over De klimaatgeneraal

‘We kunnen de ergste klimaatverandering voor een deel voorkomen’

SEPTEMBER 2022 – 39 INTERVIEW ‘We moeten leren leven met klimaatverandering’

‘Klimaatverandering bedreigt de wereldvrede’. Onmiddellijk nadat toenmalig Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp in 2016 een toespraak in het Vredespaleis had gehouden, werden zijn waarschuwende uitspraken door de media opgepakt. De ‘klimaatgeneraal’ was geboren.

DOOR MIREILLE BREGMAN

Door wetenschappers over de hele wereld is al veel onderzoek gedaan naar de gevolgen van klimaatverandering. Waar Klimaatgeneraal nieuw in is, is de koppeling van het klimatologische aan het veiligheidskundige aspect. De auteur vertelt: ‘Ik heb zelf veertig jaar in de veiligheidssector (Defensie) gewerkt, waar ik steeds meer heb ervaren dat klimaat een aanjager is van interne spanningen en conflicten, en zelfs een directe oorzaak van een conflict kan zijn. In de vele recente missies hebben we geleerd hoe belangrijk het is de bron hiervan weg te nemen, want anders bestrijd je alleen symptomen en kom je niet tot een echte oplossing. Klimaatverandering zal in toenemende mate een ontwrichtende werking hebben op maatschappijen, want het heeft effecten op alle levensdomeinen zoals economie, veiligheid, natuur. Dat heb ik geprobeerd in het boek duidelijk te maken. Zonder een activistisch standpunt in te nemen wil ik met voorbeelden ondersteund door de wetenschap laten zien welke invloed klimaatverandering heeft op de veiligheid.’

Het boek is voor een breed publiek geschreven, met duidelijke kaarten en een lijst met afkortingen. ‘Wat ik onder meer wil meegeven is dat we zeker de ergste klimaatverandering voor een deel kunnen voorkomen, maar dat we er ook voor een deel mee moeten leren leven. We moeten ons dus ook aanpassen. Het tweede deel van het boek richt zich vooral op de mogelijke oplossingen; hoe kan Defensie bijdragen aan het terugdringen van de uitstoot en hoe moet Defensie zich aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering? Ik leg dat uit aan de hand van persoonlijke ervaringen. Zo kwam er eens een uitvinder naar me toe die onder extreme omstandigheden wilde testen hoe je water uit woestijnlucht kunt filteren. Er is toen geregeld dat hij op het militaire kamp in Mali zijn uitvinding in de praktijk mocht testen en: het werkt!’

Astronautenblik

In Klimaatgeneraal komt de astronautenblik ter sprake: het idee van ruimteschip Aarde waar we zuinig op moeten zijn. Had Middendorp zonder de gedraaide missies net zo’n urgentiegevoel en astronautenblik gehad? ‘Ik heb uit hoofde van mijn functies twintig missies geleid onder klimatologische omstandigheden die in feite dicteren wat je in een gebied wel of niet kunt doen. In Afghanistan, waar ik toen het commando voerde over Task Force Uruzgan, was het bijvoorbeeld zo heet dat we zwaardere helikopters nodig hadden omdat de lichte te weinig hefvermogen hadden. Als het heet is, kun je ook geen lange patrouilles lopen en heb je meer water nodig. Op die momenten ben je met de uitvoering bezig en is dat een gegeven waar je mee moet werken. Je legt dan niet de link naar de langere termijneffecten van klimaatverandering. Voor mij is dat later gaan leven toen ik Directeur Operaties bij de Defensiestaf werd en ik vergelijkbare ervaringen had in alle andere missiegebieden. ‘Ik zag in Afghanistan bijvoorbeeld hoe watertekort tot interne conflicten leidde en hoe de Taliban daar misbruik van maakte. De gevechten rondom Chora, een Afghaanse vallei, hadden in essentie te maken met wie de watertoevoer beheerste. Natuurlijk had het ook te maken met een zwak bestuur en andere machtsverhoudingen, maar toen onze mensen konden bemiddelen in de grondoorzaak, werd het rustig. Een jaar later konden we met weinig militaire bescherming daar over straat. Zo zie je hoe belangrijk de samenwerking is tussen Defensie, Diplomatie en Ontwikkelingshulp. Samen kunnen die leiden tot langdurige veiligheid.’

‘Als het heet is, kun je ook geen lange patrouilles lopen en heb je meer water nodig’

Een dubbelbiografi e in woord en beeld van de collaborerende gebroeders Heukels

Op 20 juni 1943 was Herman Heukels (1906-1947) als fotograaf aanwezig bij een grote razzia in Amsterdam. Enkele foto’s die hij toen maakte, groeiden na de oorlog uit tot iconische beelden van de Joden vervolging. De man achter de lens, naast prijswinnend (pers)fotograaf ook eigenaar van een bekende foto- en brillenzaak in Zwolle, had in 1940 besloten zijn talenten in te zetten ten behoeve van het naziregime. Hermans broer Jan (1904-1950) koos eveneens voor het nationaalsocialisme. Met beduidend minder ambitie en minder talent voor fotografi e zette hij zijn camera in als wapen om de tegenstander psychologisch te raken.

‘Wij waren supermannen’ – Jan en Herman Heukels: broers, fotografen, nationaalsocialisten Geschreven door Machlien Vlasbom ISBN 9789024425556 | € 34,90

Verkrijgbaar in de (online) boekhandel en op boomgeschiedenis.nl