De vallei van het Merkske

\.U

zohd-

\-

.9 :;

r.J I ,a

N

s

?. a

:/_.

+.==.

C ,

. , , . i : . . GR E N S r A N D S C H A p ,,t ..,.;.::.1;;,1,.:.;..,1$*".;i,,-,,. .

I N A T U UE RNR E C R E A TZIO EN D EGRR E N Z E N InGrenslandschap Taxandr a werken Nederlandse enVlaamse overheden en rnstantres samen 0mdenatuurgerichte recreat e n degrensreg o vande provinc esAntwerpen enNoord'Brabant testimu eren.

Taxandria kenmerkt zichdoor eenafwsselend, I chtgiooiend met andschap bossen, heidevelden, vennen enbeekval e en,Deze regto leent zrchdanook (0nt)spannende Lritstekend voor actieve fietstochten, verrassende wandel ngen, kanotochten enlange ruitertochten door hetgroen, I I

TILBURG

anron !

ltl

tt' EINDHOVEN

'w*' TURNHOUT ;.-.r,

rdrs

I tl?

ÍË

I

0mderecreant d chter bijdenatuur te brengen worden er nformatreborden bI gepaatst, natuurgeb eden geb0uwd, vogelk enobservat etorens lkhulten geplaatst kanosteigers ennieuwe f ets, wande keroutes enm0untainb , ruiterplaatsen u tgezet.

0penkele wordt hetgemotor seerd verkeer verder beperkt en worden natuurgebieden toeganke ijkgemaakt voor wande aars.

Bijdiverse gaan natuurgeb eden multimedrazui endenatuurgenchte recreant digtaa informeren over natuurgebieden enrecreat aanbelde kanten emogelrJIheden van degrens.

Verschi lende bezoekerscentra envaneen zilnheringer chtofvoorz prolecten n euwe tentoonstel ing.Aldeze zulenervoor zorgen tezamen dater0p eenduurzame manier genOten volop vandenatuur kanworden.

DITPROJECT WORDI MEDEGEFINANCIERD DOORDE ÊUFOPESE GEMEENSCI ]AP lniereg programma voorhet Bene!x M ddenílebed

ffi Edv

Rb

c#

k

q

a

4

:

fueË ff*msKsk* VI-AAND EN

i1 ,..

Het grensoverschr ij dend beekdaI

Eikelenbosch

van het Merkskeis een rivier van rust. Het water klatert kalmpjes, de nachtegaalzingt haar lied.

Een ontworteldepopulier is van de

-i_*

Nederlandseop de Vlaamseoever

VtA={NDEREN

gevallen.ln de takken van deze dode boom vindt de felblauwe bosbeekj uffer schaduwrij ke plekjes. Deze 'vliegendebloemen'

ffi ffi

fladderenmet hun sierlijke vlucht

ng Bebouw i Bos Grens Water

ongestoordnaar Nederland,

Wegen Laarzenpao

en terug.

De bosbeekfuffer ts een zeldzamelibel Vlaanderen die in alleen in de Kempen voorkomt.Daar is hij vooralte vtnden bij koele.tuurslohijkebeehjesen bovenlopenvan rivieren. Door de donherblauwevleugelsen het melaalglanzende.helderblauweltlf is hel een opvaIlende verschtjning.

;

De moesdistelrs een hoge,opvallend bleke zomerbloerer.De bloemenzrjn verpaktin gevouwenbladeren, waardoor het wel een mttnikrop sla op een lange steel lijkt. Dezeplant groeit vooralop vochtigeplaatsen,langs beken, rivterenof in elzenbroekbossenen is een typische kwelindicator

IndevalleivanhetMerkskehet IS behoud enhetuitbreiden van natteschrale graslanden, dotterbloemhooilanden enbeekdalmoerassen vangrootbelang.

Vroeger en nu Langs de vallei van het Merkske liggcn vooral vochtige hooilanclen,broekbossenen beekdalmoerassen.

Vroegerechter rvasclit gebied in het noordenvan de provincie Antwerpen bedekr met r-ritgestrekteheidevelclen.

Hierin kwamen talrijke vennen voor, die dikwijls de oorsprong van beken waren.

