ABC-LIMBURG BELANGENBEHARTIGING VOOR LAAGGELETTERDEN
15JAAR
JUBILEUM 2001- 20161
SPONSOREN EN SAMENWERKINGSPARTNERS
VOORWOORD // In Nederland zijn meer dan 1,3 miljoen mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Zij kunnen niet volwaardig meedoen in onze samenleving. Overal lopen zij tegen problemen aan. Op school, in het gezin, op het werk, maar ook in de winkel, op het station of bij de dokter. Zeker nu de overheid vindt dat mensen zich meer en meer zelfstandig moeten kunnen redden, staan laaggeletterden op achterstand. Daarom is het goed dat ABC afdeling Limburg laaggeletterdheid overal op de agenda zet en houdt. Dat zij laaggeletterden al 15 jaar lang een stem geeft. Ook is het goed dat de groep ambassadeurs laaggeletterdheid groeit. Deze ambassadeurs weten immers uit eigen ervaring hoe vervelend het is als je moeite hebt met lezen en schrijven en kunnen als geen ander mensen stimuleren om een taalcursus te volgen. Hun inzet is daarmee van onschatbare waarde.
“En de door de Provincie Limburg erkende maatschappelijke organisaties.�
ABC afdeling Limburg komt al 15 jaar op voor een kwetsbare groep mensen. De Provincie Limburg vindt deze inzet van groot belang en biedt daarom structurele ondersteuning. Ik feliciteer jullie van harte met dit jubileum en wens jullie, nu en in de toekomst, veel succes met dit belangrijke werk! Marleen van Rijnsbergen Gedeputeerde Werk en Welzijn Provincie Limburg \\
2
3
INHOUDSOPGAVE
/VOORWOORDEN
/INTERVIEWS
/GESCHIEDENIS
/FEITEN EN CIJFERS
/DEELNEMERS/DOELSTELLINGEN DAG
8 3 14 4
21 18 6 27 12 24
31
5
VOORWOORD BESTUUR ABC-LIMBURG // Op initiatief van Theo van Kessel is 15 jaar geleden bekeken of een Limburgse afdeling van ABC zou moeten worden opgericht. Samen met Hannie de Heus, Jacques Baartmans en twee docenten van ROC GildeOpleidingen in Venlo is toen gestart met een onderzoek. Uit dat onderzoek werd duidelijk dat er in Limburg ook een afdeling van ABC nodig zou zijn.
In maart 2001 was de eerste vergadering. Toen was er nog de hoop dat we na een aantal jaren niet meer nodig zouden zijn. We gingen ervan uit dat de bestrijding van laaggeletterdheid flink zou worden aangepakt. In die 15 jaar is er heel veel bereikt maar ABC is nog steeds nodig. Laaggeletterdheid is nog niet de wereld (Limburg) uit. Er is voor ABC nog genoeg te doen. Wat er in de afgelopen jaren is bereikt is mede mogelijk gemaakt door de enorme steun van de provincie Limburg en van de Limburgse ROC’s: Arcus college, GildeOpleidingen en Leeuwenborg opleidingen.
6
De ambassadeurs alfabetisering hebben een belangrijke rol gespeeld in het bereiken van onze doelstellingen. Deze ervaringsdeskundigen kunnen beter dan wie dan ook vertellen over de gevolgen van laaggeletterdheid voor hem/haar zelf, hoe ongelukkig iemand kan zijn die niet kan lezen en schrijven en hoe gelukkig iemand kan zijn als hij/zij wel kan lezen en schrijven. Daarom is ABC er nog en zal ABC ook nog wel een tijdje blijven bestaan om: - te vertellen over laaggeletterdheid. - het taboe te doorbreken. - laaggeletterden zelf aan het woord te laten. - de gemeentes ervan te overtuigen dat laaggeletterdheid nog bestaat en bestreden moet worden. St. OdiliĂŤnberg, maart 2016. Hendrik de Kubber, voorzitter \\
7
INTERVIEW
TEKST & FOTO’S ▪ Julian Buijzen
// Koffiedrinkend aan de keukentafel in Panningen vertelt
25 JAAR EEN
GEHEIM VOOR HAAR PARTNER 8
Truus dat ze is opgegroeid in een boerengezin met twaalf kinderen. Ze zat op het speciale onderwijs en had veel moeite met lezen en schrijven. De huishoudschool had ze daarom nooit afgemaakt. Ze vertelt het nog een beetje zenuwachtig. Het is de eerste keer dat ze met iemand anders dan haar familie praat over haar laaggeletterdheid.
