Mekanika Kuantikotik Psikologiara

MEKANIKA KUANTIKOTIK PSIKOLOGIARA Mikel Haranburu Oiharbide

MEKANIKA KUANTIKOTIK PSIKOLOGIARA Mikel Haranburu Oiharbide

               

Laburpena Abstract-a Sarrera Fisika klasikoa eta fisika kuantikoa Uhin/partikula bikoiztasuna Ziurtasun gabeziaren printzipioa (Heisenberg) Gain-jartzea, elkarrekiko lotura edo korapilatzea eta murriztea Mekanika kuantikoa eta kontzientzia Kontzientzia auto-genetikoa Inkontzientea eta depresioa Gogamena eta fisika kuantikoa (Gargiulo, 2010) Mundu kuantikoa eta Inkontziente Psikoanalitikoa (Gargiulo, 2010) Iragana hautatzen Arketipoak Ondorioak Erreferentzia bibliografikoak

Laburpena Fisika klasikoko ikertzaile batzuek pentsatzen zuten argia partikulez osatua dagoela; beste batzuek zioten argia uhinez osatua dagoela. Fisika kuantikoko ikertzaileentzat, argia ager liteke uhin moduan eta partikula moduan. Fisika klasikoarentzat uhina ezin da partikula izan eta partikula ezin da uhin izan. Fisika kuantikoarentzat, objektu kuantiko bat egon daiteke aldi berean egoera posible anitzetan: uhinaren eta partikularen bereizgarriak ager ditzake. Mekanika kuantikoaren arabera, behatu gabeko objektu batean gainjarri egiten dira bereizgarriak, baina objektu kuantikoa behatua denean, haren egoera anizkoitza murriztu egingo da eta bereizgarrietako bat eguneratzen edo gauzatzen da.

Partikulak alda dezake egin duen ibilbidea, ibilbide hori egin eta gero, behatzaileak haren iragana alda baitezake behaketaren bidez. Fisika kuantikoarentzat neurketaren emaitza ez da eratortzen behatzaileak modu pasibo batean behatzen edo neurtzen duen partikulatik edo haren bereizgarrietatik. Behaketaren emaitza partikularen bereizgarrien eta neurketa ekintzaren interakziotik sortzen da. Giza psikismoak ideia potentzial asko sor ditzake aldi berean, baina horietako bat bakarrik eguneratuko du aldiko. Inkontzienteko alternatiba potentzial anitzen multzotik aukera egingo du kontzientziak eta alternatiba horietako bat gauzatuko du. Fisika klasikoaren eredua jarraitzen zuen zientziarentzat gizakiaren alderdi kognitibo eta afektiboek ez zuten eraginik haren garunaren jardunean. Teoria kuantikoaren arabera, behatzailearen kognizioek badute eragina haren garunaren funtzionamenduan. Egoera kuantikoa edo uhin funtzioa murriztean badu zeregina kontzientziak, hark bideratzen baitu neurketa. Gizakiaren kontzientziak interpretazioaren bidez sortuko du haren inkontzientea.

Gako-hitzak: Kuantikoa, Partikula, Uhina, Kontzientzia, Inkontzientea

Abstract Some researchers of Classical Physics thought that light was composed of particles. Other researchers thought it was composed of waves. Researchers in Quantum Physics considered that light can show wave and particle shapes. Classical Physics considered that the wave cannot be a particle and that the particle cannot be a wave. Quantum Physics considers that a quantum object can be in multiple potential states at the same time. According to Quantum Mechanics, in a quantum object not observed multiple potential characteristics overlap, but when that object is observed its superposed states are reduced or collapsed and one of them is updated. The particle can change the path that it has traced, after having done it, because the observer can change his past through observation. Quantum Physics considers that the result of the observation does not derive from the characteristics of the particle that the evaluator observes in a passive way, but from the interaction between the characteristics and the action of the evaluation. Human psyche produces several potential ideas at the same time, but consciousness selects and updates only one of them at a time. For the model of Classical Physics, man's cognitive and affective processes have no effect on the activity of his brain.

According to Quantum Theory, variations in observer cognitions change the functioning of the brain.

Keywords: Quantum, Particle, Wave, Consciousness, Unconscious

Sarrera Zaila da mekanika kuantikoa ulertzea, objektu kuantikoak modu bitxian deskribatzen dituelako. Objektu horiek uhinak eta partikulak izan daitezke; toki batean eta bestean egon daitezke aldi berean, hots, gainjarriak daude; elkarrekin korapilatuak daude eta distantziara eragin dezakete elkarrengan; objektu kuantiko baten bi bereizgarri ezin daitezke aldi berean ezagutu: alderdi bat zenbat eta hobeto ezagutu, beste alderdia orduan eta okerrago ezagutzen dugu. Bereizgarri horiek eta beste hainbat egozten bazaizkio ere, gauzen izate ontologikoari buruzko ezer ez du baieztatzen fisika kuantikoak. Mekanika kuantikoa ez da materiaren izaerari buruzko teoria, hura deskribatzeko darabilgun informazioari buruzko teoria baizik.

Materiari buruz ezagugarria denari eta ezagutzen dugunari buruzko teoria da.

Objektu materialei buruzko informazioa ezin daiteke hartu objektu horien izaera ontologikoari buruzko teoriatzat.

Fisika klasikoa eta fisika kuantikoa: uhinak ala partikulak Newton-ek pentsatzen zuen argia partikula txikiz osatua zegoela, eredu hori ados ez bazetorren ere hark egindako behaketa batzuekin. Huygens eta Fresnelentzat, uhinez osatua zegoen argia. XIX. mendearen amaierako eta XX.aren hasierako ikertzaileek argiari buruzko teoria kontrajarriak zituzten. Ikertzaile batzuen arabera, fotoi izeneko partikulez osatua zegoen argia. Argi sorta batek orri bat koloreztatzen zuenean, aldiko orban diskretu eta bereizi bat egiten zuen; ez zuen orriaren eskualde guztia koloreztatzen, uhinez osatua egon izan balitz egingo zukeen modura. Beste ikertzaile batzuen arabera, argia uhinez osatua zegoen, interferentzia fenomenoek adierazten zuten moduan. Louis de Broglie-ren arabera (1924), partikula kuantikoek joka dezakete uhinen moduan. Einsteinek esan zuen argi uhinek partikulen gisara jokatzen dutela, fotoi moduan agertzen direnean, energia maila diskretuekin; baita ere esan zuen efektu fotoelektrikoa azal zitekeela

argi partikulen tupustagatik: argi partikula batek atomo baten kontra tupust egin eta elektroi bat erauzten dio.

Argiaren izaerari buruzko hipotesi horiek kontrastatzeko esperientzia batzuk egin zituzten. Esperientzia horiek egiteko, pantaila beltz batean bi zirrikitu egin zituzten eta haren atzean pantaila zuri bat jarri zuten, zirrikituetatik pasatako argi izpiak harantz proiektatzeko. Argi iturri bat piztu eta pantaila beltzerantz botatzen zuten argia. Zer ikusiko zuten pantaila zurian?

-

Argia partikulaz osatua egonez gero, bi argi banda ikusiko zituzten, bi zirrikituei zegozkienak. Bi zirrikitu dituen pantaila beltzera argia botatzen zutenean, argiaren zati bat zirrikituetatik pasatu eta atzeko pantailara joango zen.

-

Baina, argia uhinez osatua egonez gero, bi zirrikituetatik uhinak hedatuko ziren eta gune batzuetan elkar indartuko zuten; beste gune batzuetan, elkar makalduko zuten. Argi uhinaren tontorrak bat etortzean, uhinek elkar indartuko zuten. Argi uhin baten tontorrak eta bestearen

sakanak

elkartzean,

elkar

ezabatuko

zuten.

Uhinen

interferentzia horrek atzeko pantailan marra argi eta ilun txandakatuak sortuko zituen.

Bi zirrikituen esperimentua egin liteke, baita ere, atomoen partikula txiki kuantikoak erabiliz. Kasu honetan ere partikulek bi modu ezberdinetara joka dezakete: -

Alde batetik, partikula horiek uhin moduan joka dezakete.

Partikula kuantikoak bi zirrikituetatik banaka bidaltzen ditugunean eta pantailara nola heltzen diren begiratzen dugunean, han interferentzia banda paraleloak agertzen dira: inpaktuen dentsitate handia agertzen duten interferentzia bandak eta dentsitate txikia adierazten duten bandak. Partikulak banaka jaurtikita, nola gerta daitezke interferentziak?

Uhinak diruditen partikulek beren buruarekin interferitzen dute.

Esperimentu horrek adierazten du partikula bakoitza aldi berean bi zirrikitutatik pasatzen dela eta bere buruarekin interferitzen duela.

Esperimentu hori partikularen uhin gisako portaeraren ezaugarri moduan ulertzen da.

-

Baina, partikula bat zirrikitu batetik ala bestetik pasatzen den

jakiteko detektagailuak jartzen ditugunean, interferentzia marrak desagertu egiten dira. Interferentzia desagertzen denean, bi marra argiztatu agertzen dira: kasu horretan ale edo gorputz diskretu moduan jokatu dute partikulek. Partikula batek ez ditu aldi berean bi zirrikituak pasatzen.

Detektagailua kendu eta elektroiak behatzeari uzten badiogu, berriro ere interferentzia marrak agertzen dira; zein zirrikitutatik pasatzen diren behatzen ez badugu, aldi berean bietatik pasatuko balira bezala jokatzen dute. Zein zirrikitutatik pasatzen diren behatzen badugu, zirrikitu bakarretik pasatuko dira.

Newtonen fisikan partikula batek posizio jakina jarraitzen du iturburutik pantailara bitartean. Eredu kuantikoan partikulak ez dauka posizio jakinik iturburutik

pantailara.

Feynman-en

arabera,

bi

zirrikituko

pantailaren

esperimentuan, zirrikitu bakarra dagoenean irekita, partikulak handik pasatuko dira; bi zirrikituak irekitzean, partikulek ez dituzte hartzen zirrikitu bat bakarrik irekita egongo balitz hartuko lituzketen posizioak; bi bideak hartzen dituzte: lehenik bide bat eta gero, bestea. Bi bideak hartzen dituzte eta txandakatu egiten dituzte ezkerreko bidea eta eskuinekoa. Zirrikitu bat irekita dagoenean, partikula guztiak handik pasatzen dira, baina bi zirrikituak irekita daudenean, zirrikitu batetik pasatzen direnek interferitu dezakete bestetik pasatzen direnekin (Hawking eta Mlodinov, 2010).

Fisika kuantikoarentzat argia esperientzia batzuetan uhin moduan agertzen da eta partikula gisara beste esperientzia batzuetan. Bi deskribapenak beharrezkoak dira, baina ezin dira gauzatu aldi berean. Objektuaren posizioa eta momentua ezin dira aldi berean ezagutu, biak beharrezkoak badira ere objektu bat deskribatzeko.

