Owocowe Inspiracje - Superowoce w szkołach i ogródkach

Owocowe inspiracje Poradnik dla rodziców i placówek edukacyjnych

Szanowni Państwo!

Wszyscy pamiętamy z dzieciństwa smak malin zerwanych prosto z krzewu. Niestety, dziś ta tradycja stopniowo zanika, a dzieci rzadko znają źródło pochodzenia owoców na talerzu.

W połączeniu z powszechną dostępnością słodyczy tworzy to niezdrowe nawyki żywieniowe u najmłodszych.

Chcielibyśmy przywrócić te dobre tradycje i niniejszą publikacją zachęcić Państwa do wspólnego tworzenia mini-ogrodów oraz różnego rodzaju nasadzeń zarówno przy placówkach edukacyjnych, jak i również w przydomowych ogrodach.

Specjalnie dla Państwa, we współpracy z Instytutem Ogrodnictwa-PIB w Skierniewicach oraz Ogrodem Botanicznym PAN wybraliśmy najsmaczniejsze i najłatwiejsze w uprawie gatunki i odmiany roślin jagodowych.

Zapraszamy do zapoznania się z przygotowaną dla Państwa publikacją.

Na co warto przeznaczyć środki?

• zakup roślin • zestawy mini narzędzi ogrodniczych dla dzieci • materiały do ogrodzenia lub dekoracji • utworzenie podniesionych zagonów lub zakup odpowiednich do uprawy pojemników • zakup podłoża, naturalnych nawozów, ekologicznych środków ochrony roślin • analizy gleby

Owoce jagodowe.

Owoce jagodowe należą do najcenniejszych produktów spożywczych z punktu widzenia wartości odżywczych. Od wieków są znane i wykorzystywane dla potrzeb kulinarnych jak i leczniczych. Są tak bogatym źródłem wielu różnych składników odżywczych i bioaktywnych, że bez wahania nazwać je można produktami superfoods. Oprócz dużej zawartości przeciwutleniaczy zawierają również wiele ważnych witamin i składników mineralnych.

Ośrodki badawcze co roku izolują nowe związki aktywne z produktów żywnościowych o działaniu leczniczym – takie związki określane są jako nutraceutyki. Ich wysokie stężenia obecne są przede wszystkim w owocach jagodowych i ciemnozielonych warzywach.

Owoce jagodowe są doskonałe na przetwory, w których straty witamin i składników mineralnych są na tyle niewielkie, że ograniczają się do termolabilnych witamin. Nie tracą swojego potencjału przeciwutleniającego, wynikającego z zawartości składników aktywnych biologicznie.

Pełną treść artykułu na temat prozdrowotnych właściwości roślin jagodowych znajdą Państwo na stronie: https://dietetycy.org.pl/jagodowa-sztafeta-owoce-jagodowe/

Rekomendacje roślin jagodowych atrakcyjnych dla dzieci i łatwych w uprawie.

Proponowane odmiany

Uwagi

Truskawka

Portola, Monterey, Albion, Grandarosa, Pink Rosa

Polecamy w szczególności odmiany z grupy tzw. powtarzajacych owocowanie, jak Portola, Albion czy Monterey.

Kwitną i owocują sukcesywnie nawet do jesieni (nawet do przymrozków). Odmiany owocujące tradycyjnie w terminie czerwcowym to np. Grandarosa (super odmiana dla dzieci, owoce duże, soczyste, słodkie) i Pink Rosa (także superowoce). Truskawka nie jest wymagająca względem podłoża, można uprawiać w donicach.

Dla corocznego owocowania trzeba wymieniać rośliny co 2-3 lata. Zaleca się sadzenie w pojedynczych rzędach, co 30 cm. Najlepiej rzędy ściółkować słomą, co zapobiega: wysuszaniu podłoża, wyrastaniu chwastów, brudzeniu się owoców. Nie wymagają okrywania na zimę.

lipiec-wrzesień: odmiany powtarzające owocowanie

Poziomka

Rugia

Poziomka Rugia to jedna z najbardziej plennych odmian poziomki. Owocuje przez długi czas – od połowy czerwca aż do pierwszym mrozów. Warto zastanowić się nad sadzeniem roślin w większych grupach.

Zalecane jest ściółkowanie, jak w przypadku truskawek. Nie wymagają okrywania na zimę.

lipiec-wrzesień: odmiany powtarzające owocowanie

Malina

Poranna Rosa (maliny żółte), Polana, Polka , Poranek, Delniwa

Malina to kolejny bardzo dobry wybór dla dzieci. Polecamy odmiany malin jesiennych, na których jest mniejsze ryzyko pojawienia się szkodników. To krzewy mrozoodporne, mało wrażliwe na choroby.

