ไม้ดอก แต่งสวนสวย
ไม้ดอกแต่งสวนสวย ISBN 978-616-527-488-3 ราคา 150 บาท
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 โดยส�านักพิมพ์เอ็มไอเอส ห้ามน�าส่วนหนึ่งส่วนใดของหนังสือเล่มนี้ไปลอกเลียนแบบ ท�าส�าเนา ถ่ายเอกสาร หรือน�าไปเผยแพร่บนอินเตอร์เน็ตและ เครือข่ายต่างๆ ไม่ว่าจะในรูปแบบใดๆ นอกจากจะได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากทางส�านักพิมพ์เท่านั้น ชื่อผลิตภัณฑ์และเครื่องหมายการค้าต่างๆ ที่อ้างถึงเป็นของบริษัทนั้นๆ
ข้อมูลทางบรรณานุกรมของส�านักหอสมุดแห่งชาติ National Library of Thailand Cataloging in Publication Data ยุคคล จิตส�ารวย. ไม้ดอกแต่งสวนสวย.-- กรุงเทพฯ : เอ็มไอเอส, 2556. 216 หน้า. 1. ไม้ดอก. 2. สวน--การจัดและตกแต่ง. I. ชื่อเรื่อง. 635.9 ISBN 978-616-527-488-3
คณะผู้จัดท�า บรรณาธิการส�านักพิมพ์ ชิดพงษ์ กวีวรวุฒิ ผู้เขียน ยุคคล จิตส�ารวย ออกแบบรูปเล่ม ไพโรจน์ บรรจงใจรักษ์ ออกแบบปก ภรณีย์ สนองผัน ภาพประกอบ ยุคคล จิตส�ารวย พิสูจน์อักษร วารีรัตน์ แตงภู่ ประสานงานฝ่ายผลิต ณัฐพงษ์ พยัคคง ประสานงานสื่อสิ่งพิมพ์ บุษกร กู้หลี ฝ่ายการตลาด วราลี สิทธิจินดาวงศ์ พิมพ์ที่ บริษัท พิมพ์ดี จ�ากัด ผู้พิมพ์/ผู้โฆษณา เสริม พูนพนิช จัดพิมพ์โดย : บริษัท ส�านักพิมพ์เอ็มไอเอส จ�ากัด 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ์ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com
จัดจ�าหน่ายโดย : บริษัท ส�านักพิมพ์เอ็มไอเอส จ�ากัด 213/3 ซอยพัฒนาการ 1 (สาธุประดิษฐ์ 34 แยก 6) แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) โทรสาร 0-2294-8787 www.MISbook.com
หากหนังสือเล่มนี้ผลิตไม่ได้มาตรฐาน อาทิ หน้ากระดาษสลับกัน หน้าซ�้า หน้าขาดหาย ส�านักพิมพ์ยินดีรับผิดชอบเปลี่ยนให้ใหม่ โดยส่งมาเปลี่ยนตามที่อยู่ด้านบน หรือติดต่อส�านักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 (สายอัตโนมัติ) กรณีต้องการสั่งซื้อจ�านวนมาก กรุณาติดต่อฝ่ายการตลาด ส�านักพิมพ์เอ็มไอเอส โทรศัพท์ 0-2294-8777 เพื่อรับส่วนลดพิเศษ
ค�ำน�ำ สีสนั ของสวนในบ้านของเรานัน้ เกิดขึน้ ได้จาก หลายๆ วิธีการ เริ่มต้นจากองค์ประกอบของสวนที่มี ทั้งพันธุ์ไม้และอุปกรณ์อื่นๆ อีกหลายอย่างประกอบ กันขึ้นมา บนฐานแห่งความคิดและความชอบของ เจ้าของบ้านอันเป็นเกณฑ์ทั่วๆ ไปในการจัดการของ นักจัดสวนแทบทุกคน ความเหมาะสมแห่งสีสนั ของสวนทีจ่ ะเกิดขึน้ จึงเป็นสิง่ ทีย่ ากยิง่ ในการทีใ่ ครคนใดคนหนึง่ จะมาตัดสินว่า เป็นอย่างไร เหมาะสมสวยงามแล้วหรือไม่ การจัดสวนจึง เป็นกิจกรรมอย่างหนึง่ ในจ�านวนไม่กอี่ ย่างของมนุษย์ ที่ ยังไม่มมี าตรฐานใดๆ อันจับต้องได้มาเปรียบเทียบและ ค้นหาความผิดพลาดหรือความถูกต้อง ในหลายๆ ครัง้ ผมจึงมักพูดว่า การจัดสวนคือการวาดภาพที่จิตรกร (เจ้าของบ้านและนักจัดสวน) ผูว้ าดภาพนัน้ ต้องกระท�า กันแทบชั่วชีวิตเลยทีเดียว ความเปลี่ยนแปลงแห่ง สีสันในกรอบของสวนจึงเป็นความสนุกสนานอย่างยิ่ง ของเจ้าของบ้าน (และนักจัดสวน) ในการที่จะละเลง สรรพสีเหล่านัน้ ลงไปตามแต่จนิ ตนาการของตน โดยที่ ไม่มีใครสามารถมาบังคับขู่เข็ญให้เป็นไปตามที่เขา ต้องการได้ (หากคุณไม่ยินยอม)
สวนของคุณ ภาพวาดที่ไม่มีวันจบสิ้นของ คุณ...ทั้งสองคือสิ่งเดียวกัน พันธุ์ไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ คือ แก่นแกนหรือ Theme ของภาพวาด หรือก็คอื Theme ของสวน พันธุไ์ ม้พมุ่ ขนาดลดหลัน่ ลงมา คือองค์ประกอบ ที่ใช้สร้างความสมบูรณ์และดุลยภาพให้เกิดขึ้นกับ ภาพวาดหรือสวนโดยรวม ในขณะที่พันธุ์ไม้ล้มลุกคือ สีสันอันเปลี่ยนแปลงไปตามฤดูกาลของภาพวาดหรือ สวนนั้นๆ ความสวยงามอย่างเหมาะสมด้วยอัตลักษณ์ แห่งสายพันธุ์ของสีสันเหล่านั้นเท่านั้น คือสิ่งเดียวที่ ท่านทัง้ หลายจะต้องค�านึงถึงและจัดการให้เป็นไปอย่าง ถูกต้อง สีสันดังกล่าวนั้น ท่านทั้งหลายสามารถ คัดสรรและน�าไปใช้ได้...จากหนังสือเล่มนี้ ยุคคล จิตส�ารวย
สำรบัญ 2
กระพี้จั่น
26
มะเฟือง
6
กระถินหางกระรอก
30
ชมพูม่ า่ เหมีย่ ว
10
ประดู่แดง
34
เหลืองอินเดีย
14
สาวสันทราย
38
เหลืองปรีดยิ าธร
18
เสี้ยวป่า
42
โมกแดง
22
ไคร้ย้อย
46
พุดตาน
50
เข็มอุณากรรณ
78
สามพันตา
54
ม่วงดวงดาว
82
ไข่ดาว
58
เข็มม่วง
86
พุดน�้าบุษย์
62
ปรางค์มาลี
90
ทองอุไร
66
โคลงเคลง
94
ช้อนทอง
70
แวววิเชียร
98
แย้มปีนัง
74
ไฮเดรนเยีย
102
กุหลาบพุกาม
106
ปอพราน
130
ดาวเรือง
110
ประทัดไต้หวัน
134
แพรเซีย่ งไฮ้
114
บานชืน่
138
พุดสามสี
118
ชบา
142
คอร์เดีย
122
พยับหมอก
146
รสสุคนธ์
126
ช้องนาง
150
พูอ่ มร
154
บานไม่รโู้ รย
178
ซัลเวีย
158
ผักเสีย้ นฝรัง่
182
ธูปฤๅษี
162
พูช่ มพู
186
หางนกยูงฝรัง่
166
ทองกวาว
190
ปัตตาเวีย
170
แก้ว
194
เทียนหยด
174
ดอนญ่าลูซ
198
กันเกรา
สวน...ของคุณ ภำพวำด ... ที่ไม่มีวันจบสิ้นของคุณ
ทั้งสอง... คือสิ่งเดียวกัน
ล�ำดับที่
1
2 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