Fisika kuantikoarentzat, elektroi bat non dagoen jakin eta haren posizioa ezagutu nahi badugu, fotoien bidez argitu egin behar dugu eta bidalitako argi energiak aldatu egiten du partikularen momentua. Horregatik, ezin ditugu aldi berean zehatz-mehatz ezagutu elektroiaren posizioa eta momentua.

Objektu kuantikoei ezin zaie, beraz, aplikatu bereizgarri objektibo espezifikorik: objektuak ez dira ez uhinak eta ez partikulak. Partikula kuantikoek (fotoiek, elektroiek‌) uhin moduan funtzionatzen dute egoera batzuetan eta partikula moduan, beste egoera batzuetan. Partikulen eta uhinen bideak aldi berean elkarrekin konbinatzen direnean, gainjartze egoeraz hitz egiten da. Errealitatearen anbibalentzia

gainjarri

horri

uhin-partikula

bikoiztasuna

deritzo.

Egoera

kuantikoan daudenean, uhin eta partikulen bereizgarriak dituzte objektu kuantikoek. Behaketaren bidez haien egoera murrizten denean, bi bereizgarrietako bat hartzen dute. Pantailako zirrikituan edo zirrikituaren atzean jartzen badugu detektagailua, ikus dezakegu partikula handik pasatzen den ala ez; kasu horretan interferentzia desagertu egiten da. Partikulak egiten duen bidea behatze hutsak emaitza aldatu egiten du. Mekanika kuantikoak, alde batetik, objektu kuantikoaren bereizgarriak aztertzen ditu eta, beste aldetik, objektu kuantikoaren eta neurketa tresnen arteko interakzioa aztertzen du.

Jokalari batek dado kuantiko bat biraka jartzen badu, haren egoerak gainjarri egiten dira eta haren aurpegi guztiak aurkezten zaizkio jokalariari. Dadoa biraka dabilenean, haren magnitudeek elkarrekin interferitzen dute. Biraka ibiltzeari utzi eta aurpegi bat erakusten duenean, interferentzia egoerak desagertu egiten dira, eta aurpegi hori beste aurpegiekin zerikusirik ez balu bezala agertzen zaio behatzaileari.

Mekanika klasikoan objektu bat ezagutu nahi bada, haren masa, posizioa eta abiadura eman behar dira. Mekanika kuantikoan, berriz, Hilberten espazioko bektore bat erabili behar da elektroiaren posizioa kalkulatzeko eta bektore horretatik elektroia non dagoen kalkulatu nahi dugunean, mekanika kuantikoak ez digu esaten elektroia non dagoen; elektroiak toki batean aurkitzeko zer probabilitate duen esaten digu. Mekanika kuantikoan kantitate fisikoei ezin zaie eman balio zehatz bat; balio jakin bat aurkitzeko duten probabilitatea ematen zaie (Gijsbers, 2003).

Fisika klasikoa objektu makroskopikoez arduratzen da eta fisika kuantikoa, objektu mikroskopikoez. Fisika klasikoan esperientzia bat errepikatzen bada, emaitza bera emango du; aldiz, mekanika kuantikoan, esperientzia errepikatzen den

bakoitzean emaitza ezberdina emango du. Magnitude dinamikoa probabilitate bidez adierazten da fisika kuantikoan. Everett-en arabera (1957a), berriz, mekanika kuantikoa unibertsala da eta mundu mikroskopikoa eta makroskopikoa azaltzeko balio du; bi munduak ez daude berezita. Teoria kuantikoak errealitate osoa aztertzen du; teoria klasikoa teoria kuantikoaren kasu partikular bat da eta haren baitan integraturik dago.

Fisika klasikoak ezin izan zituen bateratu uhinaren eta partikularen teoriak.

Harentzat, uhina ezin zen partikula izan eta partikula ezin zen uhin izan; uhinak uhinak ziren eta partikulak, partikula (Martin, 2009). Informazio bitak bi balio hauetako bat bakarrik har zezakeen: 0 ala 1. Ezin zituen bi balioak aldi berean hartu.

Puntu batean zegoena ezin zitekeen aldi berean beste puntu batean egon. Materia osagai elementalez osatua zegoen eta pertsonaren behaketak ez zuen errealitate objektiboa aldatzen.

Elektroi bati buruz ezin dezakegu ezer esan, neurtzen dugunetik at. Uhinpartikula bikoiztasuna objektu kuantikoaren beraren bereizgarria baino areago, objektu hura deskribatzeko darabiltzagun neurketa tresnen alderdi bat da. Objektu kuantikoak ez dira batzuetan uhinak eta besteetan partikulak (Ball, 2018), behatzen dugunak batzuetan partikula forma eta besteetan uhinen forma hartu arren. Uhinpartikula bikoiztasuna gauzak ikusteko dugun moduari dagokio, ez objektuen errealitateari.

Aldi berean bi egoeretan egon daitekeena gainjarria dagoela esaten dugu.

Uhinak gainjartzen direnean, beste uhin batzuk sortzen dira. Gainjartzea abstrakzio matematiko moduan har liteke, matematiketako konbinazio lerrokatu gisara: uhin baten funtzioa eta beste uhin batena batzen ditu. Uhin funtzioak quantum sistemaren egoera posibleen gainjartzea adierazten du. Uhin baten ekuazioa bi ekuazio edo gehiagoren batuketa moduan eman liteke. Egoera gainjarrien uhin funtzioak ez digu esaten fotoi bat nolakoa den; neurtuko duguna aurreikusten laguntzen digu.

Fisika kuantikoarentzat partikula bat aldi berean bi puntutan edo egoera posible anitzetan egon daiteke. Qu-bit batek aldi berean 0 eta 1 balioak har ditzake.

Bi balioak gainjartzen dira. Gainjartzearen printzipioa oinarrizkoa da fisika

kuantikoan. Objektu kuantikoak ager ditzake uhinaren forma eta partikularen forma. Bi formak erabil daitezke objektuaren portaera deskribatzeko. Uhinen munduan gertaera kuantiko hauek agertzen dira: interferentzia, gainjartzea, korapilatzea. Uhin kuantikoen artean erlazio jakina dago. Uhinak fasean daudenean koherentzia dago haien artean. Neurketak ezabatu egiten du koherentzia kuantikoa eta murriztu egiten du uhin funtzioa. Objektu kuantikoak koherentzia galtzen duenean, bereizgarri kuantikoak galtzen ditu eta sistema klasiko moduan jokatzen du.

Batzuek diote egoera kuantikoak hauskorrak direla: ingurune zaratatsu batek egoera kuantikoak ezaba eta uhin funtzioak murriztu ditzakeela. Beste batzuek diote egoera kuantikoen gainjartzeak ez direla hain hauskorrak; hedatzeko joera dutela. Egoera gainjarrian dagoen sistema kuantiko batek beste partikula batekin harremana badu, biak korapilatuak, konbinatuak eta gainjarriak geratzen direla. Hori da korapilatzea: bi partikulen egoera gainjarria. Inguruneak ez du gainjartze kuantikoa desegiten; gainjartzeak edo korapilatze kuantikoak ingurua kutsatu egiten du bere bereizgarriz; egoera kuantiko erraldoi bat bihurtzen du mundua.

Ziurtasun gabeziaren printzipioa (Heisenberg) Heisenberg-en arabera, ezin dira neurtu aldi berean bi oinarrizko magnitude dinamiko; ezin dira aldi berean neurtu partikula baten kokagunea eta abiadura.

Neurketa ekintzak aldatu egiten du partikularen egoera. Magnitude dinamiko bat neurtzeak bestea aldatzen du: baten neurketak baliogabetu egiten du besteari buruz aurreko neurketa batek esana.

Neurketaren aurretik uhinaren funtzioak sistema osoa deskribatzen du.

Behatu gabeko partikula baten eboluzioa inertziaren legearen arabera gertatzen da.

Partikula bat behatua ez denean, egoera gainjarrian aurkitzen da eta eboluzio bateratu bat darama. Egoera posibleen gainjartzea gertatzen da behatu gabeko sisteman. Ikuspegi klasikoan elkar baztertzen duten egoera alternatiboak elkarrekin existitzen dira gainjartzea dagoenean.

Partikula bati indarrik aplikatzen ez zaionean, lerro zuzenean eta abiadura konstantean lekualdatuko da hura irudikatzen duen uhin paketea. Partikula behatzen ez dugunean, ziurtasun gabea da haren egoera. Partikula behatzen eta neurtzen denean, aldatu egiten dira haren bereizgarriak aurkitzeko probabilitateak; behatzen dugunean, ezin dira aldi berean zehaztasunez definitu haren abiadura eta posizioa. Murrizketa ez bateratua gertatzen da; uhin funtzioa murriztu egiten da.

Murrizketa horrek Bohr-en probabilitatearen legearen arabera funtzionatzen du: neurketarekin batera zoria sartu da fisika kuantikoan.

Heisenberg-en ziurtasun gabeziaren printzipioak (Heisenberg, 1926) honela dio: partikula baten kokagunearen

ziurtasun gabezia haren mugimendu

kantitatearen ziurtasun gabeziarekin biderkatzen badugu, emaitza ez da Planck-en konstantea baino txikiagoa. Partikula baten kokaguneari buruzko ziurtasun gabezia bider haren momentuari buruzko ziurtasun gabezia: ezin da izan zenbakizko konstante jakin bat baino txikiagoa. Antzeko erlazioak gertatzen dira beste kantitate batzuen artean ere, hala nola, denbora eta energiaren artean. Kantitate baten balioari buruz zenbat eta ziurrago, beste kantitatearen balioari buruz orduan eta ziurtasun gabezia handiagoa.

Partikula bat behatu nahi duenak argi fotoiak bidali eta partikula horretan islatutako argia detektatu behar du. Behaketa edo neurketa zorrotza egin nahi duenak, energia askoko fotoiak bidali behar ditu partikularengana; zenbat eta energia gehiago erabili, zehatzagoa izango da neurketa. Beraz, partikula bat zehazki neurtu nahi duenak nabarmenki aldatuko ditu haren momentua eta kokagunea.

Fotoiak elektroi-partikula joko du, harengan islatuko da eta elektroiaren kokalekuaren berri emango du. Partikularen bi bereizgarrietako bat (kokagunea edo momentua) zehazki neurtu nahi duenak, beste bereizgarria ezingo du definitu.

Beraz,

Heisenberg-en

indeterminazio

printzipioaren

arabera,

partikularen

kokagunea eta momentua ezin daitezke aldi berean definitu. Partikularen abiadura zehaztasun handiz definitzen duenak, orduan eta zehaztasun gutxiagoz definituko du haren kokagunea. Gertaera baten berri baino areago, gertaera posibleen multzo baten berri emango du. Partikula probableki non aurki daiteken aurreikusiko du, baina ezingo du aurreikusi partikula zehazki non egongo den.