“Thuis kwam ik ook niet echt in aanraking met lezen en schrijven. We woonden op een boerenbedrijf.” Maar toen ze ging werken merken kon ze er niet meer omheen. “Het liefst wilde ik in de winkel werken, lekker tussen de mensen.”Zonder lezen en schrijven lukte dat niet. Ze ging aan de slag als poetshulp. “Een leuke baan, maar eigenlijk niet wat ik echt wilde.” Het was niet het enige probleem dat ze tegenkwam als laaggeletterde: “Brieven van de bank of de verzekering, ik kon er niets mee. Mijn man nam die taak voor zijn rekening, evenals het voorlezen van onze dochter.”
9
SCHAAMTE / Die takenverdeling tussen Truus en haar man Fons ging
“SORRY, JE HEBT EEN BAAN” / Maar toen
automatisch. “Ik heb mijn man in die tijd nooit over mijn problemen vertelt.
kwam er na een aantal jaren studeren
Hij wist van niets.” Ruim 25 jaar lang praatte ze met niemand over haar
ineens slecht nieuws. Truus kreeg te horen
probleem. “Niemand wist het. Ik schaamde me ervoor”, vertelt ze. Zoals
dat ze niet meer verder mocht leren. De
veel laaggeletterden voorkwam ze met trucjes dat haar omgeving het
gemeente moest bezuinigen en alleen
geheim zou ontdekken. Maar ze had ook mazzel dat niemand doorvroeg.
mensen die werkeloos waren mochten door.
“Mijn vriendinnen vroegen me wel eens of ik die en die nog kende van de
“Ik voelde de grond onder me wegzakken. Ik
huishoudschool. Ik zei dan gewoon nee. Niemand die ooit vroeg waarom dat ik
belde naar huis om te vertellen wat er aan
niemand kende en of ik überhaupt wel naar de huishoudschool was gegaan.”
de hand was en ben toen buiten een luchtje gaan scheppen. Ik voelde zoveel onmacht.”
‘INEENS KREEG IK TE HOREN DAT IK NIET MEER WELKOM WAS’
Nadat ze te horen kreeg dat ze niet meer welkom was, probeerde Truus het nog een keer. Ze nam een cursus van 10 lessen voor
UIT DE KAST / Toch kwam uiteindelijk dat ene moment waar ze al die jaren
240 euro. “Het had geen zin. We zaten met
voor vreesde. “Ik kon lessen Nederlands gaan volgen in Panningen. Ik heb
mensen in de klas die allemaal een ander
lang getwijfeld of ik dit wilde doen maar besloot toch te gaan. Toen kwam
niveau hadden waardoor ik niets meer
ook het moment dat ik het aan mijn man moest vertellen”. Die reageerde
leerde. Het was het geld niet waard.”
rustig: “Voor mij vielen er ineens veel puzzelstukjes in elkaar, maar er veranderde niets”, zegt hij. “Voor mij bleef Truus hetzelfde, of ze nu kon
Nu zit ze weer thuis. De krant lezen lukt
lezen en schrijven of niet. Ze heeft zoveel andere mooie eigenschappen.”
wel, maar langzaam. Schrijven gaat nog steeds niet. “Ik ben bang voor wat komen
Het voelde als een overwinning. Ze begon met de lessen. Daar was ze bang
gaat. Mocht ik alleen overblijven wanneer
dat ze bekenden tegen zou komen die haar vroegen wat ze op school deed.
mijn man overlijdt kan ik niets. Mijn dochter
De lessen vond Truus lastig. “Het lukte me gewoon niet. Schrijven deed ik
woont in Utrecht, die kant niet iedere dag
letter voor letter. Het ging ontzettend langzaam.” Ondanks de problemen
langskomen. Ik zou niet weten wat ik dan
voelde de lessen goed. De school verhuisde van Panningen naar Venlo en ze
moet.” \\
leerde lezen.