กระพี้จั่น ชื่อวิทยำศำสตร์ : Millettia brandisiana Kurz ชื่อพื้นเมือง : พี้จั่น ปี้จ่นั จั่น หลายปีที่ผ่านมา ผมมีโอกาสแวะเวียนไป เที่ยวในสวนหลวง ร.9 (แถบถนนศรีนครินทร์ กทม.) จ�าได้วา่ ห้วงเวลานัน้ น่าจะอยูใ่ นช่วงเดือนเมษายนหรือ เดือนพฤษภาคม กระพี้จั่นและเพื่อนพ้องในวงศ์วาน เดียวกัน (เช่น สาทร พลอยชมพู ฯลฯ) ก�าลังชูช่อ เบ่งบานอวดความงามอันสดใสต่อสายตาผู้มาเยือน ในยามแล้งร้อนอันเป็นธรรมดาตามฤดูกาล กระพี้ จั่ น เป็ น พั น ธุ ์ ไ ม้ ยื น ต้ น ขนาดกลาง ความสูง 6-8 เมตร ทรงพุ่มกลม เป็นพันธุ์ไม้ผลัดใบ ล�าต้นมีพูพอนที่สวยงามแปลกตา ผิวล�าต้นสีน�้าตาล มีสะเก็ดแตกล่อน
ไม้ดอกแต่งสวนสวย
3
ใบเป็นใบประกอบรูปขนนก มีใบย่อย เล็กๆ 7-12 ใบ ขนาดใบย่อยกว้างประมาณ 2-3 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5-6 เซนติเมตร ยอด อ่อนจะมีสีน�้าตาลเข้มจนเกือบด�า สวยงามมาก ดอกของกระพีจ้ นั่ เป็นดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกและปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงของดอกมี สีม่วงเข้มจนเกือบด�า มีกลีบดอก 5 กลีบ สีขาว ปนม่วง รูปร่างคล้ายดอกถั่ว เมื่อดอกร่วงหล่นจะ ติดเป็นฝักแบนๆ แต่ละฝักกว้างประมาณ 2-2.5 เซนติเมตร ยาว 10-12 เซนติเมตร มีเมล็ด (แบนๆ เช่นกัน) อยู่ภายใน กระพี้จั่นจะออกดอกพร้อมๆ กับการผลิ ยอดอ่อน สีม่วงเข้มของดอกผนวกกับสีน�้าตาล เข้มจนเกือบด�าของใบอ่อน จึงเป็นความสวยงาม และความโดดเด่นที่หาได้ไม่ง่ายนักในสวนใดๆ ที่ ถูกสร้างขึ้นมาอย่างจงใจโดยฝีมือของมนุษย์
4 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
กระพี้จั่นออกดอกในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-พฤษภาคม ขยายพันธุ์โดยการปักช�ารากและเพาะเมล็ด เป็นพันธุ์ไม้ยืนต้นดอกสวยอีกชนิดหนึ่งที่มีอัตราเจริญเติบโตค่อนข้างเร็วในดินทุกชนิดที่ระบายน�้าได้ดีและได้รับ แสงแดดเต็มวัน
หมำยเหตุ : แม้กระพี้จั่นนั้นจะเป็นพันธุ์ไม้ซึ่งถูกระบุเอาไว้ว่าเป็นพันธุ์ไม้ประจ�าจังหวัดแม่ฮ่องสอนก็ตาม แต่ผม
ขอยืนยันว่า ท่านทัง้ หลายสามารถน�ามันไปปลูกในสวนของท่านได้อย่างสวยงาม ไม่วา่ สวนของท่านนัน้ จะตัง้ อยู่ ณ แห่งหนต�าบลใดบนโลกใบนี้ อีกทั้งยอดอ่อนและช่อดอกอ่อนของกระพี้จั่น ยังสามารถใช้เป็นอาหารประเภท ต้มและแกงได้อย่างเอร็ดอร่อย...เลยทีเดียว
ไม้ดอกแต่งสวนสวย
5
ล�ำดับที่
2
6 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
กระถินหางกระรอก ชื่อวิทยำศำสตร์ : Dichrostachys cinerea (L.)
