die onder leiding van een getrainde gespreksleider systematisch en methodisch reflecteert op een morele vraag. Daaruit blijkt dat ethische reflectie bijdraagt aan minder morele stress van de professional, meer vaardigheden om met morele kwesties om te gaan, betere samenwerking en het beter omgaan met visieverschillen, een veiliger leerklimaat, en een betere ontwikkeling en implementatie van richtlijnen en beleid. Hoe doe je dat nou, praten over ethische kwesties? Tijdens een moreel beraad bespreken mensen uit

de praktijk een kwestie die zich v oordeed, waarover ze onzeker zijn of zij hier moreel goed handelden of niet. Het kan ook over een voorval gaan waar ze een meningsverschil over hebben. Of het gaat over iets wat ze nog niet weten, maar waarop ze een visie willen gaan ontwikkelen. Voorwaarde voor een moreel beraad is: er is een concrete aanleiding met daaraan gekoppeld een oprechte leervraag en een gemotiveerdheid om de kwestie van verschillende kanten te onderzoeken. Meningen zitten ons leren in de weg Als het om ethische kwesties gaat, hebben veel mensen last van hun meningen. Dat noem ik ethiek zien als een uitroepteken (in plaats van een vraagteken). Een moreel beraad met mensen die liefst hun mening drie keer herhalen met het doel de ander te overtuigen, is echter geen goede voedingsbodem voor leren. Vrij vertaald naar wat de bekende filosoof Socrates ooit zei: ‘Onze mening zit ons nieuwe weten, ons nieuwe leren in de weg.’ Als iemand een sterke mening heeft, moet je als gespreksleider extra moeite doen om die persoon te vragen eens naast zijn of haar eigen schoenen te gaan staan en de kwestie te bekijken vanuit het perspectief van de ander. Niet via discussie of debat, maar via een dialoog proberen we een ethische kwestie methodisch en gestructureerd te

magazine

NR 27. 2022

‘Juist over ethische kwesties kunnen we als gelijke spreken’ onderzoeken. Pas na de brede verkenning van de ethische kwestie kun je betere suggesties doen voor de praktijk. Moreel beraad als zelfzorg Zoals gezegd: moreel beraad kan vele doelen hebben. Een belangrijk nog niet benoemd doel is de zelfzorg voor de professional. Professionals kunnen morele stress ervaren als ze dingen moeten doen waar ze moreel niet achter staan of als ze niet de mogelijkheid hebben om voor hen moreel belangrijke dingen te doen. Moreel beraad kan dan een middel zijn om te leren omgaan met die morele stress. Sommige hulpverleners ervaarden morele stress omdat zij in coronatijd bepaalde zorg niet konden leveren of dingen moesten doen die ingingen tegen hun geweten. Bijvoorbeeld omdat er geen familie of slechts een beperkt aantal familieleden bij een erg zieke of stervende patient mochten komen. Het helpt dan om die morele stress te delen, beter te begrijpen, andere reacties te horen en aannames over schuld, schaamte of verantwoordelijkheid te onderzoeken en nuanceren. Een moreel beraad lost uiteraard niet alle ethische kwesties en morele stress op, maar ze geeft handvatten om ermee om te gaan. En soms levert een moreel beraad creatieve suggesties om de volgende keer beter, duidelijker of eerder om te gaan met je morele stress. We zijn elkaars gelijke Wil je een goede professional worden en blijven, dan is ethische reflectie noodzakelijk. In de kern gaat het altijd om de vraag wat het betekent een goede professional te zijn. Niet alleen in de technische zin van het woord ‘goed’, ethieksupport leert je ook door te leren hoe jijzelf en de ander met ethische kwesties omgaat en om wilt gaan. Ethieksupport zoals moreel beraad is een middel om professionals te blijven prikkelen en uitdagen om te reflecteren op zichzelf en hun vak.