Hala ere, bereizgarri kuantiko bat zehazki ezagutzean, bestea zehaztasun gutxiagoz ezagutzea ez da bereizgarri guztiekin gertatzen; elkarrekin lotura duten bereizgarriekin gertatzen da, hala nola, energia eta denborarekin. Beste bereizgarri batzuk, elkarrekin lotura gutxiago dutenak, ezagutu ditzakegu aldi berean zehaztasunez; adibidez, partikula baten masa eta karga (Heisenberg, 1958).

Ziurtasun gabeziaren printzipioa kontuan hartuta, mundu kuantiko mikroskopikoa eta mundu klasiko makroskopikoa bereizi zituen Niels Bohr-ek: lehenengoak gainjartzearen printzipioaren arabera funtzionatzen du; bigarrena behaketaren eta neurketaren mundua da. Egoera kuantiko potentzialak aukera multzo bat biltzen du, baina posibilitateen mundu kuantikoaren eta mundu erreal klasikoaren artean iragazki bat dago; iragazki horrek erabakitzen du ahalbide kuantikoen multzotik zer hautatzen dugun, gertaera erreal izateko; eremu kuantikoko aukera anizkoitzaren aurrean hautu klasiko bakarra zoriz egingo du.

Hautua egiten duen iragazkiak neurketaren bidez funtzionatzen du. Behaketa ekintza da partikula bati errealitatea ematen diona.

Mekanika kuantikoak esaten du partikula batek puntu batean aurkitzeko zenbateko probabilitatea duen; aukera ematen digu emaitzen probabilitatea kalkulatzeko, baina ez digu deskribatzen sistemaren azpiko egoera. Uhin funtzioak sistemari buruzko ezagutzaren berri ematen du, eta ez digu sistema bera deskribatzen. Uhin funtzioak toki batean duen intentsitateari esker jakin dezakegu partikula batek zer probabilitate duen leku batean egoteko.

Gain-jartzea, elkarrekiko lotura edo korapilatzea eta murriztea Fisika kuantikoaren arabera, behatu gabeko partikulak edo objektuak egoera gainjarrian agertzen dira eta elkarrekin korapilatuak edo elkarri lotuak daude. Bi partikula elkarri lotuta daudenean, bereiztezinak dira eta elkarrekiko lotura dutela esaten da. Kasu horretan, partikula baten bereizgarri bat neurtzea nahikoa da, partikula horren kide den beste partikularen bereizgarria zein izango den jakiteko.

Elkarri lotuak edo korapilatuak dauden bi elektroi elkarrengandik urruntzen ditugunean, bata spin up dagoela ikusten badugu, badakigu bestea spin down egongo

dela. Elkarrekin lotuak daudenean bi partikula, nahiz eta elkarrengandik oso urrun egon, bataren spina aldatzeak bestearena ere aldatzea dakar berekin. Bohm: elkarrengandik oso urrun badaude ere partikulak, elkarrengan eragina dute.

Uhinaren funtzioan egoeraren bektore potentzial guztiak gainjartzen dira.

Ikertzaileak ezin ditu behatu bektore horiek guztiak aldi berean eta bektore bakarra neurtzen du. Neurketaren bidez, uhin funtzioaren egoera anizkoitz gainjarriak murriztu egiten dira; hainbat bektoreren arteko bat bakarra hautatzen eta behatzen da. Neurketa egiteko egoera anitz horiek murrizten badira ere, eta bektore bakarraren aldeko hautua egiten bada ere, horrek ez du esan nahi egoera gainjarriek izateari uzten diotenik. Aukera posible guztien gainjartzeak jarraitu egiten du, behatzaileak horietako bat bakarra eguneratzen badu ere (Everett, 1957b). Antzeko fenomenoa gertatzen da irudi potentzial asko dituen irudi konplexu batean irudi sinple bat hautatzen dugunean: aldiko irudi sinple bat ikusten badugu ere, horrek ez du esan nahi irudi konplexuko beste irudi sinpleek izateari uzten diotenik.

Schrรถdinger-en ekuazioak uhin funtzioa espazioan nola banatzen den eta denboran nola eboluzionatzen duen deskribatzen du. Uhin funtzio horrek partikula kuantikoari buruz duen informazioari esker jakin dezakegu espazioaren gune batean aurkitzeko zer probabilitate duen partikulak. Uhin funtzioak esaten digu non aurki dezakegun elektroia bat probabilitate jakin batez; baina esperimentu batean aurkitzen duguna arbitrarioa da eta ez dakigu zergatik aurkitzen den han, beste nonbait aurkitu ordez. Elektroia ez da partikula konkretu bat; barreiatua dago. Uhin funtzioak ez digu deskribatzen elektroiaren entitatea, ez digu esaten elektroia nolakoa den eta zer egiten duen. Teoria kuantikoko lege matematikoak partikulen ezagutzari buruzkoak dira, ez partikulen izaerari buruzkoak. Uhin funtzioa ez da partikularen substantziari eta errealitate ontologikoari buruz ari, haren ezagutzari buruz baizik.

Mekanika kuantikoa eta kontzientzia Ikertzaile batzuentzat, lege fisikoen arabera funtzionatzen du kontzientziak: partikula atomikoek eta molekulen bereizgarriek erabakitzen dute kontzientziaren jarduna. Beste ikertzaile batzuentzat, errealitate materialaren azterketa soilak ezin azal dezake giza kontzientzian gertatzen dena; ikertzaile horietako batzuek eredu matematikoen bidez azaltzen dute kontzientzia. Pentsatzen dute kontzientziaren funtzionamendua azaltzeko erabil daitezkeela materia ikertzeko erabiltzen diren metodo eta prozeduren antzekoak.

Teoria fisiko klasikoarentzat (Descartes, Newton, Galileo, Maxwel) unibertso fisikoa materiaren zati txikiz osatua dago. Kokagune jakin bat duen materiaren partikula bakoitza bere ingurukoekin loturik dago eta haien egoeran eragina du.

Materia zatien edo partikulen mugimenduak inguruko materia zatiak edo partikulak mugiarazten ditu edo haien mugimenduan eragina du. Teoria fisiko klasikoarentzat gizakiaren hautemate, sentimendu eta ezagutzek ez dute errealitate materialaren egoeran eraginik; gizakiaren esperientzia, bizipen eta pentsamendu kontzienteek ez dute eraginik haren garunean, biologian edo errealitate materialean. Ikuspegi fisiko klasikoarekin bat dator ikuspegi neurobiologikoa ere; honentzat, gizakiaren garunean gertatzen denak azal ditzake haren prozesu mentalak eta emozioak. Garuneko faktoreek erabakitzen dituzte prozesu mentalak.

Garunaren prozesu biologikoetan aurkitu behar da pertsonaren emozio eta portaera moten azalpena.

Gaur egungo ikerketak kausalitate fisikoa eta psikikoa, alderdi biologikoa eta prozesu kognitibo-afektiboak aztertzen ditu; garunaren prozesuekin erlazionatzen dira gizakiaren bizipenak (Pinker, 1997). Teoria kuantikoak kontzientziaren eta egoera fisikoaren arteko lotura aztertzen du; behatzailearen asmoek, arretak eta helburuek garrantzia hartu dute errealitatea aztertzerakoan.

Ikuspegi kognitibistarentzat, pertsonaren kognizioek eta portaera aktiboek eragina izan dezakete haren erantzun emozionaletan; horrela, teknika kognitiboen bidez alda daitezke pertsona baten

portaerak eta emozioak.

Mekanika

kuantikoarentzat, gizakiaren kontzientziak, borondatezko prozesuek eta asmo mentalek eragina dute haren garunean eta alda ditzakete haren garunaren egiturak.

Garunaren funtzionamenduak haren egitura alda dezake. Errealitatearen egoera fisikoa alda dezake gizakiaren borondatezko aukerak, gizakiaren garuna errealitate fisikoarekin loturik baitago. Tratamendu psikologiko kognitiboek alda ditzakete garunaren egiturak eta haien funtzionamendua, borondatezko jarduera mentalen bidez (arreta fokatzeak edo berregituraketa kognitiboak) (Schwartz & Begley, 2002; Paquette, Levesque, Mensour et al., 2003; Spence eta Frith, 1999). Garunaren jarduera eta mekanismoa aldatzeko esperientzia mental eta emozionalak bizi behar dira.

Kopenhageko interpretazioaren arabera (Bohr, Heisenberg, Pauli, Dirac, Born), guk sistemari buruz dugun ezagutza interesatzen zaio teoria kuantikoari; eduki ontologikoaz ez da arduratzen. Uhin funtzioa sistemari buruzko ezagutzari lotua dago; uhin pakete murriztua, berriz, guk neurketaren ondoren dugun ezagutzari lotua (Dirac). Teoria matematikoa eta uhin funtzioa guk sistemari buruz dugun ezagutzaz arduratzen dira; ez zaie axola partikulen edo eremuen errealitate objektiboa. Heisenberg-i partikula elementalen errealitate objektiboa baino gehiago interesatzen zitzaion matematiken arloko argitasuna; errealitate objektiboaren eta kanpoko gertaeren ikuspegi ontologikoa baino gehiago interesatzen zitzaizkion gizaki behatzailearen formula matematikoak. Unibertsoa errealitate substantibo moduan hartzea baino nahiago zuen hura informaziozko egitura moduan hartzea.

Errealitate objektiboa edo

partikulen portaera objektiboa baino gehiago

interesatzen zitzaion errealitateaz dugun ezagutza.

Mekanika kuantikoaren legeak kontzientziaren kontzeptuarekin loturik ikusten ditu Wigner-ek (1961). Behatzaileak bere gogamenean gertaera baten neurketaren emaitza erregistratzen duenean, gertaera haren ezagutzan eta probabilitateen funtzioan jauzi kuantiko bat edo aldaketa ez-jarraitu bat gertatzen da. Giza psikismoan ideia potentzial asko sortzen dira aldi berean, baina haietako bat eguneratzen du aldiko, inguruneko zirkunstantzien arabera. Eguneratzen duen ideia zehatz horren oinarrian edo inguruan beste hainbat ideia gainjartzen dira harengan. Pertsonak bizi dituen egoera birtual eta potentzial horietako batzuk egoera fisiko aktual bihurtzen dira, ingurunearen eraginez edo norberak aukeratuta.

Mekanika kuantikoan fotoi bat uhin egoeran dagoenean, egoera bat baino gehiago gainjartzen dira harengan; fotoiak aldiko kokagune bat baino gehiago du, behatua izan arte. Behatu baino lehen, aldi berean spin gora eta spin behera edo leku batean eta bestean egon daiteke partikula; baina, behatua denean, egoera gainjarrietako bat nagusitzen da. Behaketa egiten denean, uhin funtzioan gainjartzen diren egoerak murriztu egiten dira eta egoera bakarra agertzen da.

