MvH | Afstudeerproject | Herinrichting Suikerfabriek Groningen

Plug & Play Groningen

PLUG & PLAY GRONINGEN Voormalig Suikerunie terrein te Groningen Af s t ud eerra ppo r t | Tuinar ch ite ctuur Mike van Haaster | Velp, Juni 2015

Colofon Instelling: Hogeschool Van Hall Larenstein Larensteinselaan 26a 6882 CT Velp Student: Mike van Haaster Beukenlaan 24 2191 BM De Zilk Mobiel: 06-37382475 mikevanhaaster@hotmail.com Studentnummer: 920615001 Begeleiding Van Hall Larenstein: Ard Middeldorp Theo Reesink Natascha van den Ban Adrian Noortman Ivar Branderhorst Renzo Veenstra Cees Zoon Lilian van Oosterhoudt Rob Aben Ben ter Mull Opleiding: Van Hall Larenstein, Tuin en Landschapsinrichting, 4e jaar major Tuinarchitectuur, Afstudeerproject, Uitwerkingsfase

Velp, Juni 2015

Plug & Play Groningen

PLUG & PLAY GRONINGEN 3

Voorwoord Voor u ligt het afstudeerrapport; ‘Plug & Play Groningen’. Het rapport is opgesteld naar aanleiding van de bestaande ontwerpopgave voor het Suikerunie terrein te Groningen. De opgave bestaat uit het ontwerpen van een tijdelijke invulling van 15 jaar voor het voormalige fabrieksterrein.

Voor het terrein is reeds een strategie ontwikkeld door Ploeg id3, binnen het ontwerpproces is hier deels op ingespeeld.

In het rapport zult u worden meegenomen in een zoektocht naar een geschikte invulling van het terrein, waarin kansen zo optimaal mogelijk worden benut om het terrein van grotere betekenis te laten zijn voor de stad Groningen.

Ik wil mijn medestudenten Feiko Heurkens, Zep Kleter, Tom Bosma, Maikel Plug en Mark Hoogendoorn bedanken voor de prettige samenwerking tijdens de masterplan- en onderzoeksfase.

Daarnaast wil ik alle leraren die mij tijdens dit project hebben begeleidt, bedanken voor hun kennis en inzet.

Mijn dank gaat in het bijzonder uit naar Ard Middeldorp en Theo Reesink, die mij tijdens het gehele project intensief hebben begeleidt. Door hun kritische blik en relativerend vermogen is er een beter onderbouwd eindproduct uitgerold, waarvoor mijn dank.

Velp, 18 Juni 2015

Mike van Haaster

…………………...........................

Inhoudsopgave 1 1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding........................................................................ 6 Algemeen................................................................... 7 Aanleiding................................................................... 10 Opgave......................................................................... 10 Leeswijzer................................................................ 11

2

Analyse........................................................................ 12

3 3.1 3.2 3.3 3.4

Visie & concept................................................... 22 Visie................................................................................ 23 Materiaalvisie......................................................... 26 Beplantingsvisie.................................................. 28 Concept....................................................................... 30

4 4.1 4.2

Masterplan............................................................... 32 Plankaart.................................................................... 33 Uitwerkingen........................................................... 35

5 5.1 5.2 5.3 5.4

Deelgebied................................................................ 42 Analyse....................................................................... 43 Concept....................................................................... 45 Plankaart................................................................... 46 Uitwerkingen.......................................................... 48

6 6.1 6.2 6.3 6.4

Detail standaardprofiel................................. 52 Analyse....................................................................... 53 Concept....................................................................... 54 Principeprofiel........................................................ 55 Uitwerkingen.......................................................... 56

7 7.1 7.2 7.3 7.4

Detail centraal plein........................................ 58 Analyse....................................................................... 59 Concept....................................................................... 60 Plankaart................................................................... 62 Uitwerkingen.......................................................... 62

8 8.1 8.2 8.3

Technische uitwerking.................................. 68 Kostenaspect......................................................... 69 Grondbalans............................................................ 70 Fasering...................................................................... 72

Bronvermelding...................................................................... 74 Literatuurlijst............................................................................. 75

5

H1 Inleiding In dit hoofdstuk zal het plangebied worden geĂŻntroduceerd. Vervolgens zal de aanleiding en de opdracht worden geformuleerd.

Het hoofdstuk sluit af met de leeswijzer waarin wordt uitgelegd hoe u dit rapport kunt lezen.

Afbeelding 1 Foto van de fraaie natuurlijke setting van de vloeivelden, met zijn karakteristieke taluds | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 2 Ligging plangebied | Bron: Blackboard

1.1 Algemeen

1

Het terrein bevindt zich aan de Westzijde van Groningen. Het is onderdeel van de stadsrand, al reikt het voormalig fabrieksterrein aan de oostzijde bijna tot aan het centrum [afbeelding 2] .

Qua omvang is het een enorm terrein [133 ha], bijna zo groot als de gehele binnenstad. Het terrein heeft jarenlang in het teken gestaan van de productie van suiker [afbeelding 3 & 4] en zal in de toekomst dus als openbaar terrein gaan fungeren. Dit is nogal een omslag, zo is bijvoorbeeld de wegenstructuur in huidige situatie enkel gericht is op de naastgelegen ringweg i.v.m. de op- en aanvoer van het suiker. In de toekomst zullen er dus ingrijpende veranderingen moeten plaatsvinden om het terrein toegankelijk te krijgen.

Door de slechte toegankelijkheid van het terrein vormt het terrein een geĂŻsoleerd eiland binnen de stad. Het terrein zou kunnen worden opgedeeld in 3 delen [afbeelding 5-8].

Afbeelding 3 Historische foto van het fabrieksterrein | Bron: Blackboard

Afbeelding 4 Historische foto waarop een onderdeel van het oude productieproces wordt weergegeven | Bron: Blackboard

7

Afbeelding 5 Luchtfoto plangebied | Bron: NoniMap

Afbeelding 6 ‘Het fabrieksterrein’ | Bron: Eigen materiaal

1.

‘Het fabrieksterrein’: Dit is de plek waar de fabriek zich ooit bevond, tegenwoordig bestaat het terrein uit een verhard oppervlak waarop nog enkele restanten van de voormalige fabriek aanwezig zijn. Binnen het verharde vlak hebben enkele pionierssoorten inmiddels hun weg weten te vinden, wat tot een fascinerend contrast heeft geleidt.

1

Aan de overzijde van de hoendiep bevindt zich nog een gedeelte van het terrein, dit is verbonden via een tijdelijke brug, die het terrein toegankelijk maakt.

2.

‘De vloeivelden’: Het terrein bestaat uit grote oppervlaktes water omsloten door karakteristieke dijken. Waar het vroeger gebruikt werd om de klei van de gewassen bieten te laten bezinken, wordt het nu gebruikt door vele vogelsoorten. Door het vervallen van de oude functie hebben planten de ruimte gekregen om te groeien en vormt het een prachtig uitloopgebied voor de bewoners van Groningen. Het terrein is de huidige situatie echter afgesloten voor publiek.

Afbeelding 7 ‘De vloeivelden’ | Bron: Eigen materiaal

3.

‘Het akkerland’: Het terrein wordt gekenmerkt door zijn open grasvlaktes. Ook is er nog een gedeelte van de oude vloeivelden op dit terrein aanwezig. Het treinspoor scheidt het deel af van de 2 overige deelgebieden.

Afbeelding 8 ‘Het akkerland’ | Bron: Eigen materiaal

9

1

1.2 Aanleiding Toen de Suikerunie in augustus 2011 besloot zijn deuren te sluiten, kwam dit als een grote verrassing voor de gemeente Groningen. De gemeente was geïnteresseerd om het areaal aan te kopen, maar het was tegelijkertijd bezig met de aanbouw van een nieuwe wijk; Meerstad.

De gemeente heeft het Suikerunie terrein uiteindelijk aangekocht voor 30 miljoen, met de kanttekening dat het er de komende 15 jaar niet zal bouwen.

Het terrein zal echter wel worden ingezet om tijdelijke initiatieven te herbergen.

Het terrein kost de gemeente 1.6 miljoen euro per jaar, de tijdelijke initiatieven zullen geld moeten genereren om deze kosten zoveel mogelijk te drukken.

Het is natuurlijk doodzonde dat het terrein de stad geld kost, terwijl het juist door zijn omvang en locatie een enorme betekenis kan hebben voor de stad.

1.3 Opgave Vanuit de gemeente is een prijsvraag uitgeschreven voor een tijdelijke invulling van 15 jaar voor het terrein.

Zoals eerder vermeldt is deze prijsvraag gewonnen door Ploeg id3. Doormiddel van verschillende bottomup initiatieven zal het terrein een bijdrage leveren aan de stad in de zin van geld en betekenis. Er wordt gestreefd naar een kostendekkende situatie. Doordat mijn eigen ideeën aansluiten op de ideeën van ploeg id3, zal hun plan als uitgangspunt worden gebruikt voor mijn eigen ontwerp.

