Hollandske søkort om Danmark by jyskfynskemedier

? J u T L hoewel eenige Schryvers , fèlf die feer o udtfijn, dat ten d eel voor \'t erf goet der Koninge nvan Denemarcken ftelle n, en het a ltijt ae n deleCherfone fus toefchryven. Hede n wo rd het ge -meenlijck onder Duytslandt gereeckent. Delang te van dit gehe el la ndtfchap , lbo \'t zuyder -lijck, a ls \'t no orderiijck deel, van dit nieu wvoor geberg hte der zee af, \'t welck h eden vande vr eemden e n van d\'inwoonders ©c^i^^Clt ge-n oemt word,to t aen de vloet d e Leeuw,geme ne-lijck Sccc^cné 2(<l geh eeten, ftr eckt fich uyt totdrie- en-vijftigh Duytlch e mijle n; en is op fijnbre etft, namelijck by de Lymifche zee boefem,en Albur gh, boven de twintigh mijlen. Indien T. D N A men hier de langte van Holfteyn b yt elt, datzich van de felfde rivier tot aen die van Bille end \'E lve naer\'t zuyden en weften uytftr eckt, foofal men bevinden dat d it g eheel Cherfon efus oftbyna- eylan dt ontren t feventigh Duytfche mij-len la ng is , en fich niet veel min d an Italien inde langt e uytfïteckt : in voegen dat defe Cher -fonefiis niet voor een van de minfte onder deverm aerde Cher fonèfen de sweer elts getelt moet wor den , \'t fy men op de kracht der volckeren,o f op de fchoo nheyt van \'t landt fiet. Laet onsdan vo or eerf t het Zuyde rlïjck d eel van dit landt-f ch ap befichtigen. HET ZUYDERLYCKE DEEL VAN } u t l a n d t. It b egrijpt, onde r an-de re landen, het Har-tog hdom van Slefwijck ,Anglen en Vrieflandt , enword van Saxo Gram -maticus het M in de-re o ft Kleyne g enoemt :do ch van d\'inwo ondersword het met ee n ge-mee ne benaming Su- der-Iut la ndt geheete n. By Slefwijck fèlve, da er afdit ver maert Hart oghdom de naem hee ft, fietmen no ch heden aen d\'Enge- hals van \'t landt,die dae r is, tot een g eheughtee cke n, en op da taen yder f ou blijcken , dat dit Hartogh dom al-tijdt aen de Ko ning van Denemar cke n heeft ge -weeft , een d ijck , die no ch fpeuren van grach- ten en van e en bolwerck vertoon t; welck werckde r Denen gem eenelijck Daneypir ck wor d ge-noe mt y en eer tijts , toen men d agelijcks d\'invalder Slaven en Saxen vre efde , tot e en felfde gebruyck acn defè la ndtftree ck fchijnt ge ftrecktte heb ben, als in En gelant SeVer is~wal, diefygem eenlijck n oemen. Ma er men weet niet wie d\'e erfte ft- ichte r daer af heeft ge wee ft,noch wie defè wal, daer na vernieu wt fijnde, onderho uden hebbe n, noch oock wat Overf tender gien fen de toef icht op dit werck hadden ,en dat op de gemeen e koften van he t Koninck- rijck in acht namen.Smeking. Dit Jutlandt ftr eckt fich uyt van de vloet d eLeeu (L eechens-Aa genoem t) in een r echte ftre ecknaer \'t noor den tot a en de vloet van Schodbur gh,de welcke d\'eyndpael de r breet te van dit

noor -deriijck byna-eyland t is. Naer de weftlijdeftreckt het fich tot aen de Noo rd-zee , e n naerhe t zuydooften to t aen de land en en ftadt Koldin-g en , die daer feer ver maeckelijck is. Ind ie n menBreette, h et in de bre ette meet, va n de vloet d\'Eyder ,en van de ftadt Rende sh tir gh , gelijck men doe n\'m oet, men fal bevinden dat d it lan dt achtien mijlen br eet is tot aen de ftadt Koldingen, alree genoemt. De lan gte is ongelijck, en bellaetechter , als men Anglen en kleyn Vrieflant da erin beftuyt, f es oft feven , ja o p eenige plaetfè nacht mijlen. Wat het Hartog hdom felf ae ngaet,de Vorfte n van Holfteyn ontfang en het te lee nvan de Koningen van Dene ir .arcken, be halve nde Biff ch oppelijcke waer digheyt, die welckevoor altijdt ae n \'t Koninckrijck van Denema rc-ken is gebleven. De ft adt Slie leght aen de vloet, suf iyijf^of eer der aen d e zeeboefem , daer af fy de naemh eeft. De hiwoonders van \'t g eheel landtfchap wor den by Ptolemeus Sigulonen, oft e erder Slie-Vonen gen oemt. Daer is oock de ftadt Hedcby,voor e enige eeuwen na er Betha, Koningin vanDenemar cken , foo ge noemt. Want dus luyden de woorden van de godtvr uchtige Ko nin g derEngelfchen , Ethelre d genoemt, die in \'t jaer naChrifti ge boorte ( >05 geleef t heeft: \'tOude land tder Angelen leght tujfchen de Saxen en Gioten , en heefte en hooft- ftadt, die in de Saxifche tael @(cft >t(^/ maer by de Deenen J^aitcbt) wor d geheete n. Men kan o ocku yt een onbeken t Schr yver van \'t leven van Ka-ro lus M agnus beme rcken, dat de fe ftadt oockby ou de tijden Sliestor p genoem t is geweeft. DefèSch ryver verha elt dat tuffchen Kar olu s Magnus,en Go defried, ( va n andere n Göfr/cA genoemt ) Ko- ning van Denema rcken, twift heeft ge wee ft, omde gr enfen tuf fchen het Koninckrijck van Dene-mar cken , en Saxen , \'t welck Kar olus befat,en d atfe verdr agen hebb en dat fy in gef preckmet ma lkan deren fou den komen : dat dieshal-ven Karolus in Hodinflede isg ekomen , en deKon in g in Sliestorf: dat de Koning, van de fij- nen afger aden , h et gefpre ck h eeft geweygert, en dat de f aeck door de Rae tsheeren a fgehan-d elt wier d , gelijck men bree der in de Hiftor ieka n fien. Defe fladt was eer tijts fe er groo tenmachtigh, u yt oorfaeck van h aer gelegcnh eyten Biftcho ppelijcke zete l, en om het groot get ald er kooplieden, die uyt Eng elant, Vr anckrijck, Span je n, V

? ] tt T L iri|èn , Vlaender en , en uyt ge heel Neder-land t derwaerts q uamen. Want fy, uyt de Noo rd-zee ïn de mont van de vloet Eyd er met himJÉchepen a enkomende, voe rden hun war en langsèe r ivier Treen e tot aen Hellingftad , va n daerT y naer Slefwijck wierden g ebracht, en fbo voortVervoer t naer d e fleden aen d\'Oo flzee gelegen,nam elijck naer De nemarcken , Noor we gen,Swede n, Lijflant, Po le n , Ruslan t en PruyfTen.Adam van Bre men , die ontr ent het jaer elfhonder t geleeft hee ft, noemt d efè fladt door -gaens ep n feer soee ld ige en &q uot;volckrijcke f la dt. D\'ee rftekerck wierd ge flicht do or Koning Mek, br oe-der van die van S. Anfcha r tot het g e-loof bekee rt wie rd. Maer de Sla ve n, defe plaet- fèn overvallende , overweldighden d e ftadt, enver wo eften tot in de gront de kercken en tem -pelen , en rechtten da er oock het Heyden domweer op , in plaets van de ware Godsdienft: vanhet welck, gelijck men acht, n och eenige ge- heughtee cken en overigh fijn in een ig e geburige gewijde g ebouwen, en voor namelijck in dat,\'t welck , nu aen d\'Aerts-Engel Michiel gewijdt,buyten de f tadt gefien word , ront van g eftalte,op een bergh , en aen de wegh la ngs de welckmen naer Flensburg h gaet. T oen de Slavenverdre ve n wa ren , wierd de Godsdienft allengsweer o pgerecht, e n de hooft- kerck herbo uwt.d \'E ngelfche koop liede n bouwden dae r oock aende marckt de ker ck van de Heylige Geeft, byde welcke het Gaft huys heeft gefta en. De kerckvan S. Nikolaes fto nd oock aen de zu yd Tijdevan de hoo ft-kerck, die ee n klo ofter nae r deooft- fijd e by fich heeft geh adt. Doch dit allesis nu foodanigh tot aen de gront gef lecht , dat\'ernauwelijcks eenigh teecken van overigh is. Hetkloofter de r edele ma eghden in d\'ilythoeck vanSle fwijck, die fy Holm noem en, is echter ge -bleven. By Slefwijck is Gotto rp , door de wooning der Ha rtogen van Holfteyn, en om hae r bouwingverma ert. Niet verre van daer , aen de zuydfijde, is o ockBckelfurt y dat de naem h eeft vand\'inkhoren , een kleyn beeftje , \'t welck hetoock, be neffens drie torens, in hae r wapenvoert. Def è ftadt is in een uytho eck va n d\'Ooft-zee foo danigh gebou wt, d at fy die met on trenthon dert fchre den omring t ; het welck veroor- faeckt dat fy een bequame en veyhge havenh eeft; in voegen dat men van d aer lichtelijckna er Denemar cke n , en naer de gebur ige Ko -ninckrijcke n en landtfchapp en kan fchepen .Noo rdwaerts , on trent een dagh-r eyfens vanSlefwijck, leght Flen sb urgh, tuff ch en \'t we lck,en tuflch en Slefwijck felf, d\'Ang len hun wooningheb ben , oft van d e welcke te n minften no ch een weynigh van de na em overge ble ve n is.Ethelwerd, aen de welcke wy hier voor g edachthebbe n ,