Mijn belangrijkste boodschap aan jonge professionals is: al ben jij niet de opleider of senior expert in je vakgebied tegen wie jij mogelijk opkijkt, die opleider of senior expert in je vakgebied heeft zelf ook niet het laatste woord over ethische kwesties. En de ethicus ook niet. Ethiek is van ons allemaal, en iedereen heeft specifieke eigen morele kennis, ervaring en inzichten. Juist over ethische kwesties kunnen we als gelijke spreken. Het wordt echt mooi als vakinhoudelijke experts zoals de hoog leraar of welke expert dan ook, doorheeft dat expertise met betrekking tot ethische kwesties een ander soort expertise is. In het voorbeeld van euthanasie: ik kan de expert zijn in de praktijk van euthanasieprocedures, alles weten over euthanasiewetten, weten welke en hoeveel medicijnen ik wanneer moet gebruiken, en zelfs weten welke ethische argumenten er in het euthanasiedebat bestaan. Maar ik kan als expert euthanasie nog steeds niet het beslissende antwoord geven of euthanasie moreel gerechtvaardigd is. Laten we in de opleiding duidelijk maken dat expertise op het ene vlak niet automatisch betekent dat je expertise hebt op het morele vlak. Laten we als professionals gezamenlijk de morele kwesties uit de dagelijkse praktijk blijven onderzoeken. Naast het toepassen van vakinhoudelijke kennis hebben we gestructureerde en gelijkwaardige dialogen nodig. Niet alleen om te bepalen wat we moreel goed en juist vinden om te doen, ook om goed te kunnen samenwerken en goed voor onszelf te zorgen. Ook dat is goede zorg.

Waar kun je terecht? Heb je vragen over ethiek support? Kijk dan op de website van Ethiek, Recht en Humaniora en op het intranet. Daar vind je onder andere de ethieksupport-menukaart en een specifieke ‘button’ voor verschillende vormen van ethieksupport. Via ethiek support@amsterdamumc.nl kun je je vragen over ethieksupport, moreel beraad en gespreksleidertrainingen stellen.

magazine NR 27. 2022

Onderwijsplatform SpringLab

‘We focussen op passie en vreugde tijdens het leren’ Een vrijplaats waar studenten kunnen oefenen, experimenteren en ontdekken wat bij ze past. Waar fouten maken mag en de leerbehoefte van de student centraal staat. Dat is onderwijsplatform SpringLab. “De extra-curriculaire praktische bibliotheek van de geneeskundeopleiding voor en door studenten”, aldus de projectleider. We nemen een kijkje. tekst: Larissa Velkers beeld: Erik Buis

insdagavond, een lokaal van het Klinisch Trainingscentrum in het verder lege polikliniekgebouw van Amsterdam UMC. Op het gedreun na van de overvliegende traumahelikopter en de pop die klaarligt, niet direct het beeld dat je voor ogen hebt bij een acute situatie waarin een traumateam alles op alles zet om het leven van een zojuist binnengebrachte, tegen een boom geklapte motorrijder te redden. Toch is dat precies waar het om draait deze avond. We zijn bij een Advanced Trauma Life Support (ATLS)-cursus van SpringLab. Deelnemers vanavond zijn vijftien coassistenten. Wat overigens niet geheel representatief is, begrijpen we van Dylan Allard, een van de student-assistenten die vanaf het begin betrokken is bij het platform. Dylan coördineert de leerlijn Acute Geneeskunde en verzorgt samen met student-assistent Yu Lam de les van vanavond. “Normaal gesproken komen er vooral bachelorstudenten, ondanks dat SpringLab voor alle jaarlagen is bedoeld”, vertelt hij. “Maar deze cursus is speciaal opgezet voor en in samenwerking met de co-raad van de VU, zodat we meer bekendheid krijgen onder masterstuden-

ten.” Naast de deelnemers, projectleider Aäron Spapens, Dylan, Yu en drie andere student-assistenten, zijn er twee IC-ANIOS aanwezig om inhoudelijk aan te vullen en praktijkvoorbeelden te delen. Just-in-time-onderwijs Het eerste deel van de bijeenkomst bestaat uit een theoretische presentatie van het traumaprotocol. Dylan begint met de vraag wie er weleens live de ABCDE-methode heeft kunnen aanschouwen. De helft steekt de hand op. “En wie deed er dan ook daadwerkelijk mee?” Slechts vier. Het strookt met het beeld dat Dylan eerder schetste. Weinig coassistenten zijn echt bekend met het traumaprotocol. Dat is niet vreemd. Een ATLS-cursus is immers – behalve dat het kort wordt behandeld in het voorbereidend coschap – geen vast onderdeel van het curriculum. Maar het betekent wel dat veel co assistenten behoorlijk overdonderd kunnen zijn als ze tijdens hun coschappen in een dergelijke situatie terechtkomen. De stof herhalen en oefenen in een gesimuleerde omgeving maakt dat je als coassistent sterker in je schoenen staat”, zegt Dylan. “Het past ook bij het just-in-time-onderwijs”, vertelt Aäron. “Leren wanneer je iets daad-