Ikuspegi kuantikoarentzat, partikulen egoera naturalak ezin dira behatu, ekintza quantumak eta behatzeak haien egoera aldatzen duelako; behaketa prozesuak aldatutako egoerak bakarrik ezagutu daitezke. Ekintza quantuma da partikulak

egoera

potentzialetik

egoera

errealera

murrizten

dituena.

Errealitatearen eta espazio-denboraren printzipio klasikoak ez dira aplikatzen errealitatearen maila kuantikoan. Egoera kuantiko gainjarriak, behatu gabeko partikulei egotziak, ez dira errealak. Neurtu gabeko magnitude dinamiko bat maila potentzialean bakarrik existitzen da eta aukera multzo handia aurkezten du; haren egoera definitu gabea eta ziurtasunik gabea da. Behatu gabeko partikula ez da erreala, desmaterializatua da; behatua eta neurtua denean eta magnitude dinamiko bat

(kokagunea

eta

abiadura)

egozten

zaionean

bihurtuko

da

erreala;

probabilitateak erreal bihurtzen dira neurtuak direnean. Magnitude dinamiko bat definitzen denean, aukera potentzial horietako bat gauzatu eta neurketa ekintza burutzen da; aukera potentzial soil zena errealitate bihurtzen da. Egoera kuantiko potentzialetik egoera errealerako trantsizioa murrizte bereizle eta ez-bateratzailea da. Egoera potentzial anitzetako zein aukeratuko den eta aukera horietako zein bihurtuko den erreal: ez dago aukeratze hori determinatuko duen kausarik.

Trantsizio horretan ez da kausalitate printzipioa aplikatzen. Aukeratze kuantikoa zorizkoa da.

Egoera

kuantikoen

murrizteari

edo

uhin

funtzioaren

murrizteari

dagokionean, kontzientziak badu zeregina (Wigner, 1961; Stapp, 2007; Hall, Kim, McElroy eta Shimoni, 1977; Bierman, 2003; Martin, 2009). Etengabe sortzen eta jaiotzen ari den zerbait da kontzientzia. Kontzientziak eta quantum teoriak etengabe sortzearen alderdia adierazten dute. Berarengandik kanpora dagoen zerbait berria sortzen da kontzientzian. Ezin da aurreikusi auto-genesian zer gertatuko den; ez-determinismoa da nagusi. Kontzientzia errealitatearen jaiotzaren

prozesu moduan ageri zaigu. Kontzientziak sortzen duen errealitate berria aukera potentzialen multzoan koka eta aurreikus zitekeen, baina aukera horietatik zein gauzatuko zen ezin zen aurreikusi. Azken egoera ez zetorren kanpoko kausa batek determinatuta.

Pertsonaren egoera mental kontzientea behatu eta neurtzen dugunean, aldatu egiten dugu behatzen duguna. Neurketaren emaitza ez du determinatuko neurtzearen ekintzak; behaketaren aurretik zeuden hainbat ahalbidetako bat aukeratzen da, modu ez kausalean; aukeretako bat bakarrik bihurtzen da gertaera neurtua.

Kontzientzia auto-genetikoa Sistema kontzienteak bere buruari egiten dio erreferentzia; bere burua behatzen du eta harengan eragina du. Sistema kontzientean behatzailea eta behatua ez dira bereizten. Sistema kontziente auto-genetiko eta autoerreferentzialak aztertzen du gertaerak zein prozesu bidez heltzen diren izatera; gertaera ez-lokalak ekoizten ditu. Errealitatearen egitate alderdia eta egitateen kausak ez zaizkio interesatzen; gertaerak sortzen dituen barne-indarra interesatzen zaio. Gainjarriak dauden behatzailearen eta behatuaren artean hedatzen dira gertaerak. Gainjarriak aurkitzen diren behatzailearen eta behatuaren arteko mezuen konstelaziotik sortzen da mezu bat; mezua ez da eratortzen kausa batetik, modu logiko eta sekuentzialean.

Neurketa bat edo behaketa bat egiten denean, sistema bat egoera gainjarritik egoera murriztura iragaten da: neurtutako aldagaiak balio jakina hartzen du (Von Neumann). Katu bat (Schrรถdinger-en katua) kaxa itxi batean jartzen dugu. Kaxa horretan katuaz gain beste gauza hauek daude: atomo erradiaktibo bat, gas pozoitsuaren flasko bat, mailu bat eta neurketa tresna bat. Mekanika kuantikoaren arabera, atomo erradiaktiboaren egoera aldaketa detektatzen duenean neurketa aparailuak, mailuak flaskoa apurtzen du eta katua hiltzen da. Behatu gabeko atomoa egoera gainjarrian dago: egoera anitz gainjartzen dira harengan. Quantum mekanikaren arabera, katua ere egoera gainjarrian dago: bizirik eta hila aldi berean.

Baina, behatzen dugun unean, bi egoeretako batean egongo da: bizirik ala hilik; eta ez bi egoera gainjarrietan aldi berean.

Wigner-en arabera, pertsonaren adimena inoiz ez da gainjarria agertzen; neurketa bat modu zuzenean egiten duenean, emaitza jakin bakar bat aurkitzen du.

Esperimentu kuantiko bat egin duen bati zer aurkitu duen galdetzen badiot, neurketa bat egiten dut eta egoera kuantikoa murriztu egiten dut; egoera kuantiko gainjarri batetik anbiguotasunik gabeko egoera batera pasatzen naiz. Behatua den partikula ez dago gainjarria.

Adimenaren eta materiaren arteko harremanak aztertzean ikusten dugu prozesu kuantikoak kontzientziaren egoerei estuki lotuak daudela. Ekintza kontziente

borondatezkoak

egoera

fisiko

kuantikoen

murrizteekin

korrelazionatuak daude (Penrose 1994). Mikrotubulo izeneko proteina hariak izan litezke murrizte horiek gertatzen diren gunea; kognizio kuantikoak eta gainjartze kuantikoa mikrotubulo proteinen harien bibrazioekin erlazionatuak egon litezke.

Mikrotubuloen jarduera eta neuronen jarduera bateratuta daude; mikrotubuloetan gertatzen dira kontzientziaren prozesuak eta ekoizpenak; haietan gertatzen dira qu-bitak sortzen dituzten uhin funtzioak. Mikrotubulo batzuen egoera kuantikoek eragina dute hurbileko beste mikrotubuloen egoeran eta sarean dauden mikrotubuloetatik

ateratako

qu-bitak

elkarrekin

erlazionatuak

daude.

Mikrotubuloek ez ezik, zelula glialek ere eginkizun garrantzitsua dute neuronen jarduera sinkronizatzeko garaian; haien bidez prozesatzen da informazioa uhin elektromagnetikoetan. Uhin horiek egoeren gainjartzea irudikatzen dute.

Heisenberg-ek neurketaren aurreko gertaera potentzialak eta neurketaren osteko gertaera erreal eta aktualak bereizi zituen. Uhinaren egoera kuantikoak hainbat posizio potentzial ditu, egoera anizkoitz bat agertzen du, baina behatua denean murriztu egiten da egoera hori eta aldagai neurtuaren egitatezko egoerara pasatzen da. Gertaera behatu eta neurtutik eratortzen da gertaera erreala. Giza kontzientzia da neurketa kuantikoa egiten duena; neurketa horrek gauzatzen du murrizketa objektiboa. Neurketak gainjartze eta interferentzia kuantikoaren murriztea eragiten du (London eta Bauer, 1939).

Dekoherentzia kuantikoak ezabatu egiten du korapilatze kuantikoa (Bell, 1987); aurrez korapilatuak zeuden objektuak elkarrengandik bereiztera eramaten ditu. Dekoherentziak egoera gainjarria egoera murriztura ekartzen du. Tegmark-en iritziz (1999), neuronen mezuetan inplikaturiko molekulen gainjartzeak oso laburrak izaten dira eta berehala murrizten dira. Magnitude dinamiko bat neurtzean, dekoherentzia prozesua gertatzen da. Partikula behatuaren, neurketa tresnaren eta ingurunearen arteko interakzioak eramaten ditu dekoherentzia horretara.

Objektu

kuantikoaren

eta

ingurunearen

arteko

harremanekin

erlazionatuta gertatzen da neurketa ekintza. Dekoherentziaren teoriak bateratu egiten ditu neurketaren murriztea eta inguruarekiko harremanak sortutako murriztea. Behaketaren efektua ingurunearen efektuaren kasu orokorraren kasu partikular gisara aztertzen da (Martin, 2009).

Heisenberg-en arabera aldagai batzuk elkarrekin erlazionatuak daude eta bataren neurketak eragina du bestearen neurketan: bat zenbat eta hobeto ezagutu, are eta ziurtasun gutxiagoz ezagutzen da bestea. Mekanika matrizialaren bidez aztertzen dira bereizgarri kuantikoak eta jakiten da zein aldagai dauden elkarrekin erlazionatuak. Matrizeetan zenbakiekin eragiketak egitean, kontuan eduki behar zen zer ordenatan egiten ziren eragiketak. Biderketak egitean, propietate kommutatiboak funtzionatzen badu ere, matrizeen fisikan garrantzia du ordenak: p x q eta q x p ez dira gauza bera. Eragiketak ordena batean ala bestean egitea ez da berdin. Heisenberg-en arabera, teoria fisiko klasikoan zenbaki moduan azaltzen ziren kantitateak ekintza moduan tratatu behar ziren eta ez zenbaki moduan.

Zenbaki arrunten biderketan zenbakien ordenak ez du garrantzirik: berdin da lau bider bost edo bost bider lau. Heisenberg-en arabera, sistema materialaren bereizgarri fisikoen magnitudeak zenbaki arruntak ez ziren, ekintzen ordenak garrantzia zuelako; beraz, zenbaki horiek ekintza moduan tratatu behar ziren.

Zenbakien lekuan ekintzak jartzen badira, egoera aldatu egiten da.

Mekanika kuantikoan, izatearen errealitateari garrantzia eman ordez, egitearen errealitateari ematen zaio garrantzia; substantziaren ontologiaren munduari baino garrantzi gehiago ematen zaio ekintzen eta aukeren munduari.

Giza adimenaren eraginik jasotzen ez zuen materia substantiboaren unibertso buruaskitik ekintza fisikoak eta atzeraelikadurak funtzionatzen duen unibertso

batera pasatu ziren. Materia soilki aztertzen zuen ikuspegitik materia eta adimena elkarreraginean aztertzen dituen ikuspegira pasatu ziren.

