N
voldaan én doordat HouVast een langdurige waakvlamvariant kent, stimuleren we het gezin en het netwerk om ook na afsluiting van de ondertoezichtstelling te blijven werken aan veiligheid en ontwikkeling van de kinderen.”
u het eerste stof van de transitie is neergedaald, is het tijd om over te gaan tot de daadwerkelijke transformatie van de jeugdzorg. Dat betekent: de eigen verantwoordelijkheid van gezinnen nog meer versterken. En afschalen van zware naar lichtere hulp. Het Expertisecentrum William Schrikker ondersteunt jeugdzorgorganisaties en gecertificeerde instellingen hierbij. Onder meer door de ontwikkeling van nieuw zorgaanbod, zoals de methode HouVast.
Wat merken jullie als begeleiders bij gezinnen waar de HouVast-methode wordt aangeboden? Jacqueline: “De grootste verandering is dat we nu (nog meer dan vroeger) werken aan de doelen die het gezin zelf formuleert. In de training leerden we gesprekstechnieken om samen met het gezin bij de kern van het probleem te komen. Doordat we in alle fasen het gezin en het netwerk zélf aan het werk zetten om krachten en veiligheid in kaart te brengen, is er veel minder weerstand en veel sneller resultaat. Dit vraagt in de beginfase een forse investering, maar later ‘verdien’ je dit terug. Het gezin en het netwerk weet nu echt zélf wat de zorgen zijn en waaraan gewerkt wordt.”
HouVast kan worden ingezet ter vervanging of voorkoming van een ondertoezichtstelling. Denk hierbij aan een ondertoezichtstelling waarbij er bereidheid is tot samenwerking, maar het gezin het (nog) niet alleen kan. HouVast is specifiek bedoeld voor gezinnen waarbij ouders een licht verstandelijke beperking hebben.
HouVast, een oefening i Mirjam: “Een voorbeeld hiervan is dat we bij een gezin waarbij de zorgen overduidelijk zijn niet meteen beginnen met te vertellen wat er moet veranderen, maar dat we het gezin de vraag stellen: ‘Wat is het allerergste dat er zou kunnen gebeuren?’ Hier komen vaak verrassende antwoorden uit.”
De hulp kent een hoog-intensieve en een laag-intensieve fase. De HouVast werker is enerzijds hulpverlener, anderzijds casemanager en blijft langdurig betrokken bij het gezin. Lotje praat met Marcia Lever, ontwikkelaar vanuit het Expertisecentrum William Schrikker, en met Jacqueline de Coo en Mirjam Kazzaz, werkzaam bij Middin in Haaglanden. We vragen hen wat HouVast is en hoe het werkt.
Waaraan merk je dat HouVast een methode is voor ouders met een beperking? Marcia: “In de HouVast-methode zijn drie benaderingen gecombineerd. Allereerst wordt gebruik gemaakt van kennis die beschikbaar is vanuit de jeugdbescherming: Signs of Safety, Eigen Kracht, maar ook risicotaxatie en planmatig werken. Kort samengevat betekent dit: oplossingsgericht werken met een scherp oog voor veiligheid. Ten tweede wordt gebruik gemaakt van kennis die binnen de gehandicaptenzorg is ontwikkeld, zoals het begeleid ontdekkend leren volgens het eigen initiatief model en de resultaten van onderzoek over hoe ouders met een beperking leren en opvoeden. Ten slotte is HouVast doordrenkt met kennis die is ontwikkeld op het grensvlak van jeugdzorg en gehandicaptenzorg. Denk hierbij aan het werken met visuele middelen ter ondersteuning van het gesprek, het aansluiten bij de (on-)mogelijkheden van ouders in taalgebruik, houding, duur van het gesprek, de doelen die gesteld worden en de opdrachten die gegeven worden. Bijzonder aan HouVast is de nadruk die wordt gelegd op de samenwerking tussen het professionele en het persoonlijke netwerk van gezinnen. We weten dat ouders met een beperking vaak een grillig en zwak persoonlijk netwerk hebben. We weten ook dat als gezinnen van ouders met een licht verstandelijke beperking een positief en steunend netwerk hebben het hen vaker en beter lukt om hun kinderen goed op te voeden. Dus in plaats van professionals te willen vervangen door het
Wat heeft een cliënt eraan als HouVast wordt aangeboden in plaats van een ondertoezichtstelling? Marcia: “Wanneer een jeugdzorgwerker de zorg kan overdragen en HouVast wordt ingezet, wordt het gezin de jaarlijkse gang naar de rechtbank bespaard en het aantal hulpverleners verminderd. Maar de belangrijkste winst zit erin dat het gezin de kans krijgt om zélf de regie te pakken zonder dat het helemaal losgelaten wordt. Tijdens een ondertoezichtstelling werken gezinnen vaak hard om aan de voorwaarden van de jeugdbescherming te voldoen. Als er vervolgens kan worden afgeschaald naar het vrijwillig kader, is dit een enorme boost voor het zelfvertrouwen van mensen. Doordat we met HouVast scherp opletten of aan de veiligheidsnormen wordt Jacqueline de Coo en Mirjam Kazzaz