een Engelfch Schryver, die o ntrentin\'t jaer9 50 heeft ge le eft, noemt d it geweftOudt Engelant, en voe ght \'er by dat h et Slefwij cktot fijn hooft- ftadt heeft, en dat\'et het e erftelandt is, da er d\'En gelfchen uytgekome n fijn ,de welcke namaels het ed ele Koninckrijck derEngelfchen, dat heden in Gr oot-Britannien ver -maer t is, opgerecht hebben. Wy hebben hier Cottorp. T. N D vo or fijn woorden bygebracht ; uyt welckeplaets m en klaerhjck kan befiuyten ,dat defè En-gelfche n , by Tacitus en Ptolemeus d us ge-noem t, en die fy mee r ooftwaert sf ch ijnen teplaetfèn , d ewijl fy hun woon ing en byna buyten dit Che rfonefus , n aer d\'Elve, en naer d e Suevi- fch e zee , oft, ge lijck wy die elders noe men ,naer de zee-bo dem van Codanu sf tellen , federth un wooningen me er innewaerts he bben getrocken : of te n minften, ge lijck wy oock hiervoor g edacht hebb en , dat def e Enge lfche n eengro ot volck heeft geweeft , e n oock in defè^laets,in welcke de geme ld e Ethelwerd hen ftelt,lun vaftigh eyt hebben ge nomen; voor name-lijck dewijl Ptolemeus, t weed erhande Engel- fchen ftellende , d e SueDiJche Engelfchen vooïhy d evlo et Ch alufe , of T rave plaetft. En feker ,wie fa ln ie t fèggen da t defe niet bo ve n d\'anderevolckere n, namelijck de Sa xe n en Vite n, die, ge-lijk men ver haelt,met he n naer Britannien over-gef ch eept fijn, uytgemun t hebben, dewijl voornamelijck op hun ben aming dit verm aert Ko-ninckrijck van En gelant, dat over de gehee le wee relt bekent is, in \'t felfde Gr oot-Britannien isopge recht ? welcke naem n och heden in de mont en ge heugenis der menfchen du urt, ennimm er verga en fal: want hoewel nu alle de vo lcker en van dit gr oote Eyland t feer ge luc- kigh lijck onder de heer fchappy van een eenighKo ning bloeyen, foo heeft echter het gro otftedeel daer af de na em van Engelfchen voor fichb ehouden. F lensburgh, va n \'t we lck gefp roken is, leghtoock ae n d\'Ooftzee, oft Belt : want de r ivier She , die aen Sle fwijck de naem gegeven he eft,word van ee nig en (en o ock met meer der recht )geen r ivier , maer ee rder e en zee-boe fèm vai4d\'Ooftzee oft Belt geacht ; gelijck oock dezee -boefèm va n Flensbur gh , Flen ge noemt, de naem van F le nsburgh ae n laet kafteel en ft adtheeft ge geven. Eenigen achten, d at fy de naem heeft van feker Fleno , e en Ede lm an, die in defe^laets ee nige viftchers huysjes, en boe re hutjeslad, de welcke hy ver huurde. Ja co b Mey er,e en feer tr effelijckSchryver va n de Vlae mfchefaken , op \'tjae r 1427 van Hen drick, Ha rtoghvan Slefwijck, fpr ekende, die in de belegeringvan Flensburgh fneuvelde, fegh t, dat men nie tFlensburg h , maer Vlensbur gh moet fchr ijven, omdat Vlens de vloeying en eb bin g van de zee

be-t eeckent. Flensbur gh , van Chytr^us F le nopolis Flenshmih» O . • en, en r enoemt —.«w , leght tuffchen hoog e ber„ eeft een ha ve n, die foo diep, ve yligh en be-quae m is, dat gelade f ch epen daer in veyligh ey tkonnen aenko men, en da t byna yder bu rgeruyt f ijn hu ys d e fchepen me t wa ren kan vullen;en hen oock, alsfyna de ver koopina vanhun ko opmanfchap wede rkeeren , ontladen. Deplaets is feer aengena em, de lucht gelon t, enhet landt heeft veel levendige e n Ipnngend ewat eren , uyt o orfaeck van de bergen, d ie daerro ntom leggen. Het overige van t land t heeftovervloet va n alle dingen, die to t het levennootfa ke lijck fijn. De huyfen fijn hee rlijck,voor namelijcko p een rijgh m een ftrae t ge-bou wt, d ie i3Ji ( andere ft ellen 2341) fchr e-den \ 'i i K <j

? ( ?s :. t ils biliilï 1: . E E L E T VAN j j i ?; I ; i!\ ' i? ! ii H i i\'i • Et Noorder lijcke Jut- vol gepr opt waren,d at men d ickwijls,met fchuy- la ndt is veel gro oter ten daer in va rende, nauwelijcks m et riemen dan het Z uyderlijck voortko men kon , gelijck de fe Schr ijve r feght.d eel, en he eft een lee r Doch dit verh ael fchijnt ongeloo ftèlijck; \'t fa lr uym landt o m te be- dieshalven niet o ngerijmt fijn h et gene te ver-woon en. Het heeft halen , \'t welck, gelijck de Hiftorien f ch rijven,drie- en-twintigh ft- e- eer tijt s onder d e Gefante n der Koningen vanden ; en vier Biftchop- Euro pa , in \'t Keyfer-r ijck te famen g eroepen ,pelijcke fetels , van de gebeur t is. Wa nt gelijck yd er weet, a le d in gen fff\'jv\'^\ 'wekken h et Bifchdo m f^jn niet aen een landt gegeven , e n \'t een he eftvan Ripen d\'eer fte plaets b ekle ed ; het twe ede is overvioet oft gebr eck van \'t een, e n \'t ander van Gefame n.het Bifchdom van Arh ufe ; het derde d at van het ander; en een lan dtfchap dr aeght n iet alle Bur ghla-pe y en eyndelijck dat \\a n Wybwgb het dingen , gelijck de Po eet feght . Hier uyt ree slef te. Het Bifch dom van Burgh la vé word nu een twift onder de Gefa nten , om de voort reffe- gemeene lijck het Bifchdom va n Albu rgh gelijckheyt va n hun Koningen , namelijck wie metnoe mt,- en dit geweft hee ft ontren t Albur gh re ch t voor de voortre ffelijckfte en rijckftege- felve de gr ootfte r uym te. Hier is oo ck d e groo te houde n moeft wor den. D\'een r oemde o p hetDezeehoe - zecboefè m , van Saxo Gra mmaticus Ljmicus, go ut, d\'ander op het filver , en een derde opfi^ Lym- niaer gemee nelijck L ym fiord gen oemt, die , uyt d\'overvloet va n graen en wijn. De Gefant van \' d \'Oo itze e afkomen de , en hier gehee lJu tla ndt Denema rcken had de lefte te f preken,- en toen we ftwa erts in de b rcette de urloopen de , dat ly alle m et groo t verlangen verwachten wat h ybyna in een eyla ndt veran dert, e n, fich eynde- bybreng en löu , feyd e hy dat, fch oon men alle lijck in een breede gracht u yt gebreydt heb- d e fchatten , middelen en inkomften van debend e, veel treft èlijcke eylan den en uyth oecken rijckfte van alk de Ko ningen van Euro pa ver- in fich maeckt , ge lijck hier na fal blijcken. kocht, e n dat me n met het geit, \'t welck daerSaso gee ft in verfcheyd e plaetfen t e kennen,d at af qua m, foo vee lh oute Ichut tels voor de m infteeer tijts in d efè zeeboe fèm gem eenelijck fcheeps- p rijs kocht, de Koning van De nemarcken , fijnvlo ten toege ruft wierde n, die uyt Denem arc- M eefter, alle delè fchutte ls, I ch oon fèer groot ke n naer Enge la nt wie rden g efonden. Het la ndt in geta l, met dr ied erhand e vifch , verfch ge-Boedanig- is door de naerftigh eyt der m enfchen fb odanigh van gen fijnde , f bu konnen vulle n en verg ie ren. ^ en t ot ackers en lu ftige velden ge - Door welcke re den hy , m et toefte mming van Gd uckdes\' maeckt, dat het voor fèer vru ch tbaer in alle r- alle de gene,

die dae r tegen wo ordigh ware n,hande vruchten b ekent is. Het is verma ert om toonde d at het ge lu ck d es Kon in gs van Denc- ma rden.fijn ver fcheydenhe yt van often , paerd en en ma rcken hoo ger gea ch t moeft wor den dan alle vift ch en , doo r wekker over vio et en ru ymheyt de r ijckdo mmen van d\'andere Koning en. Hyde gebu rige Koninckrijcken groo telijcks ver - verkr eeg hier door,da t hy naeft a en de F ranfch- licht wor den, als fy m et fchaer sh eyt van lijftocht man , die aen d e rechte fijde van de Keyfer ging,belaft fijn. De b olfchenhebb en door gaens over - gefte lt wier d. Dewijl dit du fdanigh is , lbo m oetvloet van wilde be eften , e n voornam elijck van men oock be lijden , dat\'er h eden in dit g eheelher ten , die da er fbo o vervloedigh fijn , dat Ko ninckrijck, wa er het o ock is, geen fop grootem en ter geftelde tijdt van de jacht, die ge- vang ft van vifch is , en da t voornam elijck de meenelijck in de ma ent van Auguftu s gevalt, har in g-vangft e ld ers is vervoer t, oft do or dem eer dan feftien-h ondert herten in de kafteelen verande ring der menfchelijcke dingen , of door en Konincklijcke p akyfcn heeft g ebracht, be- een verbor ge Goddelijcke gra mfchap , d ie niethalven dc d aflèn , geyten , wilde fwijne n , ha- toelaet dat het gene , \'t we lck de maet te buytenfèn, en meer ander e beefte n. Wa t de vogel- gaet, lang durigh is, voor namelijck als d\'over- va ngft aeng aet, die is \'er o ver-al fee r geme en ; dae t, en \'t misbru yck d er goed eren, d ie van denvoo rnamelijck van pat rijfèn , en wilde ga nfèn, hem el komen, d aer ond er fpee le n. \'t We lcken oock in de Herf ft-maen den van fiiepp en, oock eer tijts de Sch im p-dichter heeft be merckt,die van Plinius en M artialis der b oeren p atrijfèn die t egen de b edorve f eden van f ijn e euw eenworde n genoe mt. Vo orts, indien ick voo rge- ver s heeft g edicht, \'t welck hier plaets kan heb-n omen had de men ig hte van viftchen in defe ben , en wy oock, met hem mo gen fegge n : ? n Diere n. ï Jacht. VoÛVana fl. 1\' ? Vt jT chen. plae ts te vertoo nen , foo behoefd e ick a lke n-lij ck de woorden van Saxo , de lofver kondigerva n fijn tijdt, te verh alen, nam elijck, dat eer-t ijts in d efè geweften foo- gr oot een overvioetvan viftch en, infbnde rheyt van h aring , h eeftgeweeft, dat ly niet alleenlijck met de handen . vi ; ; ? r\' Atqûe ita de fecit noftrum mare jd mn gula filPiL dat is : Te m\'jlde keel-verflind e n faelght,Word alle s in de êe yer delght.Laet ons nu de Bilchdomm en, die hier bovenge dacht fijn, in de f elfde ord ening befien , daer e n fbnder fchuyten o f netten g evangen wier den, in wy hen g eftelt hebb en, gefam endijck met de maer d at oock dickwijls alle zeeb oefèms en in - ftede n, kafteelen , rivieren , e n d\'ander e dingen wijeken fo o door de menif^hte va n defe vifch die daer toe behoor en. ^ &quot; HET i :! u ? . \' ii. y-. i- h fi\' i W / «1\' ?ii\' ; i