Vanuit de opleiding is een ontwerp voor het terrein gevraagd, binnen deze opgave zullen wij als studenten moeten inspelen op het tijdelijke karakter van de opgave. Je zal echter ook kritisch moeten kijken wat erna de aangegeven 15 jaar zal gebeuren met het terrein. De gemeente geeft aan dat het nog geen plannen heeft voor na deze periode. Het ligt echter voor de hand dat het zal worden bestemd voor woningbouw. Door kritisch te kijken naar de behoeftes van de stad, kan in het belang van de stad worden gekozen voor een afwijkend programma.

Vanuit de opleiding is duurzaamheid als jaarthema vastgesteld. Binnen het ontwerp zal dus ruimte moeten worden gemaakt voor duurzaamheid.

Doel: Het doel is om een passend ontwerp te maken dat aansluit op de wensen van de gemeente en de stad Groningen. Het terrein zal moeten bijdrage aan de wens van de gemeente om een toonaangevende, duurzame en compacte stad te zijn. Het terrein moet een stimulans voor de economie zijn, bijdrage aan een beter groen-blauw netwerk en een bekend en geliefd terrein worden voor vele.

1.4 Leeswijzer Het rapport is opgebouwd uit 8 hoofdstukken. In hoofdstuk 1 worden het plangebied en de opgave geïntroduceerd. Hierin kunt u onder andere lezen wat het doel en de aanleiding van de opgave is.

In hoofdstuk 2 wordt de start van het ontwerpproces ingeleid met de analyse. In het hoofdstuk zijn de belangrijkste conclusies van de analyse weergegeven.

Deze conclusies hebben een belangrijke invloed gehad op de gemaakte keuzes rondom de keuze voor een programma en vormgeving.

In hoofdstuk 3 is de visie geformuleerd hierin wordt duidelijk welke weg er zal moeten worden ingeslagen om de eerder geconstateerde problemen te kunnen oplossen. Deze visie is vervolgens geïllustreerd middels een concept.

In hoofdstuk 4 wordt het masterplan toegelicht. Het plan wordt aan de hand van tekst, referenties en principes toegelicht.

1

In hoofdstuk 5 zal worden ingezoomd op een deelgebied van het masterplan. Voor het deelgebied zal het ontwerpproces opnieuw worden doorlopen. Hierdoor bevat het deelgebied opnieuw een analyse en concept. Dankzij de schaalstap bevatten de producten gedetailleerdere informatie als de producten van het masterplan.

In hoofdstuk 6 zal het basisprofiel van het deelgebied worden toegelicht. Het basisprofiel fungeert als structuurdrager van het deelgebied.

In hoofdstuk 7 zal vervolgens worden ingezoomd op het centrale plein. Het plein vormt een belangrijk onderdeel van het terrein doordat het als hotspot fungeert binnen het ontwerp.

Tot slot wordt er in hoofdstuk 8 nog ingegaan op de technische aspecten van het ontwerp. Hierin wordt duidelijk op welke wijze het ontwerp kan worden gerealiseerd en welke strategieën en kosten hieraan zijn verbonden.

11

H2 Analyse In dit hoofdstuk wordt u meegenomen in mijn zoektocht naar een geschikt programma. Dit is een belangrijk onderdeel van de opgave, omdat de gemeente niet weet wat voor programma het terrein zou moeten krijgen.

Omkaderd door verstedelijking: Het terrein is door de jaren steeds verder omkaderd geraakt door bebouwing. Dit kwam door de uitbreidingen van de stad Groningen aan de oostzijde van het terrein en door uitbreidingen van het dorp Hoogkerk aan de westzijde. Hierdoor is een groene wig ontstaan, waarvan het plangebied het einde vormt [afbeelding 10]. Samen met het ondergelegen stadspark vormt het de enige grote groene oppervlaktes binnen de stad.

Het plangebied draagt eraan bij dat de flora en fauna dieper de stad in kunnen komen. Het plangebied heeft echter geen verbindende functies omtrent groengebieden. De EHS passeert namelijk de stad aan westelijke zijde, hier sluit de groene wig enkel op aan.

2

Afbeelding 9 Bunker uit de 2e wereldoorlog, gesitueerd aan de rand van de vloeivelden | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 10 Plangebied omkaderd door verstedelijking | Bron: Eigen materiaal

13

2

Groenstructuur & recreatieve routes: Het plangebied is aangegeven als wijkpark. Maar heeft in mijn ogen de potentie om als stadspark te fungeren, vanwege zijn omvang en reeds aanwezige natuurschoon. Het fungeert in de huidige situatie niet als stadspark doordat het is afgesloten voor publiek.

verbinding over het Hoendiep moeten worden gerealiseerd. Door de verbinding zal ook het fietsknooppunten-netwerk [afbeelding 11] kunnen worden verbeterd. Dit netwerk is enigszins ondervertegenwoordigd in het westen van Groningen.

Rondom het terrein bevinden zich verschillende groengebieden, door deze te verbinden kan een groene recreatieve wandelroute ontstaan. Dit zou uniek zijn binnen de stad, omdat de stad hierin niet voorzien is.

Om deze route te realiseren zal er wel een

Afbeelding 11 Groenstructuur & recreatieve routes | Bron: Eigen materiaal

Verblijfsruimte [aan het water]: De stad kent enkele pleinen en parken. De pleinen bevinden zich voornamelijk in het centrum van de stad, terwijl de parken zich veelal in de wijken eromheen begeven.

Qua groene verblijfsruimte is het plangebied niet uniek binnen de stad. Door zijn unieke flora, fauna en geschiedenis is het terrein echter wel uniek ten opzichte van de andere groene verblijfsruimtes.

Afbeelding 12 Verblijfsruimte [aan het water] | Bron: Eigen materiaal

Het verharde deel van het plangebied zou qua omvang en uitstraling een unieke grijze verblijfsruimte kunnen vormen binnen de stad. Leuke bijkomstigheid is dat het plangebied aan het water ligt en zoals u kunt zien in afbeelding 12 bevinden zich maar weinig verblijfsruimtes aan het water. Terwijl de gemeente juist de recreatie op en langs het water wil bevorderen.

2

15

2

Evenemententerreinen: De gemeente zou graag nog enkele grote festivals willen laten plaatsvinden binnen de stad. De stad is een echte studentenstad, maar bevat een redelijk eenzijdig uitgaansleven. Het uitgaansleven speelt zich voornamelijk af in de kroegen en het aanbod aan [outdoor] festivals in relatief klein.

Groningen is qua festivals vooral interessant in de vorm van de zogenaamde ‘weekenders’; een festival van meerdere dagen. Dit is voornamelijk te wijten aan het feit dat het grote publiek het te ver vindt om af te reizen voor één dag.

Het Suikerunie terrein is erg geschikt voor festivals, in eerste plaats door zijn industriële sfeer. Ten tweede door zijn ligging nabij van het centraal station en centrum. En ten derde vanwege de context die voornamelijk uit woonboulevards bestaat en dus geen overlast zal ondervinden.

14

15 16 17

18

19 Afbeelding 13 Evenemententerreinen | Bron: Eigen materiaal

2

Afbeelding 14 Recreatiegebied Kardinge biedt plaats aan verschillende evenementen | Bron: Internet Afbeelding 15 Het Ebbingekwartier biedt plaats aan kleinschalige evenementen | Bron: Internet

Afbeelding 16 De Grote Markt biedt plaats aan het festival Noorderslag | Bron: Internet Afbeelding 17 Het Noorderplantsoen biedt plaats aan het festival Noorderzon | Bron: Internet

Afbeelding 18 Het voormalig Suikerunie terrein biedt ook al reeds plaats aan verschillende evenementen | Bron: Internet Afbeelding 19 het Stadspark biedt plaats aan de huldiging van FC Groningen en het bevrijdingsfestival | Bron: Internet

17

Creatieve industrie:

2

Ambitie gemeente: De gemeente heeft de ambitie om de creatieve industrie te bevorderen. De stad staat er qua creativiteit erg goed op binnen Nederland. Zo staat het in de top 5 van creatiefste steden van Nederland.

Deze titel heeft het vooral te danken aan de aanwezigheid van het Ebbingekwartier [afbeelding 20]. Het is dus opmerkelijk dat een gemeente met zo’n ambitie, het Ebbingekwartier zo gemakkelijk weer leeg veegt ten behoeve van woningbouw.

Als de stad echt wil excelleren omtrent

Vraag naar werkruimte: Binnen Groningen is er in de creatieve sector veel vraag naar werkruimte. 40% van de bedrijven geeft aan concrete verhuisplannen te hebben. Er is vraag naar 26.00m² kantoorruimte en 4.000m² atelierruimte.

Voorkeur voor bedrijfsomgeving: Binnen de creatieve industrie is een top 3 aan voorkeuren opgesteld omtrent de bedrijfsomgeving.

Deze top 3 bestaat uit: 1.

Representativiteit omgeving 2.

