Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
n t ta rt r
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven Merlijn Twaalfhoven nam half maart de beslissing om naar een Syrisch vluchtelingenkamp te reizen. Hij plaatste een oproep op Facebook en kreeg van alle kanten hulp. Er kwamen
27 april 2013 Auteur: Merlijn Twaalfhoven Share Share Share More
benefietconcerten en er ontstond een team van 14 musici, theatermakers en andere kunstenaars die op 20 april richting Jordanië vertrokken. Dit was het dagboek van Merlijn Twaalfhoven van die eerste reis naar de Syrische vluchtelingen in Jordanië. De Syrious Mission is hiermee niet ten einde. De komende weken worden opnieuw benefietacties georganiseerd om de kosten te kunnen dekken en ook nieuwe reizen mogelijk te maken. Eind mei zal het tweede team naar Jordanië gaan om de activiteiten voort te zetten. Een derde missie is ook al in de maak. Wil jij mee met het tweede team dat eind mei zal gaan? schrijf je dan nu in. Houd intussen de facebook page van Merlijn in de gaten voor nieuwe updates over de Syrious Mission. Zaterdag 20 April Normaal reis ik licht. Een tandenborstel, computertje, sokken en nog wat. Nu heb ik de grootste koffer die er was volgeladen met 80 blokfluiten en 100 drumstokken. Nog niet echt een plan ermee. Het wordt een reis die anders is dan ooit. Ik ging vaker af op onbekende situaties. Maar dan was ik alleen, de plannen vaak nog open en het project nog in opbouw. Nu reis ik samen met 13 anderen en heb ik de afgelopen weken in tal van kranten, radioprogramma’s, voor een vol Paradiso en op televisie verteld wat we gaan doen: Syrische vluchtelingenkinderen muziekles geven, naar hun verhalen luisteren en samen een mooi concert neerzetten.
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 1 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
Kan ik het waarmaken? De berichten uit het mega-vluchtelingenkamp Za’atari zijn onrustbarend. In het vliegtuig zie ik een bericht dat een Nederlandse fotograaf die in het kamp is net gestuurd heeft: “Hevige rellen in Za’atari Camp. Jordaanse politieman zwaargewond. Hulpverleners schorten hun werk op.” Dat klinkt helemaal verkeerd. Sjaiesta is mijn rechterhand. Ik werk al enkele jaren met haar samen in projecten in Jordanië. Twee weken geleden was ze al in het vluchtelingenkamp om voorbereidingen te treffen. Ze was geschrokken van de dreigende sfeer en heeft gewaarschuwd: het is onveilig, onrustig. We kunnen niet het kamp in, maar zullen alleen binnen het UNICEF schooltje kunnen werken. De situatie lijkt nu verslechterd. Niet leuk. Voor niemand. Zondag 21 April De krant schrijft nu ook over de problemen (New York Times, 20 april). Het oorspronkelijke plan was om al direct naar het vluchtelingenkamp te reizen vanochtend, maar dat is nu geen optie. Met Sjaiesta en Maher, onze Nederlands-Syrische videokunstenaar, bezoek ik het UNICEF kantoor. "Een maandje geleden was er niets aan de hand geweest" zegt het hoofd van UNICEF. Nu is het mis. De school is gesloten. UNICEF personeel kan het kamp niet in. De wanhoop heeft een kookpunt bereikt. We zijn dus te laat! Veel tijd om hierover te treuren is er niet. We bekijken de situatie van de Syrische vluchtelingen die buiten het kamp een onderkomen zoeken. Ongeveer een half miljoen Syriërs hebben hun plek gevonden in de Jordaanse grenssteden. Ook hier werkt UNICEF aan scholing van de duizenden kinderen. Er is een school in de grensstad Ramtha waar we naar toe zouden kunnen. In de ochtend krijgen daar de Jordaanse kinderen les, in de middag de Syrische. We gaan ervoor. De dag wordt een aaneenschakeling van ontmoetingen en vergaderingen. Met verschillende UNICEF medewerkers, het hoofd van het Departement van Pers en Publicaties (voor vergunning om de grensstreek te bezoeken), de Nederlandse ambassade en in het ministerie van educatie waarvan we toestemming moeten krijgen om een project op deze school te kunnen doen. Het gaat snel, stempels en handtekeningen worden gezet, http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 2 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
telefoontjes gepleegd en er is al een bus geregeld die ons kan vervoeren. Dan is het half vier en zijn de ambtenaren vrij. Er ontbreekt nog één handtekening: de Minister van Educatie in eigen persoon. Morgen verder… Maandag 22 april Wachten is lastig. We testen elementen uit de workshop uit op ons zelf. Bedenken wat we allemaal zonder taal kunnen duidelijk maken. Intussen beweegt er vanalles op het Ministerie van Educatie. Om twaalf uur krijg ik een telefoontje dat we goedkeuring hebben. Nu volgt er een reeks telefoontjes waarmee we twee schoolhoofden overvallen: ja we willen deze hele week komen en ja we komen al vanmiddag en ja er komt een concert aan het eind en ja we zijn met 15 man. Even later staat er een bus voor en vertrekken we door een prachtig landschap van olijvenbomen, dorpjes en schaapkuddes richting de grens met Syrië. Het is onvoorstelbaar dat er zich zo dichtbij een tragedie afspeelt. Alles is hier kalm en rustig.