? ïo^e HET Z UYDER-DEEL VANNO ÖR DE T L A N T. HET BISDOM VAN RIPEN. E hooftft adt van ditm im m^^r^S® Bifdom is Ripen, aen de oever van de Noor d-zee , naeft ae n hetzuy der lij ck lutlan t ge-lege n,- een moeder vanfèer veel manne n , diein gelee rtheyt uytg e-bloncken h ebben, e nnoch hed en vruchtbaer va n door lu ch tige vernu ften. De rivierNipfaa , die fèer klae r water h eeft, def e ftadtme t drie gr achten de urfhijdend e , en ee n we y-nigh laege r in de Noor d-zee f tortend e, heeftd oor fijn dr ie voudige loop, en gema ck, defeplaets m et drie lee uwe n in haer wa pen ver9 ie rt.En hoewel fy, do or de loo p van defe beeken,in dr ie deelen is ge fneden, fbo wort fy ech terweder met dr ie houte br uggen, en met d riekoren -meulens a en malckande r gevoeg ht. Degelegen heyt, van Ptolemeu s aengewefen , ge-lijck hier voor gefegt is, fchijn t te getuyge ndat hier d\'oude wobn in g van die Cimbre n heeftg ewe eft, de welcke van de fèlfde Ptoleme usPhm dußer s wo rden ge noemt, Wy hebb en al-r ee te vor en aenge we fèn, datT acitus woorde n,op de wekken eenigen h ardt dr ingen, ( als hyin fijn boeck van Duytftan t, aen he t leger d erCimbren gedenckt, wekker mercktee cken enhy getu yg ht,dat op defe be yd e oevers g eblevenfij n,) ko nnen ge enfins op de fè Rip ^, dat is, oe-ve rs , toege paft worde n, dewijl hy daer va n\'t leger de r Cimbren , aen d\'Athifb gelege n ,het wekk eén vlo et van Italien is, jj>r eeckt:fchoon ick o ndertuf fchen wel weet, dat de byge- le genheyt de r zee d\'oo rfaeck van d efe naem heeft gewee ft, en geleg entheyt to t defe fta dtte bouwen gegeven h eeft. Hier af fijn oockgetuygen de nam en der ftraeten , die noch h e-den f oodaenigh wor den ge noemt, g elijck deVlaminge n, En gelfchen, en Fran fchen , hen eertij dts, to en de fta dt bloey de, genoemt heb-be n. Sy h eeft een ka fteel, \'t welck men ee r-der een konincklijck borg hftot mag h noeme n ,dat na er de f ijde van de Noor d-zee fe er fter ckis, van daer m en de voo rby-vloeyend e beeckNibfe , van de welcke ick gelproken heb, fiet,d ie , door d e toevloejing de r gebur ige rivieren groote r geword en, al dra yende in de fchootvan d e gebur ig e zee loopt. Een mijl van deftadt ve rtoont f ich, in een beq uame ha ven,daer men van alle fijd en eylanden fiet, by denDmm arckm* Uy f peeltkier me tden nae mRip ®, hetwekk f«Zjatij» oo ch oevers be -tnckent» Köninck:Itjcke bu rgt. Z eehavenm et eyUn-äet i. ze e-lieden wel beke nt, name lijck Man do\'é, Ph a-\'no\'é , Rom , Ford e, Sß dt, Amrom , Helgelandmet het half- eyla nt Canglegie, e n verfcheyde voorgeb ergten, die in de lelfde ze e fèer wijt uyt- lo open, da er van ee nige volckeren met rijc-ke van gft gevifcht wor t. Daer is oock een kerck, ruym ,en gro ot, van vierkan te fteene nmet ee n toore n van wonder lijcke ho oghte,op den ber gh Lilie, eer ft van Erick heerlijckgebou wt, die van S. Anf garius , on trent he tjaer 848 , in de Chrifte lijcke Godt vr uchtigheytis

onde rwefèn. Behalven d e ftadt Ripen, va nde welcke nu ge fproken is, b ehoore n noch tot dit felfde Bifdom de fe volgende f teden , Koldin-g en, Welle n, Warde, Hodjeh ro , Le mwig , Rin g-kopen. He t heeft tien kafteelen en konincklijc-ke gebouwen m aer wel ont rent ho ndert Ade- Ii jcke huyfen. Dit lant wort oock van fèer veelbeecken wijt en breet b efproeyt, van de welc-ken de genen , die eenige achting hebb en,geda ch t worden , gelijck o nder an deren de n-^vier van Schod burgh, die het Z uy derlij ck lutlandtvan \'t Noo rderiijck affnijdt, e n door de ver- maerde neêrlag h der Slaven fèe r bekent is. Des- geÜjcks Holfte de, die in de voorgen oemde b eeckvlo eyt, dewekken ge famentlijck met ee n gracht in de Noort- zee vloeyen. Daer is oock debee ck va n Wa rden, van Ca rupen, en oock de Spier -ne, be neffens me er and ere ged enckweerdiger ivier en, dewelcke, oo ftwaerts uyt kleyne beginfelen o ntftaen , én daer na door \'t invloe-den van veel riviere n vermee rdert, gefwinde-lijck weftwaerts loop en, en in d e Noort- ze evallen. De rivieren van Ve ilen , Kolding en, Hyl-chens, en die Tr ux genoem t wort, ont la ftenfich in d\'Ooft- zee. Dit geheel Bifdom is ge -deelt in de rtigh Vooghdye n,twee hond ert twee- en-tachtigh Do rp-pa rochien, tien Kon in cklijcke vefting en , hon dert voor treffe lijcke huyfen van Edellieden, en fes fted en, beha lven Ri- pe felve. Koldingen b efit d\'eerfte plaets nae Ripe. Koldifigent Def e ftadt\'is feer vermakelijck , en o m haer oudtheytge acht, dewijl fyde geh eugenis der gener , die by Ptolemeus Coba nden, of Cha le n ge-n oemt word en, fchijnt te ver nieuwen : wantf y le ght ontr ent ter felfde plaets,d aer Ptolemeu sd e Chalen ikek y recht over Ripen , n amentlijckdaer dit byna-eylan t, of defe uythoeck,fijn uyt-f icht naer F uynen, e n naer \'t ooften he eft. An-der e beweere n , dat fy h aer nae m van de La-tijnfche b enaming collis , dat is, een heuve l,ve rkregen heeft : d och of dit r echt is, laet ickhen fe lf oordee le n. Sy wierd , onder ander en,van Chriftian us de Derde in hooge achting ge^hou den, fbo om de ge le genheyt d er plaets, i J ak I . !\'t I , \'1\' : i, &quot;I VV ! if f. ff I

? ti n

? f • ? : l! Y DU Ir -\':; ! 1 : ï: ii^\': M (; Ir ; . ! » J? \'1 ^é i 1: 1 iriin<;fi| s II: lil.&q uot; i : i Ml: : 1 \ ' f Andr eASVellejus. s Ui Kle yn e ej^lan den. ,1 < i ^ \ 'I I ; H\ ' • ^? filli::\' als om h aer lachte e n gefonde lu cht. Hy her-b ouwde dieshalven da er van nieuws , en metgro ote neer lt ig heyt, het kafte el, gemeen elijckArnsburg h genoem t, dat als over de ftadt hangt,en \'t g ebiedt daer over he eft : hoewel, on -trent drie hond ert jaren te voreUjErick de Se fte,Giipping gebyna emt, de g rontveft d aer af g e-leght ha d. De rivier, aen de zuydfijde de wal- len van de fta dt befpoelen de, Icheyd, a ls ee nfchey-pae l, Cimbr ien van Holfteyn, en ont-loft f ich in de Ooftzee do or twee mo nden, dee en naer het zuyden , en d\'ander naer h et noor- den. Over defe riviere ise en brug h,van dewelcke alle de lan den, ontr ent de ft adt gele-g en, de na em hebbe nj en dele br ugh, gem eene-lijck Br oherr it genoemt , verftreckt d en Kö -ninck van Denema rcken als ecn me tael-mijn,daer hy gout, dat alreê ko nftelijck ge wr ochtuytkrijght : want alle d\'often en p aerden IS ( behalven noch d\'a ndere war en) die uyt ditCimb rifche Cherfon efus naer Ho lfl:eyn ,en d\'El- ve , en naer d\'andere He nfefteden , en dierg e-lij cke marckten e n koopftede n van Duy tslant gevoert worde n, moete n op defe brugh e enrijcksdaelder be talen, daer af een onwaerdeer -hjcke fchatting getrocken wor t. Chriftianusde Der de, van de welcke wy gefp roken heb -ben , is hier oock uyt de weer elt verhuyft e ngeftor ve n. We len , oft, gelijck fy gemee ne-lijck fchrijven , Weele y leght oo ck a en de zeeboefem va n d\'Ooft-zee : defe ftadt is n ie t fbofeer om har e grooth eyt, als om de cier lijck-he yt en beknop theyt van har e huyfen e n ftraeten verm aert. Andre as Vellejus is oock fijn ge- boorte aen defe ftadt verp licht. Hy , ee n feerver maert man,en e ertijdts des Konings Hiftory-fchr ijve r fijnde, hee ft, behalven a ndere wer c- ken, Saxo Gramm aticus in fijn moeder lijc-ke tale vertaelt, e n d\'eerfte geweeft, die ge -leerde Aente eckeningen op Adam van Br emenhe eft gemae ckt. , IVar de en Ringkope n leggenae n een en de fèlfde r ivier , die fich in de Noor t-zee ontlaf t, doch foo, dat Ringkopen na eftaen de zee leght. Hodfe hro, en vo orname -lijck Le mwigh , \'t we lck ee nighfins de nae m derLe moDice n gelijckt, le ggen oock ae n de felfdef oom, niet ver re van d e zee-boe fem, die fichdae r uytbre yt , en Lfm/ö ri genaem t wort, aen welcks uyter fte, naer de weftfijde, Lem wigh felf gelegen is, \'t welck oock de na em daer afheeft ve rkregen . In defe f èlfde zee nae r hetweften en noor den fiet men over-a lvee l kleyne eylanden , ge lijck heuveltjen st er zee uytft ee-ken , d ie byna alle de he erfchappy va n de Bif. fchop van Ripen on derworpe n fijn . Onderd efe eylanden is Har boore,h et oorlelletje vanH^r- filie. Niet ver re van hier vertoon t fich BoVens-b ergh , h et eerfte voorgebe rghte van lu tlandt,welck een feer

hoog e bergh fbnder haeventoon t , die door de menigh vu ld ig e fchip-br eucken verma ert is, wekkers top met hetee rfte geweft des luchts gelijck fchijnt te fijn.Vo orts, Numindie, Huge, Mandie, F andie, Rimme,Lyflr â , Sildrsa , Feore , en ande re minder eeylandekens, op een r ye leggende, befchut-t en defe ftr ant, van d e welcke Lyftrâ, Lifloe, R - DE EL en Sildr ê a, Silder oe wort ge naemt, en inrochien word bewoont. F eore he eftrochien. De g ene, die als Bilfchopover d it Bildom ge biedt heeft gehadt,lijck men ver haelt, Leofd agus, vaneen Vries , va n Ad eld agus de tweed e ,van Bremen, ontrent het jaerwaer digheyt verh even. H het bisdom VANAARHVS. Et lant van Aarh us, oock om fijn Bif-dom ve rmaer t, paelt nae ft aen \'t Bifdom Oerjpr ongvan Ripen. De g enen , die d \'o orlprong van de nae m onder locht hebben , gelooven d at ^rhufin.ly niets and ers dan h et huys der riemen b eteec-kent , naedien de De nen een r iem 2(ai* , en ee nhujys Ûê n oemen. Dewijl Ptolem eus ontre ntdefe plae ts de Haruden in fijn Cimb rifche Cher- foneliis geplaetft he eft, fbo h ebben wy hiervoo r geacht d at men ove rwegen moe ft, ofd\'AarhuJer so ock iets konden to ebrenge n tot dena fpeuring va n defe be naming,- h oe-wel wyhen oock Hader sle hiers hebbe n genoem t : enfchoo n defe be naming in d\'eer fte fylben ma erde na em van Harud en fchijnt uyt te d rucken, foo heeft het ons echter g eluft , dewijl fy oock indit Cherlone lis gelege n fijn , d\'Ar hulërs tot d e-fe dee le n te ber oepen, ho ewe l fy wat zuyder-lijcker fchij nen te leggen , dan de Haru den vanPtolemeus, a ls vee l noorder lijcker fijnd e dan de Had erslebiers. Dele ftad t leght gehe el aen dezee , op d\'ooftfijde va n dit half-eylant aen d\'oe-ve r van d\'Ooftzee, en heeft h et eylant Samus te- ^t Eyiamgen fich over , he t we lck he den Samjon gen oemt Samfon,wor d. Hie r wie rd, gelijck men fe ght, de Bif.fchoplijcke fetel opg erecht on trent he t ja ervan Chriftu s geboort e 1014. Doch indien Popp o d\'eerfte BifTcho p der Arhufè rs heeft g e-weeft , ge lijck de Jae rboecken ae nwijfen , enwy op fijn plaets ged acht hebbe n, foo fal de in ftellin g daer a f byna hond ert jare n ouder fijn. Maer hier af eldersn aeuwkeurighlijcker.Indien men op d e gelegenh eyt van defe f tadt Gelegen* mer ckt, men fal bevinde n dat fy als in \'t midden van dit n oorder ijck lutlant g ele gen is , envele b offchen, wilde beeft en , en weyden heeft,en m et ackers is verfien , die aenge namer e nvruchtbae rder f ijn , dan d\'overige deelen vanda t geweft. Het heef t drie-en -dertigh Voog h-dyen , fêven Steden, dr ie honder t en vier Dorp -paro ch ie n , en vijf kafteelen, onder d e welcke meeft uytfteeckt Sca nderhur gh, byna Schoon - Sca» der^derh urgh y van fijn fch oonheyt en aengena em-heyt d us genoem t. He t leght aen de vloet Gw-tulum, die wyg emeenelijck Gude no emen , d e- -welcke met e en lange o mfwie r deur

