winter 2016 Kerstmis, Spanje, Afrika, Regio
2
IN DIT NUMMER 4
7
10
12
EEN SPRONG IN HET DUISTER (4) Een kerstverhaal van de hand van Yvonne Mulder, schrijfster en dichteres. Zij schrijft een wekelijkse column in Forum, het weekblad van Son en Breugel (http://www.weekbladforum.nl/). “Hij voelde zich opgenomen in een gemeenschap, die hij allang de rug had toegekeerd. De krant besteedde een hele pagina aan zijn situatie. Een nieuw jaar stond voor de deur. Zijn verhaal ging door het land, over de wereld, inspireerde anderen en leidde tot vele discussies”. KERSTMIS AAN DE BALLEH RIVIER (7) Vorig jaar beleefde Fons Eppink mhm een heel bijzondere Kerst als gast in een christengemeenschap in een vergelegen uithoek van het regenwoud in Sarawak, Borneo. “Na de nachtmis is het tijd om eens echt te gaan vieren op z’n Kenyah’s. De hele menigte verzamelt zich op de uitgestrekte veranda van het voornaamste langhuis. Binnen de kortste keren klinkt er betoverende dansmuziek uit een batterij versterkers en beginnen jong en oud in één lange rij zich wiegend in beweging te zetten”. MILL HILL AAN DE COSTA DEL SOL (10) Al een flink aantal jaren is Wim van Gastel mhm actief in een gevarieerd pastoraat vooral onder buitenlanders aan de Spaanse zuidoostkust. Hij is niet de eerste: Mill Hill heeft daar ondertussen al een stuk traditie opgebouwd. In dit artikel een inkijk op het leven en welzijn van de christengemeenschappen aan de Costa del Sol. “Tijdens de vakantietijd komen er wel wat gezinnen naar onze vieringen, maar over het algemeen komen de ouderen in de kerk”. GESLAAGDE REÜNIE VAN ‘KLAS 1956’ (12) Wanneer de kinderen het huis uit zijn, in de ‘herfst’ van je leven, heb je weer tijd, en vaak ook het verlangen om contact op te nemen met al die mensen uit je jeugd die uit het vizier zijn verdwenen. Zo ook de ‘klas van 1956’ van het St Bonifacius Missiehuis in Hoorn. Johan Potter, een van de organisatoren van deze bijzondere reünie doet er verslag van. “Vanaf 11 uur kwamen groepjes klasgenoten, allen zeventigers, bij het Jozefhuis aan. Het was soms gissen, wie wie was. Zestig jaar is niet niks!”
VERDER NOG Corry van de Bosch: Afrika-dag.......................................................................................…….15 Jacinta van Luijk: Kitale Aids Project..............................................................…………………17 Jos Ariës: Moderne Devotie.............................................................................…………………19 In memoriam Jan Appelman.............................................................................……………....21 In memoriam Ted Tolboom.................................................................................……………....22
3
EEN SPRONG IN HET DUISTER. EEN KERSTVERHAAL Er gebeuren in ieders leven dingen, die je pas veel later gaat begrijpen. Of misschien wel nooit. Je bent van streek, hebt er verdriet van en vraagt je af waarom dit nu juist jou moet overkomen. Wat is er fout gegaan, wat zag je niet aankomen?
we weer op weg naar bekende en onbekende bestemmingen. Neem nou Christoffel. Op hem drukt een last die zwaarder is dan het Christuskind dat door de heilige Christoffel naar de overkant van de rivier werd gebracht.
Kerstmis: weerloos, kwetsbaar Licht Niet alles is verklaarbaar of beredeneerbaar. Het leven kent zoveel haarspeldbochten, te veel onbekende kruisingen, misschien wel te weinig ankerpunten. En toch gaan we iedere keer weer door, nemen soms de goede beslissingen en soms niet. Wat wonderlijk mooi dat we, hoe moeizaam het leven kan zijn, iedere nacht weer afstand kunnen nemen en letterlijk tot rust komen. En in de ochtend na een goede nachtrust het leven net iets minder zwaar lijkt. Met frisse moed en nieuwe energie gaan 4
Een prachtig verhaal dat een metafoor is voor de draagkracht van ieder van ons. We kunnen altijd meer dan we denken! De Christoffel, die op mijn pad kwam, liep met zijn neus op zijn schoenen. Het was december, de dagen waren kort, de avonden waarop hij niemand zag veel te lang. Voor hem was er nergens meer licht in de tunnel, er leek nog maar ĂŠĂŠn uitweg mogelijk. Hij bereidde zijn plan al lang voor, maar het moment was nooit daar. Toen kwam de dag die hem wenkte: vandaag. En alsnog sprong hij in een opwelling van de brug...
water en konden hem vasthouden tot er hulp kwam. Onze drenkeling overleefde de sprong. Uitgeput maar dankbaar, omdat hij een tweede kans kreeg. Hij kreeg aandacht. Hij kreeg hulp. Hij werd uitgenodigd om de kerstdagen mee te vieren met anderen, die hem ook meenamen naar de nachtmis. De aloude kerstliedjes beroerden een snaar in hem. Hij voelde zich opgenomen in een gemeenschap, die hij allang de rug had toegekeerd. De krant besteedde een hele pagina aan zijn situatie. Een nieuw jaar stond voor de deur. Zijn verhaal ging door het land, over de wereld, inspireerde anderen en leidde tot vele discussies.