Ordenen van de gedoneerde blokfluiten... Foto: Jaqueline Meijer
We bezochten de school, pakten onze instrumenten uit en bevonden ons even in een orkaan van opwinding, vrolijkheid en kabaal. Eerst de jongensschool en daarna de plek waar de meisjes waren. Een korte kennismaking met de kinderen, een voorzichtig en beleefd gesprek met het hoofd. Jonge docenten, vaak net twintig jaar oud, kijken nieuwsgierig toe. Onderweg vanaf het stadje Ramthe terug naar Amman stoppen we voor koffie. Er is een prachtige man met een smetteloos wit gewaad. Ik vraag hoe het gaat vandaag, en waar hij vandaan komt. Van 400 kilometer verderop, Saudi Arabië. Meteen denk ik aan de verhalen die ik las over rijke Saudi's die naar het Syrische kamp komen om een jonge vrouw te vinden. Voordat hij wegreed in een enorme landrover krijg ik twee cassette tapes: “This is music from humans… And this from God”. Later hoor ik dat de Saudi’s erg actief zijn in de kampen: ze bouwen een school en hebben een programma van psychologische hulp opgezet. Misschien heeft dat ook in de krant gestaan, maar zulke details blijven minder goed plakken dan bruidroof. Dinsdag 23 april
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 3 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
Ramthe is een eind rijden. We onderzoeken of er een hotel is. Men lacht ons uit. Elk hotel, elke verhuurbare ruimte is overvol met Syriërs. We slapen dus in Amman, rijden van daaruit naar de grens.
Vandaag gaan we echt beginnen: drie teams gaan naar de jongensschool en drie naar de meisjes. In de ochtend de Jordaniërs, daarna de Syriërs. Samen met Jeroen, zanger en acrobaat, beginnen we in een klas met ruim 30 kinderen. Ik doe iets voor. De klas reageert. Klap spelletjes, tonen zingen. Het gaat goed. Dan komt de docent binnen, zegt dat we voor een andere klas bedoeld zijn. Pijnlijk. We werken verder. Soms aarzelend, maar soms komt er een stroom gezang op gang en durven enkele jongens prachtig te zingen. Na een kleine pauze waarin we zoete thee krijgen in het kantoor van het schoolhoofd komen de Syrische kinderen aan met de bus op het schoolplein. Iedereen gaat in nette rijen staan. Uit de speakers klinkt het lied “groet aan de koning”. De docenten wijzen op een groot bord aan de gevel waar de tekst op staat. De kinderen kijken beleefd toe. De workshop is niet eenvoudig. De jongens zijn erg onrustig. Ook de docent verliest soms zijn kalmte totaal en schreeuwt de kinderen toe. Ze zijn goed met het klappen van ritmes, maar geregeld ontaardt een ritme in luid gezang van revolutionaire liederen. Een enkeling doet helemaal niet mee, is slecht aanspreekbaar of zit in elkaar gedoken. Maar er is ook veel keet en plezier. Eigenlijk is het een heel raar idee om muziek te maken, plezier te hebben met deze jongens van wie ik nooit zal begrijpen wat ze hebben meegemaakt. Ze zijn tastbaar dichtbij, maar wat ze bij zich dragen is voor mij onmogelijk voor te stellen. Woensdag 24 April Marlies en Maaike kochten een locale SIM-kaart. De verkoper spreekt goed Engels. Hij blijkt Syriër te zijn, dansdocent. Vandaag is hij onze vertaler en helpt hij bij de workshops. Geweldige man. Hij wil niets betaald krijgen. Doet het voor de Syriërs en voor ons. Een andere vertaler vinden we op straat. Hij sprak ons gewoon aan. Normaal denk je dan: die gast moet iets van je. Die is niet gewoon aardig, hij wil aan je verdienen. Omdat we hard een vertaler nodig hadden nam ik de gok en nodigde ik hem uit mee te gaan. Toen ik hem een bescheiden bijdrage aanbood was hij heel resoluut. Nee. Dit is goed werk dat jullie doen. Ik heb al geld. Hoef niets te verdienen. Er was ook een jongen die in Ramthe bij een koffiezaakje werkte. Hij sprak goed Engels. Drie dagen lang was hij http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 4 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
samen met een vriend onze assistent en vertaler. Ook zij weigerden betaling. Als je een strak plan hebt zul je gefrustreerd raken hier. Als je open staat voor alle mogelijkheden en de hulp die op je pad komt, zijn er geen grenzen.