magazine NR 27. 2022

‘De stof herhalen en oefenen in een gesimuleerde omgeving maakt dat je sterker in je schoenen staat’

magazine

NR 27. 2022

werkelijk nodig hebt en direct in de praktijk kunt brengen.” Fouten maken mag Het tweede uur van de cursus is een simulatie van die praktijk. De groep splitst zich op in groepjes van vier die aan de hand van verschillende scenario’s een situatie naspelen, terwijl een ander groepje observeert. Hoewel alles in scene is gezet, is de spanning van een stresssituatie wel degelijk voelbaar. Een kreunende patiënt, gepiep van apparaten; de manier waarop er wordt samengewerkt, hardop nagedacht en deelnemers

Afhankelijk van de inbreng van studenten en student-assistenten, verandert het aanbod

elkaar meenemen, is best indrukwekkend. Als deelnemers elkaar achteraf feedback geven, is de sfeer open en gemoedelijk. Aäron: “Daar staan we ook voor bij SpringLab. Fouten maken mag. Dat is alleen maar goed voor je leerproces.” Het plezier terug Die relaxte sfeer tijdens de trainingen staat volgens Aäron haaks op hoe het nu in de opleiding zelf is. Volgens hem ervaren veel geneeskundestudenten hoge druk en hebben ze minder plezier in leren. Het is, zo zegt hij, een ‘moetje’ geworden. Een van de doelen van SpringLab is dan ook het plezier weer terug te brengen. “We proberen de passie en vreugde aan te wakkeren”, zegt hij. “Leren doe je uit verbazing en verwondering. Dan spreek je je creativiteit aan, het proces waarin je het meeste leert.” Bovendien wil SpringLab studenten niet alleen de mogelijkheid bieden zich te verdiepen in waar ze al in geïnteresseerd zijn, maar juist ook hun horizon verbreden. Ze willen de

magazine SpringLab moedigt 33 studenten aan verder te kijken dan de ziekenhuismuren NR 25. 2021

magazine

NR 25. 2021

‘Fouten maken mag. Dat is alleen maar goed voor je leerproces’ tunnelvisie openbreken en studenten aanmoedigen verder te kijken dan de ziekenhuismuren. Lesgeven leren ‘on the job’ SpringLab is een initiatief van studenten zelf en wordt – naast de projectleider – ook volledig gerund door studenten. Ook alle cursussen worden, onder toezicht van medische experts, door student-assistenten ontwikkeld, voorbereid en gegeven. Hierdoor sluit het aanbod volgens hen naadloos aan op de onderwijsbehoefte van de doelgroep. Op dit moment biedt SpringLab cursussen binnen acht leerlijnen.

Maar afhankelijk van de inbreng van deel nemers en de student-assistenten, kan het aanbod zomaar veranderen of worden uit gebreid. Door onderwerpen vanuit verschillende perspectieven aan te vliegen en bijvoorbeeld te investeren in nieuwe simulatiemiddelen, probeert SpringLab daarbij steeds vernieuwend te zijn. Sommige student-assistenten hebben al enige ervaring met lesgeven, de meesten leren het ‘on the job’. Om nieuwe student- assistenten bij het lesgeven te helpen, ontwikkelt SpringLab ook een ‘bootcamp lesgeven’, in samenwerking met docentprofessionalisering van de geneeskundeopleiding. Hoewel het platform zich nog in de opstartfase bevindt – ze bestaan officieel sinds 2019, maar zijn door covid pas sinds oktober 2021 echt operationeel – is er aan animo geen gebrek. Rahul Bhoera, eveneens Spring Labber van het eerste uur, bevestigt dit. Hij

magazine NR 27. 2022

houdt zich, naast het verzorgen van echografielessen binnen de leerlijn Radiologie, bezig met de promotie. Sinds ze dit via Instagram doen, ziet hij het aantal geïnteresseerden met de dag stijgen. “Het aantal volgers schiet sky high, echt cool om te zien”, zegt hij. De cursussen zelf zitten dan ook binnen no time vol. Dylan: “Gisterenochtend plaatsten we een nieuwe cursus en direct waren er zo’n zestig aanmeldingen.” Hoe ze dat gaan oplossen, is een tweede. “Waarschijnlijk organiseren we gewoon nog meer cursusavonden”, aldus Dylan. Maar dat het concept van SpringLab nu al zo’n populariteit geniet, stemt de organisatoren uiteraard positief. Bovendien bevestigt het nogmaals de duidelijke behoefte aan laagdrempelig, extra- curriculair onderwijs. Wat betreft deze avond; de SpringLabbers, deelnemers en co-raad zijn blij. En Dylan is zeer tevreden.