Inkontzientea eta depresioa Fisika kuantikoak lagun dezake prozesu patologikoen alderdi inkontzientea aztertzen. Baina, uhin kuantikoaren funtzioa behatu ezin den moduan, inkontzienteko prozesuak ere ezin dira behatu. Behatu ezin direnez, Inkontzientean ez da murrizketarik gertatzen. Kontzientzia, berriz, murrizte kuantikoarekin batera pizten da. Inkontzientean dago pentsamendu kuantikoaren iturburua, adimen kontzientea eta inkontzientea elikatzen dituena. Pentsamendu kuantikoak pentsamendu paralelo batetik besterako jauziak egiten ditu; jauzi kuantiko horiek sortzaileak dira, eta lagun dezakete terapia egiten.

Goswami-ren arabera, esperientzia traumatikoen oroitzapen ugari gordetzen dira maila inkontzientean eta gaixotasuna elikatzen duten efektu biologikoak sortzen dituzte. Oroitzapen horiek inkontzienteki prozesatzen dira eta gure pentsamendu kontzienteak nekez murrizten ditu. Kontzientetik ezabatu diren oroitzapen horiek gure baitako energiaren jarioa eten eta organismoaren funtzionamendu desegokia eragiten dute.

Pertsona depresiboak sentimendu negatiboak (haserrea, babesgabetasuna, erruduntasuna) biderkatu eta sentipen positiboak murrizten ditu; iraganeko eta orainaldiko gertaera negatiboak ugaldu eta etorkizuneko aukerak murriztu egiten ditu. Iraganeko gertaera positiboekiko amnesia moduko bat bizi dute eta gertaera negatiboekin lotzen dituzte beren biografiak. Iragazki negatibo baten bidez balioesten dute esperientzia berri bakoitza. Memoria selektiboaren tiraniaren mendean bizi dira eta etengabe eguneratzen dituzte gertaera negatiboak eta traumak; iraganeko zauriak etorkizunera proiektatzen dituzte. Babesgabe sentitzen dira, pentsamendu depresiboen arabera funtzionatzen dute eta beren buruaz beste egitea irtenbide egokitzat hartzen dute. Pertsona depresiboek gertaera negatiboen eraginaren pean bizi dira, gertaera horiek errealitatean existitu ez arren, eremu kuantikoan existitzen badira.

Kontzientziak lotzen ditu gure garuna eta gogamena; kontzientziaren aukerak dira garuna eta gogamena. Garuna eta gogamena lotzen dituen bitarteko espaziotzat har liteke kontzientzia kuantikoa (Chopra). Mikrotubuloz osatutako iragazki bat dago gogamen kuantikoaren eta kontzientearen artean eta iragazki horrek informazio eta energia kuantikoa kontrolatzen ditu. Informazio hori gogamen

kuantikotik

garun

materialera

pasa

liteke

eta

esperientzia

psikopatologikoak azaltzeko balio du. Iragazki kuantikotik pasatzen den informazio eta energiak eragin ditzake patologia egoerak.

Gogamen kontzienteak logika klasikoaren arabera funtzionatzen du eta gogamen inkontzienteak logika kuantikoa jarraitzen du. Egoera inkontzientetik egoera kontzientera pasatzeko dekoherentzia prozesua gauzatu behar da: inkontzientearen logika kuantikotik kontzientearen logika klasikora pasatu behar da. Inkontzientearen logikatik kontzientearen logikarako aldaketa nekez gertatuko da pertsona eskizofrenikoengan, logika inkontzientearen sarean harrapatua gelditzen baitira.

Objektu makroskopikoak aurreikusgarriak dira eta neurgarriak dira haien bereizgarriak. Mundu mikroskopikoan behatua denean bihurtzen da partikula bat erreala. Behatu aurretik potentzialki bakarrik zen erreala; potentzialitate mugagabeen erreinuan bakarrik bizi zen. John Wheeler-ek dioenez, behaketak sortzen du aztertu behar den errealitatea; errealitatea eraikuntza bat da. Edelmanen (2006) arabera, hautemate ekintza bakoitza sortze ekintza bat da eta memoria ekintza irudimenezko eraikuntza ekintza bat da, neurri batean. Egiten ditugun galderen araberako erantzunak lortzen ditugu. Behaketa antolatzeko moduak erabakitzen du zer-nolako emaitzak izango diren.

Teoria kuantikoa probabilitatearen teoria moduan agertzen da, aurreikusi daitekeen objektu baten teoria modura baino areago. Probabilitateen mundu kuantiko hori aukera mugagabeen multzo bat da eta hortik sortuko da errealitatean izatera heltzen den mundua. Neurtua izan bitartean potentzialitateen eta probabilitateen mundu mugagabea zena partikula edo energia gune moduan agertzen da behatua denean. Neurketaren eraginez murrizten da uhinaren funtzioa.

Gertaerak testuinguru batean agertzen dira eta testuinguruan egiten den behaketak

murrizketa eragiten du: probabilitate potentzialetatik behaketa errealerako murrizketa. Era berean, inkontzientean erreprimitua dena izatera heltzen da ezagutua, identifikatua eta interpretatua denean.

Kontziente

ez

denaren

eremu

zabala

baino

areago,

dinamikoki

erreprimituriko errealitatea da inkontzientea. Psikoanalistak berak sor dezake inkontziente erreprimitua. Analizatzailearen helburua pazientea kontzienteago bihurtzea da eta jomuga horrekin hark ekartzen duen materiala intelektualki eta emozionalki interpretatzen du. Pazientearen inkontzientean potentziala zena erreala bihurtzen du hartaz kontziente bilakatzen denean. Uhin funtzioaren murriztearen antzeko prozesu bat gertatu da. Beraz, inkontziente erreprimitua ez da leku erreal zabal baten modura edo errealitate ontologiko moduan ulertu behar.

Pazienteak eta analizatzaileak partekatzen duten interpretazio psikoanalitikoa ulertzeko analogia edo metafora moduan uhin funtzioaren murriztearen eredua erabil liteke. Mekanika kuantikoan protoi bat partikula potentzial izatetik partikula erreal izatera pasatzen den moduan, pazienteak aurkeztutako materiala material erreprimitu moduan interpreta liteke. Interpretazioaren edukia baino gehiago interpretazioaren prozesua interesatzen da; psikoanalistaren eta pazientearen arteko eraikitze lan moduan uler litekeen interpretazioaren prozesua. Prozesu moduan, izatera heltzearen eta desagertzearen terminotan, ulertu behar da errealitatea.

Inkontzientea

sortzeko

beharrezkoa

da

kontzientzia.

Inkontzientea

interpretazio bidez sortzen da, ez indusketaz. Interpretazioa da oroitzapen berreskuratuari esanahia ematen diona. Inkontziente dinamikoa pazienteak eta analizatzaileak elkarrekin egiten dute, interpretazioaren bidez. Behaketa gabe partikularik ez dagoen moduan, behaketa da inkontzientea sortzen duena.

Mekanika kuantikoan eta psikoanalisian ez dago behatzaile neutralik eta berezirik.

Bizi garen errealitatearekin osotasun batean interakzionatzen dugu. Gogamen sare orokor batean esku-hartzen dugu gizakiok eta gogamen sare horren partaide gara.

Pertsonen arteko interakzioen historia norbera bizi den komunitatean gertatzen da; pertsona bakoitzaren gogamena pertsona guztiak elkarrekin korapilatzen dituen sare komun batean txertatzen da. Gogamena errealitate partekatua da; norberaren

gogamena besteen gogamenari lotua dago. Psikoanalista eta pazientea lankide dira gogamen prozesuak eta interpretazioak sortzen.

Jarrera errealista dogmatikoa dutenentzat, berez den modura ezagutu behar dute errealitatea ikertzaileek. Freudek ere berez diren gauzekin (ikuspegi kantiarra) alderatzen zuen inkontzientea. Baina, psikologo eta fisikari kuantikoentzat ez dago substantzia ezkuturik eta berezkoa den gauzarik. Eredu kuantikoaren arabera funtzionatzen duten psikologoentzat, Kanten berezko errealitatea ezagutu beharrik ez dago. Ikertzaileek ez dute ezagutzen berezko errealitaterik edo mundu numenikorik; haientzat ez dago teoriatik independentea den errealitaterik.

Neurtzearen ekintzak eraiki egiten du neurtzen den errealitatea. Behaketak aldatu eta ekoiztu egiten du neurtu behar duena. Neurketen emaitzak guk geuk sortzen ditugu. Neurtzen ari garen sistema bereizgarri partikular bat baduela suposatzen dugu, baina neurketak aldatu egiten du neurtzen duen bereizgarria. Copenhague-ko interpretazioak ukatu egiten du sistemak bereizgarri partikular bat baduenik, neurketaren aurretik. Neurketa egin arte ez dago horrelako bereizgarririk.

Freud-en kuantikoaren

prozesu

primarioen

bereizgarriak

funtzionamendua

aztertuta.

Mundu

uler

kuantiko

liteke

mundu

mikroskopikoa

interakziozko sistema bat da eta elkarrekin harremanean daude mundu horretako osagaiak. Mundu horretan ez dago dikotomia garbirik barnearen eta kanpoaren, subjektuaren eta objektuaren artean. Gure kosmosa osotasun sistemiko bat da eta unibertso horretako atomo bakoitza beste atomo guztiekin erlazionatua dago.

Gauza batek toki batean egon behar duela ezin daiteke absolutuki baieztatu: mundu mikroskopikoa ez da lokala. Era berean, pertsona bakoitzaren kontzientzia indibiduala korapilaturik dago bizi den komunitateko pertsonen historia pertsonal eta sozialarekin. Komunitateko kideen kontzientziak korapilaturik daude eta haiek aztertzen duten errealitatea ere ez da lokala. Elkarrekin korapilaturik dauden bi partikuletako batek bestearengan eragina izan dezake, elkarrengandik oso urruti egonda ere.

Gogamena eta fisika kuantikoa (Gargiulo, 2010) Mekanika kuantikoko kontzeptu batzuk erabili ditu Gargiulok esperientzia kliniko psikoanalitikoa kontzeptualizatu eta haren eredu alternatibo bat lantzeko.

Gogamena gorputzari eta garunari lotua dago, baina komunitateari ere bai. Aurkitu nahi dugun errealitatea ez da testuingurutik at existitzen. Bohr eta Heisenbergentzat ez dago errealitate objektibo sakonik; horretan Kant-en berezko gauzarekin kontraesanean zeuden. Bohr-en arabera, elektroiak aldi berean bi zirrikituak pasatzen dituen jakiteak zentzurik ez dauka; era berean zentzurik ez du neurketa ekintzak uhina partikula bihurtzen duen jakiteak. Ekuazioek neurketen emaitzak bakarrik ematen dituzte. Bohr-entzat, mundu kuantikorik ez dago, fisika kuantikoaren deskribapena bakarrik daukagu. Fisikaren egitekoa ez da natura nolakoa den argitzea; naturari buruz dakiguna edo esan daitekeenaz bakarrik arduratzen da fisika.