Terwijl hij naar beneden viel, overviel hem de gedachte ‘niet nu, het is te vroeg’. Hij strekte zijn rug, kwam loodrecht op het water en kwam weer boven. Twee alerte kinderen op de wal zagen het gebeuren. Iedereen heeft een mobieltje, deze jongens dus ook. Ze belden 112, ze sprongen allebei in het
Hij zit nog steeds op de weg. Neemt haarspeldbochten en soms de verkeerde beslissing op een kruispunt. Maar hij blijkt een belangrijke taak te hebben. Hij inspireert en motiveert velen om te blijven zoeken naar contact, naar dat licht aan het eind van de tunnel. Mij ook. En de brug? De brug bleek een brug naar een nieuwe toekomst. Yvonne Mulder
Brug naar de toekomst.
5
6
KERSTMIS AAN DE BALLEH RIVIER Te gast bij Fr Mathews Olili, een jonge Keniaanse Millhiller in Kapit, Oost-Maleisië (Borneo), wordt Fons Eppink mhm uitgenodigd om Kerstmis te gaan vieren in Long Singut, een verzameling langhuizen met een bevolking van zo’n 800 mensen aan de Balleh rivier, anderhalve dag reizen stroomopwaarts, gelegen in een afgelegen uithoek van het regenwoud. Een verslag van een Kerst om niet te vergeten.
Handig navigeren op de Balleh rivier.
Ik ben hier naartoe gekomen in gezelschap van Fr Andrew Tan, die geregeld in Kapit assisteert, en nog drie andere bezoekers. Dit gaat een heel bijzondere Kerst worden! Ik ben dankbaar voor de uitnodiging om deze trip te maken. In de ogen van veel mensen in het stadje Kapit heeft het ver afgelegen Long Singut iets mysterieus en mythisch. In heel Maleisisch Borneo staat de Kenyah bevolkingsgroep die hier woont, bekend om zijn gracieuse dansen en muzikale traditie. Het sierlijke kerkje, gebouwd in karakteristieke langhuis stijl, is stampvol op Kerstavond om 8 uur. De nachtmis kan beginnen. We beginnen met een zegening van de kerstkribbe met de wel erg Europees uitziende beeldjes in een meer passend onderkomen van gevlochten palmblaren. Fr Andrew
preekt vol vuur en krijgt geregeld instemmende reacties van z’n gehoor. Ik wou dat ik kon verstaan wat hij zegt. Als sprakeloze gast voel ik me hier wel flink gehandicapt. De offerande processie wordt geleid door een groep prachtig uitgedoste jonge vrouwen in traditionele klederdracht. De gemeenschap zingt een bonte mengeling van Europese kerstliedjes en liederen uit hun eigen Kenyah repertoire. De sfeer zit er goed in! Fr Andrew doet een moedige poging om het eucharistisch gebed te lezen in de Kenyah taal, die hij niet machtig is. De twee plaatselijke gebedsleiders kijken toe vanaf de zijkant. Normaal zijn zij het, die de gebedsdiensten leiden. De situatie voelt ongemakkelijk aan. Bij de vredesgroet barst de hele gemeenschap los in een uitbundig: Selamat Hari Krismas!!! Zalig Kerstfeest! 7
Na de nachtmis is het tijd om eens echt te gaan vieren op z’n Kenyah’s. De hele menigte verzamelt zich op de uitgestrekte veranda van het voornaamste langhuis. Binnen de kortste keren klinkt er betoverende
Dan volgt de dans van de neushoornvogel. Ik kijk vol ver- en bewondering toe wanneer de eerste danser voor het wat onzekere voetlicht komt. Uitgedost met een hoofddeksel, versierd met veren van de neushoornvogel en met
Een kind is ons geboren!
dansmuziek uit een batterij versterkers en beginnen jong en oud in één lange rij zich wiegend in beweging te zetten, hun voeten stampend op het rythme van de melodie. Dat alles blijkt een ‘voorgerecht’ te zijn. Alle hoofden draaien om wanneer zes jonge vrouwen in oogstrelende traditionele kostuums op de veranda verschijnen. Als bij toverslag verandert nu ook de muziek. En ze zetten zich aan het dansen. Met gracieuse danspassen en langzame armbewegingen, de gebaren steeds perfect op elkaar afgestemd. De ijle schoonheid van zowel de muziek als de bewegingen werkt betoverend. En plots houdt het op. 8
een dito ruwleren omhangsel, bootst de danser de bewegingen na van de jager die de – met magische krachten uitgeruste - neushoornvogel besluipt. De dans en de muziek in het halfdonker van de veranda werken betoverend. Verschillende dansers en danseressen etaleren vervolgens hun danskunst. En dan komt het moment dat ook de gasten worden uitgenodigd om het podium te betreden. Mathews had me hier al voor gewaarschuwd. Iedereen schiet in een schaterlach wanneer deze lange houterige Eurpeaan er helemaal niks van bakt. Het is allemaal onderdeel van het vermaak. Het feest gaat door. Tot de ochtendgloren, zo vertelt Andrew me, wanneer ik me doodvermoeid na middernacht terugtrek.