SpringLab een blijvertje? SpringLab, platform voor en door studenten, bestaat officieel sinds 2019. Tot 2024 wordt het platform gefinancierd uit de StudieVoorschotMiddelen (SVM). Daarna is het de bedoeling dat SpringLab blijft bestaan onder de paraplu van het Klinisch Trainingscentrum, met behoud van de eigen identiteit, lessen, middelen en ruimtes. Daarnaast onderzoekt SpringLab of sommige lessen die door SpringLab zijn ontwikkeld, als een soort plug-in aan het bestaande onderwijs kunnen worden toegevoegd. Meer informatie over SpringLab is onder andere te vinden op de website van StudiooVU. Voor het aanbod van SpringLab kun je ze volgen op Instagram: @springlabvu

magazine

NR 27. 2022

Career Services

Elke student een eigen carrièrepad Zit ik wel op de goede plek? Welke mogelijkheden heb ik, wat past bij mij, hoe kom ik daar? Veel studenten Geneeskunde worstelen met beroepsen studiekeuzevragen. Bij de Career Services vinden ze antwoorden en ontdekken ze dat er meer mogelijk is dan ze dachten.

tekst: Saskia Engbers beeld: Maartje ter Horst

aura de Reus, projectleider Career Services van de Faculteit der Geneeskunde VU en loopbaancoach, merkt het regelmatig: “De verwachtingen van studenten zijn niet altijd realistisch. Een grote groep wil kinderarts of chirurg worden, terwijl de arbeidsmarkt voor die ‘coole’ beroepen heel krap is. Dat terwijl de gezondheidszorg zit te springen om bijvoorbeeld geriaters, bedrijfs- en verzekerings artsen. Studenten weten vaak niet wat er allemaal mogelijk is of wat beroepen precies inhouden.” Ilse Huijskens constateert hetzelfde. Zij is studiekeuze- en loopbaanadviseur van Universiteit Leiden. “Als studenten merken

dat ze moeilijk aan de slag kunnen in hun favoriete beroep, voelen ze de druk om met elkaar te concurreren. Ze doen dan bijvoorbeeld nóg meer extra-curriculaire activiteiten; alles om maar de beste te worden en die baan te bemachtigen. Dat pakt voor sommigen goed uit, maar voor een grote groep loopt het uit op een teleurstelling. Onwijs zonde, want er zijn zoveel leuke alternatieven.” Keuzes onderzoeken Dankzij de Career Services – ze zijn er bij alle geneeskundefaculteiten in ons land – kunnen studenten ook de minder voor de hand liggende keuzes onderzoeken. De Faculteit der Geneeskunde VU startte in februari 2021 met Career Services. Bij de geneeskunde faculteiten van Universiteit Leiden en de

magazine NR 27. 2022

Laura de Reus (projectleider Career Services, Faculteit der Geneeskunde VU)

‘Met de introductie van een goalsettingmethodiek in het eerste blok van de bachelor stimuleren we studenten eigen doelen te stellen, zodat zij hun studie veel bewuster doorlopen’