In het begin van de twintiélsreeeuw zijn veel van cleze heideveldenomgezetin procluctiebossen en landbouwgronden. De natuurwaarclenwerden teruggedrongentot het eigenlijke beekdal:de vochtige l-rooilanden en broekbosresranren.

G r e n s o v e r s c h r i j d e nbde e k d a l H e t o o r s p r o n g g e b i e d van her Merkske is het Moer. Hier ontspringt de Noordermark, een beek clie ontstzratuit de Molenloorr en het Gels Loopken. Meer westelijk komt de Noordermark samen mer de rivier het Markske en samen vormen ze het Merkske. Het Moer is een afwisselendgebied van broekbossenen beemden,waar bijzondereplanten zrlswaterclrieblad,poelruit en wateraardbeigroeien. Het beekclalvan het Merkske loopt tot aan de Halsche Beemd, en verder. Grote delen van de vallei tussenhet Moer en de Halsche Beemd zijn in bezit van cleaFclelingNatuur van cle VlaamseGemeenschap.

In de beekdalenvan het Merkske. het Markske en de depressievan het Moer w<lrcltgewerkt aan het grens-

ry

overscl'rrijdendbeekdalreservaathet Merkske. Door landbouwgrondenin cle kwetsbarevallei te ruilen tegen landbouwgronclen met een lagere natuurwaarde in $íortel-Kolonie, krijgt cle naruur in het beekdai v a n h e r M e r k s k em e r r r t r i m t e .

N a a r e e n n a t u u r l i j k ev a l l e i I n d e v a l l e i v a n h e r Merkske is het behouclen het uitbreiden van natte sclrralegraslanclen,dotterbloeml-rooilandenen beekclalmoerassen van élroot belang. Het instandhouden ofna zware bemesting weer terugbrengen van deze bijzonderebiotopen is echter niet gemakkelijk.

Voor het terug ontrvikkelen van de dotterbloemhooilanden bijvoorbeeld, is veel geduld nodig geweest.

Allereerst moest het gebiecl opnieuw voedselarmer rvorden: twee maal per jaar maaien, het maaisel afvoerenen de afuoergrachtjesdempen. Toch hielden de brandnetels hardnekkig srancl,totdat er na vele jaren ploeteren plots prachtige bloemen als echte koekoeksbloemen dotterbloem op het voormalig brandnetelveldbloeiden.Die verscl'reidenheid in plantengroei is ideaal voor clagvlinclers.Het oranjetipje, het bont dikkopje en het bruin zandoogjekunnen hier hun eitjes afzetten en zich te goed doen aan verschillende soorten nectar.

In het vooriaarziin de I'rooilanclen in de vallei het allermooist.Ze zien dan seel van de slankesleutel-

bloem, het speenkruiclen cledotterbloem. Hierna volgen drie paarseperioden:eersrkomt de pinksterbloem, dan de echte koekoeksbloemen als laatste de kattestaart. In cle bossenzijn ,Jezebloemen ook te zien, rnaar hier vallen toch de es en de inlandse vogelkers op. De exoten, zoals populieren, worden weggehaald, zodat er o1>clen cluur weer een echt beekbegeleidend essen-elzenbroekbos kan onrsraan.

L e v e ni n h e t w a t e r e n d e l u c h t I n d e r i v i e r h e t Merkske komt een natr-rr-rrlijke populatie van de kopvoorn voor. Deze vis houdt van snel stromend warer.

Om het waterpeil in de beek te verhogen, komen er verschillendenatuurlijke obstakelsin de beek te liggen zoals boomstammen. Niet alleen de kopvoorn vaart hier wel bij, ook de bosbeekjufferheeft profijt van deze bomen: deze zeldzamelibel vindt russende dode takken schaduwrijkeplekken.

Dat de vallei zeer rijk is, blijkt ook uit de vogels die in het gebied broeclen.Jaarlijks maakt een aantal koppels nachtegaalhun nest in het gebied. Zowel overdag als 's naci-rrsis hun diepe, weemoedige zang te horen in de valiei. Ook de wespendiefbroedt soms in de vallei. Deze insecteneterzoekt 's winters echrer de rvarmte van Afrika <tp.Zo krijgt het grensoverschrijdend beekdal het Merkske wel een heel internationaal karakrer

Desfankesfeutelbloem is een tvoische

ts een grote vts van maximaalzestig centimeterlang.