aeng enamelande n ftroom ende, in d\ 'Ooft ze e loopt, nad at ly hier en d aer verlche yd e kafteelen, Ko-n in cklijcke gebou wen , en kloofter s befpoelthee ft,- ond er de welcke dit het voornaem fteen ede lf te kloofter is, \'t welck Em ekloofter wor d ^\'»\ 'k/^^genoem t. Het heeft o ock fijn boffchen en ja-gerye n, en feer groot e inkomften u yt d\'o m-leggen de vooghdye n. De vlo et Gude, van de welcke vie r Pa\'d rie Pa -d\'eerfte was, ge~afkomf tBilfchoptot dele

? NÄ^elcke wy geiproken hebb en, is vermaert, en indit geweft lèer gr oot, en feer overvloedigh enwonder lijck van verfcheyde foorten van viflfchen. Onde r de fteden ve rdient Aarhus, vanhet welcke gefpr oke n is,d \'ee rfte plaets, om h aerbequam e gelegenheyt, en om \'t voor-r echt vande Biftcho p , die daer lijn fetel heef t : de twee-de is Horsnels daer na volght Randers, vande welcke de lefte , een treffe lijcke ftadt, ae nde rivier Gude ge leg en , noord erlijcker is dan Aarh us , en d\'eerfte zuyder lijcker; b eyd e naerd\'ooft- ftrant van d it b yn a-eylandt ftreckend e,en aen d\'oever va n d\'Oo ftzee. Niet ve rre vanRander s leg ht Ebeltoft , le er dicht aen def trant. Yder heeft een zeeboelèm, d ie n aer dezee op en leght, in de welcke fy, als in eenfchoot, de fehepen , uyt Schoonen , Z eelandt,Fu nen, en uyt de Wendefche fteden, en eynd e-lijck uyt Sweden en Noorwegen kom ende, en dewar en , uyt vreemde geweften aengeb racht,feer b equamelijcko ntfangen. Hier is oockGrimftad, mede aen d\'oever van de zee gelegen .Eenige ver halen dat Hobroe en Mariagre tothet felfde Bifchdom behoo ren hoewel ander ehen elders , e n op het nae ftvo lg ende toepaffe n.Hier fijn o ocke enige eylanden , die on der ditBifchdo m behoore n , onder d e we kkeSamJon,\'t welck ick ter ftont genoem t heb,verdient voo rte ftaen, e n dat met r ech t het Deenfch Samusgeacht moet wor den. Want dit eylandt is feeraen genaem om f ijn viftchery, e n om de jaght;e n heeft vijf Par ochië n. He t heeft oock eenkafte el, eertijts Bra ttin gshurgh gen oemt, en nochee n ander, d at iVeshurg h wo rd geheete n; van de JUTLANDT. jo^f wekken het eer fte in\'t jaer iz88 tot aen degront ver delght wierd door de Marfchakk Sti-.got, gelijck men uyt de Hiftorien ver ftaen kan;D\'inkomft van dit eylandt wierd ee rtijt s, naRa ndeshem , vergu nt aen de Koningin Doro-t hea, gemalin van Chriftiaen de Der de. Nietverre van d aer , en byna recht-over Ebeltoft, ishet kafte el Hielme, da t veel kkynde r is; maerechter feer verm aert om d e boosheyt van defelfde Stigot, een grootmoe dig h man, maer alte ftreng tegen de Koning Er ick , u yt oorfaeckvan d\'ergh waen , die hy, \'tfy met recht, oft onrecht, tege n fijn Koning over de gelchondekuysheyt van lijn gemalin ontfa ngen had. Wantnadat hy Erick gedoot had, en uyt het Rijckverdreven was, ver fterckte hy dit eylandt indeler voe gen ; op dat hy, en d\'andere d oot-ftager s daer een f ekere toevlucht foude n heb-ben. Dit eylandt is wel feer kleyn „ maer door de natuur van de plaets fèer fterck, en bequ aemvoor alk de ge ne , die uyt d\'Ooftzee naer Noo rwegen reyfen : want fijn ft ant lèlve maeckteen haven ; e n het heeft oo ck br onnen van foe twate r: het leght o p een hooge en breede heuvelhoogh uyt de zee; en is feer bequ aem om vanalle fijden het g ewelt af te we eren. Het wordoock Gro tehelm genoem t , ten opficht van dekleynder

Helmen, die by het voo rgebergh te vanSchag en leggen. By defe eylanden legge n nochandere n , doch niet fbo ver maert, ma er naerd eraen malkande ren; mmeVijckT hune, Melfe f Ram- foy End ela Vie, Bia rne, door de begrae fïènis va nde Ko nin g Hiar nus , gelijck fy feg gen, ver^maert. VANNOORDER Hf \ ' ( i: iI \'f Denem arcken^ het I 6

? II T NOORD ER- DEEL VAN T L >3 Iet verr e van Ar hufen,na er de well-fijde, isAalburgli , de hooft-fta dt van dit Bilch- dom , mifT chien vand\'overvloet der aelen ,en van der felver rijckevangfl, du s genoemt. Sy is de lefte van alle de voorna me fteden ,de welcke in \'t noorde rlijck ge weft van dit byna-» eylandt fijn , aen de Lymilche zeeboe fem , vande welcke ge lp roken is, gelege n, en op e enfeer b equame p la ets gebouwt, op de hoogh tevan feven- en-vijftigh gra den vier minut en. DeEiftchop van dit Bisdo m heeft in d efe ftadtr M\'n^. fijn ftoel. Het gehee llan dtfchap word gedeeltin der tien vooghdyen , i8o dorp -parochien ,( by Witfeld 167,) fes fteden, en 100 kafte elenvan Edel-heden .Fvo^hdjen. Onde r de voog hdyen , oft a enmerckelijckftedeelen va n dit Bisdom fijn , Venf Jie, Han marc-ken , Thye, Mo rfing , Kiarhemt, Btiithye, en Ven- neherg h. Ven filie wor dt by Sa xo Gramma ticusVendela, hj Lxtus Ven dfolia, èn by Witfeld Ven-delboa geheeten . He t heeft ee rtijts oock Bur g-la geno emt geweeft , daer af het Bisdom Bur gblaw isg eheeten , oft, gelijck men \'t ande rsfchrijft, Borghlum , en heden gemcenelijck Al-b urghy nae r de ftad t Aalbu rgh felve. En noch te -gen woor digh is \'e r,met ver re van de No ord-zee ,noordwaer ts aen, een dorp, h et welck Borlege noemt,- dat eert ijts ee n klo ofter he eft ge-weeft , van de Koning Sueno Efthritius eer ftgefticht, en daer na dc fetel van de Biftchopge wo rden, ge lijck men u yt de gefchr lft envan dit Bisd om bemer ckt. De ftadt Vendelafèlf, Venfyjfel gen oemty heeft een rivier, d ie daerJ)e rivie r deur vloe yt, en die, in de moeder -tael RjaaMjaa. ge noemt, fich in de Lymifche zeeboe fem ont- la ft-. De gre nfen van dit g eheel geweft fijn,nae r \'t zuyden de Lymifche zeebode m, naer hetnoor den de gr oote zee ; en word aen d\'ooft- enweft -fijde oock van de ze e belpoelt, ae n d\'ooft-fijde van d\'Oo ftzee , en ae n de weft-fijde va n dcNo ord-zee . He t flreckt fich in de lang te uytvan\'t zuyden to t aen\'t voorg eberght e van Scha -gen , \ 't welck ontlagg eiijck voor de fcheeps- lied en is , tot ontr ent veert ie n mijle n lang.Wie fou dur ve n ontkenne n , dat de Weiidifchevolckeren , van de welcke hier na gefpro ke n fal HET BISDOM VAN BVRGHLAW. wor den, d o orfpro ng van hun naem uyt dit g e-weft hebb en getro cken , hoewel weynigh Sch rij-vers daer op gem erckt hebbe n ? Het heeft f esvo oghdyen , lèven tigh paroch y- kercken, een ka fteel, Self lr up genoe mt. De fteden , behal-ven Venfyjfel, fijn Sebje , Hiering , en Scha gen. Devooghdy Hanm arcken word in de Deenfchetale Hanh met geno emt, en be grijpt in haer lang-te van \'t ooften na er \'t weften ont rent vijf mij-len , en in de bre ette twee. De rivier d ie ,naer \'t zuydweften afvloeyende, fich in d e Lymi-fche zee boefèm fto rt, fcheyd de fe vooghdy a fva n de voogh dy Huitb ye , die meer dan twin-tigh pa rochy-ker cken begrijpt. In een

par ochievan dit geweft , d e welcke kleyn g enoemt wor d,in de Deenfche tael LidenSoghen, fiet men deklip Scarrinaa , Skar ring klinth , de welcke wel be-fien s- waerdigh is. In d efe geweften fijn g evaer-lijcke klippen, altijdt me t wa ter bede ckt, die Blinde klip&quot;van d \'inwoond ers Sandoren en Br agen word en ge-n oemt. Veel menichen lijden h ie r aen fchip- breuck. Me n fiet hier o ock eenige eylanden ,gelijck Oelan d, en Oxholm. Naef t aen Hanmar c-ken is de voog hdy Thye , a ls d\ 'oe ve r en foo m vanhet vafte landt, en fche yd, gelijck e en aflchut-fe l, de loop van d e Lymifche zeeboe fèm van de ze e af. De The utonen, d ie Duytslant bewoonen,word en heden va n de Deenen ^^fcfe ge noemten hun oorf prong wor d door T acitus van dego dt Twj/co afgeleyd. M aer ee nig en achten d athun nae m waerlijcke r van dit ge weft Thye afge -bracht ka n worden. Dit landt is fe er vruchtb aer,en voo rnamelijck door de viffchery verm aert,de -wijl aen d\'een fijde de gr oote zee , en aen d\ 'an -der d e zeeboefem , die wy genoemt hebben,a en-fpoelt. D\'inwoonder s achten dat dit landtfchapT hye genoem t is van wegen \'t gehu yl: want menfeght dat het, h oewel nu fonder boomen fijn de,eertijts van d ichte boftchen b efet, en ee n fchuyl-plaets van wolven e n ander e wilde beeften he eftgeweeft : d och ick acht dat men dit gehuyl nietde wilde be eften of wolven m oet toeichrijven ,m aer het geruyich van de groote ze e , die daer aen flaet. Het is ond erfcheyden in vie r vooghdyen , in de welcken fes- en-vijftigh dor p-pa-r ocliye n begrep en fijn. De ftroo men van r egen-water , in de dalen der felve be flo ten , maken daer veel po elen, en vier- eo-veer tigh vifchrijckewa terplaftèn. Dae r is niet meer dan een kafteel,Orum ne genoem t, en oock niet m eer da n eenftadt , Thyfladt ge heeten , d aer Chriftiaen deDerde , d \'ee rfte een fchool, tot ond erwijs van de jeught, o pgerecht h ecfc. Da er is oock eenfe er oudt kloo fter , Weftemjck gen oemt, in dewcicke, onde r ander en, begr aven leght e en Kcning s? 1 i I ?. ? - 1? vi; Ml i\\ i f I

