Gorski groteski by Misho Yuzmeski

ГПРСКИ ГРПУЕСКИ

Издаваш: НФ Библипуека „Григпр Прлишев“, Пхрид Фредник: Упде Илиевски Лекупр: Милшп Јпванпски Графишки уредник: Мищп Јузмески Илусурации: -

Григпр Кпсуески: сур. 22 и 29 Верица Миуреска: сур. 43 Мищп Јузмески: кприца архивски фпупграфии: сур. 12 и 36

Пешауи: „Ирис“, Суруга Уираж: 300 примерпци Првп издание, мару 2019

CIP – Кауалпгизација вп публикација Наципнална и универзиуеуска библипуека „Св. Климену Пхридски“, Скппје КОСТЕСКИ, Григор Гпрски грпуески / Григпр Кпсуески. - Пхрид: НФ Библипуека „Григпр Прлишев“, 2019 (Суруга: Ирис прину). - 50 сур.: илусур.; 20 см Библискиуе мпуиви и хрисуијанскауа симбплика вп ппезијауа / Упде Илиевски: сур. 7- 10 ISBN 978-608-4836-27-8 821.163.3-1 COBISS.MK-ID 109973258

ГРИГПР КПСУЕСКИ

ГПРСКИ ГРПУЕСКИ

Пхрид, 2019

СПДРЖИНА 07

Намесуп впвед: Библискиуе мпуиви и хрисуијанскауа симбплика вп ппезијауа

Спрпуи Впдици вп Арбинпвп

12 13 14 15 16 17 18 19

I. ЗБПРПВИ. ДЕЛА. УРАГИ Фпупграфија сп мајка ми Нашин Вп уудина Направи си дпм Генеза јудина Исправи се Делфина Јпјп

22 23

II. СУАНИ И ПРПДПЛЖИ Пп падпу (1-6)

29 30 31 32 33 34 35

III. НПФМЕН, ППФМЕН, ППЗРЕЛ, ППСУАР Не убивај Спн, мисија, шпвешеое Севда за изгубенауа ппезија Расуеое Виза на Ануиуе Нпви плпдпви

36 37 38 39 40

IV. ППДПБРП СМРУУА ЖИВПУ ДА ЈА НАРЕЧЕМЕ Мпјпу бпг – Перун даб Скаменуваое И уаму, и ваму ни се крие Смрууа (1-3)

43 44 45 46 47 48 49

V. ПРЕД ВРЕМЕУП И СЕГА Пред времеуп и сега Мещауелпу Мпмпк на вселенауа На Блаже Кпнески Забранеу присуан Урагизам

Намесуп впвед БИБЛИСКИУЕ МПУИВИ И ХРИСУИЈАНСКАУА СИМБПЛИКА ВП ППЕЗИЈАУА Сп развпјпу на шпвещувпуп и кулуурауа се занимаваау исупријауа, анурппплпгијауа, исупријауа на умеунпсуа, археплпгијауа, еунплпгијауа и мнпгу други науки, кпи кприсуау ппдаупци пд најразлишни видпви аруефакуи, меду кпи најуверливи се пищуваниуе напди вп урајни мауеријали какп камен, пешена глина, кпжа, папирус... На упј нашин се спшувани и умеунишки и други ремек дела пд дамнина. Заупа ппзнауп е дека еден пд најзнашајниуе извпри за мнпгу науки денес е Библијауа. Фпауениуе вп книжевнпсуа гп знаау нејзинпуп висуинскп знашеое, пспбенп влијаниеуп щуп уаа гп врщела низ векпвиуе. Нема ниуу еден перипд пп спздаваоеуп на Свеупуп писмп вп кпј пгрпмнпуп мнпзинсувп на книжевнициуе не увпреле и на библискиуе уеми, паралелнп сп увпрциуе пд другиуе умеунпсуи. Пред дваесеуина гпдини, ппупшнп вп 2000уауа, вп мнпгу земји вп свеупу, сп најразлишни прпграми се шесувуваще гплемипу јубилеј – две илјади гпдини пд ппшеупциуе на хрисуијансувпуп. Македпнија вп прпславауа се вклуши преку свеуски ппзнауауа кулуурна манифесуација „Сурущки вешери на ппезијауа“ сп ппдгпупвкауа и пбјавуваоеуп на книгауа „Прфеј и Исус – панпрама на библискиуе мпуиви вп спвременауа македпнска ппезија“, шиј спсуавуваш беще ппеупу Ануе Ппппвски.

8 Сп пвпј избпр се спсуави знашајнп делп, кпе на еднп месуп гп пбедини највреднипу дел пд македпнскпуп ппеускп увпрещувп сп библиски мпуиви и хрисуијанска симбплика, нп за жал, без присусувп на македпнскауа нарпдна ппезија, кпе ќе ја испплнува свпјауа намена и ќе суанува сè ппскаппценп вп времиоауа щуп дпадаау. Защуп упа најпрвп е македпнскп, а му е даруванп на шпвещувпуп. Малку ппдпцна се слуши лишнпсуа ппупищана на кприциуе пд книгава, кпн кпја имав ппшиу и пријауелски шувсува, да гп напущуи рабпунпуп месуп вп угледна прганизација, за да се врауи вп рпднпуп селп, ппределувајќи се за рабпуа ппврзана сп прирпдауа и земјауа. Преуппсуавив дека упа ќе биде уежпк перипд вп негпвипу живпу, нп и дека никпгащ нема да гп забправи увпрещувпуп, защуп беще увпрец пп дух, а архиуекуурауа, сликарсувпуп, кппанишарсувпуп, ппезијауа... ги шувсувуваще какп дел пд себе. Вп двеуе ппследни децении ни се слушија реуки слушајни, нп и намерни средби, при кпи разменувавме мислеоа и за умеунпсуа. Вп една прилика негп гп заппзнав сп еден мпј анаграм ппсвеуен на СВЕУИ КЛИМЕНУ ПХРИДСКИ, кпј гласи: ХРИСУПС – УЕМЕЛНИК, ВИДИК! Негпвипу впсхиу ме ппууикна да гп спсуавам и анагрампу, кпј спада вп групауа на мпиуе најпмилени меду илјаднициуе щуп ги имам, а ми се дппада заради сликпвиупсуа, јадрпуивнпсуа, привлешнпсуа, афприсуишнпсуа... Дпказ дека упј му се дппадна и нему е и наслпвпу на книгава. Именп, ГПРСКИ ГРПУЕСКИ е еквивалену на ГРИГПР КПСУЕСКИ, пднпснп пријауелпу за кпј збпрувам! Се радувам дека упј ги ппуврди и ги надмина мпиуе пшекуваоа, пспбенп сп ппезијауа. Уака, мпжеби ппвеќе какп мпе насупјуваое, прпблесна идејауа дел пд дведеценискпуп увпрещувп да биде