Op Kerstdag is er weer een eucharistieviering in de ochtend. En de kerk is weer vol ondanks het feit dat de meesten tot vroeg in de ochtend hebben gefeest. De gemeenschapszin van deze langhuisbewoners is uitzonderlijk. Niet lang na de eucharistieviering worden we uitgenodigd om te komen eten bij een van de famlies, en dan nog een en nog een. Het houdt niet op! Ik heb van mijn leven nog nooit zo veel gegeten op Kerstmis! Gelukkig heb ik een goed excuus om de rijstwijn die overvloedig wordt geschonken, beleefd te weigeren, omdat ik medicijnen slik.... Het is hier de gewoonte dat op Kerstdag iedereen bij iedereen op bezoek gaat. Overal zie je uitgelaten groepjes rondtrekken, trap op, trap af, deur in, deur uit.. Aan eten en drinken geen gebrek. Aan het begin van de namiddag zie ik de eerste verschijnselen van vermoeidheid en een wankele pas hier en daar. Er wordt een intermezzo ingelast. Een potje volleybal en allerlei gemeenschapsspelletjes op het grasveld net voorbij de langhuizen. ‘s Avonds worden we nog weer eens allemaal uitgenodigd voor een
Kerstvreugde
gemeenschappelijke ‘makai’ – feestmaal – op de veranda. De uitbundige gastvrijheid is ontroerend. De laatste vermoeide klanken van muziek, zang en dans klinken nog door tot de volgende ochtend, wanneer we ons bij zonsopgang klaar maken voor de terugreis. Stroomafwaarts snellend met de prauw schiet het weelderige groen van het regenwoud op de oevers aan ons voorbij. We komen net op tijd aan in Putai om de expresboot te pakken naar Kapit. Een gedenkwaardige Kerst, inderdaad! Fons Eppink mhm
Zo dans je in Long Singut!
9
MILL HILL AAN DE COSTA DEL SOL Maleisië, Latijns Amerika, Californië: Wim van Gastel mhm is in de loop der jaren in zeer uiteenlopende omstandigheden en op ver uiteenliggende plekken actief geweest als missionaris. Zijn huidige werkterrein is de Costa del Sol aan de Spaanse Westkust, waar hij de pastorale zorg heeft voor – meestal gepensioneerde – ouderen van uiteenlopende nationaliteiten.
Wanneer je zelf ouder wordt, wil je het wat rustiger aan gaan doen. Toen ik achtenzestig jaar werd, heb ik het werk van Fathers Joop Deen en Wim van den Hurk aan de Spaanse Westkust overgenomen en ben gaan werken onder de buitenlanders, die in de Costa del Sol wonen en bijna geen Spaans spreken. De meesten zijn gepensioneerd, willen van hun oude dag genieten, van het mooie weer en van lekker Spaans eten en zijn druk bezig met hun hobby’s. Die oudere mensen begeleiden was mijn apostolaat. Je eigen leven helpt je daarmee, want je ontmoet ouderen van verschillende nationaliteiten en culturen. Hun visie op God en kerk loopt sterk uiteen. Ons pastoraat was gericht op de persoon: oudere mensen helpen om deze niet altijd gemakkelijke fase van hun leven harmonisch en vruchtbaar te beleven. Uit de vieringen in de kerk zijn veel persoonlijke gesprekken voortgekomen, vaak onder de lunch met een heerlijk glas Spaanse wijn. Het toerisme begon in Spanje in de zestiger jaren. Vissersdorpjes veranderden in plaatsen voor toeristen en de horeca en de constructie beleefden gouden tijden met de vele hotels en appartementen. De Kerk was niet voorbereid op zoveel andere culturen, die zeker de jeugd niet onberoerd lieten. 10
Tot in de Franco periode waren de protestanten niet erg welkom en toen de toeristen kwamen, werden ook katholieken met enig argwaan bekeken, zeker de Nederlanders, die als zeer progressief bekend stonden en er werd vaak gevraagd of we wel echt roomskatholiek waren. Het Spaans vormde voor veel mensen een belemmering om dichter bij elkaar te komen en het is een feit dat veel buitenlanders, die een vast verblijf hebben en hier al jaren wonen, heel weinig Spaans spreken. Tegenwoordig spreken jonge Spanjaarden veel meer Engels dan wat men vroeger hoorde in supermarkten en restaurantjes.
Gezelligheid troef!
De protestanten zijn goed georganiseerd en sturen dominees over heel Spanje volgens een rota. In de katholieke Kerk was het een allegaartje: sommige gemeenschappen werden opgezet door goede, katholieke leken, die zich inzetten om regelmatig eucharistievieringen te hebben op een bepaalde plaats of eiland, zoals de Canarische Eilanden. Kleine
organisaties
zoals
de
Mgr.
Dellepoortstichting begonnen pastoraal werk en werkten meer samen met het pastorale beleid van het lokale bisdom. De protestanten hebben vaak hun eigen kapel of kerkje, zoals wij in Las Rampas, maar meestal werden de Spaanse parochiekerken voor een paar uur gehuurd op vaste basis. We hebben de tijden van de overwinteraars gekend: oudere mensen, die meer warmte zochten en de zon opzochten. Velen van de overwinteraars zijn vaste bewoners geworden en zijn hier bijna het hele jaar door, maar gaan
boules enz. Kerkelijke activiteiten draaien rond de liturgische vieringen, waar ze de oudere liederen van vroeger graag meezingen, lector of acoliet zijn en ze organiseren zelf ook een dineetje samen, kleine sociale projecten enz. Vanwege het toeristisch aspect is het een komen en gaan van mensen het hele jaar door. Daarom is een vaste kern van bewoners belangrijk. En zo is de Kerk heel voornaam om mensen bij elkaar te brengen, want onder de ouderen heerst vaak veel eenzaamheid. Op sommige plaatsen, zoals Marbella, wonen en
Spaanse uitbundigheid
nogal eens naar huis, vooral vanwege familie aangelegenheden, feestjes en om de kleinkinderen zien. Vanwege een gemeenschap van oudere mensen ontwikkelde zich een pastoraat voor hen. Het werden geen kleine parochies met allerlei parochie activiteiten, want ook oudere mensen hebben het heel druk met hun eigen en met groepsactiviteiten: uitgaan, bezoekjes, verschillende sportactiviteiten zoals wandelen, golf, jeux de
werken ook jongere mensen en komen met hun gezin naar de kerk. Tijdens de vakantietijd komen er wel wat gezinnen naar onze vieringen, maar over het algemeen komen de ouderen in de kerk. De priesters die hier werken zijn geen officiĂŤle “pastoorsâ€?, maar meer aalmoezeniers, en de gemeenschappen hebben hun eigen lekenbesturen en eigen verantwoordelijkheid om alles draaiende te houden en volgen de geldende regels van het plaatselijke bisdom. 11
GESLAAGDE REÜNIE VAN “KLAS 1956” OP 17 SEPTEMBER IN HET JOZEFHUIS.
