ผีสางและสิง่ ศักดิส์ ทิ ธิ์ รวมไปถึงไสยศาสตร์ตา่ งๆ เป็นเรื่องที่ อยู่คู่กับสังคมไทยมาช้านาน โดยสะท้อนให้ เห็นอยู่ ในประเพณีพธิ กี รรมต่างๆ รวมถึงบทประพั นธ์และ วรรณคดี ไทยก็มีการกล่าวถึงสิ่งเร้นลับ เหนือธรรมชาติอยู่ บ่อยครั้ง อีกทั้ งยังมีตำ� นานของผี แต่ละชนิดที่เล่าสืบทอด ต่อกันมานานนับร้อยๆ ปี เช่น ต�ำนานปู่โสมเฝ้าทรัพย์ ต�ำนานแม่นากพระโขนง ผี ปอบ ผี กระสือ ซึ่งต�ำนานและ ความเชื่ อเหล่านีย้ ังคงถูกเล่าสืบต่อกันมาจนถึงปัจจุ บัน จากต�ำนานเรื่องเล่าผี ๆ ที่เล่าสืบต่อกันมานั้น จะเห็นได้ ว่าภูตผี ของไทยมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่ โดดเด่นแตกต่าง ไปจากเรื่องเล่าเกีย่ วกับผี ของนานาประเทศทั่ วโลก แต่ก็มี
5
¼Õ¡ÃÐÊ×Í
“ตกกลางคืนมีหัวกับไส้ พร้อมแสงกะพริ บวาบๆ” ลักษณะของผี กระสือเป็นผี ผู้หญิงที่ ออกหากินในยามกลางคืน มีแต่หัวกับ ไส้และแสงสีเขี ยวกะพริ บวับๆ ลอยอยู่ ตามที่ ต่างๆ แต่ ในเวลากลางวันเธอก็ เป็นเพี ยงผู้หญิงแก่หรื อวัยกลางคนที่ ใช้ ชี วิตปกติปะปนอยูก่ บั คนทั่วๆ ไป ผีกระสือ จะชอบหลบอยู่ ในที่มดื ๆ เพราะกลัวแสงสว่าง ทั้ งยังคอยหลบหน้าผู้คน ไม่ชอบพูดกับใคร และมีท่าทาง คล้ายคนป่วย พอตกกลางคืนก็จะถอดหัวกับไส้เพื่อออก หากิน โดยทิ้งร่างเอาไว้ที่บ้านแล้วคาบผ้าห่มมาคลุมร่างที่ ไร้หัวของตนเองเอาไว้ เมื่อผี กระสือถอดหัวแล้วก็จะมีแสงกะพริบสีเขี ยว สลัวๆ อยู่ ใกล้ๆ กับบริเวณหัวใจ เชื่ อกันว่าแสงนีเ้ ป็นตัวแทน ของดวงวิ ญญาณ หรือดวงจิ ตของกระสือที่สิงอยู่ ในคนที่ เคราะห์ร้าย และเป็นวิ ญญาณที่หยั่งลึกลงในใจของคนที่ 7
นอกจากนี้ วิธกี ารป้องกันผีกระสือไม่ ให้ผ า่ นเข้ามา ในบริ เวณบ้านนั้นให้น�ำเอาของมีคมหรือหนามแหลมๆ ล้อมตามบ้านหรือปลูกต้นไม้ที่มหี นามไว้ภายในบริเวณบ้าน หนามแหลมเหล่านีจ้ ะท�ำให้กระสือผ่านเข้าออกบริเวณนัน้ ได้ยาก เพราะไส้อาจไปเกี่ยวหนามแหลมท�ำให้ถูกจั บได้ การสืบทอดทายาทของกระสือนั้นท�ำได้โดยถ่มน�้ำลาย เข้าปากลูกหลานเพื่อสืบทอดความเป็นกระสือต่อไป คนที่เป็นกระสือนั้นเกิดจากวิ บากกรรมที่ตนได้ ก่อเอาไว้ เช่น การหลอกลวงต้มตุน๋ ผูอ้ ื่น การหากินในทาง มิชอบ หรือการมีจิ ตใจที่สกปรก โดยดวงวิ ญญาณของ กระสือจะไปสิงสูค่ นที่กอ่ กรรมท�ำเข็ญเช่นเดี ยวกับตนเอง หากต้องการจะก�ำจัดกระสือมีอยูท่ างเดียวก็คอื ต้องฆ่าคน คนนั้นให้ตายเท่านั้น