9 суавенп вп кприци и да биде дпсуапнп за мпжниуе шиуауели. Пвпј вид на ппезија се среунува не самп вп земјиуе вп кпи е присуунп хрисуијансувпуп, ууку и вп другиуе земји. Ппсупјау мнпгу инуересни ппдаупци за мнпгу книжевнпсуи, нп пвде ќе ги сппмнеме самп рускауа и пплскауа ппезија сп библиски мпуиви и хрисуијанска симбплика. Вп рускауа ппезија мнпгу се инуересни преухпднициуе и припаднициуе на Сребренипу век (перипдпу 1900-1950), кпга е спздаденп знашајнп увпрещувп пд брпјни увпрци, ама кај нив мпуивпу вп суихпзбиркиуе не е дпминануен или исклушив, какп вп слушајпу кај некпи ппеуи вп пплскауа ппезија. Урпјца пд нив се препеани на македпнски: Јан Увардпвски (1915-2006), Карпл Впјуила/Папа Јпван Павле II (1920-2005) и Уадеущ Нпвак (1930-1991). А сега – некплку редпви и за пваа книга и за нејзинипу авупр. Григпр Кпсуески вп суихпзбиркауа „Гпрски грпуески“ е ппнесен пд висуинауа и не засуанува пред загаукиуе. Ппдвигпу, љубпвуа, дпбринауа, прпсууваоеуп, се самп некплку упшки кпн кпи е свруенп негпвпуп засиленп внимание. Сепак, акп ги ппбараме извприуе на вдахнпвениеуп, не би мпжелп да ги прескпкнеме библискиуе уексупви, ниуу насуаниуе щуп ни гп испплнуваау секпјдневиеуп. Иакп библискиуе уексупви какп: Песна над песниуе, Псалмиуе, Парабплиуе... се врвни примери за фпрма, мудрпсу и умеунпсу, спвременпсуа е засуращувашка и ппуребни се мнпгу умееоа и урпеливпсу за да се примени сппсувена ппсуапка и да се знае за щуп и какп да се пее, а приупа да не се влезе вп замкауа на плиукпумнпсуа и слаукпрешиеуп.

10 Пбрабпуувајќи библиски и спвремени уеми и кприсуејќи хрисуијански симбпли, Григпр Кпсуески еднпвременп се самппбразува и дисциплинира вп пдпу кпн мудрпсуа. Негпвауа ппезија е наспшена кпн акууелниуе прпблеми на спвременипу свеу, кпј гп преживува и прпдлабпшува свпјпу пад. Уаа е препкупирана сп уајниуе на шпвекпвауа прирпда, неа ја инуересираау инуелекууални и духпвни ппураги и резулуауиуе пд нив. Најппсле, пваа ппезија гп впспева живпупу сп ппглед кпн свеулинауа и надежуа. Упде Илиевски

СПРПУИ ВПДИЦИ ВП АРБИНПВП Секој ден во себе ја носи Вечноста! Ппгледни, иакп си малешпк, уајнауа на живпупу е сега. Сп мпиуе ппсуапки ќе ја ппправам или расипам сеуа мпја иднина. Не, не на другиуе! Биди серипзен, малешпк, зар малку грижи има свеупу?! Не, немпј и уи да му суежнещ. Камена книщка, ппднпщка имащ. Мајка.

ЗБПРПВИ. ДЕЛА. УРАГИ (1984-2017, Пхрид)

13 ФПУПГРАФИЈА СП МАЈКА МИ (намесуп бипграфија) (11. 04. 1955, с. Арбинпвп) Женауа наликува на Индијанка. Ликпу е правилен, кпсауа исшещлана, дплга. На земја се ппрпди леснп, вп априлска зпра. Мажпу сп секира паппкпу гп скина. Деуеуп мркп, намуруенп, сп прпдпрен вид, убавп надпенп, далеку ќе леуне. Пд првауа жеува в град мрувп гп пднесе, нп сесурауа Каваева гп пживеа: „Нека се маши!“ Чуднп, ама другариуе не гп ценеа мнпгу. Мудрпсуа на суарциуе ја ппсакуваще. Прпщеуа. Ппшина уаукп му, дпјде Небеснипу Пуец. Изуши сещуп, на нищуп не се предаде. Ппсака девсувенпсу, и за свеуииуе преуещка. А мирпу бил вп смирениеуп – слпбпдауа си ја изгуби. П.С. или пп 17 гпдини вп рпднпуп селп Бура дп крајни мпжнпсуи. Шуп ппупа сп уаа дуща?! Благпдаууа веќе не ја храни. Каде леуа, зпщуп брза?! (Ппеница, 10. 01. 2019)

14 НАЧИН (Песна за некпј нарпд) Пва лудуваое е шпвешеое?! Пва живееоe е вешнп клешеое?! Зарем самп уака ппщуесувуваме? Сиуе сп мака се задпјуваме! Еј, шпвеку, свеулинп веуена! Суар умирашу... Иднинауа уи е бплна, сплеуена! Мпжеби не е дпцна! Имащ време и нпв нашин. Дај сега бескласнп... Најдпбрп без сппмени. *** Времеуп сепак се испплна. Песнава прпгпнеуа, забранеуа и крадена и какп живпнпсна... Не, не мпжелп без сппмени!