Voor het nageslacht.
Op 17 september kwam de klas, die in het jaar 1956 in het St. Bonifacius Missiehuis in Hoorn de opleiding begon, bijeen in het Jozefhuis in Oosterbeek. Ook het groepje studenten, dat vanuit Tilburg in 1957 naar Hoorn kwam en instroomde in deze klas. Als organisatoren gingen we aanvankelijk uit van de eerste klasfoto, waar overigens niet iedereen op bleek te staan. Daarna betrokken we ook die klasgenoten erbij van de klasfoto van het tweede schooljaar. Uit de reünie-groep haalden Jacques Hetsen, Cor Schilder, Piet de Moel, Kees Groenewoud, Henny Slot en de onlangs overleden Jan van Luijk de eindstreep als Mill Hill missionaris. Michiel Zeinstra, die niet aanwezig kon zijn, werd priester bij een andere orde. We moesten helaas constateren, dat zeven klasgenoten inmiddels zijn overleden. Father Willem van Leeuwen en Father Eddy Karhof, twee van onze leraren van vroeger, 12
nodigden we uiteraard uit om deze dag met ons mee te maken. Dat de reünie van klas 1956 er kwam is te danken aan Willem Schouten. Hij nam geruime tijd geleden het initiatief om een reünie te organiseren voor onze klas, die dit jaar zestig jaar geleden begon. Hij vroeg mij daarbij te helpen. Samen hebben we met behulp van andere klasgenoten - sommigen toonden zich ware speurders - zoveel mogelijk oud-studenten proberen op te sporen. En dat is zeker gelukt! Adressen werden uitgewisseld en via internet (google/ facebook en soms lukraak bellen) lukte het om de groep bijna in zijn geheel bij elkaar te krijgen. Twee klasgenoten gaven te kennen dat zij vanwege gezondheidsredenen ervan afzagen om te komen. Een klasgenoot vierde uitgerekend op de dag van de
reünie zijn 50-jarig huwelijksfeest en kon daarom niet aanwezig zijn. Een andere klasgenoot woont al jaren in Namibië. Hij liet wel van zich horen. Vanaf het begin bleek iedereen die we te pakken kregen, enthousiast voor het reünie-plan. Zonder uitzondering bleken de mannen, of ze nu 4 maanden of een aantal jaren in onze klas gezeten hadden, graag naar de reünie te komen.
er bij sommigen ook wel “gemengde” gevoelens aan die tijd. Vanaf 11 uur kwamen groepjes klasgenoten, allen zeventigers, bij het Jozefhuis aan. Het was soms gissen, wie wie was. Zestig jaar is niet niks! Op het plein voor het Jozefhuis ontstond al direct een zeer geanimeerde kennismaking. De stemming zat er direct
Weet je nog?
We spraken af elkaar een korte levensbeschrijving toe te sturen. Dit hielp natuurlijk enorm bij de hernieuwde kennismaking op 17 september. Uit alle levensbeschrijvingen valt op te maken, dat iedereen, zoals dat heet, heel goed terecht gekomen is, ook al was de weg er naar toe niet altijd gemakkelijk. Velen hebben naast hun goede baan of werkkring maatschappelijke (bestuurs) functies uitgeoefend en vrijwel iedereen is nog actief in heel divers vrijwilligerswerk en staat positief in het leven. Praktisch iedereen gaf te kennen, dat de Mill Hill periode een grote impact op het leven heeft gehad. Met dankbaarheid kijkt men terug, ook al zijn
goed in. Iedereen moest naar binnen geroepen worden voor koffie en gebak, want anders had men nog uren buiten gestaan. Op het biljart lagen fotoboeken uitgestald: herinneringen aan onze eerste jaren bij Mill Hill. Tijdens de borrel zong ik onder pianobegeleiding van Father Eddy Karhof het afscheidslied van Father Raaijmakers, destijds onze prefect in het Hoornse Missiehuis. Van elk jaar verzorgde hij een zingend verslag, zoals Jan de Cler dat in de jaren zestig deed bij wedstrijden van het Nederlands elftal. Het refrein werd enthousiast meegezongen en hierna ontstond een spontane uitwisseling van Missiehuis-ervaringen. 13
De animo om deze dag een vervolg te geven - misschien over twee jaarbleek onder velen aanwezig. En als dat gebeurt, zullen we zeker weer zingen:
Na een heerlijk buffet - later op de middag - kregen we allemaal van Leo Groenewegen uit het Westland een prachtig eucharis-boeket mee naar huis. Jasper Zuijdervliet zal zich gaan buigen over al onze schrijfsels en een opzet maken voor een klein boekwerkje met vooral de nadruk op onze missiehuiservaringen. Hij zal daarbij samen met Willem Schouten en ondergetekende de redactie vormen.