9
ผี นางตานีมีนสิ ัยชอบลวงชายหนุ่มเพื่อให้ชายหนุ่ม มาเป็นสามีของตนเอง ซึง่ ผีนางตานีจะมีความหึงหวงที่รุนแรง ไม่ยอมเลิกราไปง่ายๆ หากพบว่าชายหนุม่ ที่เป็นสามีปนั ใจ ให้กบั หญิงอื่นนางตานีกจ็ ะอาฆาตพยาบาท อาจถึงกับโดนหักคอ ตายได้ แต่หากชายหนุม่ ขออนุญาตผีนางตานีมหี ญิงคนอื่น ก็ตอ้ งได้รับอนุญาตแล้วเท่านัน้ ซึง่ บางครั้งผีนางตานีอาจ ช่วยเหลือให้ส�ำเร็จไปด้วยดีโดยไม่หึงหวงทีหลัง หากหนุม่ โสดที่ตอ้ งการได้ผีนางตานีเป็นเมีย ต้อง ท�ำพิธีเซ่นวักที่ต้นกล้วยตานี แล้วในทุกๆ คืน ชายหนุ่ม จะต้องไปที่ ต้นกล้วยตานีเพื่อหยอดค�ำหวาน เกีย้ วพาราสีแบบหนุม่ จีบสาวจนกว่าผีนางตานี จะใจอ่อน เมื่อผี นางตานี ใจอ่อนแล้ว จึงน�ำ มีดไปตัดบริเวณเหง้าที่ โคนต้นกล้วยแล้ว แกะสลักให้มรี ปู ร่างคล้ายผูห้ ญิงใส่ตลับไว้ แล้วท�ำพิธีเซ่นไหว้ทุกวันเช้า เย็น จากนัน้
11
ผี นางตานีก็จะมาปรากฏให้เห็นแล้วยอมตกเป็นเมียใน ความฝัน ชายหนุม่ ที่ ได้นางตานีเป็นเมียแล้วนัน้ จะดูซบู ผอม เพราะได้สูญเสียพลังชี วิ ตไป จึงต้องเชิญพระหรือหมอผี มาท�ำพิธเี พือ่ แยกทั้งสองออกจากกัน และเพือ่ ให้ผีนางตานี ไปจุติ ใหม่หรือไปสู่สุคติ นอกจากการเซ่นไหว้นางตานีส�ำหรับชายหนุ่มที่ ต้องการได้นางตานีมาเป็นเมียแล้วนั้น ยังมีการเซ่นไหว้ นางตานีเพื่อเป็นสิริมงคลแก่ ชี วิ ตอีกด้วย การเซ่นไหว้นจี้ ะ ท�ำเมื่อต้นตานีมีการออกปลีก็จะมีการท�ำพิธีพลีพรายตานี ด้วยการน�ำอาหารคาวหวานต่างๆ และ น�ำ้ หอมมาเซ่นไหว้ แล้วเอาสร้อยคอหรือ แหวนไปคล้องไว้ที่ งวงปลีกล้วยเป็น เครื่องประดับ พร้อมกับน�ำผ้า 1 ผืน มาพั นรอบต้นกล้วยเปรียบเหมือนเป็น เครือ่ งนุง่ ห่มให้กบั นางตานี แล้วจึงขอพร ให้มโี ชคลาภหรือเพื่อให้เกิดความ เป็นสิริมงคลแก่ตนเอง
12
¼Õ»Íº