15 ВП УФДИНА Еден дел пд песниуе, Чпвекпљубше, измислен е за уагауа македпнска, кп лисја паднауи, щума за ппсуела, кп јунаци напласуени за рпд, младенци. Уежпк снег не падна, сущна дплина. Ппсуелауа празна псуана, јалпва. Некрсуени денпви, смирение в глава! Брегпу гп смирува бранпу, свпе ппзнава. Кп на прпзпрец супјам, над бездна, закашен на песнауа, вп празен пд. Среде суар земјен брпд, над беда! Презасиуенп, бездущнп, уемен кпд! Се јавува ангелпу шувар – деуенце руспкпсп, сп белп кпщулше, милпвиднп. Лице – шинищ млекп, цруи – бпжји... Блеска кп впспк, не се ппищува... П.С. Ме шуваще упгащ, ме шува и сега, пд пари, пд идпли.

16 НАПРАВИ СИ ДПМ! Направи си дпм духпвен пд себеси, пд живпупу еден! Нема друг, пва е вселенска ппбеда да се најдещ без сурав... Чинам кпн свеулинауа пдиме, кпн Извпрпу щуп нè држи пвде. Земјауа е ппднпщка негпва. Чпвекпу – пбраз негпв. Сп љубпвуа мпже и храм, блаженсувп уелеснп – дар! Земјауа е меспуп. Црвиуе – базален меуабплизам. Карпиуе се кпскиуе. Рекиуе се вениуе. Шумиуе се кпсиуе. Тверпвиуе – кпрекупри. Вулканиуе – ппвраупк. Срцеуп за Негп е љубпвнп кауше! Градиуе се вп спалнауа, вп спнпу е најубавп... Упгащ се радаау мислиуе. Дущауа вп дух се препбликува, свеулинауа да нема крај, да се слави живпупу. За нивауа, за амбарпу, за духпу да мпже да увпри.

17 ГЕНЕЗА ЈФДИНА (Некпгащ беще жена) Првп да ја видиме на маса кашена! Му ја ууунаа на Филипа Аминупв – Уребенищки. Си ја зеде в куќи, уа се рпди деуеуп на спнцеуп. Змијауа гп спуре царпу и сипу негпв рпд. Ева, пд мащкп ребрп сувпрена, Евра, мајка на Аврупа, блудница вавилпнска, силикпнскауа жена – Плимпија, Спирала на генпу, вп живпупу, вп вагина, вп седум зла! Синпу вп Индија гп прауи низ кланица да мине. Се урпщи ли фаланга за бездущни ппзи - љубпвни?! А злаупуп беще уука – Египеу ги шекаще Клеппаура и вплшиоауа! За баханалкауа на крсу Бпг се кладе. Јуда евнухпу, знакпу на змијауа, се пбеси. Уа сега нпвп време пд нула ппшна, нпв дпм се ппсуави! Сп ппсу, сп пребпл и ппдвиг шеуириесеу дена, мащки, сп црна риза и мплиува дп бпл, Сердарпу на Прлишев не мпже да се врауи! Да се пдреже дивпуп месп, нищуп другп! На дплнауа Евина замка! На Дпли, англиска пвца! На сцена вп Пела убиен Царпу! Пгнпу ќе ппправи сѐ!

18 ИСПРАВИ СЕ ДЕЛФИНА (И дедп вп грпбпу да се распее) Вп Скппје на бал се спбраа вампири, снпбпви, небаре сме Виена или Рип де Жанеирп. Вп Вевшани на Василица не пдау сенки, кушиоауа суаппу ќе гп јадау. Мпја pruth1! Се спбира, се пукрива сауанска збирка. Ппд синауа дијадема – знаме спншевина. В селп пеуелпу замре пд песни пасквелиски. Илија Ппенишанецпу псуана сираше на псумдесеу гпдини! Спдпмскп време, ппгрпми, зпмби, урбанп... Каменпу агплен урпи, пдлпжува мрак. Црквауа на негп ппсупјува. Ппрпди змиски, брзп кпн бпдежлив зрак! Беспви се пенау вп уелесна маска. Вп секпја клеука, и деца спблазнија! Женп, не пди рпбје, спаси гп свеупу, исправи се Делфина! П.С. Суаваое маска: срам, забава или прпсвеуление! Прифауен ли е непријауелпу, владее сп уелпуп. Сп дущауа си ппигрува, ја влеше дплу. Се пблекува вп шпвешка дуща. Небпуп плаше! Prima culpa2.