Jordaanse jongensklas foto: Liny Mutsaers
Het wordt een lange dag. Tussen de workshops bespreek ik met het hoofd van de school de plannen voor het concert morgen. Leuk idee 1: Jordaniërs en Syriërs samenbrengen. Dat ligt gevoelig. De Jordaanse kinderen zijn niet altijd vriendelijk tegen de Syriërs en andersom ook niet. Toch gaan we het proberen. Het hoofd zal de Jordaniërs die in de ochtend les hebben oproepen om in de middag terug te komen. Hij verwacht dat de opkomst laag zal zijn. Leuk idee 2: De jongens en meiden samenbrengen in één groot concert. Het is meteen duidelijk. Dat gaan we maar niet proberen. “Voor Jordaniërs is het geen probleem, maar de Syrische ouders zullen het niet accepteren. Het kost weken om schiftelijke toestemming te gaan regelen hiervoor.” Ik beloof tenslotte plechtig dat het concert om vier uur klaar zal zijn. Daarna moeten de bussen met de Syriërs terug naar het kamp.
Eerste ontmoeting met de Syrische meisjes - foto: Elske Riemersma
Tot laat in de avond puzzel ik uit de vele resultaten van de workshops een
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 5 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
programma in elkaar voor het jongensconcert. Sjaiesta werkt tegelijkertijd aan de meidenversie. Ik heb vaak gedacht dat het waanzin was om met een groot team te reizen. Nu ben ik enorm trots dat we twee projecten tegelijk kunnen doen, in twee dagen al 25 workshops gegeven hebben en morgen twee concerten geven voor honderden kinderen. Donderdag 25 april We willen, behalve op de scholen, ook graag in het vluchtelingenkamp muziek gaan maken. In het megakamp Za’atari is het nog steeds onmogelijk. De kinderen daar hebben voortdurend onrust. Niet alleen de spanningen in het kamp, maar op het schooltje is er dagelijks bezoek van journalisten, waarnemers, hoge gasten etc. Het kleine kamp in Ramtha waar de kinderen wonen die we op de scholen hebben ontmoet is daarom een veel beter plan. Maar ook daar is de situatie ingewikkeld. De autoriteit is van de VN overgedragen naar de Jordaanse politie en er zijn tal van nieuwe regels gekomen. Na een serie telefoontjes kwam gisteravond het bericht: doe maar niet. Liever geen muziek in het kamp. In het weekend zijn er weinig hulpverleners aanwezig en op vrijdag verstoort elke frivoliteit de mensen in het gebed.
Foto: Elske Riemersma
Toch ga ik met Bassem, onze Syrisch-Nederlandse operazanger en Maher, de Syrisch-Nederlandse filmmaker vanochtend naar het kamp. Onze papieren zijn in orde en de “burgemeester” die namens de Jordaanse politie het gezag uitoefent heet ons hartelijk welkom. Van vijandigheid is geen sprake. Iedereen is vriendelijk en we maken enkele concertjes in het kinderdagverblijf. De sfeer is prachtig, rustig en de kinderen zijn aandachtig. De situatie waarin we zijn is indrukwekkend. Surreëel. De school had nog iets normaals: het is een school vol kinderen. Dit kamp heeft echter niks normaals. Het is een bizar veld vol containers. Elke seconde voelt waardevol. Kinderen sluiten hun ogen, zingen zacht en reageren op de spelletjes, het maken van geluiden van de regen en de wind en het klappen van ritmes. Ik was niet eerder zo ontroerd in een workshop. Ook in verwarring. Er kan geen mens zijn die deze kinderen geweld aan kan doen. Dat gaat tegen elke natuur in.