ผีปอบเป็นต�ำนานเรื่องเล่าจากภาคอีสานว่าเป็นผีที่ ไม่มรี า่ ง และจะเข้าสิงสูร่ า่ งกายของมนุษย์ โดยจะเข้าสิงคน ที่มกี รรมจากการเล่นไสยศาสตร์คาถาอาคมที่ทำ� ผิดข้อห้าม ผิ ดครู หรือรักษาอาคมไม่ได้แล้วอาคมนั้นจึงย้อนกลับ มาท�ำร้ายตนเอง ในภาษาอีสานเรียกว่า “คะล�ำ” ปอบ สามารถเป็นได้ทั้ งผูห้ ญิงและผูช้ าย เมือ่ ปอบได้อาศัยร่าง ของใครแล้ว คนผูน้ นั้ ก็จะมีลกั ษณะคล้ายคนป่วย ซูบซีด กิน ของสดของดิบ สัตว์ เป็นๆ เครื่องในต่างๆ กินมูมมาม กินเท่าไรก็ ไม่รู้จั กอิ่ม บ้างก็มีนสิ ัยดุรา้ ยขาดสติ ไม่รู้จั ก ผิ ดชอบชั่วดี และออกหากินอาละวาด ในเวลากลางคืน ผีปอบแบ่งออกได้หลายประเภท ได้แก่ ปอบธรรมดา คือคนที่ ถูกผี ปอบ สิงร่าง เมื่อคนคนนั้นตายไปวิ ญญาณ ผี ปอบก็จะตายไปด้วย ปอบแลกหน้า คือปอบที่ สิงในร่างคน เมื่อถามว่าใคร เป็ น คนเลี้ ย งหรื อ บั ง คั บ ให้ มาเข้ า สิ ง
22
ชาวภูไทที่ อ�ำเภอหนองสูง จั งหวัดมุกดาหาร มี ความเชื่ อเกี่ยวกับผี กองกอยว่า ผี กองกอยนั้นเป็นผี ผู้หญิง ที่ มีรูปร่างลักษณะคล้ายกับลิงแต่ตัวเล็กกว่า มีผมยาว สีแดง ใบหน้าเรียวแหลม เป็นผีที่อาศัยอยูต่ ามถ�ำ้ หรือโพรงไม้ โดยจะอยู่กันเป็นครอบครัว ออกหาอาหารจ�ำพวกปลากิน ตามแม่นำ�้ ล�ำธารหรือลักเอาอาหารและข้าวของจากชาวบ้าน พวกมันชอบเดินถอยหลัง และมักพูดสิ่งที่ ตรงข้ามกับ ความจริงเสมอ ทั้ งยังมีทรัพย์สมบัติมากมาย มีเรื่องเล่าว่าหากพบข้าวของ สมบัติ หรือปลาที่ ตกอยูก่ ลางทางโดยที่ ไม่มเี จ้าของก็หา้ มเก็บ เอามาเป็นของ ตนเด็ดขาด เพราะสิ่งของเหล่านั้นอาจเป็นของผี กองกอย หากเป็นสมบัติของผี กองกอยพวกมันก็จะตามมาทวงคืน แล้วยังอาจจะถูกผี กองกอยควักตับ ไต ไส้ พุ ง มากิน ในช่วงเวลาที่ นอนหลับอีกด้วย
33
¼ÕµÒÂâ˧ ผี ตายโหงเป็ นวิ ญ ญาณที่ ยั ง ไม่ ไปสู ่ สุ ค ติ เพราะ ต้องตายอย่างกะทั นหัน เช่น ถูกฆ่าตาย รถชน จมน�้ำตาย ฆ่าตัวตาย แม้กระทั่ งผี ตายทั้ งกลมก็จั ดว่าเป็นผี ตายโหง ชนิดหนึ่งด้วยเช่นกัน มีความเชื่ อว่าวิ ญญาณเหล่านี้มักจะมีความดุร้าย และสิงสถิตอยู่ตรงบริเวณที่ตนเองตาย เพราะจิ ตสุดท้าย ก่อนตายอารมณ์ของคนผู้น้ันจะตกอยู่ ในความหวาดกลัว ความตกใจ ความอาลัยอาวรณ์ หรือความแค้น วิ ญญาณจึง ไม่สงบสุข ต้องทุกข์ทรมาน และยังรับไม่ได้กบั ความตายของตนเอง ผี ตายโหงจะออกมา ปรากฏตัวหลอกหลอนผู้คนที่ผ ่านมา ในบริ เวณที่ ตนตายใน สภาพที่ นา่ สยดสยอง บางครั้งอาจจะได้ยนิ เสียงร้องโหยหวน
44