Kanten mundu numenikoa edo berezko mundua ez dugu ezagutzen; gure zentzuek eta adimenak hautematen duten mundu fenomenologikoa da ezagutzen dugun bakarra. Behatu edo neurtzen duguna bakarrik daukagu, eta neurtzen duguna informazioa da. Mekanika kuantikoa informazioaren teoria da, objektu baten izaera edo portaera deskribatzen duen teoria baino areago. Informazioaren agerpen probabilista azpimarratzen du mekanika kuantikoak. Informazioaren teoria horrek mundu mikroskopikorako balio du batez ere; hori baita mekanika kuantikoak aztertzen duena. Baina errealitatea mundu mikroskopikoak eta mikroskopikoak osatzen dute eta batari buruz esandakoak balio du bestea ulertzeko ere.

Partikula baten kokagunea edo abiadura neurtzen direnean, haren uhin funtzioa murriztu egiten da; neurketak eguneratu eta erreal bihurtzen du ikertzaileak behatutako partikula. Behatu aurretik ez zen existitzen partikula, eta behaketaren ostean ere ez. Neurketaren ondorioz uhin funtzioa partikula egoera batera murrizten da (Martin, 2009). Era berean, interpretazio psikoanalitikoak hainbeste ahalbideren arteko aukera bat sortzen eta gauzatzen du. Alde horretatik, mekanika kuantikoko neurketaren eta psikoanalisiako interpretazioaren artean analogia bat ezartzen du Gargiulok.

Heisenberg-en iritziz, ezin dira zehazki bereizi norbera eta mundu objektiboa. Mundua eta norbera ezin dira bereizi natura deskribatzen ari garenean.

Interpretazio lana egiten duen psikoanalizatzaileak ere ezin ditu zehazki bereizi mundua eta norbera. Mekanika kuantikoak proposa dezake eredu teoriko bat aurkikuntza klinikoak eta maila anitzetako esku-hartzeak argitzeko.

Errealitatea bakarra da, baina haren baitan mundu makroskopikoa eta mikroskopikoa bereizten ditugu. Fisika kuantikoak mundu mikroskopikoa aztertzen du. Mundu makroskopikoko baieztapenek ez dute kontraesanik onartzen: partikula bat ezin daiteke aldi berean partikula eta uhin izan; zerbait ezin daiteke aldi berean izan eta ez izan. Aldiz, mundu mikroskopikoan kontraesanaren printzipioak ez du funtzionatzen; oraina eta iragana, hemengoa eta hangoa ez dira bereizten.

Mekanika kuantikoak deskribatzen duen errealitate fisikoa eraikuntza bat da (Edwin Schrodinger); ez du neurtzen mundu objektibo eta independente bat.

Zalantzan jartzen da zer den egia eta zer gezurra, zer oraina eta zer iragana.

Mekanika kuantikoak gertaerak azaldu behar dituenean, hautu atzeratuaren esperimentua ekartzen digu gogora: partikulak bide posible guztiak hartzen ditu, baita denboran atzeraka ere.

Mundu kuantikoa eta Inkontziente Psikoanalitikoa (Gargiulo, 2010) Iragana hautatzen John Wheeler-en hautu berantiarraren esperimentuan partikulak egingo duen bidea behatzen da, baina bidea behatzeko hautua neurgailua detektatu baino une batzuk lehentxeago egiten da. Partikula zirrikitutik iragan eta gero neurtzen da partikula bakoitzak hartzen duen bidea, partikularen iragana. Esperimentu horren bertsio makroskopikoa honako hau litzateke: milioika argi urtetara dauden galaxien fotoiak neurtzen ditugunean, partikula horien ibilbidearen iragana aldatzen dugu.

Unibertsoak historia anitz ditu, gu horietako batekin gelditzen bagara ere.

Newton-en legeek iraganaren deskribapen zehatza ahalbidetzen dute; eta lege horien arabera, munduak iragan jakina eta definitua du. Fisika kuantikoaren

arabera, iturburu batetik pantaila batera zirrikitu batzuetan zehar doan fotoiak edozein kokagune hartzen du edo edozein zirrikitu zeharkatzen du eta kokagune guztietan egon liteke. Newton-en fisikako fotoiak kokagune jakina du, baina fisika kuantikoko fotoiak edozein kokagune hartzen du. Fotoiak har ditzakeen posizio potentzialen espektroaren barnean iragana eta etorkizuna definitu gabeak dira; naturak bere portaera aldatu egiten du begiratua izatearen edo ez izatearen arabera; neurtu behar dena aldatu eta ekoitzi egiten du behaketak. Behatzaileak sortzen du neurketaren emaitza eta kokaleku jakin bat hartzera eramaten du partikula.

Naturaren portaera aldatu egiten da, gizakiak behatzen duenean. Naturak badaki partikularen ibilbidea behatzen edo neurtzen ari garen ala ez eta horren arabera portaera aldatzen du. Baina, natura iruzur dezakegu, ibilbidearen aukera egin dezan, hura behatu edo neurtu aurretik. Partikularen ibilbidea ez dugu neurtuko hura zirrikitutik igaro aurretik. Partikulak zirrikitua pasatu duela seguru jakin arte ez dugu detektagailurik jarriko. Bohr-en arabera ez dago alderik neurketa aparailua partikula zirrikitutik pasa aurretik jartzearen eta ondoren jartzearen artean. Emaitza bera lortuko da.

Beraz, neur dezakegu partikula batek zein zirrikitutatik pasatzea erabaki duen, zirrikitutik pasatu eta gero. Neurketa egin aurretik erabakia du zein bide hartuko duen edo biak hartuko dituen. Badakigu partikula bat behatzen dugunean, hark egingo duen bidea aldatu egiten dela. Horregatik, aukera atzeratuaren esperimentuan (Wheeler, 1978) partikula kuantikoek (fotoiek) hartutako bidea neurtzen da, bi bideetako bat hartuta gero edo bi bide gainjarrietako bat hartzea aukeratu eta gero.

Edonola ere, neurketa atzeratua egin ala uneko neurketa egin, emaitza berdina izango da, beti ere detektagailura heldu baino lehen neurtzen bada fotoiaren bidea. Kasu horretan, gainjartze eta interferentziak desagertu egiten dira (Wheeler). Gure behaketaz edo behaketa asmoaz konturatuko balitz bezala funtzionatzen du naturak. Konturatze hutsak eragiten du posizio gainjarrien murriztea. Izaki kontzienteek mundu kuantiko posible guztietatik beren historiari dagokiona aukeratzen dute. Objektu kuantikoa behatu eta ingurunearekin

harremanean jartzen dugunean, haren dekoherentzia gertatzen da, hots, gainjartzea desagertu egiten da harengan eta izaera kuantikoari ihes egiten dio.

Detektagailura heldu baino lehen fotoiaren bidea neurtuz gero, interferentzia guztiak galtzen dira. Beraz, fotoiak jarraitzen duen bidea ez ezik, neurtzearen planifikazioa ere ezagutzen du naturak.

Wheeler-en arabera, horrek denboran atzeraka doan kausalitatea suposatzen du: une batean gertatzen den gauza batek aurrez gertatutako gertaera batean eragina du. Fotoiaren iraganeko historian baino areago, hari buruz esatea legezkoa den horretan eragiten du. Iraganeko historian baino areago behatzen dugun gertaerari buruzko ikuspegi osoa aldatu behar dugu.

Iragana hautatzeari buruzko esperimentua Wheeler-ek proposatu zuen zirrikitu bikoitzeko esperimentuaren antzeko bat egitea, laser fotoiak erabiliz. Fotoien laser sorta bat jaurtikitzen da 45 graduko makurdura duen ispilu batera. Ispiluaren zati bat gardena da eta bestea islatzailea.

Argi izpi sorta intentsitate bereko bi sortetan banatzen da, ispilu erdi zilarreztatutik pasatzean: fotoien erdiak angelu zuzena eratuz islatzen dira ispiluan eta beste erdiak lerro zuzenean pasatzen dira ispiluan zehar. Bi sortetako bakoitza bi pantaila islatzailek desbideratzen dute eta elkarrekin puntu berean gurutzatzen dira. Elkarrekin gurutzatu ostean, bi argi sortetako bat detektagailu batek (DA) erregistratzen du eta beste argi sorta beste detektagailu batek (DB). Fotoien erdia Atik eta beste erdia Btik pasatzen da.

Bigarren ispilu erdi-zilarreztatua jartzen badugu argi-sortak gurutzatzen diren gunean, bi sorten artean interferentzia sortzen da eta marra argiak eta ilunak agertzen dira. Ezin dugu esan orain fotoiek A bidea edo B bidea hartu zuten. Bi detektagailuak jartzen ditugu, A eta B ibilbideetan, marra txuri eta iluneko interferentzia pautak dituzten guneetan. Neurgailutik banaka-banaka pasatzean, DAk fotoi bat iristen ikusiko du kasuen ehunetik ehunetan; DBk ez du batere erregistratuko. Fotoien detekzioko estatistikak erabat ezberdinak dira bigarren ispilua hor egotearen edo ez egotearen arabera: DA = %100; DB = 0 ala DA = DB =

%50. Ispilua bere lekuan ez badago, jakingo dugu fotoi bakoitzak zer bide hartu duen, probabilitate berberaz agertuko baitira DAn edo DBn. Bigarren ispilua bere lekuan badago, ezin diogu ibilbide bakarra esleitu: DAk jasoko ditu ehunetik ehuneko probabilitatez fotoiak; horrek esan nahi du, fotoiak bi bideak batera hartu zituela eta bere buruarekin interferitu zuela. Fotoiaren ibilbideari buruzko aukera bat egiten dugu ispilu erdi zilarreztatua jartzearen edo ez jartzearen arabera; jartzen badugu, bi bideetako bat hartuko du sortak; jartzen ez badugu, uhinen interferentzia eredua agertuko zaigu. Azken unean egiten dugu hautua, fotoia irten denean, lehen ispilu erdi zilarreztatua pasatu duenean eta ispilu osoetan islatu denean, baina gurutzaketa gunera oraindik iritsi ez denean. Fotoiaren iragana hautatzen dugu, hura pasatu eta gero (Martin, 2009; Ball, 2018).

Esperimentua erabaki berantiarrekoa izateko, M2 ispilua jarri behar dugu, fotoia M1etik pasatu dela ziurtasunez jakin eta gero, bide bat ala beste esklusiboki aukeratu eta gero, baina ez bi bideak, M2 ez baitzegoen kokatuta une horretan.