magazine

NR 27. 2022

Radboud Universiteit bestaat de dienst al langer: respectievelijk sinds 2016 en 2017. De Career Services ondersteunen studenten in de oriëntatie op hun loopbaan en bij het maken van een beroepskeuze. Studenten krijgen informatie via de website, workshops en events. Voor studenten die meer ondersteuning nodig hebben, is er individuele coaching. Soms werken de Career Services samen, zoals in de Beroepencarrousel van Amsterdam UMC, LUMC, Radboud UMC, Erasmus MC, UMC Groningen en UMC Utrecht. Tijdens dit halfjaarlijkse event maken studenten van de gezamenlijke geneeskundeopleidingen kennis met arts-disciplines die minder bekend zijn. Doorlopend aanbod De Radboud Universiteit en Universiteit Leiden hebben niet alleen een Career Service per faculteit, maar ook een centrale Career Service. “Daardoor hebben wij een doorlopend aanbod”, zegt Hanneke Santegoets, career officer voor studenten Medische Wetenschappen aan de Radboud Universiteit. “Naast eigen activiteiten organiseren we gezamenlijke events met thema’s die relevant zijn voor élke wo- student. Zo is er elk seizoen een Radboud Career Day, verspreid over de hele campus. Op die dag bereiden studenten hun sollicitatie in één dag voor. Dat gebeurt in workshops: wat wil ik en wat kan ik? Hoe vind ik een baan? Laat je CV of LinkedIn-pagina checken. Maak een professionele profiel foto. Hoe moet ik solliciteren? Hoe voer ik een arbeidsvoorwaardengesprek?” De VU heeft alleen facultaire Career Services. “In het verleden is daartoe besloten, omdat samenwerking met veel facul-

teiten ingewikkeld kan zijn”, legt Laura de Reus uit. “Toch zien we ook de voordelen. Daarom zijn we nu voorzichtig bezig met faciliteiten die we VU-breed kunnen organiseren.” Netwerken niet meer eng Studenten zijn blij zijn met het aanbod van de Career Services, blijkt uit evaluaties. “Ze vinden het fijn dat ze via de website, dus op één plek, informatie vinden waarmee ze zich verder kunnen oriënteren”, vertelt De Reus. “Ook onze workshop Netwerken is goed ontvangen. Die hebben we nu een paar keer gegeven. Studenten zeggen dat ze daardoor vertrouwen kregen in het net werken en het niet meer als iets groots of engs zien. De drempel is verlaagd.” Op de drie geneeskundeopleidingen worden ook de loopbaangesprekken goed gewaardeerd. “Tegen ons durven studenten hun twijfels te uiten, bijvoorbeeld als ze niet weten of ze de studie wel willen afmaken”, aldus Hanneke Santegoets. “Daarnaast krijgen we ontzettend positieve reacties op de events waar jonge alumni met een onbekend specialisme vertellen over hun vak. Die avonden zijn onze speerpunten.” Ook Ilse Huijskens merkt dat studenten graag naar dergelijke beroepsoriëntatie events met alumni komen. “Als we dan ook nog een bekend iemand als Károly Illy uitnodigen, vinden studenten dat extra interessant.” Studenten informeren Ondanks de positieve reacties is de opkomst bij de events niet altijd optimaal. Hoe maken de Career Services hun activiteiten bekend? Santegoets: “Twee student-assistenten posten onze events op social media.

Hanneke Santegoets (career officer voor studenten Medische Wetenschappen, Radboud Universiteit)

‘Tegen ons durven studenten hun twijfels te uiten, bijvoorbeeld als ze niet weten of ze de studie wel willen afmaken’

magazine NR 25. 2021

magazine

NR 27. 2022

Verder kondigen we de activiteiten aan met posters op de faculteit en soms via een nieuwsbrief. Dat helpt allemaal niet erg. Sinds een half jaar zetten we de activiteiten ook in de online-leeromgeving Brightspace. Dat werkt beter, maar het blijft een klus om studenten te attenderen op onze activiteiten.” Huijskens herkent dat: “We hebben de studenten gevraagd hoe ze het liefst geïnformeerd worden. Ze gaven aan dat posts op social media niet beklijven en die op Brightspace wel. Daarom posten de studieadviseurs onze events daar. Verder brengen we de studievereniging op de hoogte van de events. Dat helpt allemaal maar tot op zekere hoogte; weinig geneeskundestudenten komen naar onze workshops.” In het curriculum Om dat te veranderen zou Huijskens graag een verplichte workshop Career Service in het curriculum zien. “Op die manier kun je studenten een duwtje in de rug geven. We zien namelijk dat ze terugkomen als ze eenmaal een workshop hebben gevolgd. Dan vinden ze de informatie die ze kregen toch erg handig. Daarnaast verdient het onderwerp employability – duurzame inzetbaarheid – een plaats in het curriculum. Als studenten niet de baan kunnen vinden die ze voor ogen hadden, moeten ze in staat zijn met datgene wat ze geleerd hebben, toch hun weg te vinden. Die flexibiliteit mis ik nu nog bij studenten.”

