De werkatlas van de zoogdieren van Noord-Brabant is een initiatief van de Zoogdiervereniging in samenwerking met de Provincie Noord-Brabant, het Brabants Landschap, het Natuurmuseum Brabant en de Vleermuiswerkgroep Noord-Brabant. Het project werd uitgevoerd vanuit het Natuurmuseum Brabant in Tilburg.
De werkatlas van de zoogdieren van Noord-Brabant is onderdeel van een landelijk project Zoogdieratlas.nl van de Zoogdiervereniging. De Zoogdiervereniging verzamelt gegevens over alle in het wild levende zoogdieren in Nederland en zet zich in voor de bescherming van deze dieren: van egel tot eekhoorn, van bever tot boommarter en van das tot otter.
Inhoud: Overzicht verzamelmethoden van de verspreidingsgegevens van betreffende soorten………………………3 Insecteneters Bosspitsmuis………………………………….………...…4 Dwergspitsmuis…………………………………….....…5 Waterspitsmuis……………………………………......…6 Huisspitsmuis………………………………….……..…..7 Egel……………………………………………….……..…...8 Mol……………………………………………….…..............9 Knaagdieren Bosmuis…………………………………...….……...….…10 Huismuis…………………………………...…….…..…....11 Bruine rat…………………………………...…….…….…12 Zwarte rat…………………………………...….……….…13 Dwergmuis………………….……...……….….............…14 Veldmuis…………………………….……...…….…….....15 Aardmuis…………………………..…...…......…………..16 Noordse woelmuis……………..……..……..............…17 Ondergrondse woelmuis……..…..…….………....…18 Rosse woelmuis……………………....………………...19 Rode eekhoorn……………………….….…….……..….20 Bever…………………………………………..………........21 Woelrat………………………………….…….…...........…22 Haasachtigen Haas……………………………………….…….….…….….23 Konijn…………………………………….…………….…..24
Vleermuizen Gewone baardvleermuis…………….…………….…29 Baard-/Brandts vleermuis…..…………………….…30 Franjestaart……………………………………………..…31 Gewone dwergvleermuis………………………….…32 Ruige dwergvleermuis…………………………..……33 Tweekleurige vleermuis……………………...………34 Gewone grootoorvleermuis…………………………35 Grijze grootoorvleermuis……………………………36 Ingekorven vleermuis…………………………………37 Laatvlieger……………………………………….......……38 Meervleermuis………………………………………...…39 Watervleermuis…………………………………….……40 Rosse vleermuis…………………………………………41 Roofdieren Das………………………………………………………...…42 Boommarter………………………………………………43 Steenmarter…………………………….…………………44 Bunzing………………………………………………….…45 Hermelijn………………………………………….….……46 Wezel………………………………………………….….…47 Vos……………………………………………….…….…….48 Exoten Muskusrat……………………………………………….…49 Beverrat……………………………………………..……...50
Hoefdieren Damhert……………………………………………………25 Edelhert……………………………………………………26 Ree…………………………………………………...…...…27 Wild Zwijn……………………………………...…..……28
2
Overzicht van verzamelmethoden waarmee de verspreidingsgegevens verworven zijn van de desbetreffende soorten. Methoden
Soorten
Invoerportals Telmee.nl en Waarneming.nl
Alle soorten
Braakbal analyse (Kerkuil)
Alle muizen en ratten soorten
Landelijke oproep in de pers voor het doorgeven van zoogdierwaarnemingen van specifieke veel voorkomende zoogdiersoorten - 2009 - Jaar van de egel. - Molshopen doorgeven. - Paashazen doorgeven. - Wat brengt uw kat. Gegevens van het KAD
Egel / Mol / Haas / Muizen
Gegevens van de vleermuiswerkgroep Brabant - werkatlassen om waarnemingen door te geven - inventarisatiekampen Camera vallen
Presentaties bij locale IVN- & KNNV-afdelingen, natuurwerkgroepen, vogelwachtgroepen en de door het Brabants Landschap opgerichte uilenwerkgroep en weidevogelbescherming ter motivering van zoogdieronderzoek en het doorgeven van zoogdiergegevens. Gegevens van verkeersslachtoffers van de wegendistricten.
Zwarte rat Alle vleermuis soorten
Das, Bunzing, Egel, Haas, Konijn, Boommarter, Hermelijn, Wezel, Steenmarter, Wild Zwijn, Vos en Ree Alle soorten
Das, Bunzing, Egel, Haas, Konijn, Boommarter, Hermelijn, Wezel, Steenmarter, Wild Zwijn, Vos, Ree, Edelhert, Damhert Alle soorten (uitgezonderd muizen en vleermuizen) Alle soorten
Gegevens van de muskusratbestrijders. - werkatlassen om waarnemingen door te geven. Monitoringsdata en rapporten omtrent zoogdieren - Staatsbosbeheer, - Natuurmonumenten, - Brabants Landschap, - Provincie Noord-Brabant, - Gemeenten, - DLG, - Natuurmuseum Brabant, - Zoogdiervereniging - Groene Onderzoeks Bureau’s Vogelkartering gegevens van de Provincie Noord- Das, Bunzing, Egel, Haas, Konijn, Wild Zwijn, Brabant Vos, Ree, Edelhert, Damhert De volgende groepen zijn wel gevraagd voor zoogdiergegevens maar houden geen gegevens bij of hebben geen rapporten (besteden zoogdieronderzoek uit aan derden); - Rijkswaterstaat - Waterschappen - Private ongediertebestrijders - Dierenambulances - Dierenopvang De KNJV Noord-Brabant heeft samenwerking toegezegd in het delen van zoogdiergegevens met de Zoogdiervereniging maar hier tot op heden geen gevolg aan gegeven.
3
Bosspitsmuizen Voorkomen landelijk: De gewone bosspitsmuis komt in allerlei soorten graslanden en bossen voor als er maar een bodembedekkende vegetatie aanwezig is. Vooral in hoog grasland, varenbossen, heggen en struwelen komt hij voor, maar ook in akkers, bermen, heide, duinen, rietvelden, parken en tuinen. In moerassen en zandige gebieden met een losse bodem komt hij niet voor. In Nederland komt de gewone bosspitsmuis vrijwel overal voor. Alleen op de Waddeneilanden komt hij, met uitzondering van Terschelling, niet voor. Ook op de zandgronden van de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en de Kempen ontbreekt hij. De gegevens over de verspreiding van de gewone bosspitsmuis berusten voornamelijk op braakbalvondsten. De tweekleurige bosspitsmuis (Sorex coronatus) wordt pas vanaf 1965 gezien als aparte ondersoort. Op basis van uiterlijke kenmerken is het praktisch onmogelijk de soort te onderscheiden van de gewone bosspitsmuis. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de bosspitsmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. In de grotere steden komt de soort minder talrijk voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name de landbouwgebieden in west Brabant en noordoost Brabant zijn de zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 1. Verspreidingskaart van de bosspitsmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en hiermee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
4
Dwergspitsmuis Voorkomen landelijk: De dwergspitsmuis komt in allerlei soorten biotopen voor, als er maar een bodembedekkende vegetatie aanwezig is en de bodem vochtig en koel is. Vaak is de vegetatie ook hoog en dicht. Hieronder vallen graslanden, varenbossen, heggen en struwelen, maar ook akkers, bermen, heidegebieden, duinen, rietvelden, parken en tuinen. Ook in gebieden met een drassige of losse zandige bodem komt hij voor. In uitgestrekte bossen en poldergebieden ontbreekt hij. In Nederland komt de dwergspitsmuis vrijwel overal voor en op sommige plaatsen is hij zelfs vrij algemeen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de dwergspitsmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. In de grotere steden komt de soort minder talrijk voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name in de landbouwgebieden in west Brabant, noord Brabant, noordoost Brabant en het gebied rondom Deurne, Asten en Someren zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 2. Verspreidingskaart van de dwergspitsmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en hiermee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name daar waar de witte gebieden zijn. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
5
Waterspitsmuis Voorkomen landelijk: De waterspitsmuis komt voor in en langs schoon, niet te voedselrijk, vrij snel stromend tot stilstaand water met een behoorlijk ontwikkelde watervegetatie en ruig begroeide oevers. Hij komt voor bij beken, rivieren, sloten, plassen en daar waar grondwater opwelt. Ook wordt hij veelvuldig aangetroffen langs de binnenduinrand, natuurlijke duinmeren en kunstmatige infiltratiegebieden. De waterspitsmuis komt alleen daar voor waar bodembedekkende vegetatie aanwezig is en waar binnen een straal van 500 meter water is te vinden. Bovendien moet er in de oevers voldoende schuilmogelijkheid zijn waar de waterspitsmuis zich kan terugtrekken om zijn prooien op te eten. In Nederland heeft de waterspitsmuis een zeer versnipperde verspreiding, maar hij komt het meest voor in de waterrijke provincies Friesland en Overijssel. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant komt de verspreiding van de waterspitsmuis overeen met de situering van de beeken rivierdalen van de zand- en lössgronden. Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de waterspitsmuis met name voor rondom de Biesbosch en langs de grotere rivieren. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name rondom de grotere rivieren verwachten we waterspitsmuizen.