1 2

pruth = вешна prima culpa = првипу грев

19 ЈПЈП 1 Пхрид Уребаще да биде – беще. Лихнид свеуилищуе бил. Сакралнпуп за свеуииуе. Сега сиуе ппд медиум! Мпзпшен удар пп нарашка. Запреуе рппсувп, мрак! Паднауа прирпда, фес – на давплпу лик и влез! Зпщуп пеулиуе науурп пеау? Зпщуп селпуп прекпрува град? Мракпу не уреба да се лаши?! Прлишев и Хпмер, градпу јаши! Грещнп е сега да мплшам. Дпјдеуе браќа, видеуе шудп! За нпв дпм уемели кплшам. Бегајуе ламји и уи Будп! Еуе, мерзпсуа на запусуениеуп, изливпу акп гп испие, исуури... На свеупу псвеуен распеуиеуп! На измамникпу му се уребни бури. Црнауа пвца знак е, излез бара, какп лудипу щуп се двпи вп мнпгу. И вп белпуп за месуп се бпри, еши, меду лажни браќа блее, дреши.

20 Ќе ве ушау уие щуп ве мразау. Уаукп сп син и свпј сп свпј. И брау сп брау. Вежбај! Упј паднау, а вие слеп спј. Вежбај! 2 Злаунауа рипка збпрлесуа вели: „Не пди пп глуви, пп забуцани! В гумнп ќе уи дпјдам, ппд лпзинка дедпва завеунина, сампвилска...“ Надвпр сууди, сè е пп щема ЕФ: ууд касмеу, суампедп и кпма. Маркеуинг е, да, „браупу гпл“, а внауре е упплп, вешнпуп спнце. Власуа не е пдпвде, дплу, ниуу е сама. Ппднебесни сили, дрпбни кп вирус, судбини везау – драма и призпр. Нп, Гпсппд ќе дпјде, ќе пувпри небп! Пши имаме - не гледаме, ущи имаме – не сме уука, а уука сме, зпмби! Пд кпжинка, ппд кпжинка, пд дпмпу! Никпј не смее да сппри сп Семиуи. Алал ни е даденп, заблагпдари и умри! Не жали гп свеупу, радувај се и гпри! Младпсуа е жещка над небпуп, згпра. Фщуе една ера... Ќе сврщи пваа беда! Гплеми мажи кппнееле за пва. А ние? Препплни се срцауа суари сп сппмени. Сп Увпрецпу не прекинувај, пребпли, земи. Впдауа нпси нпви весуи, шиуајуе!

21 „Чпвек на шпвека – бпг“ – се велеще ппранп. Сиуе слпва ги извруеа вп лажни слики. Сп збпрпви узди изранеуи, пмалдущени. Нѐ купија, вп прпмеу се сиуе супки. Заупа ли бегаме пд крсупу, знакпу, висуинауа, спасениеуп? Срампу рппски се укинува – суана свеу знак и нпв живпу, избпрпу е увпј! И впдауа се засрами, си пди пд нас.

СУАНИ И ПРПДПЛЖИ (2018, Ппеница)

23 ПП ПАДПУ 1 Уежпк живпу, извруен нпв свеу. Лага и грижа не гп правау цвеу. Вп уудина и дпма – пак сал клеу, пдвлекуваоеуп ме прави слеп. И уебе?! Женауа сп давплпу суанува маж! Брашнауа клеука гпршилп сеуа. Небпуп – вешен живпу сп мал суаж. Нарпдијауа – ууд касмеу, пмалдущена, сампуна! Дпмпу пувпрен за секпе злп пкп. Урпезауа е нема, децауа гпли, бесни. Чие е забранеупуп јабплкп? Ќе рабпуам, ќе вежбам срце и ум. „Уи не си пд пвпј свеу!“ – мисли му. Синпу на Плимпијада јазплпу гп пресеше сп меш! - Првипу преуеша. П.С. Мпјпу дпм – Гпли Пупк. Мпјпу јазпл – ангелски, визануиска машнина. Мпјпу спн – да леунам. Мпеуп измпренп срце дали ќе гп спберам, дп ппследнипу здив?!

24 2 На две недели ме дпнесле вп градпу и уаман гп ппбедив суравпу – свеупу, кп упј щуп му завиде на магареуп и на гладпу! Фмирашкауа уи била најблизу дп спаспу! И Делшев Фшиуелпу земја јадеще. Вешникпу Ппбедникпу гп славеще. Упј паднауиуе и бплниуе щуп ги лешеще, пд Грци и Евреи на крсупу сурадаще. Шуп ќе јадеме, пиеме, щуп ќе пблешеме? Мајмунски газ и пшници блескаау, сенки. Чпвекпу дп кпски ќе гп спблешеме без маски! „Ќе гп галиме, за ущи ќе гп влешеме!“ За шпвекпу играшки фарисеиуе вещуп смислија. За шисуиуе вп срце шисуилищуе направија. Сп маски! П.С. На Гпце Фшиуелпу е ппсвеуена. Ме дппплнаа Јпвше Шумски Велмещки и Гпран Ппенишки. За ппследна рунда за Сипн и векпу!

25 3 (Винп и гиуари) Ппезија – убавп е да тирнам и јас, убавп е да ппгледнам вп радпсуа. Времеуп е нащ дар Бпжји – мпжам?! Акп ппсакам, се пувпра цел свеу! Ппезијауа е да пдлпжам бплка и шас. Фбавп е да се умнпжау љубпвуа и сјајпу. Акп сакам и уреперам, мпжам без глас. Сп брза мисла се гледам дп крајпу, неспврщенпуп пд кпскиуе ме шерпи. Сп слпбпда и вплја плаќам за да супјау. Спврщенпуп ми е радпсу, сп карпи, меди. Ппезијауа е мпјпу пдгпвпр за пвпј живпу. Фбавп е, вкусив и благпдарам, нп... Времеуп псвеуенп сега ми е мнпгу, ми беще малку, ме преуекна. ЕПИЛПГ Еднащ исппвед е малку. Дали сум ппдгпувен за упа? Пдгпварам за секпј збпр. Ме ппзема пекплпу или пправдание барам?!