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 6 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
Syrische jongens - foto: Elske Riemersma
In dezelfde ochtend zijn de anderen hard aan het werk om de kinderen op de scholen klaar te stomen voor het concert. In tegenstelling tot de verwachting van de schoolleiding komt een groot aantal Jordaanse kinderen in de middag terug naar school. Er komt ook een man van de geheime dienst. Hij ziet erop toe dat er geen foto’s en video gemaakt worden. Ook verbiedt hij ons om het concert op het schoolplein te houden. Het kan moeilijkheden geven met de buren en buitenstaanders die zien of filmen wat er gebeurt. In eerste instantie begijp ik niets van zijn opdracht. Wat kan er mis of fout zijn aan wat we doen? Maar dan herinner ik me hoe de Syrische kids regelmatig luidkeels revolutionaire liederen zingen waarin tamelijk expliciete teksten langskomen. De overheid zal niet de indruk willen wekken dat dat een door school georganiseerde activiteit is. Voor je het weet wordt een youtube filmpje hiervan geinterpreteerd als een training van opstandelingen‌.
Syrische jongens - foto: Elske Riemersma
Het concert vindt uiteindelijk plaats in de gang. Dat kan natuurlijk helemaal niet. Tweehonderd kinderen opeengepakt. Joelend, stoeiend. Hun docenten schreeuwen om orde, maar dat ontstaat pas als ik besluit ritmes voor te klappen die vervolgens goed worden nagedaan. Het concert begint met het temmen van de massa. Daarna ontstaan wonderbaarlijke momenten waarin de getrainde kinderen de massa dirigeren, teksten worden voorgedragen, ritmes worden gestampt en we vooral heel veel http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 7 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
plezier hebben. Uiteindelijk scanderen de Jordaanse kinderen “Syrië, Syrië”. Even kijk ik om me heen of dit de gevreesde rel gaat worden, maar het is juist een kroon op de toenadering van de groepen die tot nu toe zo gescheiden en soms vijandig van hetzelfde schoolgebouw gebruik maakten. We komen bij met een kopje thee in het kantoortje van het hoofd. De docenten willen allemaal met ons op de foto en zijn laaiend enthousiast. We rijden naar de meisjesschool waar een tweede voldaan en opgetogen team ons opwacht. Ook daar heeft een wondertje plaatsgevonden. Vrijdag 26 april Met de filmmaker Maher bekijk ik de opnames die hij maakte van ons bezoek aan het kamp. Vrolijke blikken, enthousiaste kinderen, muziek. Maher stelde de kinderen wat vragen, nu vertaalt hij voor mij: “ik kom uit Homs, ik uit Daraa. Er was een raket. Mijn huis is stuk.” Maher vraagt: “wat wil je worden”. Een jongen zegt: “maakt niet uit, Eerst terug naar Syrië.” Maher stopt met vertalen, ik zie tranen in zijn ogen. Dan vervolgt hij met een opmerking van één van de vrolijk lachende kinderen: “Ik wil naar Syrië, daar sterven”. Het gesprek ziet er uit als een gezellig praatje. Maar het is geen grapje. Er is niets anders wat de mensen bezighoudt. Dag en nacht staat de televisie aan. In het kamp is niets te doen, behalve praten over de oorlog. Bidden. Eten koken.
Workshop Merlijn - photo: Liny Mutsaers
De mensen van UNICEF hebben ons verzocht geen vragen te stellen die de kinderen terug aan de oorlog en hun familie doet denken. Het is de kunst om de kinderen in het nu te laten zijn. Te laten spelen. Ik had nooit gedacht dat het een voordeel zou kunnen zijn dat we de taal niet spreken. Maher en Bassem, de Syriërs in ons team, horen de vreselijkste dingen die de kinderen vertellen. Wij Nederlanders niet. Wij maken muziek, dagen de kinderen uit om te reageren, contact te maken. We luisteren naar je, maar we snappen geen woorden. Je kunt ons aanraken en bereiken maar we zullen nooit begrijpen wat er allemaal gebeurd is. Wij hebben helemaal niets te maken met de oorlog. We zijn het hier en nu, en dat is rustig, mooi, vredig.