figuur 3. Verspreidingskaart van de waterspitsmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen rondom de grotere rivieren verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er in die gebieden gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
6
Huisspitsmuis Voorkomen landelijk: Huisspitsmuizen leven in allerlei soorten gebieden. In graslanden, bosranden, weiden, tuinen, parken, heggen en het gehele jaar door ook in gebouwen. Ze geven de voorkeur aan droge leefomstandigheden. In de nabijheid van menselijke nederzettingen is de huisspitsmuis vaak te vinden in huizen, boerderijen, stallen, schuren of kelders. In Nederland is de huisspitsmuis een algemene soort. Hij wordt het meest op droge zandgronden aangetroffen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de huisspitsmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. Ook in de grotere steden komt de soort voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name in het landbouwgebied in west Brabant en noordoost Brabant zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 4. Verspreidingskaart van de huisspitsmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en hiermee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
7
Egel Voorkomen landelijk: In onze streken leeft de egel in bijna alle landschappen. In sommige gebieden zijn ze echter algemener dan in andere. Tuinen, bosranden, struweel en loofbos, liefst met ondergroei, zijn goede leefgebieden. Egels komen ook in steden voor, zolang er maar groen en schuilplaatsen aanwezig zijn. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant komt deze soort wijd verspreid voor. De zoogdiervereniging heeft 2009 uitgeroepen tot het jaar van de egel. Deze actie heeft landelijk veel verspreidingsgegevens opgeleverd van de egel. Hierdoor is de verspreidingskaart van de egels in Noord-Brabant redelijk compleet. Zie onderstaande verspreidingskaart.
figuur 5. Verspreidingskaart van de egels in Noord-Brabant - eind 2010.
8
Mol Voorkomen landelijk: De mol komt overal voor waar de grond geschikt is om in te graven. Voorwaarden zijn dat de bodem niet te zandig, te vochtig of te stenig is en dat er voldoende regenwormen aanwezig zijn. De bodem mag daarom ook niet te zuur zijn. De mol heeft een voorkeur voor rulle, humusrijke grond met een niet te hoge grondwaterstand en permanente begroeiing. Hij komt vooral voor in loofwouden en graslanden, maar ook in tuinen, bosranden, parken en boomgaarden. In Nederland komt de mol vrijwel overal voor, al varieert de populatiedichtheid sterk. Alleen op de waddeneilanden en in de centra van grote steden ontbreekt hij. Flevoland en de Noordoostpolder heeft de mol langzaam maar zeker gekoloniseerd. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de mol wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. De lijnvormige structuren zijn te wijten aan het feit dat men vaak molshopen doorgeeft die gezien zijn langs de wegen vanuit de auto. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl en de landelijke oproep “molshopen doorgeven”. Het verspreidingsbeeld is echter nog niet helemaal compleet doordat we mollen in het overgrote deel van de km-hokken kunnen verwachten.
figuur 6. Verspreidingskaart van de mol in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moet de landelijke oproep “Molshopen doorgeven” de komende jaren herhaald worden.
9
Bosmuis Voorkomen landelijk: De bosmuis komt voor in zowel bossen en open terreinen als er maar voldoende dekking is zoals lage begroeiing of verspreid liggende stenen. Zo vindt men hem in duinen, heide, akkers, wegbermen, niet te natte rietlanden en braakliggend land. Maar ook in boomgaarden, parken en tuinen. In zeer natte terreinen en open weilanden komt hij niet voor. In Nederland komt hij overal talrijk en algemeen voor, ook op de Waddeneilanden. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de bosmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. Ook in de grotere steden komt de soort voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name in het landbouwgebied in west Brabant is een zogenoemde wit gebied, aangegeven met de cirkel in de verspreidingskaart. Hier zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 7. Verspreidingskaart van de bosmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het witte gebied in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen verzameld en uitgeplozen worden in de provincie Noord-Brabant en met name in west Brabant. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
10
Huismuis Voorkomen landelijk: Huismuizen komen daar voor waar ook mensen voorkomen en dan met name daar waar andere soorten muizen ontbreken of minder talrijk zijn. Ze komen voor in woningen, schuren, winkels en boerderijen. Maar ook in fabrieken, pakhuizen, molens, stallen, kolenmijnen en zelfs koelhuizen. In meer natuurlijke omstandigheden komen ze voor in bossen met ondergroei, graanakkers, heggen of ruige tuinen. In Nederland komt hij overal voor, ook op de Waddeneilanden en de polders in Flevoland. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de bosmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor, met name in dorpen en steden. Deze soort is aan bebouwing gerelateerd, ze komen relatief minder voor in het buitengebied. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name in steden in west Brabant en noordoost Brabant zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 8. Verspreidingskaart van de huismuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en hiermee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
11
Bruine rat Voorkomen landelijk: Bruine ratten hebben de voorkeur voor een vochtige en niet al te warme omgeving en komen vaak voor in de buurt van mensen. Boerderijen, kippenhokken en plekken met landouwhuisdieren vormen een goede woonomgeving. Ook opslagplaatsen, rioolstelsels en afvalstortplaatsen zijn geliefde vestigingsplaatsen. In steden en parken met voldoende door de mens achtergelaten etensresten zijn zeer geregeld bruine ratten te vinden. Buiten de omgeving van de mens, zijn water, dekking in gangenstelsels en voedsel in de nabijheid nodig. Heeft dan voorkeur voor dichtbegroeide oevers, rietvelden of watergangen langs agrarisch bouwland. In Nederland komt de bruine rat wijd verspreid voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de bruine rat wijd verspreid voor in heel de provincie Noord-Brabant. Echter wordt de soort niet verwacht in bosrijke gebieden. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat”, monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging en gegevens van de muskusratbestrijders. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name in west Brabant is een zogenoemd wit gebied, aangegeven met de cirkel in de verspreidingskaart. Hier zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 9. Verspreidingskaart van de bruine rat in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten waarnemingen van de muskusratbestrijders in Noord-Brabant van deze soort blijvend doorgegeven worden. Tevens moeten er meer braakbalpartijen verzameld en uitgeplozen worden in de provincie Noord-Brabant en met name in west Brabant. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taak op zich kunnen nemen, met name in west Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
12
Zwarte rat Voorkomen landelijk: In West-Europa wordt de zwarte rat uitsluitend in menselijke bebouwing aangetroffen. Dit zijn schepen, havens, boerderijen, (pluim)veestallen, varkensfokkerijen, fabrieken, opslagplaatsen en huizen. De zwarte rat heeft hierbij een voorkeur voor droge plaatsen en bij water komt hij niet voor. In Nederland komt de zwarte rat vrijwel uitsluitend voor in het zuiden van Noord-Brabant en Limburg. Ook worden ze aangetroffen in de havens van Rotterdam en Amsterdam. Recent lijkt de zwarte rat met een opmars bezig te zijn vanuit het agrarisch gebied in het zuiden van het land naar het stedelijk gebied in het noorden. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort verwacht in het zuidelijke gebied. Onderstaand verspreidingsbeeld is verkregen uit data afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat”, monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging en gegevens van de muskusratbestrijders en KAD. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Zie de verspreidingskaart hieronder.