Ligging ten opzichte van klanten 3. Autobereikbaarheid

creativiteit zou het een vaste locatie moeten bieden. Hierdoor kan je deze groep meer zekerheid bieden en zal je daarmee meer talent weten te binden. Steden als Amsterdam en Rotterdam zijn goede voorbeelden van steden die profiteren van meer permanente plekken voor creatieve industrie [afbeelding 21]. Deze plekken laten de buitenwereld zien dat de gemeente ruimte biedt voor creativiteit.

Deze hoeveelheden zijn gemakkelijk te stallen binnen de grenzen van het Suikerunie terrein. Er zijn tevens al enkele creatieve ondernemingen gestald op het Suikerunie terrein [afbeelding 22].

Het Suikerunie terrein scoort op alle 3 de punten erg goed, daarnaast is er [voornamelijk door gebrek aan geld] een voorkeur voor bedrijfsclusters. Met het concentreren van de creatieve industrie op het Suikerunie terrein zal het hier dus in voorzien.

2 Afbeelding 20 Binnen het Ebbinge-kwartier bevinden zich verschillende creatieve ondernemingen | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 21 de NDSM-werf vormt een broedplaats voor creatief Amsterdam | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 22 Ook op het Suikerunie terrein hebben de eerste creatieve ondernemingen zich gevestigd. | Bron: Eigen materiaal

19

2

Huidige kwaliteiten: Doordat niet alles bij de sloop is verwijderd bevat het terrein nog verwijzingen naar zijn verleden. Doordat het terrein enige tijd heeft braakgelegen, heeft de natuur de overhand weten te nemen. Dit heeft geleidt tot een uniek terrein waarbinnen grote contrasten zijn ontstaan.

Het verharde vlak heeft zijn schoonheid te danken aan de microklimaten die er zijn ontstaan; pionierssoorten die door een dikke laag verharding hun weg hebben weten te vinden en met hun kwetsbaarheid een

contrast vormen met de kille verharding.

De ooit zo functionele vloeivelden worden nu bedekt door een fraaie laag beplanting, wat het terrein een stuk interessanter maakt voor bijvoorbeeld een frisse ochtendwandeling.

Kortom bevat het terrein genoeg kwaliteiten om opnieuw te benutten [afbeelding 23-29].

Afbeelding 23 Huidige kwaliteiten | Bron: Eigen materiaal

2 Afbeelding 24 De vloeivelden | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 25 Oude relicten, zoals deze bunker uit de 2e wereldoorlog | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 26 Fascinerende verharding [gratis] | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 27 Oude delen van de fabriek | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 28 Oude kade | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 29 Pioniersbeplanting | Bron: Ben ter Mull

21

H3 Visie & concept In dit hoofdstuk wordt inzichtelijk gemaakt hoe de analyse is ingezet om een mening te vormen over het plangebied. Deze mening krijgt vervolgens een vorm door het maken van het concept.

Afbeelding 30 Fascinerende verharding [gratis] | Bron: Eigen materiaal

3.1 Visie Het terrein zal in eerste instantie openbaar moeten worden gesteld. Het terrein moet namelijk nog als het ware in de stad worden ‘geplugd’. Dit kan doormiddel van het openen van bestaande entrees en toevoegen van nieuwe entrees en paden.

Afbeelding 31 Benutten van bestaande kwaliteit staat centraal binnen het ontwerp | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 32 Grotere betekenis van het terrein door de toevoeging van programma | Bron: Eigen materiaal

3

Door de huidige kwaliteiten van het terrein te benutten kan het een uniek terrein worden [afbeelding 31]. Dat bijdraagt aan de ambitie van de stad om het een bekend en geliefd terrein te laten zijn, zonder dat het veel geld hoeft te kosten. Met oog op duurzaamheid is dit dus een vorm van hergebruik.

Door programma’s toe te voegen die optimaal aansluiten/profiteren van de huidige kwaliteiten en daarnaast aansluiten op de behoefte van de stad Groningen, kan de betekenis van het terrein worden vergroot [afbeelding 32]. Uit de analyse blijkt dat binnen de zoektocht naar een geschikt programma de volgende programma’s het meest geschikt zijn; evenementen, creatieve industrie en een uniek groen recreatiegebied.

Door het hergebruik van bestaande onderdelen en door binnen de verschillende programma’s duurzaamheid in te passen ontstaat een duurzaam stukje Groningen.

Het is de bedoeling dat de initiatieven klein beginnen, maar wanneer succesvol blijken er ruimte is om uit te groeien tot een permanent programma. De 15 jaar wordt gezien als testcase en het is dus niet ondenkbaar dat [delen van] het terrein ook na het verstrijken van deze 15 jaar zullen worden gehandhaafd.

Afbeelding 33 Plan van Groep id3 vormt het uitgangspunt van het ontwerp | Bron: Ploeg id3

Doordat mijn ideeën veel raakvlak vertonen met het plan van Groep id3, zal hun plan als uitgangspunt worden genomen van het ontwerp [afbeelding 33].

23

3

Doel: Bijdrage aan een stad met [inter]nationaal allure en daarmee dus ook inkomsten. Daarnaast bijdragen aan een toonaangevende, duurzame en compacte stad.

Het terrein moet een stimulans zijn voor de economie, bijdrage aan een beter groen-blauw netwerk en een bekend en geliefd terrein worden dat voor vele een bijzondere en unieke betekenis heeft. Dit zijn allemaal punten die de gemeente nastreeft en die nu als basis hebben gediend voor het nieuwe ontwerp.

Programma: Uit de analyse en het beleid van de gemeente is gebleken dat de stad behoefte heeft aan ruimte voor evenementen en creatieve industrie. Het voormalig fabrieksterrein leent zich hier uitstekend voor vanwege zijn ligging, omvang en materialisatie.

De 2 programma’s versterken elkaar doordat ze beide een creatief karakter bevatten en gebruik kunnen maken van elkaars kennis en diensten. Daarnaast zullen ze weinig hinder van elkaar ondervinden vanwege de verschillen in werktijden.

Door de aanwezigheid van groene, ecologische en esthetische waarde zal het achterland gebruikt worden als recreatiegebied. Het is uniek binnen de stad doordat het terrein een nieuw type van groene verblijfsruimte creĂŤert. Het kan ergens tussen park en landschap worden gedefinieerd.

Sfeer: Ondanks dat het terrein enkele verbindende routes zal moeten bevatten, zal het terrein als een eiland binnen de stad moeten aanvoelen. Een plek waar dingen kunnen die elders niet mogelijk bleken.

De afscheidende contouren van het huidige terrein dragen bij aan dit gevoel [de hoendiep, N370, bebouwing].

Door dankbaar gebruik te maken van de huidige

kwaliteiten is ook meteen de sfeer bepaald; industrieel.

Het landschap vertelt iets over de geschiedenis van de plek en bevat tegelijkertijd veel esthetische waarde.

Door het hergebruik van de overblijfselen van de fabriek en verharding kunnen de kosten laag worden gehouden, maar is het toch mogelijk om een fascinerend stukje Groningen tot stand te brengen.

Het contrast tussen het grijze fabrieksterrein en het groene achterland zal met deze inrichting worden versterkt. Binnen het terrein zal het industriĂŤle karakter de verbindende factor vormen.

Tijd: De opdracht bevat een tijdelijk karakter vanuit de visie van de gemeente. Uit het belang van de stad en met de krimp en slechte economische tijden in het achterhoofd zou het landschappelijke deel [de voormalige vloeivelden] toch mogelijk langer dan 15 jaar moeten kunnen worden behouden. Dit vooral doordat dit deel in die 15 jaar een belangrijke recreatieve positie binnen de stad zal gaa innemen.

De stad heeft echter ook veel belang bij het fabrieksterrein, omdat de creatieve industrie de stad van een vernieuwend imago voorziet. Maar doordat deze industrie gekenmerkt wordt door dynamiek, zal de gemeente hier zijn eigen oordeel over moeten vellen en bepalen of de creatieve industrie kan blijven of dat toch woningbouw de voorkeur krijgt. Het ontwerp zal in ieder geval inzicht geven in de mogelijkheden, die een permanent behoudt van het gekozen programma kan bieden.

Gebruikers: Het terrein is primair gericht op de inwoners van de stad en provincie , secondair op Nederland en Duitsland. Het richt zoals het programma al verraadt op dagrecreatie [voornamelijk passief]. Daarnaast zal het ook passanten voorzien van een snellere verbinding binnen de stad.

Duurzaamheid: Het opnieuw benutten van de huidige kwaliteiten is de belangrijkste vorm van duurzaamheid binnen het plan.

Daarnaast zullen de creatieve industrie en de festivals een zelfvoorzienend karakter hebben, mede door de afwezigheid van nutsvoorzieningen. Dit wordt dus niet als probleem, maar als kans gezien.

Een ontwerp is natuurlijk duurzaam als het lang mee gaat, binnen dit plan heeft dit vooral betrekking op het kiezen voor geschikte investeringen i.v.m. het tijdelijke karakter van de opgave.