W przypadku tych malin jednak należy zwrócić uwagę na agrotechnikę – wymagają wycinania pędów po zbiorze owoców, gdyż owocowanie jest na pędach tegorocznych. Gdy przytnie się część pędów do połowy po pierwszych zbiorach, to zaowocują drugi raz pod koniec lata. Nie wymagają okrywania na zimę.

owocowanie od lipca do późnej jesieni

Agrest

Pax, Captivator, Invicta, Czerwony Tryumf

Agrest odmiany Pax to odmiana bezkolcowa, o czerwonych i smacznych owocach, odporna na choroby i mróz.

Może być jednak problematyczny w uprawie, choć jest to bardzo popularna odmiana. Dobrą alternatywą jest dostępna na rynku i również bezkolcowa odmiana agrestu Captivator o pędach bezkolcowych, o bardzo dużej odporności na choroby. Owoce czerwone, średniej wielkości, aromatyczne, bardzo słodkie, długo utrzymujące się na krzewie. Skórka gładka bez włosków. Odmiana późna, zbiór owoców od połowy do końca lipca.

Z pozostałych odmian polecamy odmiany Invicta o owocach zielonych lub odmianę o owocach czerwonych Czerwony Tryumf. Nie wymagają okrywania na zimę.

od połowy czerwca do końca lipca

Porzeczka czarna

Polares, Polben, Gofert, Titania, Bona, Tisel

Proponujemy w szczególności odmiany o dużych owocach i mało podatne na szkodniki i choroby: Polares, Polben, Gofert. W drugiej kolejności, odmiany sprawdzone od lat w uprawie, mrozoodporne i mało podatne na choroby: Titania, Bona, Tisel.

Porzeczka czerwona

Jonkheer van Tets, Detvan

W wypadku porzeczki czerwonej polecane odmiany wytwarzają atrakcyjne grona.

Są słodko-kwaśne, ale dzieci je lubią.

Porzeczka biała

Biała z Juteborg

Porzeczkę białą załączamy jako ciekawostkę, to odmiana wytrzymała na mróz i polecana ze względu na wysoką odporność na antraknozę liści porzeczek.

Nazwa polska

Termin owocowania połowa czerwca: odmiany o tradycyjnym terminie owocowania;

lipiec

Rekomendacje roślin jagodowych cz.2.

Nazwa polska

Jeżyna

Minikiwi (Aktinidia ostrolistna)

Borówka

Jagoda kamczacka (Suchodrzew jadalny)

Proponowane odmiany

Uwagi

Termin owocowania

Polar, Gloria, Thornfree, Black Satin, Orkan

Proponujemy przede wszystkim dwie odmiany polskiej hodowli: Polar (wymaga przycinania pędów po zbiorze) oraz nowość – odmianę Gloria o bardzo atrakcyjnych owocach Jeżyna to roślina charakteryzująca się silnym wzrostem, bez odrostów korzeniowych. Stanowisko zaciszne, ciepłe, gleba żyzna. Pozostałe odmiany to odmiany bezkolcowe i tym samym polecane dla dzieci, są jednak bardziej problematyczne w uprawie. Jeżyna może wymagać podpór, bo pędy mogą być wybujałe. Po zbiorze wymagają wycinania pędów, najlepiej do połowy.

Nie wymagają okrywania na zimę.

od sierpnia do października

Bingo, Weiki, Geneva, Issai

Bardzo modny ostatnio gatunek oraz interesująca ciekawostka. Aktinidie to jednak pnącza wymagające podpór, rosnące silnie i wymagające pracochłonnego cięcia i formowania. Rekompensuje to jednak duża odporność na choroby w naszym klimacie. Posiadają kilka innych interesujących odmian, ale dwupiennych (osobniki męskie i żeńskie jako oddzielne rośliny). Do owocowania potrzebują zapylacza – ten gatunek może być trudny w uprawie przez amatorów. W grupie ciekawych i polecanych odmian są Bingo, Weiki, Geneva. Najlepiej posadzić dwie, trzy rośliny obok siebie. Nie wymaga okrywania na zimę.

koniec września, październik

Duke, Spartan, Patriot, Bluecrop, Darrow, Toro, Chandler.

Duke, Spartan, Patriot, Bluecrop i Darrow to odmiany plonujące obficie, rosnące zdrowo i nieuszkadzane w naszym klimacie przez mróz. Problemem uprawy borówki jest jednak przygotowanie podłoża (powinno być ono wyraźnie kwaśne, wymaga wymiany gleby w miejscu uprawy i ściółkowania korą ). Można uprawiać w pojemnikach wypełnionych podłożem kwaśnym. Borówka wysoka musi być sadzona także w grupach, najlepiej po 3-4 odmiany.

Polecam te o dużych i słodkich owocach, jak Patriot, Toro, Duke, Chandler.

Dzieci kochają borówki. Nie wymagają okrywania na zimę.

lipiec - wrzesień

Boreal Beauty, Boreal Beast, Aurora i Jugana

Gatunek skrajnie niewymagający pod względem rodzaju gleby i bardzo wytrzymały na mrozy. Właściwie wolna od chorób i szkodników. Owoce są smaczne, w typie borówki, ale z barwiącym sokiem (jak jagody).