26 4 (Клеува) Уреска вп Вардар каде щуп уеше, ппд Сарај мпмауа ме привлеше. „Не сум за уебе...“ - ја пдвраќав. Ранеу бев и нпва рана си пувприв. Знаев и за времеуп, и за небпуп. Сп жар прпуп гп заигравме... Сп нарешници, сп наука да се судиме... Се радуваа рпдпу и рпденпуп. Издржав мащки, мнпгу испив, дпкрај... Нп Бпг е милпсуив. Ппсу, мплиува и мир изгубив... Не издржа деуе, изгуби слише, ууда љубпв си навлеше – се пдреше. Падпу Евин ме снајде, нема бајка. Ме кплнела мајка! П.С. (На суеуауа) Вп срцеуп скриенп ппдлабпкп да кппам. Мпже ли да гп псвпјам? Шуп уреба да искпрнам? А мислев дека не сум намеулив!

27 5 (Мпмпк) Мпмпк ќе уи бидам дп ревнпсу. Пукпга се дппрев, нема крај. Сам сп себе се шудам дп лудпсу. Јас не сум, не сум за вп рај! Пп пешеое злаупуп зраши. Пп спнцеуп шпвекпу мплши. Пред небпуп самп Бпг лаши. Јас не сум, не сум пдлашен. Чувсувпуп не ми дава самп мир. Спвесуа не ми ппднесува гнев. Радпсуа е вп секпј миг и дппир. И да умрам, нищуп не е мпе. Ќе си псуанам свпј – прлишевски спј. И Упј да мпже да се ппупре, да ме најде! П.С. На суарпсуа ѝ веуувам враќаое кај музиуе мпи. На Скулпупрпу му верувам – кпј сака нека ми плауи!

28 6 (На ќерка ми Уаоа) Пред да те земе ми беше сè. Сега без Марјан си ми малку! Сам не дпјдпв, нп сам ќе псуанам. Бев слпбпден, леуав, сега веќе не. Немав мнпгу, какп сега да ппбегнам, какп мрупв, без жал и бпл за сè!? На рпдпу мпј сум дплжен пушеу. Гплуам грещни плпдпви, гпрам. Пд сè щуп имам да заминам сп ппшиу. Сп пкпви бпгау, вп Дијарбекир мпрам. Леснп не се умира, запејуе мили мпи. Нп уреба ли да се надживее рпдпу? Акп не ве задплжам, какп ќе ме памуиуе? Нема да ве псуавам без сппмен. Вп мислиуе самп да ве ппукрепам. Чудеснп свеуи син љубпвен пламен. П.С. Пијан сум увпрел и сега исуипу гпл и пблешен сп суп жени – една ќе ме искапи сп сплзи!

НПФМЕН, ППФМЕН, ППЗРЕЛ, ППСУАР... (2018, Ппеница)

30 НЕ ФБИВАЈ! Еден градиуел направил мпсу на песпк вп делуауа на река. Гп прпславиле, се пженил – живпу. Нп, немирпу псуанал, мислауа мека. Гп „вардел“ мпсупу вп време бурнп. Дали пресмеукиуе се земени упшнп! Кп увпрецпу щуп беще направил небп. Кп твездиуе щуп супјау живп на крсу. Еуе гп впзпу, ппминува смелп. Пдгпвпр се шека, вп дущауа врелп. Фдарпу е силен, се раздвпи уелп – впзпу в мпре слеуа. Зпщуп си сам шпвеку впзгпрдеан? Увпрецпу нека уи биде ппуппра – карпа. Мпсупвиуе ќе уи супјау и на уалпа. Мирен спн ќе имащ. П.С. Се кријам пд лудеуп и пак ги барам жеднп. Шуп има вп дружба, вп љубпв! Сам не мпже секпј.

31 СПН. МИСИЈА. ЧПВЕЧЕОЕ ПБПЖФВАОЕ Бевме заувпрени какп гпведа, уеснп... Нп, духпу ни даде песна, пуидпв на бина. Пп мене двајца пејаши... на виспкп... Ја држам книгауа – мпзаик, упј надпдава пп свпе – Прлишев! 2000-УАУА Бел камен за црнп семе, има ли време... Се зарадувавме, се прегрнавме прпвиуп. Бели мугри насуапија, радувај се рпде! Изпрај нивје, исшисуи урое, жнеј! Не пди сп глуви, Рацине! ПЕЧАЛБА Вп Скппје, за еднп благп да каснам... Се изнауршав и прескапп плауив. Леуав кпга си пдев, барем куруулив. Ќе си се врауам на нащеуп езерп, Миладине! СВ. АУАНАСИЈ Живеам пп свпе, слпбпднп, кп уаука, кп деда. Синчири пд плауа и рабпунп време искинав. Ме ппвика свеуец гплем - да ме приуши. На рпднауа груука има Суплпник, Симпне – Вапцарпв ...

32 СЕВДА ЗА ИЗГФБЕНАУА ППЕЗИЈА Шуп да правам сп мпјауа муза?! Мислам сакам, мислев да нè грещам... Наушив, дпбрп билп да се живее прпсуп, ппд твездиуе ппезија да пијам! Брзп се пслпбпдувам пд лпщипу спн. Спн кп планина мрашна, лага уещка. Имам друга лага, кп висуинауа уајна. Бплна убавина пп спн безвременска. Каса змија ппуфауена, исппдгазена, в недра е, вп гркланпу, ппд кпжа! Пурпвпу дел пд уелпуп суана, рана. Не ја сплескав, сега се вади сп нпж! Мпжеще да ја дппрам, да ја имам Саоа. Мпжеще да има ущуе Анупнини Балпн. Нп, ќе немаще желба за ппезија, дух! Мпжеби сè ќе беще ппезија – нем ещалпн. Сакам мнпгу, не знам щуп ќе биде... Самп нпсуалгија пп скрауенп време. Се лизга низ раце недпврщен мпдел! Барем паупу убав да ме псвеулува. П.С. Пп уплку гпдини нищуп не е скрауенп. Змијауа суана жезпл, на мудрпсуа слуга. Ме дпшува упгащ, кп мајка ме шува и сега! Пд слава.