Motto: “Plug & Play Groningen” Het motto bevat een dubbelzinnige betekenis. Enerzijds refereert het naar muziek, doordat een van de programma’s evenementen/festivals is. Anderzijds geeft het weer wat er staat te gebeuren. Het letterlijk inpluggen van het terrein binnen de stad [Plug]. En refereert het naar de keuze die bedrijven hebben om zich op het terrein te vestigen en geld te gaan verdienen [Play].

3

Door een herkenbaar logo aan het terrein te koppelen krijgt het zijn eigen gezicht en meer naamsbekendheid binnen de stad [afbeelding 34].

Verder kan het terrein bijdrage aan duurzaamheid door multifunctioneel gebruik en materialisatie van lokale en recyclebare materialen zoals afgekeurde pallets, zeecontainers en onderdelen afkomstig van andere industriële terreinen.

PLUG & PLAY GRONINGEN Afbeelding 34 Het nieuwe logo voor het voormalig Suikerunie terrein; ‘Plug & Play Groningen’ | Bron: Eigen materiaal

25

3

3.2 Materiaalvisie Het hergebruik van bestaande materialen staat centraal binnen het ontwerp om twee redenen.

Ten eerste omdat de bestaande materialen de gewenste industriële sfeer bevatten. En ten tweede omdat het hergebruik aansluit op de duurzame insteek van de opgave en daarmee kosten besparen.

Binnen de opgave zal dus vooral moeten worden gezocht naar het omvormen en geschikt maken van de huidige materialen voor zijn nieuwe functie.

Materialen: De materialen zullen zoals eerder gemeld een industriële sfeer moeten bevatten. Hierbij valt te denken aan materialen als; beton, asfalt, metaal en andere robuuste materialen. Voor de materialen geldt dat er gewerkt zal worden met grote eenheden om zo aan te sluiten op het kolossale karakter van het terrein. Het is echter wel mogelijk dat er bepaalde plekken afwijken van deze grove structuur en juist door een hogere detailleringsgraad een kleinschaliger karakter creëren.

Met de keuze voor robuuste materialen is het materiaal bij voorbaat al ‘hufterproef’ en daarmee geschikt voor evenementen.

Sfeer: De keuze voor materialen met een industriële uitstraling zorgt ervoor dat de connectie met het industriële verleden makkelijker wordt gemaakt. Dit geldt zowel voor de ingrepen op het fabrieksterrein als de ingrepen binnen de vloeivelden.

Aanleg & onderhoud: Het terrein bevat enkele problemen zoals de bereikbaarheid, begaanbaarheid en een gebrekkige afwatering. Om die redenen zullen er drastische maatregelen nodig zijn om het terrein beter

beleefbaar te krijgen.

Het krijgt immers een verblijfsfunctie. Dit brengt dus de nodige kosten met zich mee. Door vooral kosten te besparen qua nieuwe materialen en vooral via arbeid het terrein te verbeteren zal de lokale economie profiteren.

Tijd: Door het bestaande om te vormen tot een geschikte situatie ontstaat weliswaar geen gepolijste en luxe situatie. Maar dit is juist de gewenste sfeer van het terrein. Daarnaast zal dit genoeg zijn om het terrein 15 jaar te laten meegaan. De gemeente zal daarna moeten bepalen wat er met de aanwezige materialen zal gebeuren.

Binnen de vloeivelden zullen de materialen echter langer dan 15 jaar moeten meegaan. Dit komt door de permanente functie die dit deel van het terrein toegeschreven heeft gekregen binnen het nieuwe ontwerp. Het is echter wel zo zijn dat een ingreep in eerste instantie goedkoop wordt gerealiseerd en wanneer het succesvol blijkt te zijn een upgrade krijgt.

3 Afbeelding 35 Het hergebruik van bestaande materialen staat centraal | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 36 Bij de herinrichting zal worden gekozen voor industriĂŤle materialen | Bron: Internet

Afbeelding 37 Bestaande problemen vragen om grondige ingrepen | Bron: Eigen materiaal

27

3

3.3 Beplantingsvisie De bestaande (pioniers)beplanting staat centraal binnen het ontwerp [afbeelding 38]. De spontaniteit van deze beplanting wordt als waardevol ervaren.

Uitgangspunt is dus om zoveel mogelijk van deze beplanting te behouden. De nieuw aan te planten beplanting zal hier naadloos op moeten aansluiten om de geloofwaardigheid van de spontaniteit te bewaren.

Zeker binnen de vloeivelden zal de beplanting de vrije hand krijgen, al zal onderhoud op den duur nodig zijn op het terrein beleefbaar te houden.

Sfeer: De beplanting zal een erg spontaan karakter moeten bevatten. De beplanting zal een mix zijn van taaie en juist op het oog heel breekbare plantensoorten. Het vormt daarmee een contrast met de harde industriële materialen [afbeelding 40]. Het terrein zal worden voorzien van lanen om het ruimtelijk spannender en kleinschaliger te maken.

De cultuurlijke uitstraling van een laan wijkt af van de spontane vegetatie en om die reden zullen de lanen juist moeten aansluiten op het industriële karakter van de plek.

Soorten: De nieuw aan te planten beplanting zal voornamelijk uit soorten bestaan die hier van nature zullen voorkomen [PNV] [afbeelding 39] en een pionierend karakter bevatten. Dit vanwege de eerder genoemde geloofwaardigheid van spontane beplanting. Qua soortkeuze zal er rekening moeten worden gehouden met de aanwezigheid van evenementen en om die reden gekozen worden voor beplanting die ‘hufterproef’ is.

Er zal worden gewerkt met grote groepen/eenheden,

zodat de beplanting niet in het niets valt bij de enorme omvang van het terrein. Door terugkerende soorten te gebruiken draagt de beplanting bij aan de samenhang van het terrein.

Ruimtelijk: Ruimtelijk is het vooral de bebouwing die de ruimtes maakt. De beplanting verdeeld voornamelijk de ruimtes die tussen deze bebouwing ontstaan verder op. Hierdoor ontstaat er een grotere diversteit aan ruimtes.

De bomenlaag heeft vooral een versterkende functie van bepaalde lijnen en zorgt er tevens voor dat het terrein wat meer massa bevat.

Aanplant & onderhoud: Door het centraal stellen van de bestaande beplanting zal er minder beplanting te hoeven worden aangekocht.

Door het tijdelijke karakter van de opgave is een snel beeld gewenst, aangezien de beperkte financiële middelen gaat hierbij de voorkeur uit naar snelgroeiende soorten i.p.v. grote aanplant.

De beplanting zal onderhoudsarm moeten zijn om het te laten aansluiten op ‘natuur de vrije hand geven’, daarnaast bevat het terrein geen bewoners en daarmee dus minder participanten voor eventueel onderhoud.

Het is wel mogelijk dat enkele specifieke plekken meer onderhoud zullen krijgen.

Tijd: Qua tijd zullen de vloeivelden blijven voortbestaan na de vastgestelde 15 jaar. Het fabrieksterrein echter niet.

Voornamelijk de bomen zullen zo kunnen worden gepositioneerd dat ze na de 15 jaar nog steeds van waarde kunnen zijn. Dit kan door ze te plaatsen langs belangrijke lijnen. Deze lijnen zullen na de 15 jaar waarschijnlijk worden overgenomen in de structuur.

3 Afbeelding 38 De bestaande beplanting staat centraal | Bron: Ard Middeldorp

Afbeelding 39 Aanplant van beplanting zal hoofdzakelijk bestaan uit soorten die er van nature voorkomen [PNV] | Bron: Internet

Afbeelding 40 De (spontane) beplan-ting moet een contrast vormen met de kille verharding | Bron: internet

29

3

3.3 Concept Het terrein kan worden opgedeeld in 3 delen. In eerste instantie bestaat het uit een tweedeling tussen het cultuurlijke landschap aan de oostzijde en het natuurlijke landschap aan de westzijde.

Deze delen worden van elkaar gescheiden door de aanwezigheid van een belangrijke ontsluitende fietsroute. Deze route maakt met terrein bereikbaar en draagt bij aan een compactere stad.

Het groene landschap wordt op zijn beurt weer opgedeeld in 2 delen door de aanwezigheid van het spoor. Hierdoor vormen de voormalige vloeivelden en de weilanden ten zuiden van het spoor hun eigen deelgebieden.

Het groene landschap als geheel verbindt het stadspark met het noordelijk gelegen groengebied, waardoor er een groene schakel ontstaat binnen de stad [afbeelding 41-44].

Afbeelding 41 Concept | Bron: Eigen materiaal

1.

Evenementen & creatieve industrie: De nieuwe programma’s maken dankbaar gebruik van de restanten van de fabriek en het industriÍle karakter. Door de concentratie aan creativiteit in combinatie met de evenementen zal het terrein een echte hotspot worden binnen de stad.

Afbeelding 42 Evenementen & creatieve industrie | Bron: Eigen materiaal

3

Het terrein zal worden ingericht middels het grid van Ploeg id3, binnen het grid zal worden bekeken hoe de aanwezige microklimaten het best kunnen worden ingepast/versterkt.

2.