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 8 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
Zaterdag 27 april De toestemming voor een muziekproject in het kleine kamp, het King Abdallah Parc, is nog niet rond. Het is de laatste dag van onze Syrious Mission dus geduld is geen optie nu. Ik pols de groep of men bereid is de gok te wagen. Niemand is te moe of bang onverrichterzake terug te moeten keren. De chauffeur zet een compilatie bruilofts-hits op en we rijden door de prachtige heuvels naar het noorden. Bij de toegangspoort van het kamp verzamelen zich belangrijke mannen zodra ze onze bus zien aankomen. Ik begroet de politiemannen en de vertegenwoordiger van de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Men overlegt. Iedereen doet zijn plasje over ons toestemmingspapier dat vol mooie stempels staat. De langste politieman onderneemt een kleine poging onze namen te ontcijferen die in fonetisch Arabisch overgeschreven zijn van onze paspoorten. We zijn al ontdekt door enkele jongens die ons herkennen van de workshops in de school. In de tent van de organisatie Save the Children stromen nu erg veel kinderen samen en is het onverstandig langer te wachten. We leggen niets uit, pakken de instrumenten, sluiten de deur en maken eenvoudige en kalme klanken. Na enige minuten ontstaat er een rust en zijn de kinderen vol aandacht. Er volgen enkele uren waarin we onophoudelijk muziek maken. Golven van rust en rumoer, aandacht en luid gezang wisselen zich af. We verversen de groep enkele keren. Buiten de tent wachten telkens nieuwe kinderen tot zij ook naar binnen kunnen. Er is één musicus in het kamp. Hij heeft geen ud kunnen meenemen bij zijn vlucht. Slechts een kort moment weten we hem te verleiden iets te zingen met de kinderen. Zonder zijn ud lukt gaat het niet, zo legt hij verlegen uit. Sinds dat moment staat er op de wenslijst van het volgende team dat over een maand vertrekt: Ud voor Mahmud. Aan het eind van de middag drinken we een fruitshake met het team van Save the Children in een cafétje in Ramtha. We ontmoeten een zakenman. Hij importeert kippenvoer uit Zuid Amerika. Hij bezit heel wat vastgoed in Ramtha en ruim een jaar geleden heeft hij zeven gebouwen geopend voor de Syrische vluchtelingen. Helemaal zonder steun van een overheid of hulporganisatie ontstond zo het eerste “kamp”. Hij legt uit hoezeer Syriërs en Jordaniërs elkaar als broeders beschouwen. De grens is honderd jaar geleden tamelijk willekeurig getrokken en families wonen aan beide kanten. Eén van ons wordt op straat aangesproken door een Syriër. Hij toont zijn onderkomen. Een groot gezin leeft in een donkere kelderruimte. Zo is de hele stad gevuld. In de avond ontmoeten Sjaiesta en ik Shorouq, de coördinator van UNICEF die de scholen in het Za’atari kamp organiseert. We werken al meer dan vijf jaar samen. Het begon allemaal in 2008 met een groot concert waarin ik het Amman Symphony Orchestra samenbracht met 100 kinderen uit de Palestijnse vluchtelingenkampen. Elk jaar volgde er nieuwe projecten en nu zoeken we naar het verder uitbouwen van onze samenwerking. Dit is geen programma dat door een instantie of instituut ontwikkeld is. Nooit schreven we een vijfjarenplan. In verschillende posities heeft Shorouq zich vanaf het begin hardgemaakt voor mijn vaak zeer onconventionele plannen. Dwars door alle bureaucratie en regels vinden we telkens de ruimte om
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven
Pagina 9 van 10
Syrious Mission: dagboek Merlijn Twaalfhoven | De Kracht van Cultuur
wonderbaarlijke gebeurtenissen te realiseren en honderden kinderen, tientallen musici en docenten hierin mee te slepen. Laat op de avond komt er hoog bezoek naar ons hotel. De directeur van het departement van de overheid dat onze permissies heeft geregeld komt een persoonlijk dankwoord van de minister van Media overbrengen. Dit is volgens hem de eerste keer dat er musici naar de grensregio komen en een unieke aanvulling op de journalisten die de vluchtelingen niet altijd even respectvol behandelen. Hij houdt een gloedvolle speech die ik hier niet neer zal schrijven. Het is weekend, elf uur inmiddels. Dit land zit vol regels, hierarchie en autoriteiten maar ook vol mensen die hierbinnen hun eigen plan trekken. Nieuwsgierigheid en openheid en direct contact zijn de sleutels tot ongekende mogelijkheden. Een laatste gebeurtenis in deze categorie: Ik werd gebeld. De man is in verwarring, spreekt geen Engels. Ik geef de telefoon aan iemand die Arabisch spreekt. De beller is verkeerd verbonden. Toch ontstaat er een minutenlang gesprek. Hij wil weten wat een Nederlander in JordaniĂŤ uitspookt, vindt het te gek wat we doen en wenst ons alle succes. Lees ook Muziekmissie naar Syrisch vluchtelingenkamp Merlijn Twaalfhoven
http://blog.krachtvancultuur.nl/syrious-mission-dagboek-merlijn-twaalfhoven