18
DOOR JELT JE RIJKS Marcia Lever persoonlijke netwerk, kunnen we er beter voor zorgen dat professionals en familie samen met het gezin werken aan duurzame veiligheid. Met HouVast gebeurt dit.” Wat doe je precies als je volgens de HouVast-methode werkt? Wat is je rol en hoe ga je te werk? Jacqueline: “Wij komen in beeld als er een ondertoezichtstelling dreigt of als een jeugdzorgwerker overweegt om een bestaande ondertoezichtstelling niet te verlengen. We starten bij voorkeur zes tot drie maanden voor beëindiging van de maatregel. Wij werken altijd náást het gezin. Je maakt in het eerste gesprek kennis met het gezin en de jeugdzorgwerker. Dit gesprek is bij het gezin thuis. Daar hoor je de doelen die binnen de ondertoezichtstelling zijn opgesteld. Deze doelen worden samen met het gezin opnieuw geformuleerd, zodat elk gezinslid hiermee aan de slag kan. In de interventiefase bezoeken we het gezin één tot drie keer per week. In de waakvlamfase komen we
n verantwoord loslaten
Een nieuwe interventie voor gezinnen van ouders met een licht verstandelijke beperking gewoonlijk één keer per drie weken, maar soms ook vaker als er een terugval is. Dit is afhankelijk van wat nodig is.”
Hoe werkt HouVast? Een voorbeeld Het vierjarig dochtertje van een moeder met een verstandelijke beperking heeft haar enkel gebroken. Haar moeder is bang voor uithuisplaatsing en zoekt geen medische hulp. Op de naschoolse opvang zien ze dat het meisje niet goed loopt. Dit resulteert uiteindelijk in een ondertoezichtstelling. De moeder en haar kind komen in een ouder-kind-groep. Daar blijkt dat de moeder haar best doet, maar het niet altijd kan. Ze reageert vaak vanuit angst en paniek en roept dan geen hulp in. Binnen de ondertoezichtstelling wordt gewerkt aan het vergroten van de motivatie en de mogelijkheden van de moeder. Na een half jaar zet de jeugdzorgwerker het instrument HouVast in en de HouVast-werker gaat met de moeder aan de slag. Samen brengen ze in kaart wat de moeder zelf kan doen (In eigen hand), wat ze wil leren (Hand-in-hand) en wat anderen kunnen en moeten doen (Handje helpen). Zo krijgt ze zicht op waar zij hulp bij nodig heeft en wat zij zelf kan. Ze leert door oefening gevaarlijke situaties voor haar kind te herkennen en te voorkomen. Ook na de ondertoezichtstelling houdt de HouVastwerker een vinger aan de pols Het gaat nu goed met moeder en kind.
Mirjam: “Vanaf het begin zijn we op zoek naar de krachten in het gezin en vergroten we die uit, terwijl we ook de zorgen benoemen. Vanaf het begin betrekken we het netwerk (bijvoorbeeld in een netwerkberaad) erbij en vragen we hen of zij het gezin willen steunen. Dit hoeft geen grote bijdrage te zijn. Eén keer een kind van school halen kan al veel betekenen. We werken open en transparant, met het papier op tafel, zodat het gezin kan zien wat we opschrijven en hoe we het opschrijven. We werken in kleine stapjes, uitgaand van de krachten, maar wel alert op de veiligheid. Voorafgaand aan een gesprek hebben we helder wat we willen bereiken en dit weet het gezin ook. Niemand komt voor een verrassing te staan.” Ik wil graag HouVast aanbieden. Hoe doe ik dat? • Gemeenten kunnen de HouVast-methode inkopen binnen een zorgarrangement. • Vervolgens kunnen zorgaanbieders inschrijven en hun medewerkers laten trainen (10 dagdelen). • Als de zorgaanbieder gecertificeerd is, kan het aanbod uitgevoerd worden. • Van belang is dat degene die met de methode werkt zich kan blijven ontwikkelen. Het faciliteren van zelf reflectie en gezamenlijke casuïstiek is essentieel. Voor meer informatie, zie www.houvast.nu of neem contact op met Asisa Spaans of Marcia Lever van het Expertisecentrum William Schrikker, via info-expertisecentrum@wsg.nu.
HouVast is door het Nederlands Jeugd Instituut (NJI) voorlopig erkend als theoretisch goed onderbouwd instrument. Het Expertisecentrum hoopt het komend jaar de definitieve erkenning van de methode te verkrijgen. 19