10
11
GESCHIEDENIS HOE HET BEGON / Het begon allemaal eind vorige eeuw. In 1998 schrijven oprichters Theo van Kessel en Hannie de Heus een brief aan ABC Brabant. Op dat moment zitten ze beiden op het ROC Gilde opleidingen voor taallessen. Ze vinden dat andere mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven ook op de hoogte gesteld moeten worden over de mogelijkheid om taallessen te volgen. “Ze kwamen met dat idee, ik vond het meteen geweldig. Prachtig dat ze opkwamen voor hun eigen zaak” vertelt Alga van Haterd ze was op dat moment docent op het ROC. Samen met Trees Janssen, een andere docent, hielp ze Theo en Hannie met het opstellen van de brief “Het was belangrijk dat het gebeurde. Overal kwamen Theo en Hannie problemen tegen omdat ze niet konden lezen en schrijven. Zoals brieven van de bank. Ze zagen overal om hun heen mensen die niet konden lezen en schrijven en niet van het bestaan van cursussen op de hoogte waren”. Het hielp. Theo en Hannie werden uitgenodigd in Tilburg om te praten met ABC Brabant. Gezamenlijk namen ze contact op met de Provincie Limburg. Toenmalig gedeputeerde Jan Haazen is meteen enthousiast. Hij zorgde ervoor dat er meteen geld vrij kwam voor de nieuwe stichting. ABC Limburg was geboren.
12
1998 HET IDEE Het is halverwege 1998 als Theo van Kessel in de schoolbanken van ROC Venlo op het idee komt om mensen die niet kunnen lezen en schrijven op de hoogte te brengen van de taalcursussen op ROC’s in Limburg. Hij informeert bij ABC Brabant naar een draaiboek. In een later stadium sluiten meerdere mensen {waaronder de eerste voorzitter Hannie de Heus} zich aan bij dit initiatief.
2003 DEELNEMERSDAG In 2003 organiseert ABC Limburg de eerste deelnemersdag. Met de dag kunnen laaggeletterden ervaring uitwisselen.
2000-2001 DE OPRICHTING
Het is begin 2000 als de eerste plannen definitief worden en het landelijk bestuur groen licht geeft voor ABC Limburg. Toch duurt het vervolgens nog ruim een jaar voordat de eerste bestuursvergadering plaatsvindt. Ze hebben de wind in de zeilen, de provincie Limburg is enthousiast over het plan en geeft subsidie.
2002 WISSELING VAN WACHT In 2002 volgt de eerste wisseling van de wacht plaats. Van de 7 leden die in het oprichtingsbestuur zaten, vertrekken er vier. Theo van Kessel, Hannie de Heus en Charles Thijssens blijven over. In de jaren die volgen worden ze aangevuld met Piet Willems, Hendrik de Kubber en Imke Schokker.
2006 STIMULERINGSTROFEE
2008 INTENTIEVERKLARING
Op de deelnemersdag van 2006 wordt voor de eerste keer een stimuleringsprijs uitgereikt. De prijs is bedoeld voor organisaties of personen die zich inzetten voor de bestrijding van laaggeletterdheid. De eerste prijs gaat naar de gemeente Venlo.
ABC Limburg zorgt er in 2008 voor dat 30 Limburgse gemeenten een intentieverklaring tekenen. Ze beloven laaggeletterdheid te bestrijden. Vijf gemeenten tekenen de verklaring niet.
2011 / OVERLIJDEN HANNIE Op 20 augustus 2011 komt mede-oprichtster Hannie de Heus in het woonhuis in Tegelen te overlijden. Het is het gevolg van een slepende ziekte. Het tienjarig jubileum van ABC kan ze net niet meemaken. De jaarlijkse stimuleringstrofee gaat de Hannie de Heus trofee heten.
13
INTERVIEW
TEKST & FOTO’S ▪ Julian Buijzen
// Voorzichtig doet Paul de deur open. Vooraf zag hij flink op tegen het interview. Hij heeft dan ook tot het laatste moment getwijfeld of hij het moest doen. Angst dat mensen achter zijn probleem zouden komen en trauma’s uit het verleden hielden hem tegen. Toch besloot hij het te doen. “Mijn verhaal moet namelijk verteld worden zodat het hopelijk andere mensen helpt”, vindt hij.