Uniek groen recreatiegebied: De afgelopen jaren hebben het terrein veel natuurschoon opgeleverd. Door dit proces voort te zetten ontstaat een uniek en afwisselend uitloopgebied. Door het toepassen van minimalistische ingrepen zal de beleefbaarheid van het terrein toenemen. Het terrein kan mogelijk ook dienen als acquisitieruimte voor de creatieveling van het fabrieksterrein. Zo ontstaat er een wisselwerking tussen de 2 delen, die elkaar introduceren en versterken.

Afbeelding 43 Uniek groen recreatiegebied | Bron: Eigen materiaal

3.

Akkerland: Uit de analyse bleek al dat het deelgebied de minste kwaliteiten bevatten, daarnaast ligt het geĂŻsoleerd van de andere 2 deelgebieden door de aanwezigheid van het spoor. Om die reden is er gekozen om niet te investeren in het deelgebied, er zou hooguit een nieuwe fietsverbinding kunnen worden gerealiseerd.

Afbeelding 44 Akkerland | Bron: Eigen materiaal

De keuze om hier niet te investeren sluit ook aan op de visie van de gemeente om de stadsranden open te houden.

31

H4 Masterplan In dit hoofdstuk is te zien hoe de visie wordt vertaald naar een ontwerp. Aan de hand van een plankaart, referenties, themakaarten en tekst en wordt het ontwerp inzichtelijk gemaakt.

Afbeelding 45 Voormalige zuiveringsinstallatie | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 46 Masterplan | Bron: Eigen materiaal

4

4.1 Plankaart In het masterplan [zie afbeelding 46] is een duidelijke tweedeling te zien van het grijze en groene landschap.

Binnen het groene landschap onderscheidt het recreatiegebied zich van het akkerland, door zijn afwijkende ruimtelijke structuur.

Qua routing verbindt de centrale as de zuid- en noordelijk gelegen wijken. Daarnaast maakt het de [groene] recreatieve route tussen het Stadspark en het noordelijk gelegen groengebied mogelijk.

1. Evenementen & creatieve industrie: De kade vormt samen met het centrale plein en het aanliggende [bestaande] gebouw de hotspot van het terrein. De kade is tevens doorgetrokken richting het centrum, om de bereikbaarheid te versterken.

Binnen het terrein bevinden zich kavels die beschikbaar zijn gesteld om initiatieven te starten.

Bedrijven uit de creatieve sector kunnen deze kavels huren. Rondom de inrichting van de kavel zijn enkele basisregels vastgesteld, verder zijn de initiatiefnemers vrij om zijn eigen invulling aan het terrein te geven.

Het centrale plein biedt ruimte als centrale verblijfsruimte en biedt ook mogelijkheden voor het organiseren van evenementen. De bestaande pioniersbeplanting zal een leidraad vormen binnen de verdere inrichting van het terrein.

2. Uniek groen recreatiegebied: Het terrein kenmerkt zich door zijn prachtige natuurschoon, waarbinnen minimalistische ingrepen als verrassende elementen zijn ingezet.

De minimalistische ingrepen worden voornamelijk toegepast op plaatsen waar een ingreep noodzakelijk is, hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld een brug om een route mogelijk te maken.

De natuur mag zijn gang gaan en zal hier en daar een handje worden geholpen. Binnen de vloeivelden zal verlanding plaatsvinden om een afwisselder beeld te creĂŤren. Het westelijk deel van de vloeivelden ligt momenteel droog en wordt gekenmerkt door een vrij dichte beplantingslaag.

Door AOC Terra [die hier momenteel al praktijklessen geven] dit deel verder te laten uitgraven, ontstaat er een natter en diverser beeld [zie afbeelding 45]. Doordat het maaiveld over de gehele breedte afloopt zal het een grote diversiteit aan plantensoorten herbergen.

3. Akkerland: Dit terrein zal nauwelijks veranderen. Dit geeft de gemeente de mogelijkheid om hier in de toekomst woningbouw [inkomsten] te laten plaatsvinden. In het masterplan zijn er enkele routes toegevoegd of hersteld om de routing te verbeteren.

4.2 Uitwerkingen

Kade

4

Aan de hand van referenties zal inzichtelijk worden gemaakt welke sferen en ingrepen het ontwerp bevat.

Afbeelding 47 Locatie kade | Bron: Eigen materiaal

In de opgave is duidelijk aangegeven dat de opgave zich beperkt tot een tijdelijke inrichting van 15 jaar. Het ontwerp wijkt hier enigszins van af, aangezien de vloeivelden zullen worden gehandhaafd na het verstrijken van deze termijn. Om die reden zijn er naast referenties van de afgesproken 15 jaar ook referenties gezocht van na deze termijn [30 jaar]. Hiermee wordt het belang van het onderdeel onderstreept.

15 jaar

Uit de analyse blijkt echter ook dat de stad gebaat is bij de gekozen programma’s. Om deze reden zijn ook de andere onderdelen van het plan voorzien van een referentie van na de afgesproken termijn. Dit is vooral bedoeld als inspiratie en om een discussie aan te snijden en heeft verder geen plaats binnen het ontwerp.

Afbeelding 48 Kade: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet

30 jaar

Afbeelding 49 Kade: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet

35

Evenementen

Creatieve industrie

4 Afbeelding 50 Locatie evenementen | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 51 Locatie creatieve industrie | Bron: Eigen materiaal

15 jaar

15 jaar

Afbeelding 52 Evenementen: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet Afbeelding 53 Creatieve industrie: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet

30 jaar

30 jaar

Afbeelding 54 Evenementen: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet Afbeelding 55 Creatieve industrie: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet

Industriële buitenruimte

Parkeren

4 Afbeelding 56 Locatie industriële buitenruimte | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 57 Locatie parkeren | Bron: Eigen materiaal

15 jaar

15 jaar

30 jaar

30 jaar

Afbeelding 58 Industriele buitenruimte 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet Afbeelding 59 Parkeren: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet

Afbeelding 60 Industriële buitenruimte: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet Afbeelding 61 Parkeren: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet

37

Bestaande vloeivelden

Herstelde vloeivelden

4 Afbeelding 62 Locatie bestaande vloeivelden | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 63 Locatie herstelde vloeivelden | Bron: Eigen materiaal

15 jaar

15 jaar

Afbeelding 64 Bestaande vloeivelden: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 65 Herstelde vloeivelden: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Eigen materiaal

30 jaar

30 jaar

Afbeelding 66 Bestaande vloeivelden: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 67 Herstelde vloeivelden: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet

Minimalistische ingrepen

Routing

4 Afbeelding 68 Locatie minimalistische ingrepen | Bron: Eigen materiaal Afbeelding 69 Locatie routing | Bron: Eigen materiaal

15 jaar

15 jaar

30 jaar

30 jaar

Afbeelding 70 Minimalistische ingrepen: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet Afbeelding 71 Routing: 15 jaar [tijdelijk situatie] | Bron: Internet

Afbeelding 72 Minimalistische ingrepen: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet Afbeelding 73 Routing: 30 jaar [permanente situatie] | Bron: Internet

39

4

Groene verbinding: In de analyse is er geconstateerd dat een groene verbinding van de 2 omliggende groengebieden wenselijk is. Door de vloeivelden en het akkerland te behouden ontstaat deze ecologische verbinding. Door het open stellen van het terrein en de toevoeging van een nieuwe routing is ook de recreatieve verbinding gerealiseerd.

Afbeelding 74 Groene verbinding | Bron: Eigen materiaal

Entrees: De entrees zijn redelijk gelijkmatig verdeeld over het terrein. Al bevinden ze zich voornamelijk aan de oosten westzijde. Dit heeft vooral te maken met de routing tussen Groningen en Hoogkerk.

Het zijn voornamelijk voormalige entrees die opnieuw in gebruik zijn genomen. Hierdoor sluit de bestaande routing er goed op aan.

De meeste entrees zijn enkel bestemd voor de voetganger en fietser. De meeste entrees zijn echter wel begaanbaar middels een auto tijdens een noodsituatie.

Afbeelding 75 Entrees | Bron: Eigen materiaal

Routing: Het terrein bevat verschillende type paden. Zo bevat het wandel- en fietspaden die veelvuldig gebruikt zullen worden door passanten [paarse lijnen], maar ook bepaalde paden die vooral door de recreant zullen worden gebruikt [paarse stippellijn]. Het terrein is nagenoeg autovrij. De auto kan op 2 plaatsen het terrein betreden. Maar door de directe aanwezigheid van een parkeerplaats zullen auto nauwelijks om het terrein worden ervaren.

Afbeelding 76 Routing: | Bron: Eigen materiaal

Programma: Het voormalig fabrieksterrein kenmerkt zich door de aanwezigheid van vele programma’s.

Zo wordt er gewerkt [oranje], bevatten sommige van deze werklocaties ook nog een recreatieve functie zoals een atelier of horecavoorziening [oranje + arcering], vinden er evenementen plaats [paars] en kan er worden geparkeerd [grijs]. Deze mengelmoes aan functies levert een bruisend stukje Groningen op.