figuur 10. Verspreidingskaart van de zwarte rat in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten waarnemingen van de muskusratbestrijders en het KAD van deze soort blijvend doorgegeven worden. Tevens moeten er meer braakbalpartijen verzameld en geplozen worden in de provincie Noord-Brabant. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taak op zich kunnen nemen. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
13
Dwergmuis Voorkomen landelijk: De dwergmuis komt voor in hoog gras, ruigten, dijkbegroeiing, graan- en rietvelden, maar ook in kreupelhout, houtwallen, hagen, braamstruiken en in de duinen. Hij heeft geen duidelijke voorkeur voor droge of natte gebieden, maar de aanwezigheid van hoogopgaande dichte vegetatie is wel van belang. In intensief bemaaide gebieden komen dwergmuizen weinig of niet voor. In de winter leven de dieren soms in graanopslag schuren, hooimijten en strobalen. In Nederland komt de dwergmuis vrijwel overal voor en kan hij lokaal vrij algemeen zijn. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de dwergmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name de landbouwgebieden van west Brabant en noordoost Brabant zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 11. Verspreidingskaart van de dwergmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizen-inventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Ook is de dwergmuis goed te inventariseren door naar de karakteristieke bolle grasnesten te zoeken. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
14
Veldmuis Voorkomen landelijk: De veldmuis komt voor in open gebieden met grassen en/of granen, zoals graanakkers, wegbermen, dijken, spoorwegtaluds, slootkanten, boomgaarden, graslanden en klavervelden. Ze hebben een voorkeur voor drogere gebieden met kort gras. Ze ontbreken in drassige streken, bossen en in gebieden met hoge begroeiing. In Nederland komt de veldmuis overal wijd verspreid voor, behalve op de Waddeneilanden (Ameland uitgezonderd). Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de veldmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name de landbouwgebieden in west Brabant en noordoost Brabant zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 12. Verspreidingskaart van de veldmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
15
Aardmuis Voorkomen landelijk: De aardmuis komt voor in allerlei soorten terreinen, zoals vochtige terreinen, hoog grasland, hakhout, kapvlakten en jonge bosaanplanten, begroeid braakland, grienden, hoogveen, bosranden, vochtige heide, pijpenstrootjesvelden en moerassen. Hij heeft een voorkeur voor open bosranden met een weelderige kruidlaag, verwilderde akkers en plaatsen met lang, ruig gras. In Nederland komt de aardmuis vrijwel overal algemeen voor, behalve in het noordwesten waar de aardmuis iets minder algemeen is. Op de Waddeneilanden, met uitzondering van Texel, ontbreekt de soort. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de aardmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Met name de landbouwgebieden in west Brabant en noordoost Brabant zijn zogenoemde witte gebieden, aangegeven met cirkels in de verspreidingskaart. In deze gebieden zijn weinig verspreidingsgegevens bekend van deze soort, echter wordt de soort hier wel verwacht.
figuur 13. Verspreidingskaart van de aardmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en geplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen, met name in west Brabant en noordoost Brabant. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
16
Noordse woelmuis Voorkomen landelijk: De noordse woelmuis leeft in hoge vegetaties met vooral grasachtige planten. De soort heeft een duidelijke voorkeur voor natte terreinen, zoals rietland, moeras, drassige hooilanden, vochtige duinvalleien en periodiek overstroomde terreinen. Doordat de noordse woelmuis geen watervrees heeft, kan hij goed eilandjes bereiken, waar hij dan vaak als enige woelmuis voorkomt. In gebieden waar geen andere woelmuizen leven, wordt hij ook wel aangetroffen in drogere gedeelten, zoals in wegbermen of zelfs in droog naaldbos. De in ons land levende vorm wordt tot een aparte ondersoort gerekend, die nergens anders voorkomt. Het verspreidingsgebied valt uiteen in vier delen: Texel, het Friese merengebied, het Noord- en Zuid-Hollandse veenweidegebied en het deltagebied. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort alleen in de Brabantse Biesbosch verwacht. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld van de noordse woelmuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soort specialist Dick Bekker. Er kunnen echter nog waarnemingen verwacht worden in het noordelijke deel van de Brabantse Biesbosch. Dit gebied is met een cirkel aangegeven in onderstaande verspreidingskaart.
figuur 14. Verspreidingskaart van de noordse woelmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het witte gebied in het noorden van de Brabantse Biesbosch in te vullen en hiermee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er braakbalpartijen in de Brabantse Biesbosch verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte inventarisaties gedaan worden in dit gebied. Het is wenselijk om een zoogdierwerkgroep in dit gedeelte van de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
17
Ondergrondse woelmuis Voorkomen landelijk: De ondergrondse woelmuis komt vooral voor in kleinschalig cultuurlandschap. En dan met name in lintvormige landschapselementen met een dichte gras- of kruidlaag en in zoomvegetaties. Maar hij komt ook voor in (hooggelegen) weide- en akkerbouwland, licht (vochtig) loofbos, boomgaarden en tuinen. In naaldbossen komt hij zelden voor. In Nederland komt hij voor in de zuidelijke provincies; Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Limburg. In de omgeving Winterswijk zijn ook ondergrondse woelmuizen aangetroffen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt de ondergrondse woelmuis wijd verspreid verwacht onder de rode lijn, zie verspreidingskaart. Het gebied boven de Bergsche Maas, in de omgeving van Oss en ten noorden van Roosendaal is niet geschikt voor de ondergrondse woelmuis. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. De witte gebieden waar nog geen waarnemingen van ondergrondse woelmuizen gemeld zijn maar waar ze wel verwacht worden zijn met cirkels aangegeven in onderstaande verspreidingskaart.
figuur 15. Verspreidingskaart van de ondergrondse woelmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
18
Rosse woelmuis Voorkomen landelijk: De rosse woelmuis heeft een voorkeur voor loof- en gemengd bos met een dichte struik- en of kruidlaag, maar hij komt ook voor in jonge aanplant en in naaldbos. Daarnaast komt hij voor in houtwallen, heggen, bosranden en parken. Ze wagen zich zelden in open gebieden zonder beschutting. In Nederland komt de rosse woelmuis in grote delen van het land algemeen voor. Op de Waddeneilanden (uitgezonderd Terschelling) en de Zeeuwse eilanden ontbreekt de rosse woelmuis. In het noorden van Groningen en Friesland, Flevoland en grote open (polder)gebieden komt de rosse woelmuis sporadisch voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de rosse woelmuis wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. De witte gebieden waar nog geen waarnemingen van rosse woelmuizen gemeld zijn maar waar ze wel verwacht worden zijn met cirkels aangegeven in onderstaande verspreidingskaart.
figuur 16. Verspreidingskaart van de rosse woelmuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten er meer braakbalpartijen in deze gebieden verzameld en uitgeplozen worden. Tevens moeten er gerichte muizeninventarisaties gedaan worden met inloopvallen. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taken op zich kunnen nemen. Verder moet de landelijke oproep “Wat brengt uw kat” de komende jaren herhaald worden.
