MET ZORG #1

met Zorg Magazine dat bijdraagt aan een integrale visie op (AWBZ-)zorg, wonen en leven • nummer 1 • oktober 2009

Beter communiceren via het zorgplan

Hoe verandert dementie een leven?

Directeur Alzheimer Nederland thuis bij de klant

“Dit is Daans eerste klassieke concert” Welkom zoals je bent bij het Amsterdam Symphony Orchestra

Zorgtransitie: potentieel aan zelfzorg en samenredzaamheid ontwikkelen

inhoud < kort nieuws Wet gebruik burgerservicenummer (BSN) in de zorg - Declareren zorgzwaartepakketten (ZZP) - Kwart Nederlanders heeft slaapproblemen.

04

p

06

p

thuis bij de klant >

Marco Blom, directeur van Alzheimer Nederland, praat bij Jan en Jannie Kriele thuis over dementie en casemanagement.

“Zij zag als eerste dat het mij een beetje te veel werd.”

09

wetenschap > p10

< innovatie

p

in gesprek >

12

p

met zorg geregeld > p16

18

p

innovatie column > p17

klant aan het roer > Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan...

>

met andere ogen

15

p >

De heer Hofman (bewoner) en Ilse Bakker (medewerker woon- en zorgcentrum) gaan met elkaar in gesprek over het zorgplan. “Daarmee communiceer je makkelijker en beter met elkaar.”

Wat voegt muziek toe aan het leven van ouderen en lichamelijk en verstandelijk gehandicapten? Voor hen organiseerde dirigent Peter Sánta met zijn orkest (samen met het Innovatiefonds Zorgverzekeraars) een unieke reeks concerten.

02 met ZORG

22

p

voorwoord

Laten we het niet alleen over zorg hebben, maar ook over aandacht.

colofon Wat gebeurt er nu in de AWBZ? En waar willen we naartoe? Die vragen brengen de Univé-VGZ-IZATrias Zorgkantoren onder de aandacht in het eigen relatiemagazine ‘Met ZORG’. Daarmee

Over de balans tussen ‘de beste zorg’ in de ogen van de

willen de Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren vanuit de huidige rol in de uitvoering van de

professional en ‘de beste zorg’ volgens de klant. Met dit

AWBZ stof tot nadenken bieden en bijdragen

magazine willen we bijdragen aan een brede kijk op AWBZ-

van een klant (en niet andersom). Dit magazine

zorg. Het is gemaakt voor beleidsmakers en andere deskun-

aan visievorming: hoe past zorg in het leven schrijft over marktontwikkelingen, eye-openers op het gebied van wonen en zorg en innovatie in

digen. We laten vooral de klant aan het woord. Wat verwacht

het zorgaanbod. We tonen praktijkvoorbeelden en

hij, hoe wil hij zijn leven leiden? Pas als een klant tevreden is

voor ontwikkelingen in de zorg. Zorg waarbij het

over de aandacht voor zijn wensen, vragen en twijfels is hij ook tevreden over de zorg die hij krijgt. In dit magazine bieden we ruimte aan initiatieven en ervaringen die bijdragen aan een grotere autonomie en tevredenheid van klanten en

-ervaringen die wat ons betreft richtinggevend zijn belang van de klant voorop staat en die een integraal onderdeel is van wonen en leven.

Dit magazine is bestemd voor iedereen die open staat voor een positieve impuls in het denken over de ontwikkeling van de AWBZ.

mantelzorgers. Door ideeën te delen, hopen we nieuwe

Redactie Greta Kaag, Lisanne van de Weerdhof,

inspiratie te bieden aan iedereen die werkt met zorg en het

Ruijters

beste wil bieden aan de klant. De klant die leeft met zorg.

hollandse meesters/Hoofdruimte, Utrecht

Oscar Dekker, Joop Jaspers, Martine Puhl, Ronald Concept, ontwerp en tekst Fotografie Michel Boulogne/Hoofdruimte/ hollandse meesters Redactieadres

Oscar Dekker Directeur Care Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren

Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren Postbus 305 1800 AH Alkmaar metzorg@unive.nl

met ZORG 03

kort nieuws Wet gebruik burgerservicenummer (BSN) in de zorg In juli, september en oktober vorig jaar heeft het zorgkantoor voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd samen met VWS, het CIZ en het UZI-register over de invoering van het BSN in de zorg.

Vanaf 1 juni 2009 is het verplicht om het burgerservicenummer (BSN) voor communicatie binnen de AWBZ-keten te gebruiken. Het BSN moet afkomstig zijn uit een geautoriseerde bron.

Zorgaanbieders moeten dit nummer controleren volgens de zogenaamde identificatie- of vergewisplicht. Als het CIZ een her- of een nieuwe indicatie stelt, dan komt in 95% van de gevallen een BSN mee. Het zorgkantoor geeft dit door in het zorgtoewijzingsbericht, de aanbieder controleert dit en stuurt een BSN mee terug in het bericht ‘melding aanvang/einde zorg’.

aanbieders nog een extra service: veelgestelde-vragenlijst, informatie klanten met een BSN zijn op een over de bijeenkomsten en hoe u zich eenvoudige manier uit AZR te halen en hiervoor kunt opgeven. over te zetten naar de eigen administratie (voor zover dit nog niet gebeurd is).

Nationaal Programma Kijk voor meer gedetailleerde informatie Ouderenzorg op de homepagina van AZR. Meer informatie over de Wet gebruik burgerservicenummer: www.infobsnzorg.nl.

Declareren ZZP De NZa verplicht alle aanbieders die intramurale zorg leveren om per 1 januari 2010 een declaratieoverzicht op klantniveau te maken met daarin het geleverde ZZP. Tot 1 januari loopt er een pilot die zowel aanbieders als zorgkantoren in de gelegenheid stelt om ervaring op dit gebied op te doen.