Afbeelding 77 Programma | Bron: Eigen materiaal

4

De vloeivelden [en het akkerland] vormen daarentegen een groot contrast met de vele programma en bevatten maar één programma; passieve recreatie [groen].

Massa/Ruimte: Het gebied bevat een duidelijk driedeling. De ruimtes binnen het voormalig fabrieksterrein worden vooral gevormd door bebouwing, binnen de vloeivelden wordt dit gedaan door de beplanting in combinaties met de dijken en binnen het achterland ontbreekt het aan massa wat resulteert in een grote open ruimte, wat karakteristiek is aan Groningen.

Afbeelding 78 Massa/Ruimte | Bron: Eigen materiaal

Door de toevoeging van bebouwing is het voormalig fabrieksterrein een stuk minder kolossaal geworden, maar door brede profielen toe te passen wordt de industriële sfeer behouden.

Groen vs. Grijs De 2 delen vormen elkaars tegenpolen, maar desalniettemin proberen zij zichzelf wel te implementeren in het andere gebied. Zo zijn er binnen het groene deel door de jaren heen vele industriële elementen toegevoegd ten behoeve van de productie van suiker. Tegenwoordig neemt het groen juist het grijs over in de vorm van spontane vegetaties.

Afbeelding 79 Groen vs. Grijs | Bron: Eigen materiaal

Beide implementaties gebeuren op minimalistische schaal en vormen daarmee bijzondere elementen in elkaars deelgebied.

41

H5 Deelgebied In dit hoofdstuk zal worden ingegaan op het voormalige fabrieksterrein. Het functioneren van het terrein zal inzichtelijk worden gemaakt. Daarnaast wordt inzichtelijk gemaakt hoe de initiatieven zijn gesitueerd en hoe de buitenruimte daar omheen is vormgegeven.

5.1 Analyse Waardevolle verharding & elementen: Het deelgebied is onder de loep genomen om de bestaande kwaliteiten beter te kunnen benutten. In afbeelding 81 is te zien dat de bestaande kwaliteiten [verharding & elementen] voornamelijk rondom de kade en het restant van de fabriek begeven. Dit komt voornamelijk doordat deze delen verwijzen naar het industriĂŤle verleden, esthetische waarde bevatten of een functie kunnen herbergen.

In de bijlage vindt u de analyse waarop deze waarderingskaart is gebaseerd [bijlage 1 & 2].

5

Afbeelding 80 Spontane vegatatie | Bron: Ard Middeldorp

Afbeelding 81 Inventarisatie waardevolle elementen | Bron: Eigen materiaal

43

5

Waardevolle beplanting: In afbeelding 81 is te zien dat de waardevolle beplanting zich voornamelijk langs de kade en het restant van de fabriek begeven. Dit komt voornamelijk doordat er dankzij de sloop van de fabriek mogelijkheden zijn ontstaan voor beplanting om te gaan groeien. De planten op deze plekken hebben dus een pionierend karakter. De beplating bestaat voornamelijk uit riet en ruigte.

In de bijlage vindt u de analyse waarop deze waarderingskaart is gebaseerd [bijlage 3].

Afbeelding 81 Inventarisatie Waardevolle beplanting | Bron: Eigen materiaal

5.2 Concept De kade vormt de belangrijkste lijn binnen het ontwerp.

Het terrein ligt als een eiland aan deze lijn, de routing verloopt dus ook via de kade. Hierdoor ligt de focus op de Hoendiep.

Het centrale plein biedt de gelegenheid voor evenementen en de omliggende ruimte biedt ruimte voor initiatieven. Binnen het grid van initiatieven is ruimte gelaten voor het behoud of versterken van groene elementen.

Door binnen de initiatieven de ateliers voornamelijk aan de kade & het centrale plein te plaatsen krijgen deze onderdelen nog meer schwung. En ontstaat een

Afbeelding 82 Concept | Bron: Eigen materiaal

diverser aanbod aan kavels voor de initiatiefnemers [kavels met verschillende formaten, in de luwte of op een prominentere plek].

5

Het terrein bevat verschillende gebruikersstromen.

Het terrein is vanaf de kade in 3 richting bereikbaar.

Deze stromen bestaan voornamelijk uit voetgangers en fietsers [al kan men ook parkeren en via de brug het terrein toetreden]. Aan de andere zijde is een entree voor wagens. Door het parkeerterrein gelijk aan het begin te plaatsen ontstaat een autovrij terrein [enkel voor bestemmingsverkeer]. Dit komt de leefbaarheid van het terrein ten goede.

45

5.3 Plankaart Het terrein beschikt over een 20 meter breed basisprofiel waaraan alles wordt opgehangen. Deze breedte versterkt de industriële sfeer. Door het profiel echter op te delen in verschillende onderdelen zal het terrein minder kolossaal en eentonig overkomen. We willen tenslotte de sfeer en niet de minpunten van het industriële terrein gebruiken.

Qua bouwvolume zijn het bestaande gebouw en de schoorsteen iconische elementen. De bebouwing van de initiatieven mogen qua bouwstijl en hoogte verschillen. Dit zal de orthogonale structuur van het terrein verzachten. Er mag echter niet hoger dan 6 meter hoog worden gebouwd. Deze regel zorgt ervoor dat de huidige iconische bebouwing beeldbepalend blijft.

5

De pioniersbeplanting bevindt zich geconcentreerd rondom het centrale plein, hierdoor is het over het gehele terrein schaarser en dus bijzonderder gemaakt.

Binnen het plein is pioniersbeplanting toegevoegd.

Samen met de bestaande beplanting vormt het een spannende compositie, doordat het de lijnen van de oude fabriek als inspiratie gebruikt wordt ook de geschiedenis van de plek beter verteld.

De beplanting van het centrale plein vormt als het ware de kern van de beplantingsstructuur van waaruit het via de profielen uitloopt over het terrein.

Afbeelding 83 Plankaart deelgebied | Bron: Eigen materiaal

Het afwateringsprobleem wordt opgelost door het openbreken van de bestaande verharding. Hierdoor ontstaat een bijna surrealistische/on-Nederlandse structuur, waarin het water kan bezinken en beplanting zich kan ontwikkelen. Deze wadi’s sluiten aan op het pionierend karakter van de plek en vormen daarnaast een element dat het gehele terrein als eenheid versterkt.

Binnen de wadi’s zijn verschillen aangebracht in breedte & beplanting om het geheel diverser over te laten komen.

Binnen de kavels van de initiatieven is de bebouwing zo geplaats dat de afwatering in de wadi’s loopt. Indien dit niet wenselijk is kan een extra wadi binnen de kavel worden toegevoegd op het gebouw droge voeten te bezorgen.

47

49

51

H6 Basisprofiel In dit hoofdstuk wordt het basisprofiel van het fabrieksterrein toegelicht. Doormiddel van een analyse, concept, plankaart en uitwerkingen zal inzichtelijk worden gemaakt waarom het profiel zo is opgebouwd.

6.1 Analyse Verhardingen: Binnen het profiel wordt dankbaar gebruik gemaakt van de bestaande verharding. Deze is echter niet overal even begaanbaar. Om deze reden zullen de verschillende verhardingen worden bewerkt om de begaanbaarheid te vergroten.

Zo zal het menggranulaat worden voorzien van een dunne betonlaag, de funderingen zullen als het ware worden gepolijst om gevaarlijke uitstekende

onderdelen te verwijderen. Het asfalt is goed begaanbaar en zal geen behandeling nodig hebben.

6

Om de begaanbaarheid volledig te kunnen garanderen zal er een tevens een nieuwe betonnen rijbaan worden aangelegd. Deze rijbaan zal worden aangelegd met behulp van een slipformpaver.

Afbeelding 87 Gebroken asfalt | Bron: Internet Afbeelding 88 Bestaande verhardingen | Bron: Eigen materiaal

53

6

6.2 Concept Geïnspireerd door afbeelding 89 is het basisprofiel tot stand gekomen. Het heeft geresulteerd in een breed profiel dat is opgedeeld in verschillende onderdelen.

Dankzij de verschillende onderdelen worden de bestaande problemen opgelost.

Zo wordt het afwateringsprobleem opgelost middels het ‘wadiprincipe’ van gebroken puin en wordt de begaanbaarheid verbeterd door een nieuwe rijbaan.

Het geheel bevat door de materialisatie een industriële sfeer.

Afwatering & sierwaarde

Afbeelding 89 Inspiratie | Bron: Eigen materiaal

Begaanbaarheid Huidige kwaliteit

Afbeelding 90 Concept basisprofiel | Bron: Eigen materiaal

6.3 Principeprofiel

Afbeelding 91 Principeprofiel | Bron: Eigen materiaal

De randen van de nieuw aangebrachte rijbaan bevat een schuine rand. Hierdoor kunnen fietsers en automobilisten gemakkelijk de rijbaan betreden zonder hun banden te beschadigen.

Hierdoor zullen enkele plassen op dit deel van het trottoir kunnen ontstaan. Doordat dit enkel van toepassing is op een klein gedeelte van het verhard oppervlak zal dit niet tot grote problemen leiden.