19
Rode eekhoorn Voorkomen landelijk: Eekhoorns komen voor in loof-, naald- of gemengd bos maar ook in tuinen, parken en houtwallen in de buurt van bos. Hun voorkeur gaat uit naar ouder bos (naaldbomen ouder dan 20 jaar en loofbomen ouder dan 40-80 jaar) omdat daar meer voedsel en nestgelegenheid is. Tussen 1960 en 1970 brak een virusziekte uit waardoor de eekhoorn in het hele land zeldzaam werd. Na 1970 heeft herstel plaatsgevonden. Nu komt de eekhoorn weer in grote delen van Nederland voor: vooral in Drenthe, Overijssel, Utrecht, Gelderland, Noord-Brabant en Limburg. Ook in de duinen van Noord- en ZuidHolland komen eekhoorns voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant komt de rode eekhoorn voor in bosrijk gebied. Het verspreidingsbeeld van de rode eekhoorn in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is op basis van boscomplexen nagenoeg compleet volgens soort specialist Vilmar Dijkstra. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl maar ook door o.a. inventarisatieonderzoek met cameravallen. In de winter zijn in de loofbossen de nesten vrij eenvoudig te karteren. Er zijn nog redelijk veel km-hokken in bosrijk gebied waar geen waarnemingen gemeld zijn van de rode eekhoorn, echter kan deze soort hier wel verwacht worden doordat dit geschikt biotoop is voor deze soort. Deze belangrijkste gebieden zijn met cirkels aangegeven in de verspreidingskaart hieronder.
figuur 17. Verspreidingskaart van de rode eekhoorn in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om de witte gebieden in te vullen en daarmee het verspreidingsbeeld te completeren moeten we aldaar gericht inventarisatieonderzoek verrichten met behulp van cameravallen. In de winter zijn in de loofbossen de nesten vrij eenvoudig te karteren.
20
Bever Voorkomen landelijk: Bevers komen voor in het overgangsgebied tussen land en water zoals moerassen, langs beken, rivieren en meren. De aanwezigheid van bossen op de oevers is een vereiste. Er is geen voorkeur voor stromend of stilstaand water, maar een waterdiepte van minimaal 50 cm is een vereiste. In ondiep stromend water worden dammen gebouwd om de gewenste waterstand te krijgen. In Nederland was de bever tot voor kort uitgestorven door overbejaging en biotoop vernietiging. In 1826 werd de laatste Nederlandse bever doodgeslagen in Overijssel. In de periode 1988-1991 is in de Biesbosch een aantal families uit het Elbegebied (voormalig DDR) losgelaten, in 1994 gevolgd door een herintroductie in de Gelderse Poort (tussen Arnhem en Nijmegen). Nabij Natuurpark Lelystad leeft sinds 1991 een kleine populatie ontsnapte bevers. Het aantal waarnemingen elders in Nederland stijgt. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Na de eerste bevers die in de Biesbosch in 1988 werden uitgezet volgden de drie daaropvolgende jaren nog drie uitzettingen, waardoor in totaal 42 bevers werden uitgezet. Nu zijn we 22 jaar verder en leven er ongeveer 100 bevers binnen de provinciegrens en komen ze ook buiten de Biesbosch voor. De bevers in de Biesbosch breiden zich langzaam maar zeker langs de Maas, Waal en Hollands Diep uit naar het oosten en westen. Verwacht mag worden dat deze ontwikkeling zich voorzet en dat uiteindelijk nagenoeg de gehele provincie weer door bevers worden bevolkt. Met name in het voorjaar zoeken bevers van twee tot drie jaar oud een eigen stek en zwemmen daarbij soms vele tientallen kilometers. Ze kunnen dan bijna overal opduiken! Het verspreidingsbeeld van de bever in NoordBrabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is compleet volgens soort specialist Vilmar Dijkstra. Zie de verspreidingskaart hieronder.
figuur 18. Verspreidingskaart van de bever in Noord-Brabant - eind 2010.
21
Woelrat Voorkomen landelijk: De woelrat komt met name voor in de buurt van stilstaand zoet water. Optimaal habitat bestaat uit ruig begroeide, overhuifde oevers met oeverhoogte van meer dan 1 m, waterdiepte van ten minste 20 cm en een geringe stroomsterkte. Hij kan ook aangetroffen worden in boomgaarden en akkerland. In Nederland komt de woelrat overal algemeen voor, maar op de Waddeneilanden ontbreekt hij. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Zoals we kunnen zien in de verspreidingskaart hieronder komt de woelrat wijd verspreid in heel de provincie Noord-Brabant voor, op de hogere zandgronden van de Kempen wordt deze soort echter niet verwacht. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van braakbalanalyse, gegevens afkomstig van de muskusratbestrijders in Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. Het verspreidingsbeeld, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is echter nog niet compleet volgens soortspecialist Dick Bekker. Je kan hem in heel de provincie verwachten in waterrijke gebieden, langs sloten en vaarten.
figuur 19. Verspreidingskaart van de woelrat in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten waarnemingen van de muskusratbestrijders in Noord-Brabant van deze soort blijvend doorgegeven worden. Tevens moeten er meer braakbalpartijen verzameld en geplozen worden in de provincie Noord-Brabant. Het is wenselijk om meerdere zoogdierwerkgroepen verdeeld over de provincie Noord-Brabant op te richten die deze taak op zich kunnen nemen.
22
Haas Voorkomen landelijk: De haas is van oorsprong een steppebewoner en heeft een voorkeur voor kleinschalig gras- en bouwland, open veld als akkers en weilanden maar komt ook wel voor in open bos, heide en kwelders. Bij voorkeur kleinschalige landbouwgebieden met afwisselende gewassen. De haas heeft vooral ’s winters ook rustplaatsen in bosranden, windkeringen, ruigtezomen en heggen. In Nederland komt de haas wijd verspreid voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort wijd verspreid verwacht met uitzondering van de grotere steden en bosgebieden. Het verspreidingsbeeld van de haas in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soort specialist Jasja Dekker. Zie de verspreidingskaart hieronder.
figuur 20. Verspreidingskaart van de haas in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Met Pasen wordt er elk jaar een persbericht rondgestuurd met de oproep om (paas)hazen door te geven. Tevens is er een aparte invoermodule gemaakt op zoogdiergezien.nl voor het doorgeven van hazen. Het algemene publiek moet op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules zoogdiergezien.nl, telmee.nl en waarneming.nl middels landelijke persberichten.
23
Konijn Voorkomen landelijk: Konijnen leven in holen en hebben daarom een voorkeur voor zandige bodems waarin het makkelijk graven is. Ze prefereren halfopen landschappen voornamelijk in grasland en open bosachtig gebied en mijden vochtige terreinen zoals moeras, veen of zware klei gronden. In Nederland komt de haas wijd verspreid voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Deze soort wordt in Noord-Brabant wijd verspreid verwacht voor te komen met uitzondering van de akkerlanden in noord-west Brabant. Het verspreidingsbeeld van het konijn in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soort specialist Jasja Dekker. Zie de verspreidingskaart hieronder.
figuur 21. Verspreidingskaart van het konijn in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Het algemene publiek moet op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules telmee.nl en waarneming.nl.
24
Damhert Voorkomen landelijk: Damherten komen in bosrijke gebieden voor. Vooral oudere, open bossen met veel ondergroei; minder in naaldbossen dan in loofbossen en gemengd bos. Ook in randzones, vooral in winter en voorjaar ook op open plekken, grasland en langs akkerranden. In Nederland komen grote vrij levende populaties (vele honderden dieren) voor in de duingebieden van Kennemerland (Nationaal Park ZuidKennemerland, de Amsterdamse waterleidingduinen), Schouwen-Duiveland (Kop van Schouwen), de Veluwezoom en een relatief kleine populatie in de Manteling van Walcheren. Vanuit deze natuurgebieden zwerven dieren regelmatig uit naar de omgeving. Door het hele land worden damherten gehouden op kinderboerderijen en hertenkampen. Daar ontsnappen wel eens dieren zodat er verspreid over Nederland in vrijwel elke provincie meerdere groepjes in de vrije natuur voorkomen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van het damhert in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010 is vrijwel compleet. Deze dieren zijn ontsnapt uit privĂŠcollecties en hertenkampen.
figuur 22. Verspreidingskaart van het damhert in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: De samenwerking met de KNJV moet landelijk worden uitgebreid zodat we de verspreidinggegevens van wild met elkaar kunnen delen. Tevens moet het algemene publiek op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules telmee.nl en waarneming.nl.