Om te voorkomen dat zorgaanbieders per zorgkantoor een ander overzicht moeten aanleveren, hebben de zorgkantoren en de brancheorganisaties (ActiZ, VGN, GGZ Nederland), Vektis en CVZ de handen ineengeslagen. Zij zijn gekomen tot een landelijk uniform format, vooruitlopend op en rekening houdend met een declaratiebericht Voor bestaande klanten moet iedere zoals gepland in release 3.0 van AZR. ketenpartner zelf ervoor zorgen dat zijn De Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren administratie juist gevuld is. Hiervoor ondersteunen vanuit AZR en vullen het kan gebruik gemaakt worden van de gevraagde format al voor een deel.

SBV-Z (Sectorale Bericht Voorziening in de Zorg; een agentschap van VWS) In oktober 2009 volgen informatieof van Vecozo. bijeenkomsten over de pilot ‘AWBZ declareren’. Aan bod komt wat dit De Univé-VGZ-IZA-Trias zorgkantoren betekent voor u als zorgaanbieder. hebben al zoveel mogelijk bestaande Ook wordt in de bijeenkomsten klanten voorzien van een BSN toegelicht welke controles en terugafkomstig uit een geautoriseerde bron. koppeling er vanuit de Univé-VGZOp 28 mei 2009 is een nieuwe IZA-Trias Zorgkantoren komen.

AZR-release opgeleverd, met daarin Op www.vgztrias-zorgkantoren.nl en extra functionaliteiten die nodig zijn www.zorgkantoor-nhn.nl staat de meest om te voldoen aan de wet op het BSN recente informatie over de pilot ‘AWBZ in de zorg. Deze release biedt zorgdeclareren’. U vindt hier o.a. de

04 met ZORG

Het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) besteedt aandacht aan ziekten/ zorg/onderzoek gerelateerd aan ouderdom. ZonMw stelt middelen beschikbaar voor netwerken Geriatrie die in het kader van dit programma projecten willen opstarten. In mei 2008 hebben Univé-VGZ-IZA-Trias in Nijmegen mede een intentieverklaring getekend voor het project ‘Zorg en welzijn standaard voor ouderen met complexe problemen’ (ZWS). ZonMw moet de projectaanvraag nog goedkeuren. Het doel is vormgeven aan een geïntegreerd model van welzijns- en zorgaanbod in eerste en tweede lijn. ZWS bestaat uit een samenhangend pakket van innovatieve diensten, die voldoen aan kwaliteitsnormen van ouderen en relevante beroepsgroepen. Kwetsbare ouderen en hun mantel-zorgers moeten gebruik kunnen maken van ZWS om zo zelfstandig mogelijk te kunnen blijven, met een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven, ook en vooral als er nieuwe gezondheids- of welzijns-vragen optreden. Het zorg- en het welzijnsaanbod wordt op maat geleverd, afhankelijk van de behoefte van de oudere.

Meer informatie is te vinden op www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl.

Nadere informatie over ZonMw staat op www.ZonMw.nl.

Nagels lakken tegen depressie Depressie bij dementerende verpleeghuisbewoners kan verminderen door invoering van een richtlijn voor verzorgenden. Dit blijkt uit onderzoek waarop NIVEL-onderzoeker Renate Verkaik promoveerde aan de Universiteit Utrecht.

Op Nederlandse psychogeriatrische verpleeghuisafdelingen is 85% van de bewoners dementerend en van hen is 19% depressief. Door depressie zijn bewoners somber en hebben ze meer zorg nodig. NIVEL-onderzoeker Renate Verkaik zocht naar een manier om depressie bij verpleeghuisbewoners met dementie te verminderen. Ze kwam uit op een richtlijn voor verzorgenden, omdat zij bewoners dagelijks begeleiden. Samen met Verpleeghuis Waerthove ontwikkelde Verkaik de evidence-based richtlijn ‘Het begeleiden van mensen met dementie die depressief zijn’ (NIVEL/Waerthove, 2004). Vervolgens evalueerde Verkaik – samen met VUmc en Hogeschool INHolland – in negen Nederlandse verpleeghuizen invoering, gebruik en effecten van de richtlijn.

Beleving Verzorgenden kunnen in de praktijk goed met de richtlijn overweg. Bewoners in verpleeghuizen waar gewerkt werd met de richtlijn werden in de meeste gevallen minder depressief. Verkaik: “We hebben zelfs aanwijzingen dat hoe succesvoller de richtlijn is ingevoerd, hoe meer bewoners daar baat bij hebben.” Verzorgenden leren om systematisch in kaart te brengen welke ‘plezierige’ activiteiten het best bij bewoners passen, zoals luisteren naar favoriete muziek of wandelen in de tuin. Verzorgenden grijpen bijvoorbeeld terug op hobby’s van vroeger. Daarbij moeten ze wel rekening houden met de beperkingen die een bewoner nu heeft.

Kwart Nederlanders heeft slaapproblemen Een kwart van de Nederlanders heeft slaapproblemen, blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Slaap-Waak Onderzoek (NSWO). Het gros van de mensen met een slaapstoornis heeft al langer dan een jaar last van de problemen. Het gaat vaak om vrouwen, ouderen en zieken.

Ongeveer een derde van de mensen met slaapproblemen gebruikt een slaapmiddel. Benzodiazepines zijn het meest gebruikt. Volgens het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen van het Haagse ziekenhuis MCH helpt langdurig gebruik (langer dan twee weken) van de middelen niet tegen slapeloosheid. Vaak is gedragstherapie een beter geneesmiddel, zegt het centrum. Bron: Skipr