? NOORDERJlTT LAND T. Konings dochter , in hu n tael Lidm kierflen ge- lum de ftoel van de Biffchop gebleven tot a en noemt, om haer fchoonhe yt en deught met het jaer ij3(>, in\'t welck aen Stigot ^ Biffchop Deenfche gedichten e n gefangen ver heerlijckt. van de Roomfche Godsdienft, bevolen wierd Daer is no ch een vooghdy,HW^rr # geheeten, h et Biftchops-a mpt af te leggen, enlijnleven als tot ee n fcheyd-pael tuffchen de zeeboefem lang in \'t kloofter van Bor ghlum te blijven, en de gr oote zee geftelt. Wat d\'eylanden aen- Sede rt begonne n de Biffchopp en van de veran- gaet, die tot d efe vooghdy behoor en, voor eer ft derde Go dsd ie nft, en voor ee rft Pet rus Thomaf ^. he t men in de Lymifche zeeboe fem het eylandt die in de pla ets va n Stigot ge ftelt wierd , en d\'an- Hansholm, een mijl lang, tu ffch en tweefnefte der en na hen, Aalburgh te bewoonen. D\'andere rivieren gelegen , daer drie parochyen op lijn. voog hdyen , gdijckKiarber ret, Huitbye, enren ne- Daer na volghtOoflhoI m , een ron t eyla ndt, het ber gh, en d\'andere n , foo \'er noch ee nig en hjn, welck oock met drie parochyen ver cier t is. wijeken in verma ertheyt voor d \'eer ften,^en voor legen e heeft een ker ck. M en telt daer oo ck Lm - de gene die alr eé genoem t fijn. HET BISDOM VAN WYBVRGH. N\' Uvolght het Bisdom van Wyburgh, \'t welck, van \'t ooften nae r \'t wef ten ,twaelf mijlen groot is , aen def e fijde va n land, en Bgholm , en eyndelijck Bodum ne, \'t we lckgeen e yland t, maer een eylan dt gelijckt,en e en3arochy-ker ck he eft. Daer na volght Mor fingen,iet rijckfte en gro otfte van alle d\'eylanden, inde Lymilclie zeeboelèm gelegen : want het be-gr ijpt in lijn langte vier Duytfche mijlen , entwee in de breette, en ftreckt fich ooft en weftin de langte . Men kan in vijf plaetlèn daer a en komen en het begrijpt drie vooghd yen , en de Lymilche zee-boe fèm gelegen, en in f èflienn egen-en- twintigh do rp-par ochyen. Aen d e Voogh dyen onderfcheyde n, dewelcke tweeZ uyd-fijde van dit eylandt is in oude tijden een hondert achtien Parochy- ker cke n begrijpen,kafteelgeft icht, d atgenoemt is. Daer dr ie kafteelen, en oock lbo veel fleden, van Ntkpen, is niet me er dan een ftadt, Nikop en, gemeene- de welcke Wyburgh de voornaem fte is, daer delijck iV ^AîÂ^ geheeten , op dehooghte van fe s- Biffchop fijn ftoel he eft, een verma ert Colle- en-vijitig h graden en vijftigh minute n gelegen, gie van Kanonicken is, en daer men feer cr e-In dit felfde eylandt is een ander eylandt, Aggero macke lijck kan leven. Daer is oock een gen e-geheeten , en tweemeyren , e n oock een rivier, ra le ver gadering van d rie voorname Edelman- die niet onbekent is, en Skarmaa gen oemt word. nen , die in de faken, van \'t Recht fèer e rvarenDaer fijn oock verfcheyde ze eboefems en inwijc- fijn , om byna \'t geheel jaer deur van bur ger-ken van de zee, van de wekken het

befpoelt lijckefaecken onder fbeck te doen , ent\'oor dee-word j en o nder ander en Fegef ondt, \'t we lck om len : tot de welcke alk de gedingen , om d ede Kon ing Fengo ( mif fch ien dat hy een Ko- gren fen , en om d \'er ffeniffen van\'t geheel Cim-ninckje van Jutlandt heeft gewe eft) vermae rt brifche Cherfon efiis geb racht worden, ge lijckis, die , gelijck men g elooft, daer b egraven oock alk faken, die\'t lijf aengaen , als doo tfla -leght. En gelijck het eylandt fèlf Morfe is ge- g en, overf|-> ekn, dieveryen, en dier gelijckenoemt , foo worden oock des fèlfs inwoonder sm ifd aden. Daer fijn oock Over-h eeren vanMor fingers geheete n 5 \'t welck ons aen d\'ou de delè vergader ing , gelijck me de anderen in an-volckeren , Mar fen en Mar fin gers genoemt , dere landtfchap pen van \'t Koninckrijck, diedoet ged encke n. Niet ver re van Mor fingen is van de Ko ning fijn geftelt, en niet veel vanTh yr holm, van Thyr e ( foo ick my niet bedr ieg h ) d\'Ar eopagiten der Athener s verfchilkn , oftengemalin van d\'Engellch e Gormon, do cht er van minften by he n gekken konnen worden , de-Hedelrad , Koning van Engelandt , dus ge - wijl fy niem.ant boven hen kennen, en hunnoemt wekks uytlleeckende gaven , en oock vo nniso nve randerlijck is; ten fy iemant fichhaer Chiiftelijcke Go dtvruchtigheyt in de Hi- miffchien op de Koning felf, en op de jaerlijck-ftorien gep refen worden. Tuftchen dit eylandt, fche ve rgaderingen va n de Rijcks-ra den, be-en\ 't vafte lan dt, naer\'t zuyden , is d\'engte de r roept. D\'ander e fteden van dit Bifdom fijnztcOthefond, dus gen oemt van de Keyfer Otto, Mb e en Scheie, D\'engten d er zee, waerdighen va n fijn into ch t tot aen dit gewefl, gelijck om daer ae n te gedencken , fijn ©affm^fUttD/hier voor ver haelt is. Daer iso ock ee n dorp, îîircfcfun î)t / ^Ua iffUïM / ©cbcrfm iDt / enOf^)\'gehe eten, doch in\'t eykndt felf, van de na er Ke yfè r Otto dus genae mt, felfde Otto, en to t geheugenis van fijn vermae r- niet verr e van Lemwijck, in de hiftorie bekent,de t och t in defe geweften, dus ge noemt. Het en hier voo r verfcheyde ma len gedacht. HetBisdom wierd g elijckelijck opg erecht met de heeft tien vermae rde rivieren, van de we lckeftichting van \'t kloofter Borgh lum , het welck , d e xivier Gu diu so ïGutalus, gemenelijckg elijck gedacht is , eer ft door Sueno Bfthridm is S( a genoemt, en oock ergens Gudde nus gehce-gebou wt, d ie d aer oock \\ yxex 106^ Magnus te n, de voornaem fte is. Onder d\'ander e ge-tot Biffchop ftelde , de welcke, niet lang dae r weften van dit Bifchd om, \'t welck fich wijdtn a van d\'Aer ts- Biffchop van Bremen ing ewijdt uytftr eckt, ishetb yn a-eylantS^/% ,feer vrucht- fijnde , en fich toeruften de om weer nae r huys baer., d at van de Lymifche zeeboefe m omvan-te keer en, in de rivier d\'Elve ver dronck; en ge n, en naer\'t ooft en tegen \'t Bisdom va nAlherick wierd in fijn plaets geftelt, en d aer na Vendelbo

aenleght. Wy hebben hie r voor\' weer ander en en ande ren, volgens een lange gefeght dat dit L andtfchap ons weder ae n d\'où-rijgh. In de fer voegen is het kloofter van Bor gh- de Sahalingers doet gedencken, die van Ptole-Denemarcken^ I 7 m eus IO

? o J &trma L o ^ eo Ttp 0 rL .-Ä/O-C- O (?•? . II 1 . .... .... .. , 1- ml ° ô ... ..^ -•c > S&i le r u el ^ &q uo t; Ve^ ^ty3 OMZ TT Jô ^^ j t»S \ \'t if &rir.o * o j Ui- : J E» WrM Jti ^\' Jê n^ <3 \' ^ -k o \' Jr/au »>f ^ ^ ° JCi eri er- RH. m H \'ô T. „^ J /M ra ? Ä m^tai m oj ^l Zi &q uo t;^ ol Lx r0 ^ ^ ^ f o \' Xa mtm- ^ errü stti ff i ^ê ßft^ i ¥ A« / i ^ t ^ J&i ro j j, ^â ^tm. J Cro Xa i eU. A - &q uo t; j Lß^ ^^ fi^ 4 . .Je n? , Xc/kri kr V^ irk&o Uo ^h t tw eäe r ^ „; w® ----\' Ste rle t s ^ J jo nJo m-^ O Ol ty J i yn Jri h o Cl an » , ff ^ ^ ^ 1 o V (J OJ V;^ ^ o i ^ &qu ot; Zen Jä m- ^Jê Je it ^t- SI NV SIm I Co DA- -J irß\'ry^ l K Ke lz UM L m F A RS . n 35 » ho tf rL- 4 ^ ctoi ts ha fi i^ ir tf^ yß-o J* ^»-^ jEfjEXJj JE r. o \'M etfum^ -L ih tel y I *\\M ° \' °o l &qu ot; , ^ o ^ ^CrTVUtA ^J^ eJtfro ^ ^^ e^f 2C IJ Syttd aßa r^^ ^ i ^ .. b O 2 Mi