ชื่อพื้นเมือง :
Wight & Arn. นมเสือ หางเสือ
ความจริงแล้วพันธุ์ไม้ในวงศ์ Leguminosae นี้ จัดได้ว่ามีอยู่มากมายนักในบ้านเรา ทั้งในรูปลักษณ์ ที่คล้ายๆ กันจนแทบแยกไม่ออก และในรูปลักษณะ อันแตกต่างอย่างชนิดนึกไปไม่ถึงเลยว่า แท้จริงแล้ว พืชพรรณเหล่านั้นต่างก็อยู่ในวงศ์วานเดียวกัน กระถินหางกระรอกเป็นพันธุ์ไม้ขนาดเล็ก ความสูงประมาณ 3 เมตร มีถิ่นก�าเนิดดั้งเดิมอยู่ใน แถบแอฟริกาเขตร้อน (ไม่ทราบประวัติการน�าเข้ามา เพาะเลี้ยงในบ้านเรา) เป็นพันธุ์ไม้ไม่ผลัดใบ ทรงพุ่ม โปร่ง ผิวเปลือกล�าต้นเรียบ กิ่งอ่อนมีขน ล�าต้นและ กิ่งก้านมีหนามเล็กๆ มักมีหน่อหรือต้นอ่อนขึ้นเสริม อยู่มากมายที่โคนต้นจนดูเหมือนว่าเป็นไม้กอ เช่น ไผ่ ใบของกระถินหางกระรอกเป็นใบประกอบแบบขนนก สองชั้น ปลายใบคู่ เรียงตรงกันข้าม ก้านแกนกลางใบ ยาวประมาณ 5-15 เซนติเมตร ก้านใบแขนงมีต่อม นูนเด่น ไม่มีก้านใบย่อย 8-40 คู่ เรียงตรงกันข้าม ขอบขนานกว้าง 1 มิลลิเมตร ยาว 4 มิลลิเมตร-1 เซนติเมตร
ไม้ดอกแต่งสวนสวย
7
ดอกกระถินหางกระรอกเป็นแบบดอก ช่อเชิงลด ออกที่ซอกใบ เป็นได้ทั้งช่อเดี่ยวและ กลุม่ ช่อ ช่อดอกห้อยลงยาว 2-6 เซนติเมตร แต่ละ ช่อมีดอกขนาดเล็กจ�านวนมากอัดกันแน่น โคนช่อ สีชมพูอมม่วง ปลายช่อสีเหลือง ช่อดอกส่วนโคน มีรูปทรงกระบอกกว้าง มีดอกซึ่งมีเกสรตัวผู้ไม่ สมบูรณ์ ปลายช่อเป็นรูปทรงกระบอกแคบ มีดอก สมบูรณ์เพศ แต่ละดอกมีกลีบเลี้ยงและกลีบดอก 5-6 กลีบ กระถินหางกระรอกจะออกดอกให้เรา ได้ชื่นชมตลอดทั้งปี และเมื่อดอกร่วงโรยไปตาม วันเวลาที่ผ่าน ก็จะเกิดฝักเป็นรูปขอบขนาน ยาว ไม่เกิน 10 เซนติเมตร และกว้างประมาณ 2 เซนติเมตร เมือ่ ฝักแก่ ตัวฝักจะบิดเวียนเป็นเกลียว ดูแปลกตา เมล็ดในฝักแก่ที่พร้อมจะน�าไปเพาะ ขยายพันธุ์ได้นั้นจะมีสีน�้าตาลเป็นมันวาว
8 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
กระถินหางกระรอกขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดและแยกต้นอ่อนที่เกิดขึ้นมากมายจากโคนต้นดังที่ กล่าวมาแล้ว อีกทั้งเจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนหรือดินปนทราย ณ ต�าแหน่งของสวนในบ้านของท่านที่ได้รับ แสงแดดเต็มวัน นอกจากความสวยงามแปลกตาทั้งของล�าต้น ทรงพุ่ม และช่อดอกแล้ว ทราบว่าในบางประเทศยังใช้ น�้ามันซึ่งสกัดจากดอกของกระถินหางกระรอกมาใช้เป็นส่วนประกอบของเครื่องส�าอางได้อีกด้วย ในสวนของ บ้านซึ่งมีขนาดไม่กว้างนัก อาจใช้กระถินหางกระรอกเป็นไม้ประธานของสวนได้อย่างสวยงาม
ไม้ดอกแต่งสวนสวย
9
ล�ำดับที่
3
10 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
ประดู่แดง ชื่อวิทยำศำสตร์ : Phyllocarpus septentrionalis
ชื่อสำมัญ :
ชื่อพื้นเมือง :
Donn. Smith. Monkey flower tree, Fire of Pakistan ประดู่แดง วาสุเทพ
ส�าหรับพันธุ์ไม้ดอกสวยชนิดนี้ ผมพบมันถูก ปลูกเอาไว้อย่างเป็นแถวเป็นแนว ริมถนนส่วนบุคคล ภายในสนามกอล์ฟใหญ่แห่งหนึ่งเมื่อหลายปีมาแล้ว ด้วยสีของดอกที่แดงอมส้มสดใสเกาะกลุ่มกันจนทั่ว ทุกกิ่งก้านเต็มตลอดไปทั้งทรงพุ่ม มองไกลๆ ผาดๆ ดู ค ล้ า ยแสงแห่ ง เปลวเพลิ ง ที่ ค รอบคลุ ม พุ ่ ม ไม้ นั้ น เอาไว้ ซึ่งก็น่าจะเป็นไปตามความหมายของชื่อสามัญ แห่งมันนั่นก็คือ Fire of Pakistan นั่นเอง แต่ผมก็ไม่ ทราบว่าชื่อสามัญของประดู่แดงดังว่านั้นจะมีนัยใดๆ อันเกี่ยวข้องกับแว่นแคว้นแดนดินถิ่นนั้น (Pakistan) ซึ่งดูเหมือนว่ามักจะถูกปกคลุมเอาไว้ด้วยเปลวเพลิง แห่งสงคราม...อยู่อย่างไม่ว่างเว้น สีแดงของดอกไม้ใดๆ จะแดงสดใสอย่างไร ก็ตาม ย่อมไม่มีวันเหมือนหยาดเลือดที่หลั่งรินออก มาจากร่างกายของมนุษย์และมวลส�า่ สัตว์ อีกทัง้ สีของ ดอกไม้ทุกๆ เฉดสี ก็ย่อมไม่เคยสร้างความหม่นเศร้า ให้เกิดขึ้นกับจิตใจของมนุษย์ผู้มีความเป็นปกติในกมล สันดานได้
ไม้ดอกแต่งสวนสวย 11