Meer hartinfarcten door wintertijd

Rondom de wisseling van zomer- en wintertijd gebeuren er meer verkeersongelukken en het aantal hartinfarcten stijgt met vijf procent. Dat stelt chronobioloog Domien Beersma van de Rijksuniversiteit Groningen. Het voor- of achteruitzetten van de klok Samen zingen heeft een ‘immense invloed op de Verkaik: “Het gaat vaak om heel kleine biologische klok’ volgens de hoogplezierige activiteiten, bijvoorbeeld leraar. Het immuunsysteem kan in de samen zingen, een spelletje doen, nagels war raken. Ook lijkt de verandering lakken... Maar ook dingen zoals samen van het bioritme van invloed te zijn naar het winkelcentrum of met een op de werking van organen. Beersma groepje naar het café kunnen depressie doet onderzoek naar het 24-uursritme bij dementie verminderen. Veel verzorvan mensen en dieren. “Vooral genden zeggen ook dat het niet altijd avondmensen hebben moeite zich veel tijd hoeft te kosten. Veel kan gewoon aan te passen aan de overgang”, stelt al tijdens de dagelijkse zorg. Soms kun je Beersma. “Met die kennis zou veel ook familie of vrijwilligers bij de activiteiten betrekken. Het gaat vooral om een meer rekening moeten worden andere insteek. Ben je bewust van wat een depressie voor een bewoner gehouden.” Bron: Skipr betekent en wat je daar als verzorgende aan kan doen.” Het onderzoek is gefinancierd door ZonMw binnen het programma ‘Verpleegkundige en verzorgende beroepsgroepen. Tussen weten en doen.’ Bron: Metro

met ZORG 05

thuis bij de klant

06 met ZORG

“Zij zag als eerste dat het mij een beetje te veel werd” Hoe veranderde dementie hun leven? Jannie en Jan Kriele praten erover met Marco Blom, directeur Onderzoek & Beleid van Alzheimer Nederland, thuis bij hen op de bank. In het gesprek komt ook aan bod hoe ze er nu mee omgaan en welke rol de casemanager daarbij speelt.

“We waren op vakantie bij familie in Australië”, vertelt Jan Kriele. ”Op een gegeven moment vraagt mijn nicht: ‘Valt je niks op? Ze zegt steeds hetzelfde.’ Ik ging erop letten en zag: hier klopt iets niet. Zelf zei mijn vrouw dat ze zich al een tijdje niet lekker voelde. ‘Ik heb het idee dat het niet goed zit in m’n hoofd’, zei ze.” Jan Kriele heeft het zichtbaar moeilijk nu hij er weer aan denkt.

al slechter en in 2002 constateerde de geriater dat het niet goed zat. Ook scans wezen dat uit. In de loop van de behandeling kreeg ze medicijnen om de achteruitgang te vertragen. Die sloegen gelukkig aan. We merken wel dat het minder wordt, maar dankzij de medicijnen gaat dat heel langzaam.”

Ze hebben het nog altijd goed samen en proberen zoveel mogelijk gewoon hun dingen te blijven doen. Ook zijn ze vastbesloten samen het gevecht met de ziekte aan te gaan. Jan Kriele: “Vanaf het begin hebben we er veel over gepraat met elkaar. Ook met de kinderen hebben we ’t erover gehad. We hadden al gauw door: als je een nieteswellesspelletje gaat spelen dan krijg je onenigheid. Dus we hebben toen afgesproken, ook al was dat moeilijk voor haar: als ik nou zeg dat het zo is, neem dat dan maar van mij aan. Vertrouw op mij. En dat lukt.”

Terug in Nederland vroegen ze de huisarts om een test, maar die vond dat niet nodig. “Je bent 58, we vergeten allemaal wel eens wat, zoiets kregen we te horen. En zo werden we eigenlijk weggestuurd.” Het echtpaar ging echter toch naar het ziekenhuis. “Daar bleek er inderdaad iets met haar kortetermijngeheugen te zijn, een klein beetje”, vervolgt Jan Kriele. ”Een half jaar later ging het

Ze komen nu regelmatig in het Alzheimer Café. “Zo weet ik dat geen situatie hetzelfde is. Goh, er zijn toch mensen die het veel erger en veel moeilijker hebben, denk ik dan.

Wij hebben het nog best goed. Dat houdt me dan ook op de been”, zegt Jan Kriele. Jannie Kriele voegt daaraan toe: “Hij kan nog steeds gaan vissen, ik kan nog steeds boodschappen doen. En ik heb steun van onze jongste zoon met vrouw en kinderen want die wonen een paar deuren bij ons vandaan. Mijn kleindochter van twaalf is veel bij ons. Die komt dan gezellig naar ons toe. Zij ziet het aan me als het even wat minder gaat. Onze zoon ook.

Als hij even boodschappen moet doen, vraagt hij of ik met hem meega om mijn boodschappen te doen.” Jan Kriele: “Dan kan ik een keer overslaan.”

met ZORG 07

Even voorstellen: de casemanager.

Het is de achilleshiel van de zorg voor mensen met een chronische ziekte: meerdere zorgverleners doen hun best voor de klant maar beschikken niet over dezelfde informatie. Ze werken vanuit hun eigen dossier. Daarom werkt Univé-VGZIZA-Trias nauw samen met de zorgverleners rond een klant. Alle klantgegevens

Toch valt het hem niet altijd mee: voortdurend de zorg om zijn vrouw, steeds vaker alles te moeten voorbereiden of uitzoeken. Nooit lang van huis kunnen. Sinds enige tijd kunnen Jannie en Jan Kriele echter terugvallen op een casemanager. “De geriater vond dat ik contact moest opnemen met het DOC-team (Dementie Onderzoek en Casemanagementteam). Niet zozeer voor haar, maar voor mij”, vertelt Jan Kriele. “Die casemanager kwam eerst gewoon eens praten. Inmiddels kan ik eigenlijk niet meer buiten haar. Zij houdt ook mij een beetje in het oog. Zij zag bijvoorbeeld als eerste dat het mij een beetje te veel werd. Je wilt alles regelen, zoveel mogelijk alles op orde houden, maar dat lukt op een gegeven moment niet meer. Logisch dacht ik: je wordt ouder en het gaat gewoon moeilijker.”

worden zo vastgelegd dat ze toegankelijk zijn voor alle betrokkenen én voor de klant zelf. Daarnaast is een casemanager verantwoordelijk voor het totale zorgproces.