POSTBODE / Als de koffie klaar is begint hij aan zijn verhaal. “Ik heb ruim 35 jaar als postbode gewerkt. Iedereen kent me in het dorp, maar niemand weet van mijn probleem.” Straatnamen
VAN LAAGGELETTERDHEID 14
NAAR PTSS
kon hij onthouden, dat ging goed. Ook in het sorteerwerk op kantoor kreeg hij snel handigheid in. “Het was een leuke tijd”, zo vertelt hij. “Regelmatig mocht ik voor de baas het nieuwe personeel opleiden. Allemaal jonge jochies. Vaak zag ik al binnen een dag dat het helemaal niets ging worden. Ze beschikten gewoonweg
15
niet over de juiste kwaliteiten.” Ondanks dat hij niet kon
het zo hard.” Paul luistert naar Laura terwijl zijn ogen vochtig worden.
schrijven bezat Paul die kwaliteiten wel. “Het fietsen
“We kregen hulp van psychologen maar het lukte niet om hem te
met die zware tassen ging me ontzettend makkelijk af
helpen. Hij zag zichzelf al een minder persoon omdat hij laaggeletterd
en het sorteerwerk had ik in een handomdraai af.”
was.”
PTSS / Maar het ging niet altijd goed. Paul had tijdens
De depressie bleef. Jarenlang kende het leven van Paul en zijn gezin
zijn jeugd al veel moeite met schrijven. Op school
up’s en down’s, soms tot het suïcidale aan toe. Terwijl Laura erover
kwam hij niet mee. “Ik verafschuwde school. Het was
vertelt, staart Paul voor zich uit. De herinneringen komen weer naar
verschrikkelijk.” Na zijn schooltijd trouwde hij en kreeg
boven.
samen met zijn vrouw twee kinderen. Er leek niets aan de hand totdat hij op een dag voor het oudergesprek van
OVERWINNEN / Uiteindelijk lukt het Paul tweeënhalf jaar geleden zijn
zijn kind terug moest naar zijn oude basisschool. “Toen
depressie te overwinnen. Hij wordt 100% afgekeurd en dat brengt hem rust.
ik daar binnenliep knapte er iets. De typische schoolgeur
Sindsdien fiets en wandelt hij veel. Ook werkt hij regelmatig als vrijwilliger
van krijtjes en boeken haalde herinneringen van vroeger
met ouderen. Hij krijgt veel steun van Laura en na de zware tijden voelt het
op. Herinneringen die ik had weggedrukt”, zo vertelt
huwelijk beter dan ooit.
hij. Het einde van het oudergesprek heeft Paul nooit gehaald. Hij trok het niet langer om in de school te
Vorig jaar heeft hij ook aan zijn schoonfamilie vertelt dat hij niet kon
blijven. Later werd bij hem een Posttraumatisch Stress
schrijven. Daarvoor wist alleen zijn eigen familie ervan. “Het voelt goed om
Syndroom geconstateerd. Hij had tijdens zijn schooltijd
er nu vrede mee te hebben. Ik hoef niet meer te werken en op mijn tenen
een trauma opgelopen.
lopen. Ik kan weer meer mezelf zijn.” Toch staat hij nog niet met zijn eigen gezicht in dit boekje. Paul glimlacht. “Alles op zijn tijd. Wie weet wat de
DEPRESSIE / Het wordt stil in de huiskamer. Paul
toekomst brengt.”
kijkt stil voor zich uit. Zijn vrouw en dochter die
“Op verzoek van de hoofdpersoon zijn alle namen gefingeerd”
er ook bij zitten, nemen het woord over. “Ja, we
\\
hebben daarna moeilijke tijden gehad”, vertelt zijn vrouw Laura. “Paul kon niet accepteren dat het hem niet lukte om te schrijven. Hij probeerde
16
17
FEITEN & CIJFERS MAURICE DE GREEF / Bij iemand met de titel gastprofessor aan de Vrije
euro. Dik 20 keer zoveel als Nederland terwijl
Universiteit Brussel verwacht je misschien een oude, beetje stoffige man,
het land maar 5 miljoen inwoners heeft.
niets is minder waar. Een jonge, modern geklede man stapt het kantoor in Den Bosch binnen. Hij excuseert zich joviaal, want hij is iets te laat.