? N O O R D E m tVLS in dit Cimbrifcli CheiTone fus wo rden ge -plaetft, b ehalven dathy h en ziiyd erlijcke r ftelt,dan heden dit SaUing is, van\'t welck wy ipr e-ken, Het wor t in vie r Vooghdyen g edeelt, de- we lcke d artigh dor p-par ochien begr ijp en. Hetis oock feer vr uchtbaer van treff eiijcke pae rden,die vo orname lijck van d u yt heemfchen gefocht,voor groot geit gekocht, en in groote menigh-te we ghgevoer t wo rden , o m in ander e landente verkoopen . He t eylant Leß b , tuffchenNoo rwegen en \ 't Hooft oft hoeck van Schagen gelegen, be hoort o ock onder\'tre chts-gebiedtva n Wybu rgh. Dit is, naer \'t g evoelen van ee ni-gen , h et eylant Gleffar ia , op welcks ftrant,n aer lutlant g elegen, een ig en willen dat amber gevonden wo rd, van he t we lck wy elder s fuil- len fj^reken. Hier t oe behoor t oock het e y- lant gaffu cr Jant^t / tuftche n Thye en Salingeg elegen, van fijn fcho onheyt dus g enoemt, ; 1 4 \' I. ; ;1 1 . Mi ? f ? I ? ^ i; ! ?OK ? Ur :1\'\' I i\';!\',>1 ^ ? t.i\' ï-f\'\'M i R - D E E L verm it s het op fijn bof tchen roem t, en doo rde rijcke viffcher y va n d\'ael feer ve rmaer t is. Dit Bisdom er ke nt een felfd e ftichter als da tva n Bor ghlum, na melijck Suenon Efthr icius,e en feer treffelijck Kon in g van Denemar cken,en doo r ftjn gr oote geleer theyt en e rvarent- heyt lbo ver maert, d at Ad am van Bremen , fijn tijdt -genoot , en feer gemeenf aem met hem,het lof va n defe Vorft ve rfcheyde ma le n ver-he ft. Hmhert was d \'ee rfte, die van defe Ko-ning in d it Bisdom wiert geftelt, en d it in \'tfe lf de jaer, in \'t welck Magn us tot Bift ch opover\'t Bisdom van Burgh layp is g eftelt : invoe- gen dat m en fwaerlijck kan oord elen, welck vanbeyde voor \'t oudtfte g ehouden moet worde n.Doch Witfe ld , die feer ve rmaer t is, ftelt datvan Borgh lu m voor, in d \'o ptellin g der Bisdom-m en van geh eel De nemarcken , die hy in detae lva n dat landt u ytgegeven he eft. DE KLEYNE EYLANDEN VAN DENEMARCKEN, Van de Hoeck van Schage n, langs d\'ooftkuft va n Jut- landt tot aen F erner en. Atd\'eylanden van d e Kod anifchezee aen gaet, en wat de oudtfte Schrijvers d aer af g efchreven h eb-ben , en hoe ve rre de fe zee by hen bekent heef t geweeft , me n kanfulcks in d\'oude L antbefchr ijving fte n. Maer wy füllen in defe plaets m et weynigh woorden toonen, in welcke fta et heden dele geheeleze eboelèm is. En voor e erft vert oont dit gewe ft , \'t welckt uffchen \'t Hooft of t Ho eck va nSchag en, I^oonoe gen en Halland legt , d\'eyla ndenLejfoa , en Anholt, die de vo ornaem ften fijn, behalven de dr ie mindere He lm enjVne t Niding en Ha-felin: van d e welcken Anh olf , om fijn drie ke rckenverma ert , leer gevaerlijck is voor de f ch eep-lieden, die dat moe ten mijden, u yt oorfaeckvan fijn b lind e klip pen, die ond er de g olve nverbor gen fijn,- ge lijck oock Lejfo en Nid in g.Doch Lejoa , of Leffo, ge lijck Saxo dat noe mt,(geh eelanders d an Nid in g,

\'twelckwar elijcker een klip dan eylant genoemt mach worden) heeft niet minder ker cken dan Anholt, van dewekken een too ren van d e genen, die daervoo rby varen , als tot een b aken word ge -bruyckt , om \'t gevaer t e fchuwen. Wy hebbene ld ers gefeg ht, dat\'er f ijn d ie geacht heb bendat dit Plinius Gleffaria is. Het he eft oock byfich een kleyne heuvel, als een eyla nt, Ko mmegeno emt, gelijck de kaer ten aenwijfen, on -trent fès mijle n van Anholt, en byn a acht vanNiding gelege n. Maer de klejne Helmen legg enop een rye aen m alkander, o p de felfde wyfèa lsPtokmeus fijn d rie Alocies , niet verre van hier, befchr ijf t , behalven d at de Helmen ae nd\'ooftkantvan\ 't Cimbr if ch voorgebe rghte zuy- dewaerts fijn gef telt j maer d iA lociers van Ptok-me usaen de weftf ijde. En de wijl\'er gee n ey-landen dus gelegen fijn, foo is waerfchijnelijckdathy defe heeft gem eent, ofda tfy hier ontrent g elegen heb ben. Hier voor isva n onsaenge wef en, dat d\'inwoonde rs van Leff o onderd e rechtfp raeck van Wyburgh behoor en. Dochhoe ge va erlijck e n fchrickelijck d efè eylan-d en voor de zeevarend e heden f ijn, wijft ditfpr eeck-woort a en, het welck fèer gemeen on-der hen is ; SKac^ett m cnt^ ftwctm att nk^t ft)ctl) oföt Van hier na er de L ym ilche ze eboefem , geme-n elijck Limß ord ge noemt, ( van \'t welck h ie rvoor op fijn plaets gefegh t is) en als men alnederwaer ts vaert, h et men fè er veel kleyneeylande kens, die als gefae y t le ggen in de lè ze e-boefe m , de welcke eygen dijck de Belt is genoemt: g elijck Helm, Tt me, Kith olm, lordho lm ,Alroe , Gernoe , Vor fie, Sa mfoe , Arroe , Smd er-yide, Aare , Alfen e n \'Ferne ren, van d e wekkenHolm en Samfoe h ie r voor, d aer wy van \'t Bis- dom Aarhus g efproken h ebben , g edacht fijn.tune is va n Aar hus in ïudan dt ontre nt driemijlen af gelegen, en beftaet in d e langte na u-welijcks een mijl, en heeft e en Pa rochie. Defchepe n , die naer Noorwegen var en , nem engemee nlijck hun cours tuffche n dit eylant, enSamfo e deur , en heeft Kitholm en lordholm fè erna ae n fich gelegen. Niet ve rre van daer, inde mont van d e zeeboefè m van Horfe , fijn drieander e eylanden, Aro e, Gernoe en Worße jg e-lijck o ock Bndo le , een mijl lang, en een halfbr eet, \'twelck een Parochie-ker ck heeft, en van ?i 1 :il i [

? to, intun en, naer Affens, een ft adc van Fu- van Zeelant , en h aer gebuer en, bewoont, nen , overvaert. Dit eylant is in vier dorp en De fè volcker en woonden in Ta citus tijdt in \'t onder fcheyden. Sundenvide en Arie leggen dicht midden va n Duytß ant, tot de L yg ier s en der ae nAlfe, van de wekken he t le fle ontrent een felfJer bondtge nootkhap behoor ende : want half mijl van Allè is, en m et aengenam e bof^ dus f].:>re eckt T acitus van hen ter genoemder fchen verfien, die dieshalven becjuaem tot plaets, Een achteryolgende h ooghte ân ber gen deelt de jacht fijn. Het heeft d rie parochyen, e n en Jcheyd StieVia , voorby de- Re iche êel-volckeren fijn, eenige landen der Edelen, m et een kafteel en o nder de- ve elcken d e naem der Lygie rs feer ydjt in\'veel v ftadt. Koping genoemt , die niet onbekent fleden ye rfpreythlijckt. He t fal genoegh fijn de da pper- is. Het heeft twee parochy-kercken , m et een flen geno emt te hebbe n, d&quo t; Arier s ^ Hehekone n y Hani- Har toghs kafteel, Sandpergh genaemt. Doch men, Elyfiersy en NaharDalen. En terftont daer nae Alfè felve is een eylant van middelbar e groot- ter felfde plaet s: Voort s, d\'A riers , spr eet bogende h eyt j want het is vier mijlen lan g, en twee krachten y me t de ypelcken fy de yolckeren, een yee yn igh te breet, e n niet verre van \ 't he rtoghdom Sklwijck ôrengeno emt, overtre ffen, hebben f-^-arte Jchilden, afge fch eyden, ftreckende naer de zeebo efèm geDerfde lichamen , en yerkiefen de du yf tere nachten to t van Flensborg h, (die Flensbur ger-?: ij ck) en heeft tot de flr tjde n. lafy Der oorfaecken gr ooten fchrick door hun gebuer en d\'Ange ifche volckere n, (daer va n wy, Deifchrickelijcke ge daente, door de fchadusp ^ an hun als van de ftichters der Engelkhen in Engelant, dood elijck heyr, ue rmits niemant der ^yand en defe nieu- hie r voor gefp roken hebben ,) van de welcke ly &quot;ê , e n alsh elfch e aenfchoumng ver dragen kan . Voor by door de zeeb oefem afgefcheyde n wor den, de Lygier sh eerfchen de Got thonen , en yan daer de Ru- Daer isoock een ka fteel of fetel van Hertogh giers tot aen de groote :êe y Scc. Jo annes van Holfteyn , Sun derburg h genoemt, F imbriay in\'t gemeen F erneren genoemt ykhijnt Feme ref}. en een ftadt van de felfde naem , van d e wek- by eenigen het over blijffel van d e Cimbr ifch e ke hier voor, d aer van \'t herto ghdom van Sief- naem , alleen met een letter te verander en , te wijck is gefpr oken, eenigh gewagh is gem aeckt. vertoonen. Daer af het oock by hen kleyn Daer f ijn noch andere vkcken, ah Nordb urgh, Cimbren vôxt genoe mt. Doch in dien wyd\ 'eygen Oo fle rholt , Holle en Gamelgarde. Het h eeft lèer naem , daer me de het genoem t wo rt, naerd er vokkrijcke p arochyen, totdar tienin \'t getal: befien, fbo f aln auwe lijcks iets dufdanigh aen invoe gen dat, als de faeck fulcks vereylcht, ons blijcken. ant dit is

Fem eren , dat m et C/ w- daer uyt feer vaerdighlijcke enige duyfenden br ia of met de Cimbre n niets gemeen hee ft. He t van gewapende man nen gehaelt konne n wor - leght tege n over Wagria , met ee n kle yne over- den. Het is oock feer rijckvan boftchen en ge- vaert van \'t vafte landt afgefcheyden , en o m boomten, e n dieshalven fèer beq uaem tot de fijn viftchery en vr uchtbaerhe yt ver maert, d e- jacht van herte n, en verfcheyde an dere wilde wijPer nauwelijcks in \'t gehe ele ylant eenige beeften. Het h eeft vruditbare weyden , en ac- klomp aer de is, die niet overvloedelijck ko orn, kers, die be quaem fijn om koren te dragen , en voorname lijck tarwe, voort brengt; en dit Den e delen Rantzou noemde e ertijts defe eylan- food anigh , dat het, om fijn voortreffe lijck- der sElifie rs, en d\'inwoonders van\'t eylant , heyt, in o ver vio et naer vre emde landen wort d aer by gelegen, Ariers, e n die in Uon e wo o- gevoert. Fktisinvier parochyen onder fchey- nen , ( van\'t welck hier na gefproken fa lwor- den , name lijck Landtskircken, Burgh y Petershoff, de n j Manimen, daer in hy op de Elifier s fiet , en Bad endorf. Daer is oock een treffelijcke ftadt, aen de wekken T acitu sin fijn Duytftant ge - Bur gh genoem t, en niet verre va n daer is het den ckt, b yd e we kken hy oock de Ar ier s en kafteel, eertijdts verm aert ,èn m eermaels in de Mam men voeght, als of fy van Alfen, Ar en Mo- hiftorien, onder de naem van Glab ece gedacht; ne du sg enoemt waren 3 \'t welck niet onger ijm- van\'t welck nu de p uyn-hoopen a lken ove righ delijck van Ranfo u gedaen is, foo wy feggen fijn- dat defen aen hen, gelijcka en de The utoni- I \' li it: ^ i Denemar cke n^ I 8 het \'ïlK