De casemanager is aanspreekpunt voor de klant, hulp in het woud van voorzieningen en instanties en soms een neutrale buitenstaander als door de situatie spanningen ontstaan in huis. Verder houdt de casemanager onder meer in de gaten of de mantelzorger het wel redt. Zo kan de patiënt zelf langer thuis blijven wonen, worden mantelzorgers ontlast en neemt de kwaliteit van de zorg (en het leven) toe.

Maakt u zich zorgen over Alzheimer?

“Zoveel mogelijk alles op orde houden, dat lukt op een gegeven moment niet meer.”

“Onze casemanager zei toen: ‘Je moet maar eens naar de dokter, volgens mij gaat het niet goed met je.’ Ik had ook steeds hoofdpijn”, beaamt Jan Kriele. “Maar ik stelde het zelf steeds uit: ach, dat gaat vanzelf wel over.

Toen bleek dat ik een veel te hoge bloeddruk had.” Dankzij de inspanningen van de casemanager komt er nu eens in de week iemand 2,5 uur om Jannie Kriele gezelschap te houden. “Ze gaan wat leuks te doen, zoals winkelen.

Of ze ruimen een kast op – voor die nieuwe kleren, ja”, vertellen ze allebei lachend. Jan Kriele besluit: “Nu kan ik ook eens weg. De stad in voor een kop koffie, boodschappen doen of weer eens bij mijn vrienden op bezoek.

Zo houd ik het vol.” //

Alzheimer Nederland is eind mei 2009 gestart met een campagne voor mensen die zich zorgen maken over de ziekte

Meer informatie over casemanagement en het DOC-team is te vinden op www.geriant.nl.

van Alzheimer of een andere vorm van dementie. Onderdeel van de campagne is de brochure ‘Zorgen over Alzheimer’,

> Medio mei 2008 bracht staatssecretaris Bussemaker op

gratis op te vragen via

verzoek van Alzheimer Nederland een bezoek aan de Stichting

www.zorgenoveralzheimer.nl. In deze

Geriant. Toen vond de eerste kennismaking plaats tussen

brochure wordt uitgelegd wat het

Jannie en Jan Kriele en Marco Blom, directeur Onderzoek &

verschil is tussen gewone vergeetachtig-

Beleid van Alzheimer Nederland.

heid en dementie. Ook wordt uitgelegd hoe de diagnose dementie tot stand

Hoe is de situatie nu?

komt, wat de voordelen zijn van een

“Het laatste half jaar is er inmiddels veel veranderd”, vertelt Jan Kriele. Jannie Kriele

vroege diagnose, wat dementie betekent

kan niet meer alleen boodschappen doen en weet de weg naar de winkel niet meer.

voor de naaste omgeving en waar

De situatie is inmiddels zo verslechterd dat ze met veel meer dingen geholpen moet

iemand terechtkan voor hulp.

worden door haar man. “Voor mij betekent dit meer zorg en niet meer vissen”, vertelt

Meer informatie:

Jan Kriele nuchter. “Dat is gewoon de realiteit. Ik kan Jannie niet meer alleen laten.

www.zorgenoveralzheimer.nl

Ze heeft permanente zorg nodig.”

08 met ZORG

innovatie

Het gebeurt al dat psychiatrische klanten andere psychiatrische klanten helpen.

Zij weten als geen ander hoe het leven met hun problematiek is. Zij kunnen hoop en houvast bieden. Nieuw is dat de ‘ervaringsdeskundigen’ bij GGZ Eindhoven nu een officiële opleiding kunnen volgen, als onderdeel van SPW4 en SPH. Zij doen werkervaring op en dragen bij aan completere zorg. Kijk voor meer informatie op: www.transitieprogramma.nl/ervaringsdeskundigen.

met ZORG 09

wetenschap

Mensenzorg Sommige maatschappelijke problemen vragen vanwege hun hardnekkigheid om ingrijpende veranderingen en radicale oplossingen. Voorbeelden hiervan zijn de problemen van klimaatverandering, mobiliteit en zorg. Deze komen voort uit manieren van denken en doen die wortelen in de structuur en cultuur van onze maatschappij. Om deze proble­men op te lossen zijn radicale innovaties nodig, ook van het systeem zelf.

Ook in de langdurige zorg in Nederland manifesteren zich verschillende hardnekkige problemen. Er zijn zorgen om de toekomstige houdbaarheid van ons zorgstelsel door de sterk groeiende zorgvraag en -kosten en om de invloed die dat heeft op onze economische ontwikkeling. Er zijn sociale zorgen om de toekomstige kwaliteit en toegankelijkheid van ons zorgstelsel (‘Amerikaanse toestanden’). Ook nu al wordt de zorg ervaren als een (informatie)doolhof vol kokers en financiële schotten, staat de kwaliteit van interactie tussen klanten en zorgprofessionals onder (tijds)druk en wordt het personeel in de zorg (kwalitatief en kwantitatief) overvraagd. De menselijke maat als uitgangspunt komt onder druk te staan.

Tegen deze achtergrond willen veldpartijen samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) een omslag (transitie) teweegbrengen in de langdurige zorg. Dit programma volgt de methode van Transitie- management en wordt uitgevoerd door de adviesbureaus Ernst & Young, CC Zorgadviseurs en het Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT), onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De kern van het transitieprogramma bestaat uit het ontwikkelen en uitvoeren van experimenten bij voorlopers en innoverende partijen, op zo’n manier dat de hele care-sector hiervan kan leren. Inmiddels lopen er dertig experimenten in dit programma, waarvoor zo’n 25 miljoen euro uitgetrokken wordt. Voorbeelden zijn een ontmoetingscentrum in de wijk, buurtzorg Nederland, zorgtrajectbegeleiding en zorg op afstand. Meer informatie is te vinden op www.transitieprogramma.nl.

Het programma beschouwt transitiemanagement als een nieuwe en aanvullende sturingsfilosofie voor verandering.