SOCIALE
Als professor is hij veel met volwassenenonderwijs bezig. Zo verdiepte hij
moet Nederland meer investeren in het
zich ook in het taalonderwijs.
taalonderwijs. “We moeten niet denken dat
ASPECTEN
/
Volgens
Maurice
niet kunnen lezen en schrijven het enige NIVEAU TAALONDERWIJS / In verschillende onderzoeken onderzocht hij hoe
probleem is. Vaak zie je dat het een gevolg is
het gesteld is met ons taalonderwijs. De conclusie: Nederland doet het
van meer problemen: een vorm van dyslectie,
helemaal niet slecht. “We zijn goed bezig. Er wordt serieus gekeken naar
problemen thuis of concentratieproblemen.”
hoe we volwassenen nog een taal kunnen leren en de overheid moedigt
Maurice vindt dat we door betere begeleiding
taalonderwijs hard aan.” Maar wie kijkt naar de investeringen schrikt.
van de cursisten achter deze problemen
Jaarlijks investeert de regering ruim 50 miljoen euro aan taalonderwijs
kunnen komen.
voor volwassenen. Volgens Maurice staan we daarmee gelijk aan landen als
“Deze moeten eerst worden aangepakt
Slowakije en Portugal. Ter vergelijking: Finland investeert ruim 1 miljard
voordat iemand een taal gaat leren.” “Het leren van een taal is belangrijk. Niet alleen voor mensen op de arbeidsmarkt”, vertelt hij. “Mensen worden vaak uit een sociaal isolement gehaald, ze zitten beter in hun vel en zijn zelfstandiger”. Als het aan Maurice ligt moet de overheid in de toekomst dan ook meer investeren in taalonderwijs. “Vaak zie je dat op de lange termijn de investering die je in het onderwijs doet, zich
ALGEMENE CIJFERS LAAGGELETTERDHEID - Nederland kent bijna 1,5 miljoen laaggeletterden. - Dat is 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar. - 65% van de laaggeletterden is van Nederlandse afkomst. - Bijna 45% van de laaggeletterden heeft geen baan. Iedere laaggeletterde kost de gemeente gemiddeld 550 euro per jaar. Dit zijn kosten voor o.a. uitkering, zorg, werkloosheid, minder belastinginkomsten en een lagere productiviteit.
dubbel en dwars terug verdiend.”
18
19
INTERVIEW
CIJFERS LIMBURG
WAT LEVEREN LESSEN OP
- Limburg kent naar schatting ruim 120 duizend laaggeletterden.
- Volgens het onderzoek van Maurice de Greef levert het Nederland 700 miljoen euro op als alle laaggeletterden een traject gaan volgen.
- Dat is 14% van de bevolking tussen de 15 en 74 jaar. - Slechts 16% van de laaggeletterden in onze provincie heeft middelbaar of hoger onderwijs afgerond. - Brunssum en Kerkrade hebben met 17% het hoogste percentage laaggeletterden. - Horst aan de Maas en Venray kennen met 12% de minste laaggeletterden.
20
- 60% van de cursisten krijgt een betere plek in de samenleving. Ze kunnen bijvoorbeeld zelf vergunningen aanvragen of ondertitelingen lezen. - 80% van de cursisten kan de taal na de cursus beter toepassen. - 20%-30% krijgt betere plek op de arbeidsmarkt.
IK KON MIJN DOCHTER NIET EENS
VOORLEZEN
21
TEKST & FOTO’S ▪ Julian Buijzen
// In het café van Schunck in Heerlen bestellen
huis zorgde het voor problemen, vertelt ze. “Ik sportte samen met mijn
Martien, zijn vriendin en zijn dochter een grote
vader bij een sportschool. Na een tijdje kon ik niet meer meegaan vanwege
kop dampende koffie. Thuis afspreken voor het
school. In plaats van dat mijn vader de afmeldingsbrief schreef, moest ik dat
interview vond hij iets te persoonlijk en dus was
zelf doen. Het voelde heel raar voor mij.” Tegenwoordig gaat het een stuk
het café een goede oplossing. Martien is samen
beter. Nina helpt Martien met veel zaken, ondanks dat ze elkaar niet iedere
met zijn vriendin Imke en dochter Nina gekomen.
week zien. “Hij stuurt als hij ergens een probleem mee heeft een appje,
Imke is ook laaggeletterd en kent Martiens
meestal los ik het dan voor hem op.”
problemen dus goed. Ze hebben elkaar een paar jaar geleden ontmoet en zij leerde hem omgaan met
BOODSCHAPPEN DOEN IS LASTIG / De problemen houden niet op bij het
laaggeletterdheid.
opvoeden van zijn kind. Martien loopt vaak tegen de gevolgen van zijn laaggeletterdheid aan. Boodschappen doen blijft lastig, tijdens het auto rijden kan hij de borden niet lezen en ook financiële zaken. “Als je in de
VOORLEZEN LUKTE NIET / Hoe het komt dat hij laaggeletterd is, weet hij
winkel geld terugkrijgt, moet ik vaak heel lang tellen. Je ziet de cassières
niet. Al sinds zijn jeugd heeft hij er problemen mee. Lang kon hij ermee
dan vaak geërgerd kijken omdat ze denken dat ik ze niet vertrouw.”
leven maar toen hij in een vorige relatie zijn dochter Nina kreeg werd het lastiger. “Als ik haar ging voorlezen verzon ik gewoon het verhaal aan de hand
NIEUWE START / Enkele jaren geleden ontmoet Martien zijn nieuwe liefde
van de plaatjes. Maar toen ze zelf leerde lezen, begon ze me te verbeteren.”