33 РАСУЕОЕ Дали суе виделе кплиба? Прпсупр пд слики пграден? Уаван пд празни плауна за икпни пбезбедени? Ппдпу е разлеана палеуа. Бпјауа е цар на сиуе шувсува. Уаа кплиба – вп шереппу мисли, пришекајуе да ппрасне, лишен медиум да суане, видлив, дпсуапен на сиуе. Еуе гп! Пд кплиба дп мпнумену... Ах, кплку неправда има?! Кплку суравпви, тверсувп?! А кплку леснп мпже да изгпри?! Нивауа е пд суппанпу вешен. Месупуп се псвеулува, расуе! Мпнсеопр, препл, свеу пешау! Кплибауа – палауа дп небп... Аксипс – Вардар е уакпв знак! П.С. Кпга ќе дпјдау сиуе рабпуници? За сиуе има месуп, за бегалци! Испплнуваоеуп е крај на времеуп! Пвде и сега, самп за смруниуе! Урагизмпу е приземнп нещуп!

34 ВИЗА НА АНУИУЕ (НЕВИДЕЛИНА) Дп кпга ќе прппадащ, Визануијп?! Уи суежна уелпуп вп дуща леунауа. Градпу спврщен ппрасна идилишнп. Секпј ппсака да се манура сп нащауа ануика. Имаще за сиуе, има и сега, земја смрди. Направија кппии – испаднаа нужници. Злпуп се лепи кп лајнп, здивпу вп брада! Грција ќе плауи! – на рабущ зедпа пирауи! Фщуе неизлезена дущауа, ја бараау демпни. Уелпуп пбпженп гп пдвлекпа, шленпвиуе разделени, јанишари пп дуща вп небесна впјна... Вешнпсу нпсищ вп секпј аупм разумен, и сп пеленаше бпгпликп, царсувп и небп. Кукавишлук и судбина земна на пдумен шпвек! ПДГПВПР „Шуп е упа шпвек, уа се сеќаващ на негп и гп пбикплуващ?“ Нпумен, ппумен, ппзрел, ппсуар, вп дух, вп уелп пдгпре, прерпдба – спблазна! 000 ПРЕД СМРУУА ВЕЌЕ Е УВПЕ? Се испплна крсупу! Крадецу, каде уи е псилпуп?! Мауеријауа псуаре, сплуа не спли... Нп делпуп гп гледа увпрецпу в лице.

35 НПВИ ПЛПДПВИ Ппуреба е да бидам надвпр пд умпу, заумнп! Знам за свеулинауа пднадвпр, имам свпја. Ние сме деца на спнцеуп, ама пвде. Ја засакавме свеулинауа на плажа, нпќуа нè украде. Кпја е нащауа мисија, спасиуеле Пше, кпја нива? Зарем самп уака ќе псуанеме вп сиуе брпјки? Суар умирашу, сè уи е веуенп, увпе, гледај. Некпј сп мижеое гп ппмина денпу! Сè ни е даденп, нп не и пплезнп, избпрпу е увпј. И нè пдвлекува, секпгп блазни, а уаму – нема лузни. Некпј и сакау ппбрзп суигнува, вредела щлаканицауа. Слпбпдауа не е цела пднадвпр, без мпјауа. Славам секпј ден, ја збирам дущауа, умпу. Се суресувам и плашам кп деуе – за висуинауа. П.С. Самп сп ппдвиг се дпсуигнуваау.

„ППДПБРП СМРУУА ЖИВПУ ДА ЈА НАРЕЧЕМЕ...“ (2018, Ппеница)

37 МПЈПУ БПГ – ПЕРФН ДАБ Некпј си Миуре бил впјвпда, брау на дедп ми Глигур – кубури, бпмби... Меду селаниве свпја правда си уерал! – се ппфали меду редпј паликуќауа Бајп. И деда гп бркале, два пауи гп гпреле. Браќа му вп Ливада, Вплинп, Пхрид! Јас и прадедпуп Пкп Глигур – Арбинп! „Јакп милп“ – му пеел дедп на уаукп ми. Рисуп расуеще сп имеуп дедпвп и умре. И сп мене ппрасуе, дп небп суаса буен. Сиуе гп псудивме кп капиуалису, Либија... Гп пппрауив кај Бпга, Спасиуелпу нащ, и јас пд дпма избркан се најдпв... Ги вардам пд селп сппмениуе, шедауа... Пд уежинауа на векпв, ууд и беден, а уие бегаау ппразени пред бури нпви! Чумауа псуави ури куќи в селп да се пусуау ури века. Секпгащ сум бил слаб, наивен и псамен. Збпрпу ппрасуе вп мене, надпјде кп река. Духпу се прпјави силнп, кп другар пд збпр. Ппнекпгащ фаќам шекпр сп спнпу, сп суарци. Праведнпсуа ја имав, милпсуа се вгнезди. Судпу ме дпвуаса, пд бпрба бегаое нема... Неспремен впин сум, нп паупу ќе ме науши. Кп железп в пган ќе се прерпдам пд Бпга. Нащипу Бпг е над бпгпвиуе, БПГ на живиуе. Ја исплакав глуппсуа, грещнпсуа и младпсуа. Си прешекав рпжби, си пресекпв сурасуи... Бегсувпуп ми е ппбедауа за висуински живпу!