Zoekplaatjes
14
Ons missiehuis, met zijn voetbalveld en oprijlaan Ons missiehuis, blijft ons altijd in ’t geheugen staan Ons missiehuis, waar het lot ons ook verstrooit, Ons missiehuis vergeten, dat doen Horinezen nooit (bis) Als organisatoren waren we heel blij met de welwillende medewerking van Mill Hill in de persoon van Father Harry Reusen, rector van het Jozefhuis. We werden gastvrij ontvangen en na afloop hoefden we zelfs niet meer af te wassen. Nogmaals heel hartelijk dank namens ons allen voor de genoten gastvrijheid! Johan Potter
AFRIKA-DAG Mill Hill afgevaardigden vertelden over hun ervaring om het stokje over te geven aan de jongere generatie Mill Hill missionarissen. Het was allemaal erg interessant.
Wat was het weer een fijne dag die jaarlijkse Afrika-dag in Oudenbosch. Uit alle uithoeken van Nederland waren familie en vrienden op 22 oktober gekomen om met elkaar ideeën, tips en verslagen uit te wisselen. Alle deelnemers hebben op de een of andere manier belangstelling voor of interesse in de gang van zaken in Oost-Afrika, in het bijzonder in Kenia en Oeganda.
Ik zelf heb gesproken over de plannen van Sylvester Odhiambo, de Mill Hill missionaris die al een jaar of 10 werkzaam is in Karamoja, eerst als student en nu als pastoor. Momenteel is hij bezig een nieuw project op te starten voor de Karimojong jeugd in de buitenstatie Watakau. Het gebouwtje daarvoor (een gerenoveerd kerkje) is op 19 maart officieel door bisschop Filippi geopend onder de naam ‘Declan O’Toole Sociaal Centrum’. Declan O’Toole was een jonge Mill Hill missionaris, die enkele jaren geleden in Karamoja vermoord is. Declan streed
Een betoog vol vuur.
De stichting Bergeijk en de stichting Kansrijk vertelden over het ontstaan van hun contact met Kenia en over de manier waarop zij fondsen werven;
voor vrede en gerechtigheid en heeft waarschijnlijk zijn enthousiasme om zijn doel te bereiken moeten bekopen met zijn leven. 15
Smakelijk!
Het gebouw wordt voornamelijk een jeugdcentrum. Het zal onder andere dienen als bibliotheek, zodat de jeugd, die geen schoolgeld kan betalen, aan zelfstudie kan doen. Zij hoeven dan alleen maar het examengeld bijeen zien te krijgen.De aandacht gaat ook uit naar de behoefte van de jeugd om hun leven op de rails te krijgen. Dit gebeurt door gesprekken, bewustwordingsprocessen in de vorm van workshops en seminars, korte cursussen, etc. De traditionele levensstijl, die tot voor kort identiteit en betekenis aan het leven van de Karimojong gaf, is niet langer van nut of ondersteuning in deze snel ontwikkelende tijd. Met name de jeugd is op zoek naar nieuwe wegen om te overleven en een inkomen te verdienen. Mensen zijn op zoek naar nieuwe herkenbaarheid als een volk, een nieuwe identiteit. Mensen zijn op zoek naar God op een manier 16
die veel verder gaat dan het ontvangen van sacramenten en kerkelijke rituelen, een God die zich in Karamoja thuis kan voelen, een God waarin de Karimojong zich kunnen herkennen. Naast deze behoeften is er nood om de jeugd technische trainingen te bieden zoals naaien, metselen, koken, computergebruik, foto- en filmtechniek, lassen, enz. Kortom alles wat kan leiden tot een betaalde baan in de toekomst is welkom. Met de hulp van vrienden van de Afrika-dag en alle rondzendbrieflezers kunnen we samen veel betekenen om dit project van de grond te krijgen en gaande te houden. De bereidwilligheid die op de Afrika-dag merkbaar was, zal zeker zijn vruchten af gaan werpen. Zo kan een fijne dag wellicht meewerken aan een beter leven voor de Karimojong jeugd in Watakau. Corry van den Bosch mhm
KITALE AIDS PROJECT Jacinta van Luijk mhm schrijft in een nieuwsbrief over haar ervaringen met het ‘Kitale Aids Programme’ (KAP).
Met opnieuw verkiezingen in Kenia in zicht, lijkt het me een goed idee om een indruk te geven van ons huidige werk in traumaverwerking, vrede en daarmee ook HIV-preventie.
dadig in de haren, dat huizen en dorpen afbrandden, doden vielen en de meeste mensen op de vlucht sloegen en in vluchtelingenkampen terechtkwamen. Toen de tijd kwam om weer naar huis terug te keren, was samenleven erg pijnlijk geworden. Lokale KAP-vrijwilligers, opgeleid voordat het geweld toesloeg, verzochten KAP daarop dringend om hen te helpen mensen met elkaar te verzoenen door gebruik te maken van KAP’s HIV/AIDS counselingsmethoden. Na vele zeer zware bijeenkomsten waaraan alle bevolkingsgroepen en leeftijden meededen, inclusief leden van de milities en hun slachtoffers, schreef
Wat denk je?