Bij de systeeminnovaties wordt niet de organisatie, branche of sector centraal gesteld, maar de eind-

010 met ZORG

gebruiker(s). Er wordt gestreefd naar innovaties die niet plaatsgebonden zijn.

Een tweede instrument, naast de experimenten, is de zogenoemde Transitiearena Zorg. Dit is een speciale denk- en doetank met friskijkers en dwarsdenkers van binnen en van buiten de zorg, die nadenkt over hoe we de zorg in Nederland duurzaam kunnen maken. Zorg die gekenmerkt wordt door mensgerichtheid, economische volhoudbaarheid en maatschappelijke inbedding. Dat proces zal nog vele jaren, waarschijnlijk zelfs een generatie duren. De zorg kan haar grote maatschappelijke opgave niet meer op eigen houtje aan en zal drastisch moeten gaan vermaatschappelijken. Ze zal de burgers moeten ondersteunen in hun zelfzorg en samenredzaamheid.

En veel meer met andere sectoren moeten samenwerken, zoals wonen en wijken, welzijn, arbeid, lifestyle, natuur en

In het Nederland van de toekomst bestaat verder een grote rijkdom aan sociale verbanden, samenredzaamheid genoemd. De vrijwillige charitatieve zorg wordt gekoesterd, omdat ze als beroepszorgverlening onbetaalbaar zou zijn en omdat ze de zorgvragers in staat stelt autonomie, eigenwaarde en zeggenschap te behouden. Voor deze grote bron van zorgzaamheid en mensenliefde maken we ruimte in werkverbanden, we geven maatschappelijke en financiële waardering, we ondersteunen met praktische hulpmiddelen en informatie. Professionele zorgverleners ondersteunen hen met hun eigen expertise. Ook zorgvragers zelf krijgen de gelegenheid een actieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Zo kunnen sommige ouderen nog steeds veel voor anderen betekenen. En ook gehandicapten kunnen veel bijdragen aan de samenleving, als we de juiste omstandigheden creëren.

mensenzorg EEN TRANSITIEBEWEGING

opvoeding. De Transitiearena heeft hiervoor een visie ontwikkeld, waarbij zelfzorg en samenredzaamheid een belangrijke plaats hebben gekregen. Dit is als volgt verwoord: In het Nederland van de toekomst is zorgzaamheid een basiswaarde. Zorgen voor onszelf, voor anderen en voor onze omgeving is een tweede natuur geworden. Dit is wezenlijk voor een gezonde en duurzame samenleving.

De bevolking van Nederland kan beter omgaan met tegenslagen: er is meer eigen alertheid en inzet voor de zaken waar we zelf iets aan kunnen veranderen, er is een betere acceptatie van de dingen die onvermijdelijk zijn en er is een groter besef van het verschil tussen beiden. Vele mensen hebben daardoor een grotere motivatie en meer mogelijkheden om werk te maken van hun chronische of langdurige (gezondheids)problemen. Door meer zelfzorg voorkomen we ook dat onnodige of overbodige zorg mensen in nood hun menselijke autonomie of andere waarden afneemt.

Het ontwikkelen van dit potentieel aan zelfzorg en samenredzaamheid kent vele opbrengsten. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars kunnen daar een belangrijke impuls aan geven. Hier is naast visie vooral lef en moed voor nodig.

In de experimenten gebeurt dat al met veel inzet en passie.

Het visiedocument ‘Mensenzorg, een transitiebeweging’ is een uitnodiging aan alle andere betrokkenen om een steentje bij te dragen aan het verkennen van de zorg van de toekomst. > Prof. dr. J. Rotmans, ir. J. Neuteboom en ir. R. van Raak Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT), Erasmus Universiteit Rotterdam

> Het integrale visiedocument is te downloaden op www.zorgtransitie.nl.

Nadere informatie over transitiekunde en -management is te vinden op www.drift.eur.nl.

met ZORG 011

in gesprek

012 met ZORG

“Er wordt nu meer naar mij geluisterd” Wat heb je aan een goed zorgplan? De heer Hofman en Ilse Bakker gaan erover met elkaar in gesprek. “Via het zorgplan communiceer je makkelijker en beter met elkaar. Zowel de bewoners en het personeel als het personeel onderling.”

Een jaar geleden zaten de heer Hofman (92) en Ilse Bakker (25) samen rond de tafel. Ilse werkte pas net in woon- en zorgcentrum de Nieuwpoort in Alkmaar, en kende meneer Hofman nog niet zo goed. Meneer Hofman woonde sinds twee jaar in de Nieuwpoort, samen met zijn vrouw die aan het dementeren is. Ze hadden ‘een goed gesprek’. Over problemen, zoals de slechtziendheid van meneer Hofman, en over oplossingen, zoals hulp bij het nemen van medicijnen omdat meneer Hofman de pillen niet meer kan onderscheiden.

Het resultaat van hun gesprek was het zorgplan. Daarin werden de afspraken, wensen en doelen voor de zorg van meneer Hofman uitvoerig beschreven. Sindsdien is er rust in huize Hofman. Ilse: ‘De afspraken zijn duidelijk, iedereen weet waar hij aan toe is.’

Het doel van het zorgplan is het zorgaanbod toe te spitsen op de wensen en behoeften van de klant. Meneer Hofman, vond u het moeilijk om uw behoeften aan te geven?

Meneer Hofman: “Nee, want ik was al lang bezig te bedenken wat er anders moest. Als ik het verschil niet zie tussen de ene en de andere pil, dan moet iemand mij daar op gezette tijden bij helpen. Dat schrijf je dan in het plan.”

“Het duurt dus ook wel even voor zo’n plan compleet is.”

Ilse: ‘Toch is het best moeilijk een zorgplan te maken. Als ik met drie collega’s bij elkaar zou gaan zitten, dan zouden we het zo klaar hebben: bij iedere collega schiet wel wat te binnen, je weet als professionals immers waar je op moet letten.