25
Edelhert Voorkomen landelijk: Edelherten leefden van oorsprong in open bossen maar zijn aangepast aan allerlei biotopen, van drogere loofbossen en heidevelden tot vochtige milieus als vennen en moerassen. Het edelhert lijkt een voorkeur te hebben voor bosgebieden die grenzen aan grasgebieden en rivierdalen met ooibossen. In de winter moet er gras binnen bereik zijn en ook de aanwezigheid van (drink)water en de bereikbaarheid van gras en open terrein dat voldoende vluchtmogelijkheden geeft is belangrijk. Oorspronkelijk kwam het edelhert in heel Nederland voor. Nu komt het edelhert alleen nog voor op de Veluwe, de Oostvaardersplassen en sinds 2005 in het Weerterbos. Deze gebieden zijn alle omrasterd. Af en toe wordt er een edelhert op de Utrechtse Heuvelrug of aan de grens met het Duitse Reichswald gesignaleerd. Deze dieren worden niet geduld en derhalve afgeschoten. Buiten de genoemde gebieden geldt namelijk de ‘nulstand’, wat inhoud dat daar geen edelherten mogen leven. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van het edelhert in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010 is vrijwel compleet. Deze dieren zijn ontsnapt uit hertenfokkerijen of zitten achter raster bij het Weerterbos.
figuur 23. Verspreidingskaart van het edelhert in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: De samenwerking met de KNJV moet landelijk worden uitgebreid zodat we de verspreidinggegevens van wild met elkaar kunnen delen. Tevens moet het algemene publiek op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules telmee.nl en waarneming.nl.
26
Ree Voorkomen landelijk: De ree leeft in bosachtige streken met open plekken en aangrenzende velden, maar ook in heidevelden, rietvelden, duinen en akkerbouwgebieden. De ree is een cultuurvolger en past zich gemakkelijk aan cultuurlandschap aan. Voorwaarde is dat er voldoende voedsel, dekking en rust aanwezig is. Hij heeft een voorkeur voor het overgangsgebied van loofbos naar open terrein, om er dekking te zoeken, te rusten en te herkauwen. In Nederland komt de ree vrijwel overal voor, in het westen iets minder dan in het oosten. Op Ameland en Terschelling is de ree ge誰ntroduceerd. In de Tweede Wereldoorlog was de stand drastisch afgenomen, maar deze is inmiddels weer hersteld. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Deze soort kan in heel Noord-Brabant verwacht worden met uitzondering van de grotere steden. Het verspreidingsbeeld van de ree in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. In west Brabant kunnen we hem talrijker verwachten dan op de verspreidingskaart is te zien, doordat dit geschikt agrarisch gebied is.
figuur 24. Verspreidingskaart van de ree in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: De samenwerking met de KNJV moet landelijk worden uitgebreid zodat we de verspreidinggegevens van wild met elkaar kunnen delen. Tevens moet het algemene publiek op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules telmee.nl en waarneming.nl.
27
Wild zwijn Voorkomen landelijk: Het wild zwijn komt voor in droge en natte voedselrijke loofbossen en gemengde bossen. Hij heeft een duidelijke voorkeur voor eiken- en beukenbossen aangezien daar in de herfst veel eikels en beukennootjes (de zogenaamde ‘mast’) te vinden zijn. Een voorwaarde die wilde zwijnen aan een bos stellen is de aanwezigheid van natte/moerassige plaatsen, waar ze in zogenaamde 'zoelen' (ondiepe poelen) modderbaden kunnen nemen. In Nederland was het wild zwijn in de 19de eeuw ook uitgestorven, maar hij is door Prins Hendrik weer uitgezet. Nu komt het wild zwijn voor op de Veluwe en in het Nationaal Park de Meinweg in Midden-Limburg. In toenemende mate komen er zwervers voor in de provincies Limburg, Noord-Brabant, Groningen, Utrecht, Flevoland, Overijssel en Drenthe. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van het wild zwijn in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder.
figuur 25. Verspreidingskaart van het wild zwijn in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: De samenwerking met de KNJV moet landelijk worden uitgebreid zodat we de verspreidinggegevens van wild met elkaar kunnen delen. Tevens moet het algemene publiek op een blijvende manier eraan herinnerd worden dat het van belang is voor de bescherming van de in het wild levende zoogdieren om zichtwaarnemingen en verkeersslachtoffers door te geven via de invoermodules telmee.nl en waarneming.nl.
28
Gewone baardvleermuis Voorkomen landelijk: De gewone baardvleermuis wordt vooral aangetroffen in parkachtige, halfopen tot vrij beboste terreinen. Vaak worden de dieren foeragerend aangetroffen langs bosranden, boven bospaden en langs graften of holle wegen. Als foerageergebied voldoen naaldbossen in veel mindere mate. Ze bewonen zowel gebouwen als bomen. Ze overwinteren in koele, vochtige, ondergrondse ruimtes met een min of meer constante temperatuur, bij voorkeur 2 tot 4 graden Celsius. Er zijn overwinterende baardvleermuizen gevonden in kalksteengroeven, bunkers, forten, vestingwerken, oude steenfabrieken, ijskelders, kasteelkelders en andere kelders. De gewone baardvleermuis komt In Nederland wijd verspreid voor en lijkt daarbij een voorkeur te hebben voor gesloten landschappen met veel bos. De soort wordt het meest aangetroffen in het oosten en zuiden van ons land. Concentraties zijn te vinden langs de randen van de Veluwe, langs de IJssel, in zuidoost Overijssel en in Zuid-Limburg. In de winter worden veel baardvleermuizen gevonden in Gelderland, in de forten van de Hollandse Waterlinie en in Zuid-Limburg. Daarnaast zijn er waarnemingen bij de Utrechtse Heuvelrug en in het Gooi. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de gewone baardvleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. Het verwachte verspreidingsgebied van de gewone baardvleermuis in Noord-Brabant is echter niet te bepalen. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van inventarisatiekampen en wintertellingen, georganiseerd door de Vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 26. Verspreidingskaart van de gewone baardvleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
29
Baard/brandts vleermuis Verschillen tussen de gewone baardvleermuis en de brandts vleermuis: De gewone baardvleermuis en de brandts vleermuis (Myotis brandtii) lijken sterk op elkaar. Pas sinds 1958 wordt in Europa onderscheid gemaakt tussen deze twee soorten. Verschillen tussen volwassen dieren van deze twee soorten zijn: - de rugvacht is bij de gewone baardvleermuis gelig bruin, bij de Brandts’s vleermuis goudgeel. - De oorbasis is bij de gewone baardvleermuis donker, bij de Brandt’s vleermuis licht. In de praktijk blijkt het echter niet altijd mogelijk de soorten met die kenmerken van elkaar te onderscheiden. Tot nu toe zijn beide soorten alleen op grond van gebitskenmerken en bij mannetjes aan de vorm van de penis met zekerheid van elkaar te onderscheiden. Hiervoor is het noodzakelijk de dieren in de hand te hebben. De geluiden die met een batdetector te horen zijn geven geen uitsluitsel over de soort. De Brandt’s vleermuis is in Nederland tot nu toe voornamelijk in Zuid-Limburg waargenomen, en verder op enkele plaatsen in Gelderland en …?? Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Tot nu toe is de Brandt’s vleermuis nooit met zekerheid vastgesteld in Noord-Brabant. Bij de volgende gegevens gaat het vermoedelijk in de meeste gevallen om de gewone baardvleermuis. Het verspreidingsbeeld van de baard/brandts vleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. Het verwachte verspreidingsgebied van de baard/brandts vleermuis is echter niet te bepalen. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 26. Verspreidingskaart van de baard/brandts vleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
30
Franjestaart Voorkomen landelijk: Franjestaarten verblijven ’s zomers voornamelijk in boomholten en nestkasten maar ook op zolders van gebouwen of in schuren. ’s Winters zijn de dieren te vinden in onderaardse verblijfplaatsen zoals kelders, groeven en forten. De jachtgebieden van de franjestaarten zijn zeer variabel. Bossen en bosranden komen in aanmerking maar ook wateren, weilanden en stallen. Het is een van de weinige soorten die een groot deel van de tijd in naaldbos kan jagen. In Nederland wordt de franjestaart met name in de oostelijke helft van het land aangetroffen. De franjestaart is geen algemene soort in Nederland. Het verspreidingsbeeld is gefragmenteerd. Concentraties zijn met name in Overijssel, Gelderland en Limburg te vinden. In Zeeland en Noord- en Zuid-Holland is de soort ’s zomers vrijwel nooit waargenomen. Wel zijn er enkele winterwaarnemingen verricht in de duinen. In Flevoland en op de Waddeneilanden lijkt het dier geheel afwezig. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de franjestaart in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. Deze soort is in heel Noord-Brabant te verwachten, maar vooral ten zuiden van de lijn Roosendaal - Oss. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 27. Verspreidingskaart van de franjestaart in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