Imke. Ze neemt hem mee naar een ledendag van ABC Limburg. “Er ging een wereld voor me open. Ik ben niet de enige, er zijn nog meer mensen. Ik ben
Voor Martien voelden die momenten pijnlijk. Naarmate zijn dochter ouder
nu een paar keer mee geweest en het voelt super. Ik ben echt blij met wat
werd, kwamen die momenten vaker. “Dan keek ze mee terwijl ik iets opschreef
zij doen”, vertelt hij met een glimlach. Ook gaat Martien met veel plezier
en zei ze dat er een grammaticafout stond of dat ik letters omdraaide. Het
weer naar school. “Ik leer nu weer lezen en schrijven, maar ook rekenen. Ze
voelde verschrikkelijk. Ik wilde haar vader zijn, geen vader die constant
helpen me heel goed. Ik kan nu weer zelf formulieren invullen of zelf geld
verbeterd moest worden.”
narekenen.” \\
“PAPA WAS ANDERS” / Ook Nina merkte dat er iets niet klopte aan haar vader. “In het begin merkte ik er weinig van maar na een tijdje begon ik het te merken aan de verhaaltjes die hij voorlas.” Nina houdt erg van lezen en dus werd het probleem van haar vader snel zichtbaar. Maar ook op buiten
22
23
DOELSTELLINGEN
HET BELANG VAN ABC DOOR: Wil van Dijk, voorzitter landelijk bestuur
// Stichting ABC Limburg vertegenwoordigt de belangen van laaggeletterden en analfabeten in Limburg. ABC organiseert bijeenkomsten en voorlichtingsavonden over laaggeletterdheid in de hele provincie om het probleem bespreekbaar te maken. Ambassadeurs vertellen hier hun verhaal. Ook organiseert de stichting verschillende keren per jaar activiteiten voor hun leden.
DE OVERHEID HEEFT VOOR 2016 ABC LIMBURG KENT DE
T/M 2018 HET PROJECT ‘TEL MEE MET
VOLGENDE DOELSTELLINGEN:
TAAL’ GELANCEERD. MET HET PROJECT BINDT DE OVERHEID DE STRIJD
- Het terugdringen van
AAN TEGEN LAAGGELETTERDHEID.
laaggeletterdheid
HET HEEFT DE VOLGENDE
- Het probleem van
DOELSTELLINGEN:
laaggeletterdheid bespreekbaar maken
- 45.000 nieuwe deelnemers laten
- Contact leggen met
deelnemen aan taaltrajecten
laaggeletterden
- 3000 nieuwe taalcoaches opleiden
- De informatievoorziening
die laaggeletterden kunnen
vergroten
begeleiden.
- Gemeenten overtuigen van
- Betere samenwerking tussen
het belang van taalonderwijs
gemeenten, bibliotheken, scholen en
voor volwassenen
werkgevers. - Grotere rol werkgevers bij taalproblemen.