Met een bewoner samen gaat het stroever. Je moet aan elkaar wennen en elkaar vertrouwen. Sommige zaken zijn direct duidelijk, zoals de medicijninname. Maar je vertelt als bewoner natuurlijk niet zomaar meteen alles. Het duurt dus ook wel even voor zo’n plan compleet is.”

Heeft u het plan later nog aangepast?

Ilse: “Ja. Het initiatief voor veranderingen in het zorgplan kwam van beide kanten. We praten veel samen, maar ik observeer ook. Het is zwaar voor meneer Hofman dat zijn vrouw zo aan het dementeren is. Hij zegt altijd wel:

met ZORG 013

“Als ik het verschil niet zie tussen de ene en de andere pil, dan moet iemand mij daarbij helpen.”

‘Laat mij maar, het gaat wel goed.’ Maar ik merkte dat hij kribbig werd.”

Meneer Hofman: “Nee, niet kribbig.”

Ilse: “Nu ja, hoe zal ik het noemen.”

Meneer Hofman: “Ik werd er soms emotioneel van.”

Ilse: “Precies, en dat zag ik aan hem. We hebben erover gepraat.”

Meneer Hofman: “Ik heb toen gezegd dat ik graag tijd voor mezelf wilde.”

Ilse: “Dat hebben we opgenomen in het zorgplan. Mevrouw Hofman gaat nu op vaste tijden naar een dagbesteding.”

Meneer Hofman: “In die tijd kan ik mijn telefoontjes plegen, de administratie doen en bijvoorbeeld van een luisterboek genieten.”

Welke verbeteringen heeft het zorgplan gebracht?

Meneer Hofman: “Via het zorgplan communiceer je makkelijker en beter met elkaar. Zowel de bewoners en het personeel als het personeel onderling.”

Ilse: “Zo is het. Dat heeft u mooi gezegd. Voordat het zorgplan er was, wist iedere medewerker een beetje van iedere bewoner. Iedereen was zoekende, personeel én bewoners. Nu staat alles over de familie Hofman in het zorgplan, de collega’s hoeven niet alsmaar alles aan elkaar te vragen. Dat geeft rust. Voor meneer en mevrouw Hofman ben ik als persoonlijk begeleider hun vaste aanspreekpunt. Ik zorg er dan ook voor dat ik minimaal één keer per week langskom. We verdiepen ons in elkaar.”

Meneer Hofman: “Er wordt nu meer naar mij geluisterd.

Democratie, dat vind ik heel belangrijk.”

014 met ZORG

In deze stoel zit u nu aan elkaar vast, heeft u het gevoel in het dagelijks leven ook aan elkaar ‘vast’ te zitten?

Ilse: “Ik voel me wel nauw met meneer en mevrouw Hofman verbonden, ja.”

Meneer Hofman: “Er is vertrouwelijkheid tussen ons.

Tegen Ilse vertel ik meer dingen dan tegen anderen.

Ik weet bijvoorbeeld ook alles van haar paard af.”

Ilse: “...en of ik al ga trouwen. Ja, we kunnen veel tegen elkaar zeggen. Ook als het niet zo leuk is.”

Meneer Hofman: “Ilse praat bijvoorbeeld heel hard.

Dat vind ik vervelend. Dan zeg ik dat.” //

innovatie

ADEM Een COPD-patiënt in de regio Nijmegen kan zijn PiKo-waarde (FEV1) telefonisch doorgeven. Zijn longfunctie meten doet hij gewoon thuis en dan stuurt hij de gegevens per telefoon of computer naar de longverpleegkundige. Univé-VGZ-IZATrias maakte dit mede mogelijk. Telemonitoring draagt bij aan goede begeleiding van patiënten, minder druk op de zorg en betere samenwerking met o.a. de thuiszorg. ‘Telecopd’ won vorig jaar de publieksprijs van de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF). Kijk voor meer informatie op telecopd.nl.

met ZORG 015

met zorg geregeld De Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren zijn gevestigd in de regio’s MiddenBrabant, Midden-Holland, Nijmegen, Noordoost-Brabant, Noord- en MiddenLimburg, Waardenland en Noord-Holland Noord. De backoffice pgb en backoffice zorgaanbieders geven ondersteuning. Op deze pagina’s vindt u een paar voorbeelden van wat hun inzet bijdraagt aan betere zorg.

Integrale dagbesteding De overheid wil mensen stimuleren zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Dan is het van belang dat wonen, zorg en welzijn goed geregeld zijn.

Dagbesteding speelt hier een belangrijke rol in.

Dagbesteding wordt gedragen door vrijwilligers uit de buurt Vanuit zowel de AWBZ als de Wmo kunnen klanten dagbesteding ontvangen; integrale dagbesteding ligt dan voor de hand. In Noorden Midden-Limburg is hier ervaring mee opgedaan. In de gemeenten Venlo en Peel en Maas (regio Helden) hebben de Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren samen met de gemeente een gemeenschappelijk inkoopkader ontwikkeld voor dagbesteding. Hierbij staan de behoeften van de klant centraal. De bekostiging Wmo/AWBZ is volgend. Elke aangeboden voorziening heeft een integraal karakter. Dit betekent dat zowel mensen met een sociale indicatie als die met een AWBZ-indicatie kunnen participeren. Een ander kenmerk is de betrokkenheid vanuit wijk of dorp. Dit betekent dat de dagbesteding gedragen wordt door vrijwilligers uit de buurt en dat de professional (zorg en/of welzijn) ondersteunend is. Met de opgedane ervaringen worden nu andere gemeenten benaderd. De gesignaleerde knelpunten zijn bij VWS aangekaart en er is gevraagd om experimenteerruimte. //

016 met ZORG

Hulp als mantelzorg onverwacht wegvalt De mantelzorger is ook gewoon een mens.