Een groot deel van ons werkgebied, waaronder dat op Mount Elgon, heeft erg onder het verkiezingsgeweld van 2007/8 geleden. Aangemoedigd door politici vlogen etnisch verschillende bevolkingsgroepen elkaar zo geweld-
onze staf mij op 16 juli 2009 een sms: “Beste dienaar van God, als God ooit in je leven stevig gebruik van je heeft gemaakt, dan was dat vandaag, door het verzoenen van de Mount Elgon familie.” In een ontroerende diplomering van 17
Straat theater
vredeswerkers korte tijd later beloofden de deelnemers om nooit meer de wapens tegen elkaar op te nemen. Zij vormden een vredescomité om de uitvoering hiervan te waarborgen. De jaren die volgden, waren vol uitdagingen: Mensen hielden uiteraard hun eigen karakter, velen waren emotioneel zwaargewond, de politiek bleef actief en geld lonkte. Zeer akelige incidenten bleven plaatsvinden. Begin dit jaar werd er wederom iemand op afschuwelijke wijze vermoord. Omdat de daders en het slachtoffer voorheen strijdende partijen waren, dreigde de etnische vlam weer stevig in de pan te vliegen. Tot onze blijde verrassing kwam het vredescomité meteen spontaan sterk in actie. Dagen en nachten gingen zij de buurt rond om gemoederen te bekoelen. Dit was zwaar werk, zeker ook voor diegenen, die in het nabije verleden aanstichters van geweld waren geweest.
18
Volgend jaar zullen er weer landelijke verkiezingen zijn. De politici zijn trappelend van ongeduld wederom in - niet altijd plezierige - actie gekomen. We zijn blij dat de vredeswerkers samen met nieuwkomers op onze deur hebben geklopt voor vervolgactiviteiten. Deze betreffen groeps- en individuele educatieve en counselingsactiviteiten, waarbij de nadruk ligt op traumaverwerking en conflictpreventie. Met speciale verzoeken voor jongeren en vrouwen. Uitdagingen zullen er blijven, zo bleek vorige week toen een dreigbrief beloofde om de bewoners van de buurt, waar wij juist actief waren, ‘aan te pakken’. Het bleek waarschijnlijk niet voor ons bedoeld, maar het getuigde wel van zieke geesten en angst. Gelukkig zeggen de vredeswerkers gauw weer aan de slag te willen! Jacinta van Luijk mhm
ONTMOETINGSDAG 24 SEPTEMBER 2016: MODERNE DEVOTIE
Mink de Vries
Moderne Devotie... dat was het thema van deze ontmoetingsdag in Oosterbeek. Mink de Vries was gevraagd om deze dag te leiden. Hij liet ons weten (...en af en toe zweten) dat Geert Grote (1314-1384) de grondlegger van de Moderne Devotie was, een hervormingsbeweging, die zich afzette tegens machtsmisbruik in en door de kerk. Naast kloosterlingen waren er toen ook leken die zich in
verschillende steden verenigden en aan het werk gingen: “De Broeders en Zusters des Gemeenen Levens”. Zij richtten zich vooral op de zorg voor de zwakkeren in de samenleving. De beweging richtte zich ook op persoonlijke beleving van het geloof. Thomas a Kempis (13801472) was de bekendste monnik van deze z.g. Moderne Devotie. Hij schreef de bekende “Navolging van Christus”, die in vele boekenkasten stond maar nauwelijks werd gelezen. Ook onderwijs had vooral de belangstelling van de Moderne Devotie-beweging. Mink de Vries kwam in 2007 in het kader van een relifestival bij de Moderne Devotie uit - inclusief Thomas a Kempis - en heeft zich daarin sindsdien verder verdiept en ook de “Navolging van Christus” hertaald. Hij liet weten dat het gedachtegoed van Thomas a Kempis hem zeer aansprak en dat hij initiatieven heeft genomen voor een “Postmoderne
Zo kun je het ook bekijken!
19
Devotie”, een beweging die voortbouwt op waarden zoals gemeenschapszin, de gelijkwaardigheid van mensen en zorg voor elkaar. Dit onder leiding van de Heilige Geest. Volgens de Postmoderne Devotie moet onze geïndustrialiseerde samenleving weer terug naar de zorg voor elkaar en het gemeenschapsgevoel. Daarbij niemand uitsluiten en denken aan de werken van barmhartigheid. Daarna kwamen we (pas) te weten dat Mink “oud” genoeg was (circa 45 jaar?), in Zuidlaren was geboren, een gedreven persoon was (maar dat hadden we al gemerkt), vaak aanwezig in en om Zwolle, evangelist bij de protestantse kerk en zoals hij zelf zei “zich een generalistische evangelist voelend” en dienstknecht in Gods Koninkrijk. Hij werkt erg veel met mensen en groepen en hecht erg aan stilte en eenzaamheid / natuur, komt vaak bij religieuzen en was blij ook bij ons te mogen zijn.