24
In 1996 werd ABC opgericht en de afdeling Limburg 5 jaar later in 2001. Een groep mensen maakte zich in die jaren zorgen over de echte resultaten van alle inspanningen van de overheid en instituties op het vlak van alfabetisering. Het leek er toen op dat overheden wel hun zorg uitten, maar dit niet lieten volgen door actie. Budgetten werden geknepen of ze waren er wel maar werden niet aangewend voor concrete activiteiten. De belangrijkste zorg van de ABC initiatiefnemers was dat de laaggeletterde zelf nergens aan het woord kwam, nergens werd gehoord. Niet in de politiek, niet in deelnemersraden van ROC’s, niet in bedrijven en vooral ook niet in het openbare leven. In die periode ontstond op meerder plekken in Nederland, waaronder bij ABC, de idee van de Taalambassadeur. Ex-laaggeletterden die, soms hun schaamte voorbij, publiekelijk vertellen welke problemen zij ondervinden met hun laaggeletterdheid en op welke wijze zij dit probleem hebben overwonnen. Het bleek en blijkt nog steeds een goeie greep. Niet de politiek, niet de overheid en niet de instituten spreken de taal van de laaggeletterden, maar de ex-laaggeletterden zélf. Zij kunnen laaggeletterden overtuigen van de
25
INTERVIEW noodzaak die bijscholing op het vlak van taal, rekenen en digitale vaardigheden heeft en de kansen die dit geeft. Het is gebleken dat de Taalambassadeurs ook veel overtuigender dan geletterden, werkgevers, politiek etc. kunnen laten inzien wat het betekent om laaggeletterd te zijn in Nederland. ABC Limburg, maar ook de ABC afdelingen in 6 andere provincies bewijzen nog dagelijks hoe zinvol het is om, met de inzet en steun van Taalambassadeurs, continu aandacht te vragen voor het vraagstuk van laaggeletterdheid. LIMBURG / De afdeling Limburg heeft zich al die jaren gekenmerkt als een zeer actieve afdeling met veel inzet van Taalambassadeurs en begeleiders. De afdeling is gekend bij het maatschappelijk middenveld in de provincie en voert elk jaar vele activiteiten uit gericht op bewustwording bij allerlei organisaties en laaggeletterden zelf. Overigens wordt dit al jaren flink ondersteund door de provincie Limburg. Bijzonder zinvol voor de maatschappij, maar ook voor de Taalambassadeurs zelf. Het is voor de ambassadeurs zelf als het ware een training on the job, ze leren zelf dagelijks bij. Vanuit het ‘grote’ probleem van laaggeletterdheid moeten we zeggen dat het jammer is dat ABC nog nodig is, maar vanuit de realiteit van ‘toen’, ‘nu’ en ‘straks’ moeten we stellen dat het nog steeds nodig is dat er een belangenvereniging is voor en door laaggeletterden. We zullen ons dus constructief blijven inzetten voor de bestrijding van laaggeletterdheid, ons geduld mág niet opraken want dan dreigt de anonieme, lijdzame boosheid. \\
26
IK KAN WEER
DATEN VIA INTERNET
27
TEKST & FOTO’S ▪ Julian Buijzen
// Op school had Jos altijd al moeite met lezen en schrijven.
bestuur van de Venrayse Wandelvierdaagse Stichting
“Het was achteraf gezien misschien beter om het jaartje nog eens over te doen, maar dat mocht niet”, vertelt hij glimlachend. Jos wandelt door zijn huis.
getalletjes kon ik wel goed omgaan, maar ik heb er
en was hij penningmeester bij de wandelclub. “Met nooit iets geschreven. Ik zorgde gewoon dat ik mijn verhaal deed op vergaderingen.” TAALLESSEN / Ruim twee jaar dacht Jos er over om weer op taalles te gaan. Hij durfde niet. “Ik was bang dat ik de enige was.” Toch ging hij uiteindelijk
Hij schildert tegenwoordig erg veel en heeft de garage
overstag. Hij gaf zich op voor de lessen. “De eerste
omgebouwd tot atelier. Hij praat vrolijk en enthousiast.
keer dat ik het klaslokaal in liep, zag ik dat ik toch niet
Na zijn schooltijd ging hij aan de slag als metselaar aan
de enige was. Er waren veel mensen die niet konden
de slag in de bouw en later ging hij voor de gemeente
lezen en schrijven, heel veel.” De lessen begonnen
Venray werken. Op zijn werk wist niemand dat hij
simpel: aap, noot mies. Dit niveau bouwde langzaam
laaggeletterd was. Ook zijn kinderen wisten van niets.
op. “We splitsten moeilijke woorden op in kleine
“Ik zorgde ervoor dat ik nooit iets moest opschrijven
stukjes, zo werden ze een stuk eenvoudiger. Jos leerde
of lezen. Ik praatte altijd met iedereen dus viel het
weer lezen, maar schrijven bleef lastig.”
niemand op.” OPEN KAART / Tijdens zijn lessen op school komt STEENTJE BIJGEDRAGEN / Dat Jos liever met mensen
Jos tot het besluit om open kaart te spelen op het
praat dan ermee schrijft, werd als snel duidelijk bij zijn
werk. Al jaren was hij bode bij de gemeente Venray,
vrijwilligerswerk. Al tientallen jaren is hij als vrijwilliger
maar niemand wist daar van zijn laaggeletterdheid.