Bohr-en arabera, interferentziari dagozkion detekzio estatistikak behatzen jarraituko genuke, M1ekin topo egitean fotoiak interferentziarik izan ezta ere.

Ispilu hori jartzearen edo ez jartzearen aukera azken unerako utz dezakegu: argiak iturburua utzi ondoren, baina fotoiak gurutzaketa gunera heldu baino lehen; hau da, lehen ispilu zilarreztatutik pasatu ondoren eta ispilu osoek islatuta gero.

Prozedura horren bidez, azken uneko erabakiaren bidez, fotoiaren iragana alda dezakegu. Wheeler-ek dionez, izaten hasiko da iragana, oraina erregistratzen dugunean. Behatzaileak bigarren ispilu zilarreztatua jartzeko erabakia hartzean, fotoiaren egoera determinatzen ari da (Martin, 2009).

Errealitatea behatzen duen pertsona eta pertsona horrek behatzen duen objektua elkarrekin lotuta daude. Pertsonak kanpoko errealitatera proiektatzen du bere subjektutasuna eta, ondorioz, ez dago gizakiarekin zerikusirik ez duen errealitate

objektiborik.

Fisika

kuantikoa

ez

da

fisika

errealista

bat:

subjektibotasuna eta objektibotasuna nahasten dira harengan. Behatzailea objektu behatuarekin nahasten da eta deskribatzen dituen bereizgarri fisikoak haiek ebaluatzeko erabili diren tresnen araberakoak dira.

Sinkronikotasunak lotura esanguratsuak ikusten ditu mundu objektiboko gertaeren eta pertsonaren barneko pentsamenduen edo egoera mentalen artean.

Fotoiaren hautu berantiarrean gertatzen denaren antzeko zerbait gertatzen da gizakiaren sinkronikotasunean ere: kontzientziak sinkroniazko gertaera bat erregistratzen duenean, uhin funtzioaren gertaera potentzialen multzoa murriztu egiten du. Oraindik aktualizatu gabe dauden eremu kuantikoko gertaera potentzialen artean bat-etortze esanguratsuak gerta daitezke. Egoera kuantiko eta inkontzienteetan aukera potentzial ugari ditugu eta sinkroniazko gertaera uhin funtzio kuantiko horren murrizte moduan ulertu behar da. Aukera guztien artetik hautu bat egitea bezala ikusten dugu sinkroniazko gertaera. Hautuaren ondorio da murrizketa eta, beraz, hautuak eragina du iraganeko gertaeretan (Martin, 2009).

Prozesu

kuantiko

mikroskopikoen

moduan

ulertzen

dira

prozesu

inkontzienteak. Prozesu mikroskopiko horiek behaketaren bidez biderkatu egiten dira. Ametsaren izaera kuantikoa, izaera gainjarria eta uhin funtzioa murriztu egiten ditugu biderkatze horren bidez. Ametsetako irudia ingurunearekin harremanean jartzen dugunean, ametsa biderkatu egiten dugu eta biderkatze horretan ametsaren irudietako bat bakarrik nabarmentzen da. Nabarmendu den irudi hori da lo dagoen pertsonaren kontzientziara heltzen dena. Amets latenteko hainbat iruditatik amets patente eta landura heltzen dena irudi biderkatu hura da (Martin, 2009).

Arketipoak Uhin funtzioak edo eremu kuantikoak neurketa edo behaketa prozesuaren bidez hartzen dute forma. Eremu kuantikoko partikula potentziala zena behaketa ekintzaren bidez bihurtzen du partikula erreal. Partikula erreal bihurtuko da neurketa ekintzaren bidez erregistratzen dutenean (Bohr, 1935). Pertsonaren baitako arketipoek errealitate edo objektu kuantiko moduan funtzionatzen dute eta ihes egiten diete errepresentazioei. Arketipoak forma jakinetatik haratago daude.

Forma eta existentzia konkreturik gabeko entitate formalak dira arketipoak (Martin, 2009).

Eremu kuantikoa, uhin funtzioa edo arketipoak ez dira kontzientzian sartzen. Neurtuak direnean haien forma anizkoitzen arteko bat bakarra agertuko da mundu fisikoan. Materiaren izaera ezkutua entitate matematikoen bidez agertuko da; materiaren benetako izaeraren berri formulazio matematikoaren bidez ematen da. Gure inkontzientearen zati bat agertzeko formulazio matematikora jo dezakegu.

Kontuan eduki beharko dugu sistema kuantikoan korrelazionatuak eta korapilatuak daudela partikulak eta korapilaturik dauden bi partikuletako baten bereizgarri bat neurtzen dugunean, beste partikularen bereizgarri parekidea ezagutu egiten dugula, nahiz eta bata eta bestea elkarrengandik urrun egon. Era berean, kontuan izan beharko dugu, bi pertsona edo gehiagoren inkontzienteak kuantikoki erlazionatuak baldin badaude, elkarrekin sinkronizatuak agertuko direla, eta bataren egoerak emango digula bestearen egoeraren berri (Martin, Carminati eta Galli-Carminati, 2009).

Ondorioak Young-en esperimentuan fotoien sorta bat jaurtikitzen da bi zirrikituko pantaila baten kontra eta bi sortetan banatzen du pantaila horrek; fotoi sorta horiek elkarrekin interferitzen dutenean, atzeko pantailan fotoiek utzitako puntuen marra argiak eta ilunak agertzen dira. Esperimentu hori fotoi soil batekin eginez gero, hainbat bide har ditzake fotoiak iturburutik atzeko pantailara bitartean.

Behatzaileak detektagailu bat jartzen badu fotoia zein zirrikitutatik pasa den jakiteko, fotoiek atzeko pantailan utzitako interferentzia marrak desagertu egiten dira. Esperimentu horrek agerian uzten ditu partikularen uhin bereizgarriak. Baina, partikula zein zirrikitutatik pasa den behatzen badugu, entitate kuantikoaren partikulazko izaera ageri zaigu eta desagertu egiten dira interferentzia bandak.

Hawking eta Mlodinov-en (2010) arabera, lehen pantailako zirrikitu bakarra irekitzean, handik pasatzen dira molekulak. Bigarren zirrikitua irekitzean, atzeko pantailako puntu batzuetara molekula gehiago heltzen dira, baina beste puntu batzuetara, lehen baino molekula gutxiago heltzen dira. Zirrikitu bakarra irekitzean molekula gehiago heltzen dira atzeko pantailako puntu batzuetara, zirrikitu biak irekita baino. Bigarren pantailan agertzen den patroia uhinen interferentzia ereduari dagokiona da. Batzuetan interferentzia eraikitzailea gertatzen da, hots,

uhinek elkar indartzen dute. Besteetan interferentzia suntsitzailea gertatzen da, hots, uhinek elkar ezabatu dute.

Unibertso kuantikoak ez du funtzionatzen Newtonen legeen arabera (Herbert, 1985). Unibertso horretan ez dira bereizten subjektua eta objektua; osotasun zatitu gabea da agintzen duena; behatua eta behatzaile osotasun batean elkartzen dira. Mundu mikrospokikoa behatzen dugunean, aldatu egiten dugu haren egoera. Beraz, mundu horrek ezezaguna izaten jarraitzen du, eta fisikariak ez du hitz egingo haren ontologiaz, haren deskribapenaz baizik. Mundu kuantikoaren izaera objektiboaz baino gehiago haren deskribapen kuantikoaz hitz egiten da.

Heisenberg-en indeterminazioaren printzipioaren arabera fisikariek aukera egin behar dute: ezin dituzte aldi berean neurtu partikularen kokagunea eta momentua; ezin ditugu zehaztasunez eta aldi berean behatu objektu baten uhin eta partikula bereizgarriak. Zenbat eta hobeto ezagutu partikula baten kokagunea, orduan eta zehaztasun gutxiagoz ezagutuko du haren momentua (masa eta abiaduraren biderkadura). Sistema baten energia zehaztasunez behatu nahi denean, haren neurketaren denbora ez da zehaztasunez ezagutzen. Behatzaileak bietako bati begiratu beharko dio. Bat zehaztasunez neurtzen badu, bestea iluntasunean geratuko zaio.

Behaketaren edo neurketaren aurretik partikularen magnitude dinamikoei egoera anizkoitz bat egozten zaie: partikula kuantikoek aldi berean kokagune asko hartzen dituzte. Elektroi bat orbitaren gune guztietan egon daiteke aldi berean.

Abiadura desberdinak izan ditzake aldi berean. Partikula kuantikoak uhinak eta partikulak izan daitezke aldi berean. Gainjartzea objektu guztietara hedatzen da eta Hilbert-en espazioa nagusitzen da; egitura matematikoa duen espazio horretan elkar baztertzen duten hainbat alternatiba elkarrekin bizi dira. Behatu gabeko partikulak egoera kuantiko gainjarrietan aurkitzen dira, baina egoera horietan dauden objektuek ez dute existentzia errealik. Existentzia errealera etortzeko, aldagai dinamikoak neurtu egin behar dira eta neurtze horretan balio anizkoitzak murriztu egiten dira.

Egoera kuantikoan aukera asko ematen dira, baina neurtzean aukera horietako bat eguneratzen da. Neurketaren aurretik determinatu gabeko egoeran zegoen objektu kuantikoa, baina neurketari eta behaketari esker, egoera

determinatu bat hartzen du. Baina, neurketaren emaitzak zoriaren arabera gertatzen dira: objektu kuantikoaren azken egoera murriztua haren hasierako egoera gainjarri anizkoitzaren zati bat da, neurketa tresnen aplikaziotik zoriz eratorria.

Fisika klasikoak neurketa eragiketa pasibotzat hartzen zuen, baina fisika kuantikoan neurtzeak aldaketa eragiten du. Partikula behatzen dugunean, kokagune jakin bat ematen diogu. Geuk sortzen dugu neurketaren emaitza.

Partikula kuantikoak egiten duen bidea behatzen dugunean, haren aukera posibleen lainoa murriztu egiten da eta ongi definituriko egoera sinple bat agertzen da.

Partikularen kokagunearen magnitude dinamikoa neurtzean, haren uhin funtzioa murriztu egiten da. Von Neumann-en arabera (1932), neurketa ekintzak partikularen egoera aldatu eta murriztu egiten du. Neurketa ekintzaren ondorioz, partikularen magnitudeak balio bat hartzen du.

Fisika kuantikoaren arabera, neurketaren emaitza ez da partikularen beraren bereizgarri bat; ez da behaketa pasiboz jaso litekeen bereizgarri bat.

Partikularen eta neurketa edo behaketa tresnaren arteko elkarreraginetik sortutako bereizgarri berri bat da. Neurketaren emaitzak partikulen eta neurketa tresnaren arteko elkarreraginetik sortutako emaitza globalak dira. Partikula bat neurtu behar denean, truke bat gertatzen da behaketa tresnaren eta partikularen artean; elkartruke hori zehazki kontrolatzea ezinezkoa da. Partikularen kontrolerako egiten den esku-hartzea eta haren neurketarako egiten dena gainjarri egiten dira eta horrek ezinezko bihurtzen du neurketa objektiboa.