Tenslotte kwam de vraag aan de orde of de mensen langzamerhand door alle drukte de weg niet kwijt zijn. Gaan zij niet vaak over de kop? Hebben we als samenleving God verlaten omdat we denken God niet meer nodig te hebben vanwege de welvaart? Hoe is God in onze samenleving weer zichtbaar te maken? Mink’s antwoord was: “Door liefde vanuit ons hart en persoonlijk geloof”! Kortom: Mink de Vries bracht op een duidelijke en heldere manier een fascinerend verhaal, maar liet ons tevens toch ook wel een beetje met vragen in verwarring achter... moeten we weer terug? Waarheen... allemaal naar het (goede) klooster? Wie het weet mag het zeggen... een feit is wel dat we - volgens Mink- met de “Postmoderne Devotie bezig moeten zijn... Uw interim-verslaglegger Jan Ariës
ONTMOETINGSDAG VRIENDEN VAN MILL HILL (25 FEBRUARI 2017) In het nieuwe jaar is, zoals gebruikelijk, onze Ontmoetingsdag op de laatste zaterdag van Februari, en wel op zaterdag 25 Februari 2017. Noteer de datum in uw agenda of nog beter geeft u nu op, als u wilt komen. De spreker voor deze dag is Hans Lammers. Hij was voorheen pastor in de clusterparochie van Z. Titus Brandsma. Nu is hij sinds 2015 begonnen aan een nieuw project, de Oase in Oosterbeek, om een plaats te bieden waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, tot rust komen, hun verhaal vertellen en eventueel ook enige begeleiding ontvangen. Hij wil graag op de Ontmoetingsdag komen en als thema heeft hij gekozen: Het persoonlijke geloof in een samenleving die steeds meer door individualisme en polarisatie gekenmerkt wordt terwijl eenieder verlangt naar meer saamhorigheid en solidariteit. Het belooft een boeiende en inspirerende dag te worden. U bent van harte uitgenodigd voor deze ontmoetingsdag. Als u graag wilt deelnemen, geef het a.u.b. even door aan ons. Wim van der Salm Johannahoeve 4 6861 WJ Oosterbeek 026 – 3397555 wvandersalm@jozefmhm.nl
20
VOLOP PASTOOR MET EEN OVERVLOED AAN INTERESSES Jan Appelman Geboren op 30 september 1934 te Wogmeer Tot priester gewijd op 12 juli 1959 Missionaris in Oeganda en Canada Gestorven op 27 oktober 2016 Toen ik half September dit jaar terugkwam na drie maanden pastoraal werk te hebben gedaan in Spanje, ging ik Jan opzoeken en schrok, hoeveel hij veranderd en vermagerd was in zo’n korte tijd. Hij herkende mij wel en we konden een tijdje goed met elkaar praten, voordat hij te moe werd van de inspanning. Hij begon wat te huilen en zei een paar keer: “Ik heb zo mijn best gedaan als priester! Waarom dit toch allemaal? “ Jan was nog niet klaar; wilde nog veel meer doen, ook al was hij gepensioneerd, maar God zei dat het genoeg was en riep hem. AI ben ik een klasgenoot van Jan en zijn we in 1959 gewijd, ik kwam Jan pas na veertig jaar weer tegen in Amerika, toen Jan, Henk Riesthuis en ik ons veertigjarig priesterfeest vierden. Jan kwam over uit Canada en Henk en ik waren werkzaam in Los Angeles. We vierden dit feest in Hartsdale, New York en Ted Feldbrugge, Ted Tolboom en Leo Melchers waren er ook bij. Jan was niet zoveel veranderd, nog goed gezond, had er wat interesses en hobby’s bijgekregen en was echt een pastoor geworden. Hebreeuws, muziek, calligrafie, sterrenkunde, stambomen, en zijn plakboeken en postzegelalbums stonden overal altijd als soldaten in het gelid keurig naast elkaar, ook hier in Oosterbeek. Jan wist altijd alles tot in de puntjes te regelen. Liturgie had altijd zijn volle aandacht. Zo had hij ook zijn begrafenis georganiseerd tot ideeën voor de
preek toe. Niet teveel over hem praten en meer over de Heer, verkondiging in goede en slechte tijden, over de verrijzenis en eeuwig leven. In droeve momenten zoals nu is het voor veel mensen heel moeilijk te begrijpen dat God liefdevol en barmhartig is, omdat we leven, dood en vooral het mysterie van leven en dood niet kunnen begrijpen. Jezus is in ons leven gekomen om ons te leren over Iiefde om zodoende God lief te hebben met alles dat we hebben: ons verstand, onze gevoelens, onze vrije wil, onze talenten en leven van iedere dag. En dit moeten we ook laten zien door onze naasten te beminnen en andere culturen, godsdiensten en volken te respecteren. Daarom heeft Christus in de gelijkenis van het Laatste Oordeel in het Evangelie van vandaag ook gezegd: “Komt, gezegenden van mijn Vader en ontvangt het Rijk dat voor u gereed is vanaf de grondvesten van de wereld. Want Ik had honger en gij hebt Mij te eten gegeven. Ik had dorst en gij hebt Mij te drinken gegeven. Ik was ziek en gij hebt Mij bezocht etc.” Wim van Gastel mhm 21