? Uyneti oft F ionia isnaeil Zeelan dt hetvoor naemfte Eylandt inde Belt. Het he eft defenn aem van fijn oft Ichoon;want he t in gedaent e engene uchlijcke ge leg en-heydt uytmunt. Hetwort va n het vafte la ndtvan Denema rcken ge-f ch eyden door fbo eng en kil oft ftrate , Middel^farfimt genoemt, dat het byna e vaft daer aenfchijnt te leg gen. En om dat het in \'t Weften aenlut la ndt gren ft, en in\'t Ooften recht tege n over • Zeelandt le yd t j wo rt het voo r het midd en vanDenemar cken gehou den. Het is twaelf mijlenlang en vier breed t. Dit lan dt is fbo rijck van kor en, dat he t jaer-lijcksveelin andere Pro vinciën fendt, byfon derro gh ea gar fte : end e hoewel de ackees fb ovruchtbae r fijn , wordenf e nochtans nim mer-m eer gem eft: hierom iffer altijt voor de fteden een vuylen ftanck; want de meftho open dae r bymenigh te leggen, d ie nergens t oe gebru yckt wor -den,ge lijck Mun fterus fchr ijft. Van of fen, koeyenen paerde n is hier oock fuicken ove rvloedt, datg eheel Duytftandt daer alle jaer mede voo rfienwordt. Daer gebre eckt oock geen jacht va n har- ten, hinden , hafen, en voffen, van wege n de menighte der boifchagien. In\'t midden van h et Eyland t lig ht de hoof t-ftadt Otto m\'a oft Ottenß e, een Biftchoplijcke ftadtvan Otto den ee rflen gebo uwt, ontren t die tijdt,als hy den Koning Hiroldus d won g het Chrifté- hjck geloof aen te nemen. He t is o ock een koop- ftadt, alwaer ja erlijcks, on trent dr ie Kon in gendagh, een gro ote verga deringe ge houden wor dt,gelijck te Kyl in Holfteyn. F uynen word t gedeelt in 24 Voog hdyen , 16&quot; fteden, en lè s Koninglijcke kafleelen. De ft edenleggen bynae even ve rre van Ot tenfee als van e enmiddelpunt , op den o ever van de zee, fbo ge -flieht , datle m et haer havenen e n goede g ele-genhe yd t, den koop handel niet alleen in de Belt oft Ooftzee dr ij ve n^ maer oo ck in Sweden, Noor -wegen , Ruff en, Duytftandt e n Ne derlandt. Dep rincipaelfte van d ele fteden fijn M burgh, Sten&quot;b urgh, F aborg, Ajfins, Eugens, Midde lf ort, Kettemynde :de voorna emfte Koninghlijcke ftoten, Neu burgh,Hage nfchouw , Hinsgagef Efchebur gh, en he t luft-höfRuga rdt. Hier lijn oock vele dor pen en ade-lijcke huyfen, fo o om de luft ig heydt, als vrucht- baerhe yd t des Eylan dts. Die op de Z eeftrand two onen, gen eeren h aer niet a leen met den la nd-bouw, m aer oock me t vif fchen, waer m ede alle in-ha mmen oo ck fo o vervult zijn, datfe bynae de Vfucht\' haer hejdt. Ottcnfe e, Deelinge Andereß edin. vaert der fehe pen belette n, en met de handt ge-vangen wo rden. . I n dit eylandt fijn fbm mige geden ckwaer dige Geder n]^plaetfen , o m de veldtftach ten die daer in ge-Z y»!^^fchied t fijn . Wan t niet verr e van\'t ftot Hagen -fchouw is Ochenber g, in welcke loannes Rantzo- vius, Veldtover fte van Koning Chriftiaen de III,Chriftof orus den Gr ave van Oldenb urgh ver -wonnen he eft den 11 lunii anno 1535 : in welckef la gh de Gra ve n van

Hagen en Tecklenbur ghgebleven f ijn, wiens be yd e hchamen daer na e opden vo orfchreven bergh uytgegraven , en te Ot- tenfee ge bracht, in S. Canutus Kerck be gravenfijn. Ontr ent den felve n tijdt, bynae ee n halveuure van de ftad t Afcen s, fijn op den F aufchebur gettelijcke duyfènt bo eren ver ftagen en verftro yt . In de ftad t Ottonia oft Ott enfee fijn tweefchoo ne Ke rcken, een ter eer e van S. Ca nutus, en fc^«.d\ 'an der ter eeren S. F rancifcus gefticht. In defeis Ko ning loannesbe graveninhet ja er 1513 , enfijn foon Koning Chr if tie rnus in \'t jaer 1 55p,nae dathy 37 jar en foo in ba lingfcha p als indegevange niffe overge bracht ha dde. By defe Kerc-Ke is een gr oote end e wijde marckt, daer de Ko- Man kf,ning van Denem arck het oud e verbond t met deHer togen van Holfteyn en Slefwijck vernieuth eeft in\'t jaer i j8o. Men feydt d at demoed ervan Koning Chriftiaen de II, ee n konftelijckwer ck, fèer ae rdigh op h out gefne den, op fe ke renauta er tot Otte nfèe in de M in nebroe ders Kerckheeft d oen fteften , wien s gelijck in Europ a niet tevinden is. Ond er Fion ia oft Fuyne n hoore n 90 eylanden fff^f^l^^naer den zuyden g elegen, me eft al bewoont: wae r nen.van de voorna emfte, teg en de fted en der Wend enftreckend e, fijn defe : La ngelandt, lalan dt, Falße rn,ArrayAlfayTofinga, Arr oe. Lang elandt is feven Duytfche m ijlen la ngeneenb reedt: h ier legt de Stadt Rudkep in g, en \'t Ko-ninglijck ftot Tr aneker, daer fijn oock veel d orpen,p rochien en h eerenhu yfen. Den inham va n deOoftzee ontrent d it eyla ndt word eyg entlijck de Belt geh eeten, foo men in de ka ert kan fien : en De Be k,\'t is waer fchijn lijck dat h et de bocht is, d ie Ph- nius in fijn vie rde boecks 13 capittel Sinum Lago-n um noem t, en aen d e Cym bren fe yd t te gre nfen,wordt m et dcGrone fundt van Z eelandt,en een kleyne over vaert de r zee van F alftren ge -fcheyden: is fo o vruchtbae r van kore n en hafe -noten, datter vee lI ch epen med e geladen in an-der e landen ge ftuurt wor den. Hier fijn vijf fte-de n, te weten, Nifladt, Nafco, Togro p, Rothus, en M a-ribus: d aerenbo ve n, fbmmige Koning hlijcke ftoten, ede lm ans huyfen, e n veel dorp en. Falß ren is vier duytf ch e mijle n lang, en h eeft Fa ijlren ,twee Ste den, Stubekopen en Kicope n, die om h aer K deught

? 1 i- iF V Y deiighten ludigheydt \'t Napels van Denem arc-ken genoemt wor dt. Uit dît eylandt o ntrent d esKoning s luf thof is eenover vaert in Duytflandt ,die van hier t ot Wa rnemund t feven mijlen br eedtis. Dit eylandt br engt veel kore n voorts,da er hetde omliggende plaetfen me de befor ght. Arra legh t anderh alf mijl va n Alfa , heeft veelboff ch en enwildtvang, dr ie prochien, en fom- mige adelijcke huyfen, m et de ftad t en \'t flotKoping: \'t hoor t onder \'t Her toghdom Slefwijck,als oock Alfa. Alja oft Alfen is rede lijck groo t, want het vier mijlen lan g en twee br eedt is. Diteylandt leghtn ie t verre va n \'t He rtoghdo m Slefwijck , enftr eckt nae de Bent^bur ger^ijck , met welcke bayhet va n de eer fte woonplaetfe h der Engelfchege iche yden wordt. De inwoon deren van dit ey-landt f ijn van de Romeynen Blyjïi geheete n, looons de o ude befche yd en , in de Bibliotheca ofte boeckkamer der Rantzovianen berufte nde , ge- tuygen gelijcklè die van\'t nae fte eylandt Ariosnoem id en , welcken naem fy noch behou den.Ptolemaeus fchr ijft , dat de Engelfche d e oudtfte in -woonder en lijn va n de Noord fche landen a en dezee : d aer T acit us de Elyjios , Arios, en M onimos by-voeg ht ; welcke namen daer no ch gebruycktword en, als Aljen, Arr , Moen. De p rincipaelfte ftad tin Alfen is Sunder hurgh, met een kaf teel van denfe lven naem : d e ander e fteden lij n Norh orch, O fier- holm, die Holle, en Gammelgaft. Hier lijn de rthienvolckrijcke prochien , in de welcke men m et derha eft eenige d uyfendt ge wap ende man nen kanby ee n breng en. Door de menighte d er bof.fch en valt \'er veel jaght van harte n en ande rwildt -braed t. Hie r is oock verfcheyde rivier-enze e- vilch. Het heeft m ede goed e we yden voor\ 't vee . Tojïnga o ft Topn ga heeft e en mijle in de lengt een is gelegen o ntrent Smmb urgh ee n ftadt vanF uynen. In dit fijn eenige pr ochien en he t flot J\'fa. ? I « T ofrigX, N. N Ketto rp , toeb ehooren de de Rofenkr anfen en Ran tzoven. In dit eylan dt van de fta dt Afce n totin lutlandt fijn twee mijlen : van Niburgh vae rtmen in Z eelandt d oor de Oo ftzee in de tijdt vanvier uuren, met gro ot gevaer , byfonder als hetftor mt: want als de water en van de Ooftzee, metve el rivie ren, die d aer in loope n, vermee rdertwor den, en t uftchen fbo ve el eylanden ee nenuytgang foecken, met een fter cke n ftroom ge-dr even worden, gelchiet het hcht elijck, datlè omhoogh ve rheven wor den, door de winden die va nalle kanten ru yffen en te gen malkande ren worfte -len, fbo d at veel fchepen en menfch en daer ve r-gae n. In\'tjaer II7 0 is de Biftch op van Sle fwijckmet vele va n fijn huyfgeftn en goede vr iendenin \'t over varen hier verdro ncken, die lang d aernae gevonden, in \'t kloof ter van F uren in Z eelantbeg raven is. In he t jaeri5i3 , als loann es Ko- ning van Denem arcken, omt rent een maent voo rlijn doodt, na er lutlandt

foude reyfen, o m de ge- Ichiflen van de inwoon deren te ftechten en rechtte d oen, quam \'er fchielijck een ftor m op, food at het Konings fchip do or de windt en barenvr eeftelijck geflagen wierd t, en hyin gr oot ge-vae r des levens was : da erom kom ende aen deftadt Nibur gh, en uyt h et fchip op de berghg etreden fijn de, keerde hy zich naer de zee, enals fijn doo dt voorfeg gende fpr ack: Va ert welOoftzee, vae rt wel; want ghy heb t van daegh fbotoor nigh en wreet tegen on s geweeft, dat g hy ge-too nt hebt, d at ghy ons voor taen gee n doorvae rtwilt ve rkenen. En hoe wel a le fch epen gem acke -lijck tu ffchen Sca nien en Z eelant door de Sundgewoon fijn te varen, n ochtans gebe urt het dick- mael, dat d e kleyne fchepen, die minder gevaerhe bben van de eylanden en ondiepe plae tfen, uytHolfteyn, Lu beck, en and ere byliggende landeat\'feyl gaen , en door de Ooftzee oft Be lt va ren,en evenwel den beho orlijcke n tol in de ftad t Ni»b urgh be talen.