Nagenoeg het gehele terrein bevat een afschot, dit maakt het mogelijk dat de bestaande verharding kan afwateren op de wadi’s. De toegevoegde betonnen rijbaan vormt hierbinnen echter een verhoging en daarmee storend element. In afbeelding 91 is te zien dat de bestaande verharding aan de rechterzijde van het profiel, een afschot bevat richting de nieuwe rijbaan.

Ăœberhaupt zal het trottoir vooral als sierelement dienen, aangezien de rijbaan enkel toegankelijk is voor bestemmingsverkeer. Hierdoor zullen bezoekers de rijbaan als wandelpad gebruiken. De aanwezigheid van enkele plassen is op kleine schaal dus geoorloofd, aangezien het ook bijdraagt aan het ongepolijste karakter van het terrein.

6

55

6

6.4 Uitwerkingen Zoals we in de analyse hebben kunnen zien bevat het basisprofiel verschillende ondergronden [verhardingen]. Deze verschillen leveren verschillende resultaten op tijdens het verwerken tot puin.

Door verschillende verhouding van groen en verharding toe te passen ontstaat een diverser beeld binnen het profiel.

Verhoudingen: Menggranulaat: 60/40 [verharding/beplanting] Asfalt: 70/30 [verharding/beplanting] Fundering 80/20 [verharding/beplanting]

Afbeelding 92 Menggranulaat | symbolische foto voor het percentage verharding dat moet worden opengebroken | Bron: Eigen materiaal

De verdeling is gebaseerd op de schoonheid van het materiaal en de potentiĂŤle stukken puin die het materiaal op zal leveren.

De fundering bevat bijvoorbeeld grote elementen die tevens een fraaie uitstraling bevatten. Dit zal dus ook fraaie stukken puin opleveren. Als we kijken naar de bewerking van het menggranulaat dan zien we dat de structuur van deze verharding kleine en minder fraaie brokstukken zal opleveren.

Door het percentage aan beplanting te verhogen onderscheid het zich van de andere 2 delen en wordt tegelijkertijd de minder interessante structuur wat minder nadrukkelijk aanwezig.

Afbeelding 93 Asfalt | symbolische foto voor het percentage verharding dat moet worden opengebroken | Bron: Eigen materiaal

* de eerder genoemde bewerking van het mengranulaat [door een betonnen laag eraan toe te voegen] draagt bij aan een mogelijkheid tot grotere stukken puin.

Afbeelding 94 Fundering | symbolische foto voor het percentage verharding dat moet worden opengebroken | Bron: Eigen materiaal

Fase 1: de contouren van het

beplantingsvak worden uitgezaagd.

Fase 2: Een kraan/shovel breekt de

verharding open.

Fase 3: Elementen zoals boombakken

worden geplaats.

6

Fase 4: De brokken puin worden

zorgvuldig gepositioneerd

naar aanleiding van de

volgende 6 regels:

Afbeelding 95 Uitgangspunten | Bron: Eigen materiaal

1.

Onderlinge afstand: max. 3m.

2.

Diversiteit aan ruimtes voor beplanting [0-9m²2]

3.

Grote gaten opvullen i.v.m. veiligheid [kinderen]

4.

Maximale hoogte stapel: 0.5m.

5.

In het midden van het profiel meer ruimte voor beplanting i.v.m. het tegengaan van een overkokend beplantingsvak

6.

Maximale oppervlak van 1 stuk puin: 40m²2²

57

H7 Centraal plein Het hoofdstuk besteed aandacht aan de vormgeving van het centrale plein. Het plein beschikt over een dubbelfunctie. Zo dient het als evenemententerrein en functioneert het buiten de evenementen om als verblijfsruimte.

Afbeelding 96 Bestaande situatie op locatie van plein | Bron: Eigen materiaal

7.1 Analyse Op basis van een fotoanalyse is de bestaande verharding en beplanting nogmaals geĂŻnventariseerd [afbeelding 97].

Deze analyse zorgt ervoor dat er beter wordt ingespeeld op de bestaande kwaliteiten en daardoor kunnen kosten worden bespaard.

7

veel mogelijk oppervlak van de bestaande fundering te behouden als trottoir. Qua beplanting is geprobeerd de grotere vlakken in te passen in de toekomstige borders.

Op basis van de analyse is de indeling van het plein bepaald. Daarbij is qua verharding geprobeerd om zo

Afbeelding 97 Inventarisatie bestaande verharding & beplanting | Bron: Eigen materiaal

59

7

7.2 Concept Het centrale plein zal worden ingezet voor festivals.

Buiten de festivals om kunnen bezoekers het plein gebruiken om te recreeren.

plein gevormt worden door de borders van gebroken puin. Ruimtelijk gezien zullen de contouren van het plein meer massa’s bevatten dan de borders in het midden van het plein.

In het concept [afbeelding 98] komt naar voren dat het plein is opgedeeld in verschillende ruimtes met diverse afmetingen. Door de permanente aanwezigheid van 3 podia’s en een horecagelegenheid zal de opbouw voor festivals worden vermakkelijkt. De ruimtes van het

Afbeelding 98 Concept centraal plein | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 99 Plankaart centraal plein | Bron: Eigen materiaal

61

7

7.2 Plankaart Zoals in afbeelding 99 te zien is sluit het plein aan op de stijl van het gehele fabrieksterrein. Om het plein zicht te laten onderscheiden van de rest van het terrein zijn enkele onderdelen toegevoegd. Zo zijn de belangrijkste entrees & looplijnen geaccentueerd middels een Corte stalen strip. Zijn er zitelementen toegevoegd om te kunnen verblijven en zijn er speciale verlichting elementen toegepast om bij te dragen de evenementen. De beplanting bestaat uit bomen en onderbeplanting in de borders. Binnen het plein zullen nog enkele groene lijnen van beplanting worden gehandhaafd.

De verschillende ruimtes kunnen worden afgesloten om zo verschillende evenementen mogelijk te maken.

Afbeelding 100 Flexibel ruimtegebruik | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 101 Groenstructuur | Bron: Eigen materiaal

7.3 Uitwerkingen In afbeelding 100e is te zien dat verschillende ruimtes kunnen worden afgesloten om zo verschillende evenementen mogelijk te maken. De beplantingstructuur is eerder al belicht en de afwatering volgt het bestaande afschot en watert dus af in de borders. Het profiel, de visualisatie en doorsnede geven inzicht in hoe het plein eruit zal komen te zien.

Afbeelding 102 Afwatering | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 103 Profiel plein | Bron: Eigen materiaal

63

65

H8 Technische uitwerking In het hoofdstuk wordt ingegaan op de technische aspecten van het ontwerp. Hierin wordt duidelijk op welke wijze het ontwerp kan worden gerealiseerd en welke strategieĂŤn en kosten hieraan zijn verbonden.

Afbeelding 106 Bestaande materialen | Bron: Eigen materiaal

8.1 Kostenaspect

8

Uitgangspunten: - Plangrens [afbeelding 107] - Prijspeil 2015 - Exclusief grondwerk t.b.v. leidingen - Doortrekken van kade wordt door gemeente gefinancierd Afbeelding 107 Ligging deelgebied | Bron: Eigen materiaal

Onderdeel:

Prijs m²2 Aantal m²2 - Kade: 21,- 6.200 - Centrale plein: 16,- 10.000 - Initiatieven: 2,- 63.000 - Basisprofiel: 27,- 46.500 - Parkeerplaats: 10,- 12.000 - overige ruimte: 5,- 2.300 - Gemiddeld: 10,- 140.000 totale kosten: 1.493.300 De lage meterprijzen zijn voornamelijk te danken aan de bestaande verharding. Daarnaast zorgen de vierkante meters van initiatieven ervoor dat de gemiddelde meterprijs nog lager uitvalt. Vanuit de opdracht is het ook erg belangrijk om die prijs laag te houden, aangezien het terrein juist geld moet opleveren.

Het geschikt maken en openbreken van de bestaande verharding zorgt ervoor dat over het gehele terrein er enige kosten zullen worden gemaakt. De kade en het basisprofiel zullen echter ook voorzien worden van een nieuwe betonnen rijbaan [de kade zal tevens voorzien worden van houten vlonder]. Hierdoor vallen deze onderdelen hoger uit.

Het centrale plein en de kade zullen worden voorzien van enige hoogwaardige elementen/details, dit heeft zijn weerslag op de vierkante meterprijzen van deze onderdelen.

*In de bijlage is een kostenraming van het centrale plein terug te vinden [bijlage 5].

69

8

8.2 Grondbalans Uitgangspunten: - Grondsoort is klei - Wateroppervlak van westelijke vloeivelden is 2m. diep - Grondwaterstand van oostelijke vloeivelden is 30cm. diep - Afgegraven grond is geschikt om te gebruiken voor verlanding - Oppervlak van verlanding is een impressie vanuit het masterplan en komt niet overeen met werkelijk hoeveelheid (m²) Grondbalans: Binnen het masterplan zal er enkel grondwerk worden verricht binnen de contouren van de vloeivelden. Dit zal middels praktijklessen van AOC Terra worden uitgevoerd. Deze instantie geeft al reeds praktijklessen op het terrein, deze handelingen kunnen nu gericht worden ingezet binnen de uitvoering van het nieuwe ontwerp. Wel met de kanttekening dat door deze keuze er een aantal jaar zal worden gewerkt binnen een recreatiegebied waar mensen voor hun rust komen.