Mekanika kuantikoa partikula multzo oso eta gainjarri bati buruzko teoria da. Neurketa ekintzak partikula behatuaren egoera modu esanguratsuan aldatzen du; partikulak ezin dira neurtu egoera naturalean; behatze hutsak partikularen egoera automatikoki aldatzen du. Behatu gabeko partikula batek egoera anizkoitz gainjarrian jarraitzen du, baina behaketa egiten denean, egoera anizkoitz horretatik egoera bakarrera murrizten da partikula. Ezin da neurtu behaketak aldatu gabeko partikularik. Beraz, behaketak ez digu egoera naturalen berri ematen, baizik neurketa tresnen eta partikulen arteko interakzioaren berri.

Teoria kuantikoan giza kontzientziak eginkizun garrantzitsua betetzen du.

Kontzientzia eta mekanika kuantikoa estuki erlazionaturik ageri dira; esan liteke mekanika kuantikoa kontzientzian bilduta dagoela eta objektuen deskribapen kuantikoa kontzientziako bizipenekin lotua dagoela (Wigner). Hautemateko eta nabaritzeko gai den eta egoeraz kontziente den pertsonak egoera kuantiko posibleen multzotik gertaera erreal eta konkretu bat aukeratzen du. Horrela, kontzientziari esker, unibertsoaren eboluzioaren partaide bihurtzen da gizaki behatzailea.

Fisika klasikoak ez du aztertzen ekintza quantuma eta hark sinbolizatzen duen osotasunaren osagaia (Bohr). Fisika klasikoak ez die jaramonik egiten behatzailearen efektuei. Newton-engandik 1925 ingurura arte luzatu zen fisika klasikoaren arabera, errealitatean gertatzen zenaren ikuspen pasiboa ematen zuen kontzientziak. Gizakia errealitatea aldatzeko ahalmenik gabeko izakia zen. Haren pentsamenduek eta sentimenduek ez zuten gaitasunik aldaketak eragiteko.

Mekanika kuantikoa giza esperientzia kontzienteak aztertzen eta gizakiaren pentsamenduak aztertzen hasi zen berriro ere, ehunka urtez haiek bazterturik edukita gero. Horrela, 1900ean Max Planck-ek ekintza quantumaren neurketari heldu zion. Behatzaileak eragindako aldaketak aztertzen ditu quantum psikologiak.

Errealitatea ez du ulertzen materia zatiz egindako zerbaiten moduan; partikula elementalen errealitate objektiboari ez dio garrantzirik ematen. Formulazio matematikoek partikulen errealitate ontologikoa baino gehiago errealitate horren ezagutza aztertzen dute.

Mekanika kuantikoak garuna funtzionamenduan aztertzen du. Objektu kuantikoak aldi berean toki ezberdinetan egon daitezkeen moduan, giza adimenak izan ditzake aldi berean elkarren kontra dauden ideiak. Garuneko molekulek egiturek egoera gainjarriak izan ditzakete,

bi

zirrikituen

esperientziako

partikulekin gertatzen den moduan.

Mekanika kuantikoko neurketa eta psikoanalisiako interpretazioa aldera ditzakegu. Fisikako partikula elementalen atomoak ez dira errealak; behatuak direnean bakarrik existitzen dira partikula moduan (Heisenberg, 1958). Behatuak izan arte errealitate potentzialen mundua eratzen dute, gauzen edo egitateen

mundua baino areago. Era berean, inkontziente erreprimitua ez da existitzen interpretazioaren

eraikuntza

lanik

gabe

(Gargiulo,

2010).

Dinamikoki

erreprimitutako inkontzientea sortze edo eraikuntza ekintza batetik eratorria da; ez da berezko errealitate iraunkor bat. Interpretazioari esker lortzen du existentzia erreala.

Ikertzaileak neurketa bat egiten duenean, uhin funtzioa murriztu egiten da eta hartaz kontziente bihurtzen da; behaketa eta neurketaren bidez, potentziala zena erreal bihurtzen denean, ikertzailearen ezagutzan aldaketa gertatzen da.

Interpretazio klinikoak analizatzailearen eta pazientearen kontzientzian aldaketa eragiten du eta inkontziente erreprimitua sortzen da. Uhin funtzioa murriztean, aukera posibleetako baten esanahia nagusitzen da. Analizatzailearen eta pazientearen interpretazioek inkontziente erreprimitua interpretatzen dute, identifikatzen dute eta izaera ematen diote. Guk behatzen dugun inkontzientea ez da berezko izaera naturala duena, baizik egiten dugun galdera eta hipotesiei dagokiena.

Espazio eta denborako puntu bakoitzak mundu osoa islatzen du. Mundu kuantikoan ezinezkoa da subjektua eta objektua erabat bereiztea eta ezin dira zehazki bereizi barne mundua eta kanpoko mundua. Natura, Besteak eta Nia ezin dira elkarrengandik zehazki bereizi eta haiek deskribatzerakoan kontuan hartu behar dira norberak haiei egiten dituen galderak (Heisenberg, 1958). Nortasun autonomo bakar eta bakarturik ez dago. Gogamena ez da jabetza pertsonaleko zerbait, ez da esperientzia subjektibo soila. Gogamenak komunitate baten barnean txertatzen gaitu, zubiz elkarturik dauden gogamenen sarean integratzen gaitu. Gu komunitatearekin korapilaturik gaude eta gogamenak korapilatze hori baieztatzen du.

Ezagutza kontzientea eta inkontzientea elkarrekin erlazionatzen dira, adimenaren bidez. Ezagutza kontzienteak inkontzientea ukitzen du, baina inkontziente psikologikoa pertsonaz gaindikoa da. Inkontziente Pertsonalak pertsonaren esperientzia ahaztuak eta erreprimituak biltzen dituen moduan, Inkontziente Kolektiboak gizaki guztiei komunak zaizkien osagai unibertsalak biltzen ditu. Arketipoen egiturek modu jakin batera antolatzen dute energia eta errepresentazio arketipikoek modulatzen dute giza portaera. Inkontziente

kolektiboak memoria biologiko kolektibo bat gordetzen du eta elkarrekin erlazionatuak daude gure inkontzientea eta besteenak. Inkontzientean aurkitzen dira elkarren kontrako jarrera potentzialak eta arketipoak. Ni kontzientea da jarrera potentzial horien artean aukera egiten duena; aukera ezberdinen aurrean erabaki garbia hartzen du: aurkako jarreren artean bereizketa egiten du. Aurkako jarreren artean bereizketa egin eta aukera egitea da kontzientziaren lana.

Erreferentzia bibliografikoak Ball, Ph. (2018). Beyond Weird. Why Everything You Thought You Knew About Quantum Physics is Different. Chicago: Bodley Head, University of Chicago Press.

Bell, J. S. (1987). Speakable and unspeakable in quantum mechanics. Cambridge: Cambridge University Press.

Bierman, J. B. (2003). Does consciousness collapse the wave-packet? Mind & Matter, 1(1): 45-77 Bohr, N. (1935). Can Quantum-Mechanical description of physical realiy be considered complete? Psysical Review, 48, 696-702. de Broglie, L. (1924). A tentative theory of light quanta. The London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science, 47, 278, 446-458, DOI: 10.1080/14786442408634378 Edelman, G. M. (2006). Second Nature: Brain Science and Human Knowledge. New Haven/ London: Yale University Press.

Everett, H., III (1957a).On the foundations of quantum mechanics. Ph.D. thesis, Princeton University, Department of Physics.

Everett, H., III (1957b). Relative state formulation of quantum mechanics. Reviews of Modern Physics, 29, 454–462.

Gargiulo, G. J. (2010). Mind, meaning, and quantum physics: Models for understanding the dynamic unconscious. The Psychoanalytic Review, 97(1), 91-106.

Gijsbers, V. (2003, April 4). Philosophy of Quantum Mechanics for everyone.

Retrieved from Lilith: http://lilith.gotdns.org/~victor/writings/0029qm.pdf Hall, J., Kim, C., McElroy, and Shimoni, A. (1977). Wave-packet reduction as a medium of communication. Foundations of Physics, 7, 759-767.

Hawking, St. and Mlodinow, L. (2010). The Grand Design. New York: Bantam Books.

Heisenberg, W. (1926). Schwankungserscheinungen Zeitschrift für Physik, 40, 501–506.

und Quantenmechanik.

Heisenberg, W. (1958). The Physicist´s Conception of Nature. London: Hutchinson Scientific and Technical. Penguin Books.

London, F. and Bauer, E. (1939). La Théorie de l’Observation en Mécanique Quantique.

Paris: Hermann.

Martin, F. (2009). Mécanique quantique et Psychisme. Conférence au Département de Psychiatrie des Hôpitaux Universitaires de Genève. https://www.doublecause.net/pdf/ConferenceHUG.pdf

Martin, F., Carminati, F. and Galli-Carminati, G. (2009). Synchronicity, Quantum Information and the Psyche. The Journal of Cosmology, 3, 580-589.

Paquette, V., Levesque, J., Mensour, B., et al. (2003). Change the mind and you change the brain: effects of cognitive behavior therapy on the neural correlates of spider phobia. Neuroimage, 18, 401– 409.

Penrose, R. (1994). Shadows of the Mind; An Approach to the Missing Science of Consciousness. Oxford: Oxford University Press.

Pinker, St. (1997). How the mind works. New York: W. W. Norton & Company.

Schwartz, J. M., & Begley, S. (2002). The mind and the brain: Neuroplasticity and the power of mental force. New York: Regan Books/Harper Collins Publishers.

Spence, S. A., and Frith C. D. (1999. Towards a functional anatomy of volition. Journal of Consciousness Studies, 6, 11–28.

Stapp, H. P. (2007). Mindful Universe: Quantum Mechanics and the Participating Observer.

New York: Springer-Verlag.

Tegmark. M. (1999). The Importance of Quantum Decoherence in Brain Processes.

Physical Review E 61, 4194–4206. von Neumann J. (1932). Mathematische Grundlagen der Quantenmechanik. Berlin: Springer [English translation: Mathematical Foundations of Quantum Mechanics.

Princeton: Princeton University Press, 1955] Wheeler, J. A. (1978). The "Past" and the "Delayed-Choice" Double-Slit Experiment.

In A. R. Marlow (arg.), Mathematical Foundations of Quantum Theory. New York: Academic Press, 9-48.

Wigner, E.P. (1961). Remarks on the mind-body question. In I.J. Good (arg.). The Scientist Speculates: An Anthology of Partly-Baked Ideas. London: Heinemann, 284-302.