actief bij verschillende stichtingen waaronder de
Hij besluit een presentatie te geven en nodigt zijn
Zonnebloem. Regelmatig maakt hij met vrijwilligers
collega’s uit. In de uitnodiging staat dat iemand komt
uitstapjes om ze een leuke dag te bezorgen. “Het is leuk
spreken over laaggeletterdheid, niemand weet dat
om jezelf even weg te cijferen om hun een leuke dag
het hun collega Jos is. “De schok was voor de meeste
te geven.” Ook zat Jos maar liefst veertig jaar in het
groot toen ze mij ineens zagen staan.” Jos vertelde
28
29
DEELNEMERSDAGEN ze over welke problemen hij jarenlang
// Een voor een stappen de 70 deelnemers
tegenkwam. “Ineens snapte iedereen
de bus uit. Ze zijn net aangekomen bij activiteitenboerderij Loeigezellig in Ospel voor de twaalfde deelnemersdag van ABC Limburg. In de ochtend staan een viertal workshops op het programma. Gekozen kan worden uit leren vilten, een cursus presenteren kun je leren, een schilderij maken en een les percussie. In de middag kunnen de deelnemers kiezen tussen een rondleiding door de koeienstal, piepers schieten en boerengolf.
waarom ik altijd langs kwam om even te ‘praten’ in plaats van dat ik een mailtje stuurde.” KRANT LEZEN / Na een aantal jaar verlaat Jos de schoolbankjes. Hij is blij en opgelucht. Hij kon goed lezen en een beetje schrijven, maar het belangrijkste; hij had geen groot geheim
meer
dat
hij
meedroeg.
“Ik las ineens elke dag de krant,
30
vroeger kon ik dat echt niet.” Na het
Tijdens
overlijden van zijn vrouw stond Jos er
ervaringen uitwisselen en ontspanning
alleen voor, maar dankzij de lessen
centraal. Het is belangrijk dat de
kon ging hij via internet gaan daten.
deelnemers zien dat zij niet de enige
“Mijn schrijven was nog steeds niet
zijn die problemen hebben met lezen
vlekkeloos, dus ik vertelde de vrouwen
en schrijven. En dat lukt goed. Tijdens
waarmee ik chatte mijn verhaal. De
de pauze praten de deelnemers
meeste reageerden heel positief. Ze
uitgebreid bij. Problemen worden
vonden het knap dat ik het durfde te
besproken en ervaringen gedeeld.
vertellen.”
Voor veel wdeelnemers betekenen
Een nieuwe liefde heeft Jos nog niet
de deelnemersdagen ook nieuwe
overgehouden aan het daten. “Het
vriendschappen. Buiten activiteiten
belangrijkste blijft nieuwe mensen
om, spreken ze geregeld met elkaar
ontmoeten, dat lukt nu weer.” \\
af.
de
deelnemersdag
staan
31
Het begon allemaal in 2003 echter met een heel ander karakter. De dagen stonden in het teken van educatie. Afwisselend vonden ze plaats op ROC’s in de regio. Na een paar jaar veranderde het naar meer ontspanning. Zo werd er bijvoorbeeld stadswandelingen in Maastricht georganiseerd. Een terugkerend onderdeel van de dag is de Hannie de Heus trofee, vernoemd naar een van de oprichtsters van ABC Limburg. De trofee is een wordt uitgereikt aan organisaties of personen die zich inzetten tegen de bestrijding van laaggeletterdheid. De eerste trofee ging in 2006 naar de gemeente Venlo. Afgelopen jaar ontving Gerard Linders hem voor zijn jarenlange inzet binnen ABC Limburg. De trofee wordt ieder jaar gemaakt door Jennie Roost.
WINNAARS HANNIE DE HEUS TROFEE 2006: Gemeente Venlo 2007: Gemeente Roermond 2008: Gemeente Bergen 2009: Gemeente Mook en Middelaar 2010: Gemeente Sittard-Geleen 2011: Vixia Sittard 2012: Gemeente Brunssum 2013: Gilde Opleidingen, Arucs College en Leeuwenborgh 2014: Ivette Sprooten 2015: Gerard Linders
32
33
WIE DIT NIET KAN LEZEN IS NIET GEK. ABC-LIMBURG