Deze vis komt in allerleistromende watersvoor,maar verktestbovenal

kwellnidicator.Met zijn lange, taate wortelskan de plant zich goed hand-

Ë I

{ € ,*I

haven op zandige,afkalvendebeekoevers.Maar ook rn onbemeste graslandenen op schaduwrijkeplekjes vindt de slanke sleutelbloemeen groeiplaatsen is daarbij een lust voor het oog.

Fzr*.*cÊÈEÈarÈ.

andÍeperivterenmet een harde bodem. Door de waterverontrerntging is deze soort vrij zeldzaam gewordenin Vlaanderen. .*.-

lllil/lllilfrf,

Natuur houdt zich niet aan landsgrenzen, maar soms is de landsgrenswel uitgeleverd aan de grillen van de natuur. In het grensoverschrijdend beekdal van het Merkske is dat laatste het geval. Al meanderendverlegt de rivier haar grenzen, dus is de landsgrenstussen Nederland en België hier ook zeer dynamisch.

Op sommige punten vormt het Merkske de grens tussen beide landen, op andere punten ligt de rivier geheel in Vlaanderen, dan weer

in Nederland. Ook zijn er talrijke enclavesvan Vlaanderen in Nederland, en omgekeerd, die de toch al grillige grens een nog wispelturiger karakter geven.

Tijdens de grootscheepserechttrekkingen van allerlei rivieren en beken, is de functie als landsgrensde redding van de vallei gebleken.

Een groot deel van het Merkske kon ongehinderd verder meanderen.Zo bleven de natuurwaarden van dezebijzondere vallei bewaard.

Om de natuurlijke beekvallei te behouden, moet zowel de Nederlandse als de Vlaamse zijde worden beschermd. Daarom werken Staatsbosbeheer Nederland en de afdeling Natuur van de Vlaamse Gemeenschapsamen aan het grensoverschrijdendbeekdalreservaat het Merkske. Er worden gronden aangekocht om dit beekdalreservaatverder uit te bouwen.

Samen met andere partners zoals Natuurpunt, de Koning Boudewijn Stichting en het fonds Kok-Krahé worden de grillige grens en de prachtige vallei die haar flankeert behouden.

i

Lleru^,', ---\:Íe \

Eikelenbosch

Mi n d er h o u t Hoogstrate

Merkske

\-'-)-*)..*.

Aanrijroute AutostradeE19 (Antwerpen- Breda) afrit nr. 1. ln Meer nchtÍng Minderhout. VanuitMinderhout enkele km richting Baarle - Hertog rijden en afslaannaar Castelré(NL). De wandeltngstart in het Centrum.Een tweedewandelingstart in Eikelenbosch(NL). Hiervoorde weg naar Baarle Hertog verder volgen[ot tn Heesboom(NL), (ND. daar afslaannaar Etkelenbosch

Recreatie

'laarzenpad' dat zich Aan Nederlandsezijde lrgt een gebted heen Deze wandelroutesluit door het slingert. aan bij de wandelpadenaan Vlaamsezijde. Groepen kunnen een geletde wandelingaanvragen.

De afdelingNaluur heell oohgrondenin de nabij gelegen Wortel-KolonÍe en in het Moer op de grens van Merksplasen Baarle Hertog. ln berdegebieden zijn uitstekendewandelmogelijkheden.Voorfietsers zijn er de Landlopersrouteen Enclaveroute,die beide Wortel-Kolonieaandoen. Ruiters kunnen het grensoverschrÍjdendruiterpad verkennendat loopt door WortelKolonie.Dit pad doet in Nederlandook delen van het beekdal aan. ln het Moer loopt de MoerenwandeIing, een WV-wandelpad.

l/lasm<p

Camaancehan

Afdeling Natuur CopernicuslaanI bus 7 2018 Antwerpen telefoon (03) 224 62 75 fax (03) 224 60 87 natuur.ant@lin.vlaanderen.be

I Mirrirt.ri. van de I VlaamseGemeenscha I afdeling Natuur