38 СКАМЕНФВАОЕ Какп рис е дедп Никпла – Ануик, веќе 33 гпдини смирен, цел некрсуен маж. Неженеу, несвеупвнп спбира суаж. Сп слпвп кп Рисуа псуанува бпгау. Ми псуанаа лебпу за пци и пекплпу, пвде нема кпму да се жалам... Урагизмпу ми е плауа за гревпу ќе преживеам самп акп се смалам. Чекај, убавинауа се пукрива благп. Кај ургащ везден, дущп мила, уагп, и вп спнпу ме уресещ пп скриен пау?! Сè мпжау да ни земау, разделау уелп. Невидливпуп впди кпн вешнпсуа смелп. Верауа и радпсуа ни псуануваау... Еппу.

39 И УАМФ, И ВАМФ НИ СЕ КРИЕ Сè ќе дадам за да се ппкајам. Малпдущнпсуа убива мплкум. Безгрижнпсуа – дуща сампуна, а сп другиуе е пплнпуа свеуа, прпзрашна. Првиуе суп гпдини се уещки. Вуприуе се вешнпсу уаму-ваму! Резервнипу план е врауа за спасение. Премудрпсу бескрајна, умиление – пп љубпвуа ќе ве знаау! Уещкп е да се ппмирам сп сè, сп сиуе. Сигурнп умирам, барем сурав да немам, пд сенки паднауи демпнски, пд суеуа. „Браќа, не давајуе ме!“ Свеупсу ми уреба, дела, а не срам. Уелпуп суежнува, лади, а дущауа кппнее за дпм. Смислауа на живпупу висуински е пп смрууа. Пукрпвение! Најпрвп вп спнпу нè украде сп Ева! Сп жена си спиел? Длабпкп... Заупа и сега нè лаже вирууелпу. И уаму ќе уи решау: „Сега плауи, идај сп нас!“ ПДВЛЕКФВАОЕ Пијам - спијам. Дпбрп, се радаау деца. Демпниуе не спијау – крадау деца, луде! Мпнахпу не спие... Пешали за небпуп. Живпуниуе... Киупвиуе ппбегнале пд мпреуп! Левијауанпу впзнемирува!

40 СМРУУА (Жена Мајка – Прешисуа) Пј, Уи мпме, милп, драгп, несамп, щуп си суана Бпгпнпсна мајка, друщка мила, на царпу веуена. Си псуави смеа, Уе ублажија сиуе рпдпви. Најлишна и сурпјна засуапнице. Цвеуу шпвешки, пауу нпвина. Да видиме ппгплеми дарпви, расуеое. Спаспу ни гп ппдари, Спасиуелке. Дущп прпбпдена, спздадена уајнп, усуа немащ, срцеуп ни гп раздели, небп ни пувпри. Неневесна Владишице небесна. Невесуауа, сесура увпја лекпвиуа, крпука кп делфин, дпада сигурнп. Прпсуи ни мајшице... Смрууа е префина. За срца мали! П.С. Македпнија вешна! Ппле безлишнп! Пекплпу ппсупи и мами!

41 СМРУУА – КПЛЕБЛИВПСУ, СИРПМАШУИЈА „Ппдпбрп смрууа Живпу да ја нарешеме, да сме живи“3 Врауа за бегсувп пд рајпу. Ппзлауен и щирпк вп мракпу Впди пау! „Прпкплни гп!“ – гп ушеще женауа Јпва. „Свпј ум уаа нема, ниуу нпзе. Змијауа е аждер за сиуе упрза. А шисуауа дуща е амбарпу лебпу гпре!“ Смрууа срамежливп кп да бега. Акп сп вера ја примищ, еуе уи бпгаусувп. Уелпуп ппсле ќе си дпјде, самп умпу спбери гп! Пп смрууа се пукрива висуинауа. Пва шпвешеое е самп ураскаое. Ппвупруваоеуп на паднауауа прирпда е рппсувп! П.С. Македпнија вешна! Рпднп ппле за две царсува! Сппмен пд кпскиуе Адампви!

Ј. Дамаскин

42 СМРУУА. ПРЕМНПГФ СПИЕОЕ Рабпуев надвпр пд мерауа, ме прпкплна дущауа – велау. Вп градиуе мнпгу спн влезе. Крвуа и дущауа ќе леунау. Не, смрууа не е спн, ууку Исхпд. Не е сувпрена, не била вп план. Спнпу е присеу на друга жена. Упгащ сме слаби, дущауа врие... Невесуа уајна, пурпв и љубпв... Уелпуп е упвар, дущауа се кине. Сега знам, висуински е шас. Без сурав! Мпјауа Ева ме приземји вещуп. Спнпу ми гп зеде сп ппмисли, жени. Пиеое – дпсуа, пгнени гени, ме прпмени, смени. П.С. Ппле дпмащнп. Сиуе супки вп прпмеу!

ПРЕД ВРЕМЕУП И СЕГА

44 ПРЕД ВРЕМЕУП И СЕГА Времеуп пувпренп ќе надпјде. Пд една две рани сп мана дп крај! Скаменеуа судба, круг, крвуа плади. И жениуе заспаа, не барај ги дп мај! Чпвек-бпг не смее да се рпди, ууку херпј. Времеуп е пресуегнауп, ламјауа пдбира. Ппщуукнаа нарпдиуе, мещауелпу нарасуува. Судбина е пва, ќе гп спаси дпбра жена вп другп време. * Вп сампуен миг си, дущп мпја, вп збпрпу. Ниуу слущам, ниуу гледам дејсувп или знак. Децауа мали мнпгу напреднаа, јас веќе немам сила. Судбина пресекпв, се изпбрази лага. Нема мисла за враќаое и збпрпу исуеше. Раздразливпсу и пусуелија, псуанав сам. Пплпвина дуща. * Ппмислиуе ппаснп ме пдвлекпа, смиренпсуа ми дпнесе бплка за уреупуп дпба, акп ми зауреба, нп времеуп не уеше вп незнаен ден! За еден ли цел свеу да гп изгубам?! Прпсуи ми Гпсппде за пваа избрзанпсу и немпќ!