In Nijmegen zijn twee werkcolleges Career Service in het curriculum opgenomen. “Bij de start van de master geef ik een college ter voorbereiding op de coschappen”, vertelt Santegoets. “Daarin ontdekken studenten wat bij ze past. In het derde jaar van de master volgt een college over solliciteren en keuzes maken: ga je voor een opleidingsplek of wil je misschien nog een andere master volgen? Het voordeel van die werkcolleges is dat alleen de studenten die het echt nodig hebben voor de individuele loopbaan gesprekken komen. Wij hebben ongeveer 2000 studenten. Die kunnen we met onze 0,8 fte niet allemaal een-op-een bedienen.” In Amsterdam zoekt Career Services aansluiting bij de bestaande lesstof. Laura de Reus geeft een voorbeeld: “Als studenten in de opleiding filosoferen over hun toekomstige werk, willen we verwijzen naar de website van Career Services. Daar zijn binnenkort testjes beschikbaar die studenten helpen reflecteren op waar ze goed in zijn en wat ze belangrijk vinden.” Op dit moment werkt de Faculteit der Geneeskunde VU aan de hervorming van het eerste blok van de bachelor. Ook De Reus is daarbij betrokken. “Als onderdeel van die hervorming introduceren we een goalsettingmethodiek die studenten stimuleert hun eigen doelen te stellen. Op die manier zetten we aan het begin van de opleiding de toon om de studie veel bewuster te doorlopen. Career Services past heel mooi bij die nieuwe koers.”

Ilse Huijskens (studiekeuze- en loopbaanadviseur, Universiteit Leiden)

‘Met een verplichte workshop Career Service in het curriculum geef je studenten een duwtje in de rug’

magazine NR 25. 2021

magazine

IO NR 27. 2022

KIJKT LEEST LUISTERT IO LEEST

Dossier Grensoverschrijdend gedrag demedischspecialist.nl

Mag ik dan niet eens meer …?

IO LEEST

V&VN Magazine, editie lente 2022 venvn.nl/magazine

Meer aandacht en tijd

‘Stop de uitstroom van jonge professionals’ kopt de lente-editie van V&VN Magazine. Binnen twee jaar nadat ze aan het werk zijn, stappen vier van de tien jonge zorgprofessionals alweer op. Hoe komt dat en hoe behouden we ze voor het werk? Geef ze aandacht en tijd, stellen verzorgenden en opleidingsmanagers.

IO KIJKT

Werken met EPA’s

czoflexlevel.nl/nieuws/werken-metepas-een-korte-animatiefilm

Opleiding in bouwstenen CZO Flexlevel maakte in 2019 al deze animatiefilm over EPA’s (Entrustable Professional Activities). Met uitleg hoe het werkt en hoe je als verpleegkundige of medisch ondersteuner zo’n beroepsactiviteit (EPA) leert zelfstandig te doen.

De juni-editie van vakblad Medisch Specialist besteedt aandacht aan grensoverschrijdend gedrag. Ziekenhuizen, andere zorginstellingen en opleiders – waaronder Christa Boer – buigen zich over de vraag wat de verantwoordelijkheid is van de organisatie, leidinggevenden en medewerkers. Het dossier gaat in op de vraag hoe we met grensoverschrijdend gedrag omgaan, hoe we het kunnen voorkomen en hoe slachtoffers opgevangen en geholpen kunnen worden. De verhalen laten zien hoe urgent en taai het onderwerp is, het is lang niet altijd zwart/wit of goed/slecht. De discussie vergt zelfonderzoek: wat betekent het voor mij, wat betekent het voor jou? Hoe houden we de dialoog open en constructief?

IO LUISTERT

Vitale functies pfzw.nl/podcast

Een stuk minder ingrijpend In de podcast Vitale functies van Pensioenfonds Zorg en Welzijn vertellen zorgmedewerkers over een werk ervaring die ze nooit zullen vergeten. De aflevering ‘Té serieuze dokters, daar houden kinderen niet van’ vertelt over immunotherapie, behandelwijze voor kinderen met kanker die worden behandeld in het Prinses Máxima Centrum in Utrecht. Drie nauw betrokken medewerkers vertellen over het complexe proces dat daarbij komt kijken en vooral over wat hen drijft: een vorm van kanker behandelen met een aanpak die effectiever – en een stuk minder ingrijpend – is voor hun jonge patiënten.