Er kan hem of haar iets overkomen (plotseling naar het ziekenhuis), waardoor de mantelzorg wegvalt. Wie zorgt dan voor de thuis verblijvende zieke? In Tilburg wordt gewerkt aan een vangnet, zodat er hulp is in zo’n situatie. UnivéVGZ-IZA-Trias werkt samen met zorgaanbieders, gemeente en de mantelzorgorganisatie aan oplossingen. Zoals directe communicatie met een hulpverlener. Daarnaast zorgt een dossier bij de zieke thuis dat alle belangrijke gegevens direct beschikbaar zijn. Wie de zorg van de uitgevallen mantelzorger overneemt, is zo snel op de hoogte van de situatie. En verder is er de

Wie zorgt er voor de thuis verblijvende zieke? zogenaamde mantelzorgpas. Vanaf 10 november, de dag van de mantelzorg, is de mantelzorgpas gratis beschikbaar voor alle mantelzorgers. Die is op te halen bij de zorgloketten van de gemeenten. Opvragen kan ook door een e-mail te sturen naar info@exfam.nl of te bellen naar (013) 544 33 43. //

column Aandacht voor mensen met dementie Geriant is ontstaan uit een intensief samenwerkingsverband tussen verpleeghuizen en GGZ NHN om de dementiezorg te vernieuwen.

Het doel was samen meer te doen voor de klant op kwaliteit, samenhang en volume. De UnivéVGZ-IZA-Trias Zorgkantoren ondersteunden bij de opzet. Onder meer realiseerde Geriant een vaste contactpersoon (casemanager) die voor de klant zorgt dat zorgaanbieders goed samenwerken. Om mantelzorgers bij te staan ontwikkelde Geriant, samen met het Trimbos Instituut en Alzheimer Nederland, digitale hulpverlening: het programma Dementie de Baas. Op www.dementiedebaas.nl staat algemene informatie voor mantelzorgers. Daarnaast leren ze door middel van een digitale cursusmodule hoe ze de zware zorg voor hun naaste met dementie kunnen volhouden. Heel vaak gaat het ziekte-

Actieplannen voor betere ondersteuning aan mensen met dementie en hun naasten proces gepaard met geestelijke problematiek, zoals depressie en gedragsveranderingen tot complete karakterveranderingen. Dementie heeft grote impact op het dagelijks leven. De cursus omvat psycho-educatie en elementen van cognitieve gedragstherapie. Voor huiswerk hebben cursisten (per computer) contact met hun coach, een wo-geschoolde hulpverlener van Geriant die op het huiswerk reageert. Het Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoor financiert de kosten van deze coach/hulpverlener tijdens de pilot waarin de opzet en inhoud van de cursus worden onderzocht. //

Door het systeem of door een teek gebeten?

Iedere Nederlander wordt geacht de wet te kennen, zeggen ze. Dat betekent blijkbaar dat je als burger niet mag klagen als de overheid of een of andere instantie je telkens weer met nieuwe problemen opzadelt.

Neem mijn vader. Hij is weduwnaar en woont nog op zichzelf. Dat is een prestatie, zeker met de beperkingen die hij vanuit zijn artrose heeft. Laatst moest hij met spoed naar het ziekenhuis, bleek hij de ziekte van Lyme te hebben. Een tekenbeet, opgelopen tijdens een middagje wandelen in het bos. Hij kon wel naar huis, maar dan zou hij antibiotica moeten krijgen via een infuus. En dan loopt het erop fout dat niemand weet welke verpleegkundige hierbij moet helpen. Of waar de rekening naartoe moet…

Ik hoor van de zuster in het ziekenhuis dat zij het ook niet meer weten. Eerst moest iedereen via het CIZ voor toestemming, nu hoeft dat blijkbaar niet meer. Maar toch weet niemand waar ik voor mijn vader naar toe moet. Het ziekenhuis wijst naar de zorgverzekering, die wijzen naar het zorgkantoor en die snappen het ook niet meer. En dan zou ik het wel moeten begrijpen…?

Ik ga straks mijn vader in het ziekenhuis even opzoeken. Hij vertelt dan dat je vroeger een wijkzuster had en die regelde dit soort dingen.

Ach ja, hij zegt altijd dat het vroeger beter was.

Hansje Zeepkist

met ZORG 017

met andere ogen

“Welkom zoals je bent” Zorg is niet alleen dagactiviteiten, medicijnen en verpleging. Als ook muziek je goed laat voelen, is er een verband met zorg. Het Amsterdam Symphony Orchestra (AMSO) organiseerde daarom concerten voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap. Wat doet muziek met hen? We vragen het dirigent Peter Sánta na het laatste concert in de reeks, op 26 mei in de Anton Philipszaal in Den Haag.

018 met ZORG

“Ik liep al langer rond met het idee om een concert te organiseren voor gehandicapten of andere mensen die niet zomaar naar een concertzaal gaan. Bij een presentatie sprak ik Ine van Hest, de directeur van het Innovatiefonds Zorgverzekeraars, en we stelden vast dat muziek en zorg wel degelijk met elkaar te maken hebben. Muziek doet wat met je, laat je je goed voelen.” Zou het niet mooi zijn om concerten te organiseren waarvan mensen met een handicap op hun eigen manier kunnen genieten, vroeg Sánta zich af.

“In de gang van het concertgebouw was het een jungle van rollators.”

Vier jaar geleden is hij concerten gaan organiseren voor de klanten van zorgverzekeraars die bij het Innovatiefonds aangesloten zijn. “Ouderen, lichamelijk en verstandelijk gehandicapten en hun begeleiders werden met bussen opgehaald bij hun zorginstelling, naar de concertzaal gebracht en teruggebracht. Praktisch gezien had het nog wel haken en ogen: tijdens het eerste concert in het Concertgebouw in Amsterdam stond er een enorme rij voor dat ene invalidentoilet. In de gang was het een jungle van rollators. Dat hebben we inmiddels beter georganiseerd, door bijvoorbeeld meer begeleiding.”

met ZORG 019

In de afgelopen vier jaar heeft het Amsterdam Symphony Orchestra 21 concerten gespeeld voor zo’n dertigduizend mensen. “Deze middagconcerten waren voor ons heel bijzonder. Veel van deze mensen komen zelden in een concertzaal. Omdat ze minder mobiel zijn of moeilijk stil kunnen zijn. Ze reageren directer of maken geluid.