Jagoda kamczacka występuje w szeregu odmian, bardzo ciekawych smakowo. To świetny wybór dla dzieci.

Musi być sadzona w zestawie po 3-4 odmiany dla dobrego zapylenia i owocowania. Z polecanych odmian wybraliśmy te oferujące duże i atrakcyjne owoce. Nie wymagają okrywania na zimę.

początek do końca czerwca

Zalecenia odnośnie uprawy roślin jagodowych.

Truskawki i poziomki

Uprawa w donicach i pojemnikach

to gatunki, które można z powodzeniem uprawiać zarówno w gruncie, jak i w skrzyniach oraz różnego rodzaju pojemnikach wypełnionych ziemią kompostową czy ogrodniczą. Będą dobrze zawiązywały owoce na stanowiskach, gdzie nie brakuje słońca. Jeśli truskawki sadzone są w glebie, w rzędach, warto pamiętać o rozstawie co 30-40 cm, aby krzewinki mogły się rozrastać i żeby nie chorowały. Rośliny można ściółkować agrowłókniną, folią czarną lub słomą, aby utrzymać wilgotność gleby i zapobiec wzrostowi chwastów. Dzięki ściółce również owoce będące najbliżej ziemi będą czyste, niezapiaszczone i będą mniej podatne na gnicie. Truskawki najlepiej plonują w 2. i 3. roku po posadzeniu, później należy rośliny wymienić na nowe.

W przypadku małej ilości dostępnego miejsca na założenie ogródka lub problemów z glebą, rośliny można także uprawiać w pojemnikach, które można postawić nawet na chodniku czy tarasie. Wielkość doniczek należy dobrać do wielkości roślin i systemu korzeniowego. Dla truskawek i poziomek mogą to być doniczki typu korytka, podobne do tych, jakie są wykorzystywane do sadzenia kwiatów na balkonach.

Malina i jeżyna może swobodnie być uprawiana w donicach oraz pojemnikach, główna część korzeni znajduje się na głębokości 5-25 cm.

Maliny mogą wymagać podpór, aby pędy nie wyłamywały się pod ciężarem owoców.

Agrest i porzeczka to rośliny, które najlepiej rosną w glebie. Korzenią się do 35 cm, dzięki czemu lepiej „poszukują” wody i składników pokarmowych.

Dla zapewnienia im dobrych warunków najlepiej posadzić je w glebę wcześniej użyźnioną nawozem organicznym, np. kompostem lub obornikiem. Można także wykopać dołek głębokości ok. 0,5 metra i wymienić niezbyt urodzajną ziemię na mieszankę ziemi ogrodniczej, torfu odkwaszonego i piasku, lub wymieszać z dotychczasowym podłożem w stosunku 1:1

Dla większych roślin, jak krzewy borówki wysokiej, malin i jeżyn dobrze sprawdzą się donice głębsze, w których na dnie można zastosować drenaż i wypełnić ziemią kompostową. W przypadku uprawy roślin w pojemnikach należy pamiętać o ich regularnym podlewaniu, ze względu na to, że podłoże szybciej przesycha, a rośliny nie mają szansy na pobieranie wody z głębszych warstw gleby.

Zalecenia glebowe Większość gatunków proponowanych do nasadzeń będzie dobrze rosło w ziemi ogrodniczej lub torfie odkwaszonym.

W wypadku borówki ziemia powinna być zakwaszona do pH 3,5-4 (odczyn kwaśny). Maliny najlepiej rosną w podłożu o pH 5,5-6,5 i taką ziemią ogrodniczą należy wypełnić miejsce przygotowane pod jej uprawę.

Pozostałe przydatne informacje.

Ciekawskich zachęcamy do zapoznania się z informacjami na stronach:

Programu „Czas na polskie superowoce!” http://polskiesuperowoce.pl/99106-kompendium-informacji-o-walorach-superowocow

Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: https://ncez.pl/dzieci-i-mlodziez/dzieci-przedszkolne-i-szkolne/odpowiednie-odzywianie -a-wyniki-w-nauce https://ncez.pl/dzieci-i-mlodziez/dzieci-przedszkolne-i-szkolne/warzywa-i-owoce ---kolorowy-parasol-ochronny-dla-twojego-dziecka

Programu Dla Szkół: https://www.programdlaszkol.org/program/broszury-i-poradniki

Publikacja wydana nakładem UMiG Szczekociny Konsultacja merytoryczna: Dr. inż. Dorota Łabanowska-Bury, Specjalista ds. PR i promocji, Instytut Ogrodnictwa - PIB Konrad Woliński, kierownik Zespołu Kolekcji Roślin Użytkowych, OB PAN Zdjęcia: Okładka: Depositphotos, autor MNStudio, Druga strona: Depositphotos, autor FamWeldman Strona siódma: https://www.programdlaszkol.org/