Het terrein is echter ontworpen voorop langere termijn en het is daarmee een gewenste investering.

Binnen het ontwerp zullen de oostelijke [droogliggende] vloeivelden worden ontgraven. De grond die hierbij vrijkomt kan worden gebruikt om de verlanding binnen de westelijke vloeivelden te bevorderen. De natuurlijke helling [afbeelding 2] van het terrein zorgt voor een diversere beplanting. De diversiteit zal worden versterkt door op 2 verschillende niveau’s af te graven en het hanteren van een flauwe talud [afbeelding 3].

Doordat de vrijgekomen grond wordt gebruik om de verlanding binnen de oostelijke vloeivelden te bevorderen onstaat een gesloten grondbalans [afbeelding 3].

Afbeelding 108 Ligging Vloeivelden | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 109 Hoogtekaart | Bron: AHN

8

Afbeelding 110 Principeprofielen | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 111 Globale grondwerktekening | Bron: Eigen materiaal

Afbeelding 112 Grondbalans | Bron: Eigen materiaal

71

8

8.3 Fasering Het faseren van bepaalde investeringen is van essentieel belang, aangezien een duidelijke hoofdinvesteerder ontbreekt. Echter behoeft het terrein meteen al enkele drastische ingrepen i.v.m. de omschakeling van een fabrieksterrein naar een openbare ruimte, denk hierbij aan bereikbaarheid, veiligheid en afwatering. Daarnaast zijn de investeringen ook afhankelijk van efficiĂŤntie. Bepaalde machines zijn bijvoorbeeld nodig voor een bepaalde handeling. Het is dus efficient om dan meteen het gehele terrein te behandelen ook als er met sommige delen wat minder haast is gebaat.

Daarnaast wil je ook meteen goed starten, aangezien als je eerst heel lelijk start dat je meteen een groot publiek teleursteld/slecht beeld schept van je terrein.

De prioriteit van het terrein ligt bij de initiatieven, dit is namelijk het onderdeel dat geld genereerd. Dit onderdeel valt of staat echter ook bij de inrichting van de buitenruimte. Aangezien de buitenruimte als belangrijke vestigingsfactor fungeert. Binnen de initiatieven hebben

de gebouwen rondom het centrale plein de belangrijkste prioriteit. Maar doordat de verschillende kavels verschillende eigenschappen bevaten, is dit niet heel gemakkelijk te regelen aangezien alle luwe plekken dan later zouden moeten worden aangelegd.

Naast de initiatieven hebben het centrale plein en de kade ook prioriteit. De kade namelijk omdat het een belangrijke lijn en et centrale plein als hotshot. Deze zullen meteen aan het begin worden aangelegd en later een upgrade krijgen.

De beplanting zal meteen worden aangeplant, omdat beplanting de tijd nodig heeft om te groeien.

Daarnaast zou het zijn geloofwaardigheid als spontaniteit verliezen als het eerst 3 jaar niet aanwezig is en daarna opeens wel.

Na 3 jaar hebben de initiatieven genoeg geld opgeleverd om verdere investeringen te treffen zodat het terrein kan worden afgerond en nog 12 jaar mee kan en geld opleveren.

Fase 1: [0-punt] - verplaatsen van brug/inkorten - bewerken van verharding [begaanbaar maken][basis profiel, centraal plein, kade, parkeren] - bewerken van verharding [afwateringsprincipe] - aanleg rijbaan & fietspad [beton] - aanleg centraal plein - aanleg beplanting

8

Afbeelding 113 Fase 1 | Bron: Eigen materiaal

Fase 2: [na 3 jaar] - aanleg paden [vloeivelden] - spoorwegovergang [vloeivelden] - nieuwe brug [vloeivelden] - minimalistische ingrepen [vloeivelden] - upgrade centraal plein - aanleg vlonder - doortrekken van kade [door gemeente betaald]

Afbeelding 114 Fase 2 | Bron: Eigen materiaal

73

Bronvermelding Sites: afbeelding: http://adn.fcupdate.nl/news/89361.jpg 14 https://kunstminnares.files.wordpress.com/2012/08/noorderzon.jpg 15 https://denisdoeland.files.wordpress.com/2014/01/opposites-op-eurosonic-noorderslag. png?w=1265&h=400&crop=1 16 http://www.openlabebbinge.nl/media/2012/07/Openluchtbios-292x189.jpg 17 http://www.oogstgroningen.nl/wp-content/uploads/2014/08/259.jpg 18 http://www.rtvnoord.nl/content/groningeninbeeld/pics/groningen/groot/groot_ Kardinge02.jpg 19 http://cdn2.ndsm.nl/wp-content/uploads/2013/12/VOLTT-LOVES-SUMMER-2013-9112 -1-1-830x467.jpg 32 http://www.melchers.com.my/img/header/Industrial%20Materials-header_2748450.jpg 36 https://bosennatuur.files.wordpress.com/2012/09/grijze-wilg-met-ovaal-blad.jpg 39 http://www.therealcenter.org/images/plant_asphalt.jpg 40 http://worldlandscapearchitect.com/wp-content/uploads/2013/12/FredericiaC_6.jpg 48 https://www.flickr.com/photos/basvanschelven/7003297693/in/photostream/ 49 http://ad009cdnb.archdaily.net/wp-content/uploads/2013/03/51351fa8b3fc4b11aa00027e_ urban-coffee-farm-and-brew-bar-hassell_urbancoffee_08-528x348.jpg 52 http://stadsezaken.net/wp-content/uploads/2012/04/OLE-overzicht-mrt-20121.jpg 53 http://farm4.static.flickr.com/3352/3482758217_03cd5ae9e1_o.jpg 54 http://cdn.batiactu.com/images/diaporama/cadre/20131209_152254_ lequernecmulhouseexthd-1.jpg 55 http://www.landezine.com/index.php/2014/09/alter-flugplatz-kalbachfrankfurt-am-main-by-gtl-landschaftsarchitekten/alter_flugplatz_kalbachfrankfurt_am_main-gtl_landschaftsarchitekten-06/ 58 http://es.dreamstime.com/imagen-de-archivo-libre-de-regal%C3%ADas-estacionamientovac%C3%ADo-image19293466 59 http://www.landezine.com/wp-content/uploads/2015/02/Strijp_S-Carve-01_marleen-beek.jpg 60 http://es.dreamstime.com/imagen-de-archivo-libre-de-regal%C3%ADas-estacionamientovac%C3%ADo-image19293466 61 https://mantingerveldopweblog.wordpress.com/2008/11/ 67 http://4.bp.blogspot.com/-BnV9Jxid9tY/TzU0CkrTEZI/AAAAAAAAAXU/ 3R5HxqESMx8/s1600/knijper+leuke+moderne+kunst+tiritator.blogspot.com+.bmp 70 http://www.regiogroningenassen.nl/nl/projecten/project-fietspad-oostindie 71 http://www.dutchheights.nl/content/winnaars-content-big/944.jpg 72 http://www.regiogroningenassen.nl/nl/projecten/project-fietspad-oostindie 73 http://www.zwaagstrabeton.nl/Images/ProductSlides/Industrieplaten2.jpg B1

Literatuurlijst Boeken: Beplanting: - ir. J.J.C. Janssen - IPC Groene Ruimte | Stadsbomen vademecum deel 4 | april 2006

Dictaten: - Vakgroep [civiele] techniek - VHL | Diktaat materialisatie | Januari 2011 - Mieke van Dijk - VHL | Diktaat landschapsecologie | Maart 2008 Rapporten: - Gemeente Groningen | Binnenstad.nu - impulsen voor een beste binnenstad, 2009-2015 | maart 2009 - Gemeente Groningen | GroenePepers - Groenstructuurvisie Groningen | maart 2009 - Gemeente Groningen | Stad op Scherp - Structuurvisie 2008 - 2020 | maart 2009 - Ploeg id3 | Visie op de Suikerunie voor de stad - Bidboek | November 2014 - Udin Verheij | UUT GRUNN - Voedsel als verbindende factor tussen stad en land | Juni 2014 - Feiko Heurkens, Zep Kleter, Mike van Haaster | Onderzoek naar industriele Relicten | April 2015 Sites: Analyse: - https://www.google.nl/maps - http://www.bing.com/maps - http://watwaswaar.nl - http://www.ahn.nl - http://www.provinciegroningen.nl/loket/kaarten/landschapskaart - http://gemeente.groningen.nl/suikerfabriek - http://www.ploegid3.nl

Beplanting: - http://www.vdberk.nl - http://www.ebben.nl - http://www.tenhoven-bomen.nl - http://www.directplant.nl - http://www.limagrain.nl

75

Plug & Play Groningen

PLUG & PLAY GRONINGEN