GROOT DOOR KLEIN TE ZIJN Ted Tolboom Geboren op 31 oktober 1930 te Leusden Eeuwige Eed 15 augustus 1960 Missionaris in de V.S. Gestorven op 31 oktober 2016 Ted groeide op met de natuur, op een boerderij. Hij werkte met zijn handen, wroette in de aarde, was begaan met de beesten. Ted was ook een denker: Hij vroeg zich dingen af. Waar komt al dat leven vandaan? Wie organiseert het? Opgroeiend in een gelovig gezin kwam het antwoord als vanzelf: God, die de schepper is van al wat bestaat, van al wat groeit en leeft. Een God die je dient door een goed mens te zijn en anderen te helpen. Zijn moeder verkocht missiekalenders van de paters SVD in Soesterberg, ja zelfs aan de protestante buren… Je weet maar nooit, misschien bekeren ze zich nog wel! Zo groeide ook bij Ted, of Dorus, zoals hij toen nog in de familie genoemd werd, het verlangen om missionaris te worden. Hij zocht en verkende. Toen was er die dag dat zijn neef Dirk als missionaris-neomist werd binnengehaald, en hij in contact kwam met de Mill Hill missionarissen. Die brachten een huisbezoek en tot zijn verbazing werd hij hier aangenomen en kon zich melden als kandidaat-broeder in Arnhem. Als kandidaat-broeder moest je ook de handen uit de mouwen steken en helpen. Zo werd broeder Odulfus, zoals hij toen ging heten, door broeder Venantius geroepen om in de keuken te komen helpen. Dat was wel een hele omschakeling. De man die altijd buiten in de openlucht werkte: nu opeens binnen de vier muren van een keuken! Maar Ted was gewoon een geboren kok en deed het zo goed dat hij al gauw in de keuken de scepter zwaaide. Als broeder-kok en gastheer diende 22
hij daarna in verschillende huizen, het langst in de V.S. Maar vooral voelde hij dat zijn werk een steun in de rug was voor zijn collega-missionarissen in verre landen. Groot zijn door klein te zijn, dat is wat het evangelie ons vertelt en dat is wat Ted deed. Na 50 jaren als broeder-kok gediend te hebben, was het tijd om terug te treden en ging hij met pensioen naar Vrijland. Daar kon hij genieten van de natuur. Hij presteerde het zelfs om in een hoekje een kleine tuin te creëren die hij de ‘Bronx’ noemde. Zo eindigde zijn leven waar het begon: te midden van alles wat groeit. Toch bleef Ted nog steeds op zoek naar de antwoorden op zijn vragen over het leven, over God, die er toch wel moet zijn, maar die niet te zien is. Leven hierna: hoe is dat, wat is er, hoe? In Jesaja 25 lezen we dat de Heer zelf een feestmaal aan zal richten. Ted is nu uitgenodigd aan die maaltijd, hij, die zolang gastheer was, mag nu de gast zijn. Arie Braak mhm
ONZE OVERLEDEN VRIENDEN Emmen
Mw. Hermana (Mannie) Wehkamp, zus van Fr. Hennie Wehkamp mhm
Tilburg
Dhr. René Ferdinand Johannes van Eijndhoven, ex-millhiller
Groenlo
Dhr. Antoon Kolkman, broer van Jan Kolkman mhm †
Arnhem
Mw. Jetske Rijsemus-Melchers, zus van Br. Leo Melchers mhm
Oudenbosch
Mw. J.C.A.M. Steegmans-Donders, schoonzus van Fr. Harry Steegmans mhm †
Tubbergen
Dhr. Jan Kunkeler, zwager van Fr. Alphons ter Beke mhm
Nijmegen
Dhr. Wim Versluys, broer van Fr. Louis Versluys mhm †
Brunssum
Mw. Maria Paas-Roelings, moeder van Robert Jan Paas, Locatiemanager,
Missiehuis Vrijland.
Denekamp
Dhr. Bennie Olde Monnikhof, zwager van Fr. Bertus Visschedijk mhm
Warren Rhode Island U.S.A, Mw. Anneke Melchers, schoonzus van Br. Leo Melchers mhm
CONTACTBLAD NEDERLANDSE REGIO VAN DE MILL HILL MISSIONARISSEN Hoofdredacteur: Fons Eppink Redactieraad: Hans Boerakker, Huub de Bij, Frans Baartmans, Ger Mooij Correctie: Piet Korse Administratie: Theo Geurtsen Verzending: Harry Reusen 4 nummers per jaar Tel. 026 339 7567 Email: mhmcorrespondent@gmail.com
FOTOGRAFIE Omslag: Danseres Curaçao – Fons Eppink, Yvonne Mulder, Wim van Gastel, Johan Potter, Jan Appelman.
UW TESTAMENT IS NOG BETER WANNEER DE MISSIE DAARIN BEDACHT IS Maak uw legaat voor Mill Hill aldus: “Ik legateer, vrij van rechten, aan De Nederlandse Regio van de Mill Hill Missionarissen Johannahoeve 4, 6861 WJ Oosterbeek”
WAARHEEN MET UW BIJDRAGEN? Persoonlijke giften voor missionarissen NL52 INGB 0001 0669 57 t.n.v. Missieprocuur van Mill Hill Oosterbeek. NL 39 ABNA 0400 2363 11 t.n.v. Nederlandse Regio van Mill Hill, Oosterbeek. Giften voor opleiding van Missionarissen in Afrika en Azië: NL 52 INGB 0001 0669 57 t.n.v. Missieprocuur Mill Hill Oosterbeek. De Nederlandse Regio van Mill Hill is een ANBI instelling vallend onder de groepsbeschikking van de Bisschoppenconferentie van de Rooms Katholieke Kerkprovincie te Utrecht. Uw giften zijn dus fiscaal aftrekbaar en over uw bedragen hoeft geen schenkings- of successierecht betaald te worden. Ons fiscaal RSIN nummer 006583489 Bij voorbaat hartelijk dank.
23
Retouradres: Johannahoeve 4 6861 WJ Oosterbeek.
Contactblad van Mill Hill Administratie & redactie. Johannahoeve 4, 6861 WJ Oosterbeek. Telefoon : (026) 339 8084 E-mail : procuur@mhmobk Internet : www.millhillmissionaries.co.uk
Winter 2016 Jaargang 50 - nummer 4 Verschijnt 4 keer per jaar Drukkerij voor de Poort – Oosterbeek