31
Gewone dwergvleermuis Voorkomen landelijk: De Biotoop van de gewone dwergvleermuis is vooral een parklandschap in of nabij de menselijke bewoning. Maar ook in grotendeels open poldergebieden, uitgestrekte bossen en in het centrum van grote steden kan deze soort worden aangetroffen. Gewone dwergvleermuizen gebruiken vrijwel uitsluitend gebouwen als verblijfplaats en worden vooral aangetroffen in spouwmuren, achter gevelbekleding en achter vensterluiken. Ook de winterslaap wordt meestal in spouwmuren e.d. doorgebracht. In Nederland is de gewone dwergvleermuis de algemeenste en de talrijkst voorkomende vleermuis. De soort komt in nagenoeg het gehele land voor met uitzondering van de Waddeneilanden, vanwaar incidenteel een melding komt. De gewone dwergvleermuis is in de regel goed met behulp van een batdetector op naam te brengen. Soms kan verwarring optreden met de ruige en de (in Nederland zeer zeldzame) kleine dwergvleermuis. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Doordat de gewone dwergvleermuis een algemene soort is en in elk km-hok in Noord-Brabant verwacht wordt, geeft deze verspreidingskaart niet de verspreiding van de gewone dwergvleermuis weer maar laat deze zien waar vleermuisonderzoekers actief waren die hun waarnemingen hebben doorgeven. Het verspreidingsbeeld van de gewone dwergvleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 28. Verspreidingskaart van de gewone dwergvleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
32
Ruige dwergvleermuis Voorkomen landelijk: De ruige dwergvleermuis komt minder algemeen voor dan de gewone dwergvleermuis. De soort komt in voedselrijke gebieden voor; zoals beekdalen en in het rivierengebied. Het is een trekkende soort en kan dus in principe overal verwacht worden. In Nederland komt de soort wijd verspreid voor maar is iets minder algemeen in het oosten en zuiden. Ook in de Delta-regio wordt de soort wat minder waargenomen. Deze soort laat een sterke seizoenstrek zien. Met name vrouwtjes trekken over afstanden van honderden kilometers. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de ruige dwergvleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 29. Verspreidingskaart van de ruige dwergvleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
33
Tweekleurige vleermuis Voorkomen landelijk: Wellicht omdat deze soort in de vrije natuur een typische bewoner van spleten en kieren in rotsachtige gebieden is, heeft deze vleermuis zich gemakkelijk aan het stadsleven aangepast. Ze worden jagend in de buurt van straatlantaarns aangetroffen maar ook op grote hoogte (tot 50m) jagend boven bossen en plassen evenals in de middelste en hoogste boomlaag van bossen. In Nederland dateert de eerste waarneming uit 1977 (Noordwijk). De daarop volgende incidentele waarnemingen en vondsten beperken zich aanvankelijk tot de kuststreek totdat in 1998 een kraamkolonie in Maarssenbroek, Utrecht ontdekt werd. In 2002 wed nog een kolonie in Groningen ontdekt. Daarna lijkt de soort zich ook verder landinwaarts te bewegen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Deze soort is erg zeldzaam in Noord-Brabant, echter kan hij in principe overal verwacht worden. Het verspreidingsbeeld van de tweekleurige vleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.<gezien het kleine aantal waarnemingen (drie) zou er van mij een beschrijving van de vindplaatsen, data en omstandigheden gegeven mogen worden. Ik mis een waarneming in Breda en detectorwaarnemingen in 2010 bij Moerdijkse hoek en Hank>
figuur 30. Verspreidingskaart van de tweekleurige vleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
34
Gewone grootoorvleermuis Voorkomen landelijk: Gewone grootoorvleermuizen gebruiken gebouwen en boomholten als zomerverblijfplaats. De soort overwintert in een breed scala van grote en kleine objecten als ijskelders, bunkers en ruines. De gewone grootoorvleermuis is een typische bossoort die daarnaast ook voorkomt in parken en tuinen. De soort komt in een veelheid van bostypen voor. In Nederland komt de soort wijd verspreid voor behalve op de Waddeneilanden. De soort wordt vaker waargenomen in de hogere delen van het land (oosten, zuiden en duinen) dan in de open laaggeleden klei- en veengebieden. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de gewone grootoorvleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soort specialist Peter Twisk. Daarbij moet bedacht worden dat deze soort moeilijk met een detector is waar te nemen zodat bij dat type onderzoek de soort grotendeels gemist wordt. De verspreidinggegevens zijn vooral afkomstig van waarnemingen die tijdens kerkzolderonderzoek en wintertellingen, georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant, en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 31. Verspreidingskaart van de gewone grootoorvleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
35
Grijze grootoorvleermuis Voorkomen landelijk: De grijze grootoorvleermuis geldt in Europa als een soort van kleinschalige landschappen met een zekere binding aan menselijke bewoning. De soort is vooral bekend van zolders in kerken, kloosters en dergelijke. Daar is het zomerverblijf van het dier en wordt ook overwinterd. In Nederland is de grijze grootoorvleermuis bekend uit de drie zuidelijke provincies Limburg, Zeeland en Noord-Brabant, op een enkele waarneming uit de jaren zestig in de Betuwe na. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de grijze grootoorvleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nagenoeg compleet volgens soort specialist Peter Twisk. Zie de verspreidingskaart hieronder. Deze gegevens zijn afkomstig van zolderonderzoek door Rene Jansen, door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging. Er loopt voor deze soort een monitoringonderzoek door het tellen van vleermuizen op kerkzolders.
figuur 32. Verspreidingskaart van de grijze grootoorvleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
36
Ingekorven vleermuis Voorkomen landelijk: De ingekorven vleermuis is een echte specialist. Het dier maakt in Nederland gebruik van warme zolders als verblijfplaats. Belangrijke foerageergebieden zijn stallen, loof-, naald-, en gemengde bossen en lanen. Gedurende de winter zoekt de ingekorven vleermuis de meeste stabiele en warme plekken in de groeven op. In Nederland komt de soort alleen in Limburg en Noord-Brabant voor. In Zuidoost Brabant worden af en toe waarnemingen gedaan. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de ingekorven vleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nagenoeg compleet volgens soort specialist Johannes Regelink. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die verzameld zijn tijdens een zenderonderzoek van deze soort. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 33. Verspreidingskaart van de ingekorven vleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
.
37
Laatvlieger Voorkomen landelijk: De laatvlieger is in Nederland een uitgesproken bewoner van gebouwen en houdt zich vaak op achter gevelbetimmering,, in spouwmuren en op zolders van een breed scala van gebouwen zoals rijtjeshuizen, flats, landhuizen, boerderijen en kerken. Spaarzame winterwaarnemingen wijzen erop dat deze soort in spouwmuren en op zolders overwintert. In Nederland heeft deze soort, na de gewone dwergvleermuis, de grootste verspreiding. Ook op de meeste Waddeneilanden, in Flevoland en Zeeland komt deze vleermuis voor. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): De laatvlieger kan in het buitengebied overal verwacht worden, minder in het stedelijk gebied. Het verspreidingsbeeld lijkt op de ruige dwergvleermuis en deze verspreidingskaart geeft dus ook hier het waarnemers effect weer. Het verspreidingsbeeld van de laatvlieger in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 34. Verspreidingskaart van de laatvlieger in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
38
Meervleermuis Voorkomen landelijk: De meervleermuis woont in de zomer in grote groepen van 100 tot 750 dieren in spouwmuren van huizen en op zolders van kerken en kastelen. In de winter zoekt de soort net als andere vleermuissoorten koude maar vorstvrije plaatsen op zoals bunkers, mergelgroeven en (ijs)kelders. In geheel Nederland kunnen meervleermuizen worden waargenomen, jagend boven waterwegen en meren. De verspreiding van de vrouwtjes correspondeert â&#x20AC;&#x2122;s zomers vrijwel volledig met de waterkaart van Nederland. De dieren komen voor in de waterrijke provincies Zuid-Holland, Friesland en NoordHolland alsmede in de moerasgebieden in Overijssel. De mannetjes leven over het algemeen aan de randen van deze gebieden en verspreiden zich over de rest van Nederland. In de winter worden verspreid over Nederland plaatselijk meervleermuizen waargenomen. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de meervleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging. De meervleermuis wordt verwacht in het hele rivieren gebied (zie het omcirkelde gebied in de verspreidingskaart) en langs de kanalen.