“Zelden krijgen we zóveel fanmail als na deze concerten.”

In Groningen stond een man te headbangen voor het podium. Dat is even wennen, wij moeten ons blijven concentreren. Tegelijkertijd is het ook hartverwarmend: elke keer glunderende gezichten. Vreugde, ontroering.

Ook leuk: zelden krijgen we zóveel fanmail als na deze concerten.”

Sánta blijft graag voor deze doelgroep spelen. “Het zou geweldig zijn als we een nieuwe samenwerkingspartner konden vinden om onze muziek juist voor hen te kunnen blijven spelen. Dit is inmiddels echt ‘ons ding’ geworden.

Misschien kunnen we naast symfonische optredens in kleinere samenstelling concerten geven bij zorginstellingen in huis?”//

Peter Sánta, dirigent Amsterdam Symphony Orchestra > De Iers-Hongaars-Nederlandse Peter Sánta (1967) studeerde viool aan het Utrechts Conservatorium, maar verdiende zijn sporen als dirigent. Als 22-jarige won hij in 1990 de Eduard van Beinum-prijs. Hij leerde het vak verder in Japan bij dirigent Hiroyuki Iwaki, dirigeerde daarna verschillende toporkesten in binnen- en buitenland en richtte in 2003 het Amsterdam Symphony Orchestra (AMSO) op. “Een van de redenen was om meer mensen met klassieke muziek te bereiken. Het AMSO bewijst bovendien dat je een orkest op commerciële basis kunt organiseren, zonder subsidie. Het biedt bovendien werk aan zeventig (meest) jonge musici.” www.amsterdamsymphony.com

020 met ZORG

Daan zingt mee Orchestra de mooiste klassieke muziek toegankelijk

Innovatiefonds Zorgverzekeraars

voor iedereen’ staat in het programmaboekje. Daan de

Met het Innovatiefonds Zorgverzekeraars

Wit (9) uit Wolphaartsdijk is vanochtend door zijn

(voorheen RVVZ) spannen Nederlandse

‘Met voelbaar plezier maakt het Amsterdam Symphony

ouders opgehaald van school in Breda. “Absoluut de moeite waard, de hele

zorgverzekeraars zich samen in voor

reis”, vindt zijn moeder. “Hier mag hij gewoon zijn zoals hij is. Je hebt zijn

vernieuwingen in de zorg. Univé-VGZ-

kreten vast wel gehoord tijdens het concert.” Daan zelf klapt enthousiast als

IZA-Trias is een van de deelnemende

antwoord op de vraag of hij het mooi vond. Hij heeft een aangezichtsverlam-

partijen in het fonds.

ming sinds hij als baby een botziekte heeft gehad. Ziet niets, maar hoort des te

www.innovatiefondszorgverzekeraars.nl

beter. Hij is gek van muziek en dit is zijn eerste klassieke concert. Daans vader weet het nu al: “Op de terugweg zingt hij het hele vioolconcert na!” (foto cover: Daan en zijn ouders)

met ZORG 021

klant aan het roer

…zou ik meer mensen in de ggz willen hebben met verstand van hoe je met autisme om moet gaan.

Koen Monté

…mag ik ook naar binnen.

022 inzet

Knots

“Als ik het in de zorg voor het zeggen had, dan…”

Hoe vullen klanten die zin aan als ze letterlijk het roer in handen krijgen? Deze keer gingen we naar het Activiteiten Centrum Alkmaar. Zij hebben zo hun ideeën over wat ze zouden doen als ze het voor het zeggen hadden in de zorg...

...zou ik een duidelijker beleid voeren voor personeel en cliënten.

We zijn erg gehecht aan de mensen (individuele dagbegeleiders) die hier werken en ze zijn nu niet zeker van hun plek.

Lies Janssens

...blijf ik hier graag werken in werkgelegenheidsprojecten (we werken nu bijvoorbeeld in het AZ-stadion en op de strandboulevard in Egmond).

Rachid Achabbabi

. ..zou ik het beter organiseren dan ooit.

Eddy Coppens …zou ik proberen iedereen goede werkgelegenheid te bieden. Een vaste baan en een goede gezondheid, dat is belangrijk.

Sjaak van Kampen

...organiseer ik meer variatie in cursussen.

Orfeo Raalte

...zou ik hulp meer activiteitengericht maken (zodat we veel te doen hebben).

Geert-Jan V.

...zou ik de activiteitencentra open houden met ruim voldoende begeleiders, doorgaan met persoonlijke begeleiding.

Als er misschien medewerkers weg moeten, zorgt dat voor onrust.

Anneke van Kleef

...zou ik graag de indicatiebepalers van het CIZ uitnodigen om eens mee te lopen zodat ze in de praktijk kunnen zien waarom een indicatie wordt gevraagd en wat het belang daarvan is.

Johan Koster (individueel begeleider arbeid en dagbesteding)

De klant aan het roer?

Keuzevrijheid en zeggenschap voor klanten, daaraan hechten Univé-VGZ-IZA-Trias Zorgkantoren grote waarde.

Concreet betekent dat onder meer: de klant helpen zijn weg te vinden binnen de AWBZ, keuze bieden uit zorg in natura of een eigen pgb en begrijpelijke informatie over zorg geven. Kortom, de rol vervullen van vraagbaak, adviseur of gids.

Maar ook bijvoorbeeld klantenrechten vastleggen. Lees meer hierover in het jaarverslag dat te downloaden is op www.vgztrias-zorgkantoren.nl en www.zorgkantoor-nhn.nl. met ZORG 023

het laatste woord

“Mijn man heeft mij veel verwijten gemaakt!

Het is zo fijn dat de casemanager me kan ondersteunen door te zeggen dat het niet mijn man is die dat soort dingen zegt, maar dat zijn ziekte dat veroorzaakt.”

‘Echtgenote’ consumentendezorg.nl

024 met ZORG