¼Õ⾧ ผีโพงเป็นเรื่องเล่าตามความเชื่ อของทางภาคเหนือ เกิดจากผู้ที่เล่นไสยศาสตร์หรืออาคมแล้วเกิดวกกลับ เข้าสู่ ตนเอง ท�ำให้กลายเป็นผีโพง โดยผูท้ ี่ โดนผีโพงเข้าสิงมักจะ ไม่รู้ตัวว่าก�ำลังโดนผี สิงอยู่ และเมื่อรู้ว่าตนเองเป็นผีโพง แล้วก็จะปกปิดตนไม่บอกให้ ใครรู้ว่าเป็น ในเวลากลางวัน ผีโพงจะมีลักษณะเช่นเดี ยวกับคนธรรมดาทั่ วไป แต่ ใน เวลากลางคืนจะกลายร่างเป็น ผี โพงที่ มี แสงสว่ า งส่ อ ง ออกมาจากจมูก อาจมีแสง ได้ 3 สี คือ สีเขี ยว สีแดง หรือสีม่วง ผีโพงจะออกหากิน โดยกินพวกของสดของคาวคล้ายๆ กับผีกระสือ รวมไปถึงการจับพวกกบ เขี ยดกินในช่วงฤดูฝน มีเรื่องเล่าว่ามี คนเคยสะกดรอยผีโพงไปตามทุ่งนา แล้วก็พบกับซากกบเขี ยด ที่ นอน ตายเกลื่อนอยู่ 56
µÐ¡ÃØ´ ตะกรุดเป็นเครื่องรางของขลังที่มี ความศักดิ์สิทธิ์ที่ ผู้คนนิยมบูชาโดยมีการ กล่าวอ้างถึงพระพุ ทธคุณ พระธรรมคุณ และพระสังฆคุณ เป็นความเชื่ อที่ อยู่ ใน สังคมไทยมาตั้งแต่สมัยโบราณ ตะกรุดจะ ใช้ส�ำหรับป้องกันภยันตรายต่างๆ อีกทั้ ง ยังคุม้ ครองให้แคล้วคลาดจากภัยพิบตั ิ แก้ อาถรรพ์ รวมทั้ งยังช่วยส่งเสริมโชคลาภ การค้าขาย เมตตามหานิยม มีเสน่ห์ คนใน สมัยก่อนนิยมพกตะกรุดเข้าสูส่ นามรบเพือ่ น�ำโชค และให้ได้รับชัยชนะกลับมาอีกด้วย
67
ตะกรุดท�ำจากวัสดุตา่ งๆ ได้หลายชนิด ส่วนมากมัก ใช้โลหะจ�ำพวกทอง เงิน หรือนาก รวมทั้ งโลหะอื่นๆ มาตี เป็นแผ่นบางๆ แล้วท�ำพิธลี งอักขระที่มคี วามหมายแตกต่าง กันออกไป บางครั้งอาจจะมีการลงรักหรือปิดทองด้วยก็ ได้ ซึง่ ก็แล้วแต่ทา่ นเกจิอาจารย์วา่ จะท�ำอย่างไร จากนัน้ ก็มว้ น แผ่นโลหะให้มลี กั ษณะคล้ายกับท่อกลมๆ โดยให้มีชอ่ งว่าง ตรงแกนกลางไว้สำ� หรับร้อยเชื อกผูกติดตัว นอกจากการท�ำ ตะกรุดจากแผ่นโลหะแล้ว ยังมีการใช้วัสดุอื่นๆ ด้วย เช่น ใบลาน หนังหน้าผากของเสือ หนังควายเผือก ไม้ไผ่ ไม้รวก
68
พ่อแม่ของลูกกรอกหากบูชาหรือเลีย้ งลูกกรอกแล้ว ก็ตอ้ งดูแลและคอยให้อาหารหรือเซ่นไหว้อยูต่ ลอดเสมือน เป็นลูก ทั้ งยังต้องท�ำพิธีป้องกันดวงวิ ญญาณลูกกรอก เพราะบางครั้งเหล่าพ่อมดหมอผีอาจจะมาขโมยเอาวิญญาณ ลูกกรอกไป นอกจากนีล้ ูกกรอกอาจไม่จ�ำเป็นว่าจะต้อง เป็นลูกกรอกที่เกิดจากมนุษย์อย่างเดี ยวเท่านั้น แต่อาจ เกิดจากสัตว์ก็ ได้ เช่น ลูกกรอกแมว ลูกกรอกสุนัข
77