figuur 35. Verspreidingskaart van de meervleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
39
Watervleermuis Voorkomen landelijk: In de zomer verblijven watervleermuizen voornamelijk in boomholten (spechtenholen en rottingsgaten) maar soms ook in nestkastjes, vleermuiskasten en zelfs in pijlers van bruggen. De dieren overwinteren in mergelgroeven, forten , steenfabrieken en kelders. Watervleermuizen jagen laag boven onbegroeide vennen, vijvers, beken en vaarten, minder vaak boven grote wateren als meren en kanalen. Soms foerageren ze ook in (vochtige) bossen, parken of boomgaarden. In Nederland komt de soort algemeen voor. Het voorkomen is vooral gekoppeld aan de aanwezigheid van oude, holle bomen. De soort is dan ook schaarser in open landschappen en ontbreekt op de Waddeneilanden. De soort wordt vooral verwacht op de zandgronden en niet zozeer in het rivieren gebied en op zeeklei gebied. Ze zijn niet zo rijk verspreid doordat ze in bomen leven en er weinig geschikte bomen zijn. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de watervleermuis in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging. Waarschijnlijk komt de watervleermuis overal voor op de zandgronden, ten zuiden van de lijn Roosendaal â&#x20AC;&#x201C; Oss.
figuur 36. Verspreidingskaart van de watervleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
40
Rosse vleermuis Voorkomen landelijk: Rosse vleermuizen jagen graag langs bosranden, boven water en rond kunstlicht . De soort is voor zowel zomer- als winterverblijfplaats sterk afhankelijk van holle bomen. Incidenteel verblijven de dieren in gebouwen of onder bruggen. In de zomer verblijft de soort verder graag in kasten waarin soms complete kraamkolonies gehuisvest zijn. In Nederland komt de rosse vleermuis in grote delen voor, vooral op landgoederen langs de binnenduinrand, de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwezoom en het dal van de IJssel. De soort is nagenoeg afwezig in het deltagebied. Op Europese schaal laat deze soort een duidelijke seizoenstrek zien over honderden kilometers, maar in hoeverre de populatie in Nederland hieraan deelneemt is onduidelijk; op veel plaatsen is de rosse vleermuis het gehele jaar aanwezig en uit ringgegevens is gebleken dat dieren plaatstrouw kunnen zijn. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): De rosse vleermuis kan in principe overal verwacht worden, zowel op de zandgronden, in het rivierengebied als in zeekleigebied. Met deze verspreidingskaart zie je ook weer het waarnemers effect. Ze zijn niet zo rijk verspreid doordat ze in bomen leven en er weinig geschikte bomen zijn. Doordat ze een afstand van zoâ&#x20AC;&#x2122;n 10 kilometers naar hun foerageerplaatsen kunnen afleggen kunnen ze toch bijna overal worden waargenomen. Het verspreidingsbeeld van de rosse vleermuis in NoordBrabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Peter Twisk. De verspreidinggegevens zijn afkomstig van waarnemingen die gemeld zijn via de invoerportals van telmee.nl en waarneming.nl. Ook komen er gegevens van inventarisatiekampen en wintertellingen georganiseerd door de vleermuiswerkgroep Noord-Brabant en monitoringsrapporten van o.a. de zoogdiervereniging.
figuur 37. Verspreidingskaart van de rosse vleermuis in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van vleermuizen in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden. De vleermuiswerkgroep Noord-Brabant moet hierin op een blijvende manier gestimuleerd worden. Ook moet er via de vleermuiswerkgroep het belang van het doorgeven van waarnemingen herhaaldelijk naar de leden gecommuniceerd worden.
41
Das Voorkomen landelijk: De das leeft in allerlei soorten biotopen, maar met een voorkeur voor kleinschalig akker- en weidelandschap met verspreide bosjes, heggen en houtwallen. Maar ook andere open terreinen, zoals vochtige heiden en rivierdalen, zijn geschikte gebieden. Zelfs in afgravingen, oude ertsmijnen, op kliffen en onder gebouwen wordt de das soms aangetroffen. In Nederland komt de das vooral voor op de hogere gronden in het oosten, zuiden en midden van het land. De meeste dassen komen voor op de Veluwe, in zuidelijk Gelderland, oostelijk Noord-Brabant en Zuid-Limburg. Rond 1900 leefden er meer dan 10.000 dassen in Nederland, maar dat aantal was in de tachtiger jaren gedaald tot ongeveer 1200. Nu leven er ongeveer 4000 dassen in Nederland. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de das in de provincie Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soortspecialist Chris Achterberg. Het voorkomen is al langer bekend in oost Brabant maar de soort is nu bezig de verspreiding in westelijke richting uit te breiden. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl, het onderzoek met cameravallen, verkeersslachtoffers, monitoringsgegevens van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en rapporten van o.a. de Zoogdiervereniging.
figuur 38. Verspreidingskaart van de das in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek; Om het verspreidingsbeeld van de das in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden met behulp van sporen onderzoek.
42
Boommarter Voorkomen landelijk: De boommarter leeft bij voorkeur in bossen. Als behendige klimmer en springer kan hij zijn leefgebied vanaf de grond tot in de boomtoppen benutten. In Nederland komt de boommarter in allerlei typen en leeftijden bos voor. Vroeger kwam deze sierlijke bosbewoner op bijna alle hogere gronden van Nederland voor. Tegenwoordig leven er populaties boommarters op de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug en de Drents-Friese wouden. Daarnaast komen er boommarters voor in de Gelderse Vallei, het Langbroeker wetering gebied (Utrecht), de kop van Overijssel en de Flevopolders. In alle deze gebieden vindt voortplanting plaats. Van een aantal gebieden is het onduidelijk of de boommarter er (nog) voorkomt en/of hij zich daar voortplant. Dit zijn Kennemerland, Noord-Brabant, Limburg, Achterhoek, Twente, Sallandse Heuvelrug en Gaasterland. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort in de bosgebieden verwacht. Het verspreidingsbeeld van de boommarter in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn met name afkomstig van onderzoek met cameravallen en verkeerslachtoffers. In de omcirkelde gebieden zijn geen waarnemingen gemeld van boommarters, echter kan deze soort hier wel verwacht worden doordat dit geschikt biotoop is en er waarnemingen zijn gedaan in de omgeving. In 2007 en 2008 heeft een herintroductie van boommarters plaats gevonden in Midden-Brabant.
figuur 39. Verspreidingskaart van de boommarter in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van de boommarter in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden met behulp van cameravallen.