magazine NR 27. 2022

In vlogs de chirurg volgen Vervolg van achterpagina

IO LEEST

Humor als verpleegkundige interventie 2.0

Marcellino Boger en Fransiska Kleijer

De lach als pijnstiller

IO KIJKT

How to survive a Pandemic

https://www.npostart.nl/2doc

Ooggetuigenverslag

De documentaire How to Survive a Pandemic – te zien op NPO Start – volgt de ontwikkeling van het covid19-vaccin, het testen op vrijwilligers en de wereldwijde verspreiding ervan. Kort na het uitbreken van de pandemie werd gestart met de opnames en gedurende de daaropvolgende achttien maanden wordt het werk van laboranten, wetenschappers en journalisten gevolgd, terwijl het corona virus zijn dodelijke aanval voortzet en er nieuwe varianten opduiken. Met beroemde wetenschappers, farmaceutische bedrijven en overheids instanties is deze documentaire een uniek ooggetuigenverslag van de grootste gezondheidscrisis van de 21e eeuw.

Een aanrader voor wie het boek nog niet las: Humor als verpleegkundige interventie 2.0. Over lachen als pijnstiller, ontspanning en middel om mensen te helpen omgaan met hun angsten. In het boek vind je theoretische en praktische informatie, ervaringen van collega’s en vele voorbeelden. De herziene editie is uitgebreid met informatie over het inzetten van humor bij mensen met dementie en in de palliatieve zorg. Boek voor studenten, verpleegkundigen, verzorgenden en andere professionals met patiëntcontacten en voor docenten werkzaam bij zorgen welzijnsopleidingen.

De vlogs laten het hele traject zien van een behandeling, van indicatie tot nazorg. Susanne filmt bijvoorbeeld ook hoe patiënten na weken terug komen op de poli of hoe de patholoog verdergaat met het analyseren van een verwijderde tumor. In de dagelijkse praktijk is het voor coassistenten lastig om de gehele patiëntreis en alle diagnostische stappen daarin te volgen, in de vlogs komt dit wel aan bod. Susanne hoopt dat de vlogs breder worden ingezet, ook bij andere vakgebieden. Heelkunde is een praktisch en divers vak en leent zich goed voor mooie beelden van operaties, maar ze maakte ook algemenere vlogs zoals over de werking van een multidisciplinaire poli en hoe je als coassistent een patiëntbespreking voorbereidt en houdt. Volgens Suzanne zijn de studenten blij met de vloglessen. Het is een eigentijdse, leuke manier van onderwijs en door z’n vorm – korte, praktische films – heel toegankelijk. De vlogs zijn bovendien een goed voorbeeld van activerend leren. Zo kunnen studenten zich beter voorbereiden op een operatie die ze de volgende dag bijwonen. Dat ondervond Susanne aan den lijve. Terwijl ze tijdens een borstkankeroperatie bijna een stap oversloeg, zei de coassistent: “In jouw vlog plaatste je nu eerst klipjes, waarom doe je dat nu niet?” De studente was goed voorbereid op wat zou moeten komen.

In vlogs de chirurg volgen

tekst: Marcel Gansevoort beeld: Vincent Boon

“Vandaag nog even de vlog kijken, zodat je morgen extra goed voorbereid aan de operatietafel staat.” Susanne van der Velde, oncologisch chirurg bij Amsterdam UMC en sinds 2015 verbonden aan de master Heelkunde, maakt een vlogserie voor het coschap Heelkunde. De vlogs ontstonden in coronatijd toen studenten vanwege de restricties niet fysiek met chirurgen konden meelopen. Susanne kwam op het idee om haar studenten via de vlogs digitaal mee te nemen in haar kielzog. Met haar telefoon filmt de chirurg zichzelf bij klinische activiteiten, uiteraard

na toestemming van de patiënt. Het doel van de filmpjes is meervoudig. Allereerst krijgen de coassistenten ziektebeelden te zien die ze mogelijk in de praktijk niet meemaken. Coassistenten lopen hun stage vaak in één ziekenhuis, waar ze slechts een deel van de ziektebeelden die bij heelkunde horen te zien krijgen. De filmpjes – Suzanne van der Velde maakte er inmiddels zo’n dertig – geven praktisch inzicht in ziektebeelden die studenten niet live zien. Zo krijgen zij toch de breedte van het vak mee. Lees verder op pagina 43.