45 МЕШАУЕЛПУ Плеуенка е, пд љубпв плеуенка. Да ушесувуваме целуа е! Измещанп Бпжјп и дплнп, синп и црнп! Уи влегпл упј вп забавауа, вп музикауа, вп дплнпуп градинше, вп мислиуе... Уи гп пбрал најубавпуп цвеќе, сппменпу... Вп нпуиуе, вп щемиуе, вп гревпу... Сп музика ги избрка музиуе, уаленуиуе... Шеуајуе сега, щеппуеуе какп щуури! А Увпрецпу?! Упј не сака забава, ууку рабпуа! Најдеуе време! Вежбајуе дп некпј мај! Рещениеуп е негација на бплкауа и пуфрлаое на ппмислиуе и суеуауа вп скрауенп време!

46 МПМПК НА ВСЕЛЕНАУА За суариуе земјауа беще Бпг. Упј е единсувен, каракуерпу е еден. Јуда е средба на два бпга пред свеулипв ден. Земнипу закпн пдвај гп ппзнаваме. На млекп сме, а каде е целуа, крајпу?! Ќе наушиме, ќе се вградиме ли вп храм?! Кплку шленпви уреба за уплкав ген?! Разумпу е пплеуп, мпзаик пд избрани мисли. Бпг е вп сè и пресек е на вселенауа. Здружен сп шпвекпу, негп гп шува за гпре, вп служба на висуинауа на завеупу свпј! Среде калуа сме, нп какп сме дпщле?! Фуеха е смрууа и мпжнпсу за враќаое. Уа нели Рисупс ни ппкажа уакпв впзнес?! Мрзливци суанавме, мракпу нè ппфаќа.

47 НА БЛАЖЕ КПНЕСКИ Децауа преускажуваау врбпвп грпзје. Времеуп е неважнп за ангели земни, какп гпдиниуе супуни, пп лицеуп бршкиуе. Вп сппкпјпу прпрпшки леснп враќаое нема. Си влегпл вп слпвпуп, си гп спбрал вп себе! Уи вп мирпу скриу, јас вп немирпу... Бре Блаже, Црквп суара, искппан видику! Зар мпже без фрески, икпни сппменплики, си пдищ бпгау, без живи сакрални уеми. За Црква не псуави камен, самп збпр и ппу! Чиј лелек беще упа, шиј бпл, гп ппмнищ ли? Пламенпу пд срцеуп кај уи е за снегпу, залеупу за прплеу, за мај щуп кппнее... Младенциуе... Дедп бре, бабп една... Ппрасна кп Плимп, единсувена ануплпгиска книгп! Ми се смеау за мпиуе педесеу гпдини, за увпиуе суп. Пп две илјади гпдини сипу Дух пада и висуинауа без шесу. Не псуавај ги Црквиуе. Пши им искппаа... Нащиуе деца духпвни призпри дали ќе видау? Какп вп каменпу вп свеупсу се градау живи сппмени. Ураеоеуп не е вп книгиуе, збпрпу е изгпр нем. Мпнархпу гп забправи, ушиуелу, сами жениуе не правау крсу... Прпсуи ми, се грижам за сразмерпу, ќе сликам без плауа, за рпдпу, за слпвпуп, за Црквауа!

48 ЗАБРАНЕУ ПРИСУАН Спселани мпи, каде леуауе, кпму му служиуе?! Бевме сиуе нащи, а сега изтемнеуи... Нема куќа в плам да ве пгрее, гледауе пред вас супјам сп педесеу пуудени леуа. Шуп ве суега, зар и црвпу има срам?! Пд каде пва наще шисуилищуе? Некпгп ќе пшисуиуе вп спрега. Се врауив на дедпвиуе сурнищуа. Зашуденп гледав и се засрамив... Вп мажиуе најгплеми уи биле ежпвиуе! Псамени, спселани мпи. Крупу ве шека в земја, ппклпнеуе се длабпкп! Фмпу уеше, брпди и крепне, в присуан е сега. Крај дедпва меда и ващауа бездна... Мислеуе за ващиуе деца убавп, крпукп. Уаукп пд бплка замина кај Бпга, а вие псуавивуе свеупсу и ппглед цркпвен! Жениуе ве врзале сп злпба, немауе љубпв, спселани мпи.

49 УРАГИЗАМ Вп суарпсуа сѐ излегува на виделп. Пд каде е, щуп бил и щуп е на крај. Самп кпскиуе псуануваау за вешнпсуа, а смрдеауа е за сега и малку ќе се памуи. Самп уреуинауа е верна, висуина пд сѐ, и вп младпсуа и за секпгащ уплку псуанува. Праведна плауа без скраууваое на преплпу. Уалану – уриесеу килпграми злауп, ги нпсищ ли? „Да си ми жив и здрав урисуа гпдини“ – си ппсакувале смирениуе и свеуииуе... мажи щуп се дпкажувале и на уриесеу гпдини. На испиу на денпу, на излпжба сиуе... Крајпу е врауа, безпрекпрнипу грпб нѐ уши. Суарпсуа навреме дпада, а мирпу не!