43
Steenmarter Voorkomen landelijk: De steenmarter dankt zijn naam aan zijn voorkeur voor steenachtige biotopen en schuilplaatsen, zoals steengroeven, rotsige hellingen en gebouwen. De steenmarter komt vooral voor in parklandschap, maar ook in volkomen bosloze gebieden, steengroeven en rotsige hellingen. Hij is vooral te vinden in de nabijheid van dorpen en boerderijen en tegenwoordig zelfs ook in grote steden. Hij heeft een voorkeur voor gebieden met kleinschalige landbouw, met oude schuren, heggen en geriefhoutbosjes. Daarbij is de aanwezigheid van elementen zoals groenstroken, heggen, bosjes, greppels en bermen van belang, omdat de steenmarter daar zijn voedsel zoekt. In Nederland kwam de steenmarter vroeger bijna overal voor. Anno 2007 ontbreekt de soort in het gebied van de Grote Rivieren, het westen van Gelderland, Utrecht, Noord- en Zuid-Holland en de Zeeuwse Eilanden. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): De Steenmarter komt in lage dichtheden in de hele provincie voor. De soort wordt niet tot nauwelijks opgemerkt. Het verspreidingsbeeld van de steenmarter in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl. De soort kan in heel de provincie verwacht worden in lage dichtheden.
figuur 40. Verspreidingskaart van de steenmarter in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld van de steenmarter in de provincie Noord-Brabant te complementeren moeten er meerdere gerichte inventarisaties verricht worden met behulp van cameravallen en moeten er meldingen op en blijvende manier worden doorgegeven van verkeerslachtoffers en via het netwerk meldingen vleermuizen en steenmarters in gebouwen?
44
Bunzing Voorkomen landelijk: De bunzing komt voor in allerlei verschillende landschapstypen, maar zijn voorkeur gaat uit naar een kleinschalig landschap met voldoende schuilmogelijkheden en water in de buurt. Dit kunnen oeverbegroeiingen, droge sloten, heggen, houtwallen, bosranden en akkerranden zijn, maar ook meer waterrijke gebieden zoals rietvelden of moerasgebieden. Daarnaast komt hij ook voor in vrij open terreinen, zoals weidegebieden met sloten. Vooral in de winter komt de bunzing ook wel in de buurt van boerderijen voor: daar kunnen ze tussen strobalen en op hooizolders warm blijven, en muizen en ratten bemachtigen. In Nederland komt de bunzing verspreid over het heel land voor, behalve op de Waddeneilanden. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort wijd verspreid verwacht echter is het een lastige soort voor zichtwaarnemingen. Het verspreidingsbeeld van de bunzing in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl maar zijn ook afkomstig van monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en rapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. De soort wordt in heel de provincie verwacht.
figuur 41. Verspreidingskaart van de bunzing in Noord-Brabant - eind 2010.
45
Hermelijn Voorkomen landelijk: De hermelijn komt in allerlei habitattype voor, van open plekken, in bossen, houtwallen, duinen, akkers en vochtig terrein. De enige voorwaarde is dat er voldoende dekking aanwezig is. De soort is dan ook aanwezig in heel het vasteland van Nederland en op de Waddeneilanden Texel en Terschelling. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort wijd verspreid verwacht echter is het een lastige soort voor zichtwaarnemingen. Het verspreidingsbeeld van de hermelijn in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. Het is een lastige soort om waar te nemen. De verspreidingsgegevens zijn afkomstig van verkeersslachtoffers, monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en rapporten van o.a. de Zoogdiervereniging. De soort wordt in heel de provincie verwacht.
figuur 42. Verspreidingskaart van de hermelijn in Noord-Brabant â&#x20AC;&#x201C; eind 2010.
Nader onderzoek: Voor de kleine marterachtigen zijn momenteel geen specifieke methoden beschikbaar waarmee we de aanwezigheid van de verschillende soorten kunnen aantonen.
46
Wezel Voorkomen landelijk: Wezels leven bij voorkeur in open, droge natuur- en cultuurlandschap maar verder in veel verschillende biotopen (zoals bossen, duinen, wei- en akkerland). Meestal in droger gebied dan de hermelijn. Echter overal waar de woelmuis ontbreekt, ontbreekt ook de wezel. Ze zoeken graag dekking op, bijvoorbeeld bij bosschages, houtstapels of heggen. Ook bewonen ze vaak oude holen van muizen, ratten en konijnen die bekleed wordt met veren of haren van prooidieren. Goede schuilmogelijkheden èn de aanwezigheid van voldoende geschikt voedsel zijn de enige eisen die de wezel aan zijn omgeving stelt. In Nederland komt hij nog overal voor, maar minder dan vroeger. Op de Waddeneilanden ontbreekt de soort. De soort leeft tot boven de boomgrens. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort wijd verspreid verwacht echter is het een lastige soort voor zichtwaarnemingen. Het verspreidingsbeeld van de wezel in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. Het is een lastige soort om waar te nemen. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl, verkeersslachtoffers, monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en rapporten van o.a. de Zoogdiervereniging.
figuur 43. Verspreidingskaart van de wezel in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Voor de kleine marterachtigen zijn momenteel geen specifieke methoden beschikbaar waarmee we de aanwezigheid van de verschillende soorten kunnen aantonen.
47
Vos Voorkomen landelijk: De vos komt overal voor waar voldoende dekking en voedsel is en de bodem zich leent om holen te graven: bos- en parklandschap, heide en venen, duinen, polders en landbouwgebieden. Van oudsher komen vossen in Nederland voor op de hogere gronden, maar de laatste decennia is er een duidelijke uitbreiding te bespeuren naar de laaggelegen delen in het noorden en westen, waar ze nu op veel plekken de weidevogels belagen. De duinen worden sinds het eind van de jaren zestig door vossen bewoond, hoogstwaarschijnlijk nadat ze door mensen zijn uitgezet. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): In Noord-Brabant wordt deze soort wijd verspreid verwacht. Het verspreidingsbeeld van de vos in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is redelijk compleet volgens soortspecialist Chris Achterberg. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl, het onderzoek met cameravallen, monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders, de KNJV, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en rapporten van o.a. de Zoogdiervereniging.. In de omcirkelde gebieden zijn geen waarnemingen gemeld van vossen, echter kan deze soort hier wel verwacht worden doordat dit geschikt biotoop is en er waarnemingen zijn gedaan in de omgeving.
figuur 44. Verspreidingskaart van de vos in Noord-Brabant - eind 2010.
48
Muskusrat Voorkomen landelijk: De muskusrat leeft overal waar water is, mits voldoende diep (ca. 10 cm) en niet te zout. Hij leeft langs de oevers van stilstaand en stromend water met sterke begroeiing van water- en oeverplanten. Zo komt hij voor langs rivieren, meren, sloten, beekjes, plassen en kanalen, maar ook in moerassige en venige gebieden. In Nederland komt hij voor in alle provincies, vooral in Zuid-Holland, het zuiden van Drenthe en het noorden van Overijssel. Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de muskusrat in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Vilmar Dijkstra. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl en de monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders.
figuur 45. Verspreidingskaart van de muskusrat in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten waarnemingen van de muskusratbestrijders in Noord-Brabant van deze soort blijvend doorgegeven worden.
49
Beverrat Voorkomen landelijk: De beverrat leeft in gebieden met water, zowel stromend als stilstaand, en met een rijke oevervegetatie. Dit zijn rivierlopen, kleiputten, grindgaten, moerassige gebieden, kleine en traag stromende rivieren, estuaria en kusten. Ook leeft de beverrat wel in zoute milieus. In Nederland komt hij vooral voor in Limburg langs de Maas, Swalm, Niers en de Roer. Daarnaast zijn beverratten aangetroffen op de Zuidhollandse eilanden, in de Biesbosch, door Gelderland verspreid tot in de Linge, in Overijssel rond Kampereiland en in het Zwarte Meer, maar deze verspreiding is intussen aanzienlijk geringer (gemaakt). Voorkomen in Noord-Brabant en waardering (n.a.v. kaart): Het verspreidingsbeeld van de beverrat in Noord-Brabant, gebaseerd op de gegevens bekend bij de zoogdiervereniging eind 2010, is nog niet compleet volgens soort specialist Vilmar Dijkstra. Zie de verspreidingskaart hieronder. De verspreidingsgegevens zijn vooral afkomstig van de waarnemingen die doorgegeven zijn via de invoerportals telmee.nl en waarneming.nl en de monitoringsgegevens van de muskusratbestrijders.
figuur 46. Verspreidingskaart van de beverrat in Noord-Brabant - eind 2010.
Nader onderzoek: Om het verspreidingsbeeld te completeren moeten waarnemingen van de muskusratbestrijders in Noord-Brabant van deze soort blijvend doorgegeven worden.
50