ผมยินดีที่จะมีรั้วบ้านหรือส่วนหนึ่งส่วนใดของสวนที่มีเปลวเพลิงแห่งดอกประดู่แดงรายล้อมเอาไว้ หรือยืนต้นโดดเด่นด�ารงอยู่อย่างเป็นประธานของสวน แต่ชิงชังรังเกียจแม้แค่เพียงจะได้ยินได้ฟังค�าบอกเล่าอัน กล่าวถึงเรือ่ งราวทีเ่ กีย่ วพันกับความขัดแย้ง...และการเข่นฆ่า ท�าลายล้างซึง่ กันและกันระหว่างมนุษย์กบั มนุษย์ มนุษย์กบั ส�า่ สัตว์ หรือแม้แต่มนุษย์กบั สิง่ แวดล้อม ไม่วา่ สิง่ ดังกล่าวเหล่านัน้ จะเกิดขึน้ บนผืนแผ่นดินใด...บนโลก ใบนี้ ประดู่แดงเป็นพันธุ์ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ถึงขนาดกลาง ความสูง 10-15 เมตร ในสภาพทั่วๆ ไปที่เรา สามารถพบเห็นได้เสมอๆ ตามเรือกสวน หัวไร่ปลายนา หรือถูกปลูกไว้เป็นไม้ประดับในบ้านเรือนของชุมชนเมือง บางชุมชน แต่ประดู่แดงในป่าธรรมชาตินั้น นับได้ว่าเป็นพันธุ์ไม้ยืนต้นอันทรงคุณค่าทางเศรษฐกิจได้เลยทีเดียว ประดูแ่ ดงมีผวิ เปลือกล�าต้นสีนา�้ ตาลอ่อน ทรงพุม่ แผ่กว้าง รูปทรงของกิง่ มักลูล่ งมาด้านล่างดูแปลกตา ใบเป็นใบประกอบรูปขนนก แผ่นใบเรียบมนรี ปลายใบแหลม ออกเป็นคู่สลับกันไป ใบคู่ที่อยู่ด้านปลายสุดของ ใบประกอบจะมีขนาดใหญ่ที่สุด ดอกของประดู่แดงจะออกเป็นช่อตั้งแต่โคนช่อถึงปลายช่อ สีแดงอมส้ม มีเกสร ยาวโผล่ออกมาจากกลางดอกที่บานเต็มที่แล้ว มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ออกดอกในช่วงเดือนมกราคม-มีนาคม เมื่อ ดอกร่วงโรยลงจนหมดแล้ว ประดู่แดงจะติดฝักแบนๆ รูปขอบขนาน มีเมล็ดแบนๆ อยู่ภายใน
12 ไม้ดอกแต่งสวนสวย
ประดูแ่ ดงมักผลัดใบของมันทัง้ หมดลงในยามทีผ่ ลิดอก ความงดงามสีแดงส้มจึงโดดเด่นเสมอในสวนที่ ปลูกมันเอาไว้ สามารถขยายพันธุด์ ว้ ยวิธกี ารเพาะเมล็ด เป็นพันธุพ์ ชื ทีม่ อี ตั ราการเจริญเติบโตค่อนข้างเร็ว ชอบ ดินร่วนปนทรายและแสงแดดเต็มวัน
หมายเหตุ : ประดู่แดงเป็นพันธุ์ไม้ที่มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกากลาง แถบประเทศกัวเตมาลา ข้อมูลในการเดินทาง
อันยาวไกลจากบ้านเกิดของมันสู่แถบถิ่นบ้านเราจึงน่าสนใจ เพราะมีนัยด้านต่างๆ ทางสังคมอย่างมากมาย (เช่นเดียวกับพันธุไ์ ม้ตา่ งถิน่ อืน่ ๆ อีกหลายชนิดในบ้านเรา) น่าเสียดายทีผ่ มไม่มขี อ้ มูลด้านนีข้ องประดูแ่ ดงอยูเ่ ลย ท่านใดพอทราบรายละเอียดเกี่ยวกับมัน...ช่วยเล่าสู่กันฟังบ้าง
ไม้ดอกแต่งสวนสวย 13