? ALAND wort du so m fijn gelegenhe yt ,welcke laeg h en nede -righ is 5 ge noemt, \'t isacht mijlen lang, envijf breet. \'t Wort van Zeelandt, wae r van wyhier na /preken fu len, door de Stra et , deGro enefond g eheeten,g elch eyden , en va n Falfter alle en door eenkleyne overvae rt, dielè Guldbo rghllind noeme n.Dit e ylan dt is feer vr uchtbaer van tarwe; enhe eft, behalven ve le dorpen en paro ch ye n,vier fteden , te weten , Naxko- ^p, Saxköping,Nyfled, e n. LaDinsköping. Hier is oock het ver -maer de kloofter Mariboe, daer de hiftorien gewagh van maken , \'t Was ee rtijts een Hartog h-dom : en heeft n u noch vele kaftee le n en huyfen Vru ch t-baer heyt. St eden, der Edel- lied en. Den tref felijcken e n wijtver -maerd en The olo gant,oft Go dsgeleerde,M cö/42^J ^\'i^oiamHemm ing iu s is op dit eylandt, in \'t dor p Em bolds,gebor en ; welcke hebbend e de ftudien der vryekun ften en ta len , met gr ooten ar beyt, feer gevorder t met een geluckigh beginfel, to t grootvoo rdeel van de le ergierige jon ckh eyt in d\'Aca- demie oft Hooge Schoole t e Kop penhagen ,wier d tot Profeftbr in de Th eologie gekor en ; inwelcke bediening hy, d oor een ko rte en vat ifa memanier e van leeren , de Sch riften der Pr ophetenen Apoilelen f ootreflijck we lve rklaerde, d athy niet alleen de n Geleerden in lijn lan dt, maer oock door g eheel Eu ropa , to t een wonder ver-ftr eckte : en eyn delijck, fijnde o udt en afg e-ftooft, en tot feven -en-ta ch tig h jaren ou der-d oms geklommen , is h y te Rofchild , daer hyfich naeft eenige ja ren tot ruft bege ve n had,ver moeyt van \'t leven, in vr ede gefto rven. jf\'i A A L S T E R is vier mijlen la ng;begr ijpt ve le parochyen , twe efteden, e n de twee Konincklijc-ke ftoten oft ka fteelen, Niköpingen StubkÖping ge naemt. Eer- tijts, fijnde toegeftae n tot eend ouarie oft h uwlijcksgoet, fto nt dit eylandt on -der d e gehoor faemheyt van de Ko ninginneMoed er Sophie , gem alin va n Fre derick deTweede . Dit lan t verfchaft jaer lijcks veel tar we aen fijn nabur en , en a en de vree mdelingen. Vrftcht\'bae rheji. Men vae rt in\'t gemeen van dit eylandt na erDuytslant, dicht by\'t Konincklijcke hu ys e ndorp Gef for gehe eten , \'t welck ons doet g edenc- Cejfor^ken a en dat Gejfor iacum, dat Suetonius e n Ptole- meus op d e kuft van Vranckrijck tegen overEngelandt gep la etft hebbe n. Wa rnemon de, eendo rp bened en Roftock gelegen, ( dus gen oemtom d at de rivier Warn e ftch daer in de Balthi-fche oft Oo ftzee ftort, ) is niet wijde r van ditGeffo r, dan fè ve n Duytfche mijlen door de ge-m elde zee gelcheyde n. 11 mon a. I :if f \') Et eylandt Mo m, en de ^kadt Stege daer in ge le gen, fijn aenm ercke-lijck, dewijl Gefa r , Plinius en ^Ptolemeus e en ander eylandt,tuffche n Eng elant en Yrlant, ge -heel met de fèlve naem , befchrij-ven : Tacitus geden ckt oock van feker e ylan dtMona ge heeten, d at niet wijt va n Eng elant legt;\'t welck evenwel van \'t eerft e moe% onderfche y- den

worden , gelijck klaer blijckt, o m dat hetlae tfte dicht by Engelant is gelege n nadema elde felve Tacitus fchr ijft ,\' dat men van daer inEngelant kan komen, als men de deur wa din genen on diepten over fwe mt. Maer voor ons he eftaireede den hoog hgeleerde n en wijtve rmaer -den Cambd enus getoo nt, dat me n \'t la etfte,om h et te bete r van\'t eerft e t\'onderfche yd en ,niet Mo na, maer Mannia beh oort te noemen :Ptolemeu s noemt het Monoeda , als Monumeithe ,dat is, het - ^pyd er afgeleg en Mona, t ot affonde -ring van \ 't a ndere. Dit Mon a in Denemarcken , behalven de ca em, heeft dit noch geme en met he t anderDene marcken, X^aem, Drie M o\'m aSt b in Enge la nt, dat het va n Zeeland t door e enenge ove rvaert wort gefcheyden , als het vorigevan Engelan t. He t laetfte is ongelijck, en he eftvele heuvelen : dit De nemarckfche is be fèt methoo ge berg en, en infbnd erheyt me t een hoo ghen uytfteken d hooft, in\'t ge meen IVoenskUntegehe eten , dat tegen over Du ytsland t Jeght.Ta citu s feght, dat het Mona in Engelan t fèervolckrijck was; en Cambden us verhaelt, d athet nu n och met verf ch eyde dorp en, en ee nftadt of twee is ver cie rt : lbo is oock dit Dene- marckfche ; want behalven de d orpen e n pa-r ochyen , die dae r in goet g etal fijn, heeft he tnoch de fta dt Ste ge, hier voor aenger oert, e nhet Konincklijcke Ermelmdg ard. Hier bo ve n,in\'t befchrijven van F alfter, he bben wy vanGeffor gefpro ke n, en dat d\'o ude Sch rijve rs vaneen a nder op de noor der kuften va n Vr anck-rijck gelegen, fpraken: d ies f taet hier a leen te feggen , dat het Gef for van F alfter niet fè erwijt va n dit eylandt leght en dat me n fichover de gelijckheyt d er name n Mona en Geffor,hier boven ver haelt, niet moe t verwonder en, L ZEE. ip t rJtf ji

? Sep tea tri o . -.A.. Z î: I: L A -ïo jt ^^ J^kn te \\ Tir® Ad 1 i it l D Stt^ f J th rîf ere tt-^ L AL AN \\u> ^ ecJ un ff U>\\ FAL S TRIA fy ij j rAns . .-.f e . Sj tJ h\'h i^ ^s et AI N s ^r J. M M ASI BAL THICO i i on ^ ?teg e O ha tig el tek^ /\'I Siê en . /j Trfj /\ ' ^ urà tni i à ! Gro ix e Sun à ^l if l \' Fe h, ^ AX J C J M A3 IST ^ ÏL 3 1 H ôrk ^yi r^ (Fe îi re (Ttn g - . Uj frr^r\' i Femv i i Te / O ^j -rf m ; ^raa rvî | HH 3 t ÎL E T .lŒkh e ^-tad ag er ^ ^^^ ^ # Jrj h^ Oo rfe l it Kl ê Uif i g G . Bin tJe iu bn .p ortus S Tl^ T» JËj RA. J î E JL T . j de rJ-triy p -J Ï^ , AM V&qu ot; 4? s E T A Œi s . û reh j^ OTa re tir -Àj Mi uri l i Sa ^Jc ^p in g- \'•en Ji ei - &q uo t;t -••?.«9 1» . .., SUtnm^ V rde ^ ]D Ol fl ru, ST \' N Ti :E4 TL H H:e it HT. êJ it i âa t\' il m •^Ûtotmy ^ ^bj lu n^ j Ui Hia ria ^ G-emtan i ca, îi^ ^k ettj^ L od ty-j â . &qu ot;Mll l il ir tll l l li l! l ! l !f \' Me rxê n s

? : i \' ^ : i: I Jl ? ? - ?V« ? ., fl; ïii !ii .lil\' it! - a H- Ji, m. m-

? t\' I w\' I Z E L Iet verre va n Funen,n aer d\'ooilfïjde, is heteylandt van Z eelandt,het welck onder d\'andere eylanden van ditKoninckrijck voorlietaengena emfte van al-len word gehouden,gelijck oock voor hetg rootfte , dewijl hetachtien Duytfche mijlen lang, en twaelf br eetwort geacht. Wy hebben h ier voor verha elt,datdit het Codanonia de r Teuton en y van Melaaenge- we fen, fchijnt. He t heeft heden dertien ver- Steden » maerde fteden. Koppenhaven, HelfingÖr , RoskildyRingß edt, Koge, Neßved , Kallu ndburgh, Slan-gen dorp y Prefl\'ó y Slagely Corfora , Scieljore, enHolbA. Hier kan oock bygevoeght worde n deftadt in\'t aenpalen de eylant Mona gelegen ; en Nicope in \'t lant van Draecksliolm,defgelijcks Soburgh , het welcke ertijdts in eenmeir van Seelandt ver maert heef t geweeft, ennu tot aen de gro nt verwoeft leght, van welc-kers ftichting ver fen wier den toegef tek,die voordefen a en de poor t, by dlngang van \'t kafteel,geh ouwen war en, namelijck defe:Vlxit Ariftoteles, ^ Alexande r dominatur yDim per gentiles caflrum Soborghfab ricatur.Door de welcke te kennen gegeven word , da tdefe plaets in de tijdt van Alexander de Gr ootegebou wt fou de fijn . Eenigen hebben fich, dochüihr qh. t\'onreclit, vroedt ge maeckt dat dit Soburgh , inde Lethrifche poel geb ouwt, \'t kaft eel - en hetwerck van d\'Aerts-lBiftcho p Efchillus heeft gewee ft , aen de welck Saxo ge denckt, en van dewelcke hier voor gefproken is. Wy hebbenoock , in de fa ecke n van Walde mar de lefte, e e-nigh gewagh gem aeckt van fijn gemalin, deKoningin He demga, moe der van de Koningin-\' ne Ma rgarita, op h et kerckhof van Söburgh ,m et kleyn e toeftel, begr aven, en van het vier -kant hout op haer gra f, dat noch over weynighjar en gefien wierd, op de wijfe van ee n graf-fè een, op het welck de beeltenis van de Ko-ning inn e , met een kr oon op haer hooft, enme t een lang kleet tot op de voeten, gefn edenwas. Want fy was op Söbur gh geftorven, naedatfy daer eenige jaren in be war in g gehoudenha d geweeft, gelijckwy in de jar en 1353, en13 75, verhaelt heb ben. Doch uyt dit gedichtverflaet m en dat \'er niet foo feer een ft adt ge-bou wt , a ls een ka fteel verfterckt is. Onder -luhr<». t uftchen, dewijl\'er va n de poel Lethr a gefproken is, foo moet me n niet vergeten t e verhalendat in Z eeland defe fta dt Lethra h eeft geweeft,van de welcke Saxo fbo dickwils gewag maeckt,en f oo hoogh ro emt. Want eenigen verh ale n,dat ten tijden van Chrifto ffel de Eer fte, Ko -ning van Denemar cß ren, in\'t jaer iijó, bydebr ugh van Lethr a , onder \ 't be leyt van de Ko- ning felf, een veldtftagh is ge fch iet . Maer wyDenemarcken^ fullen ter ftont van de fted en fpreken , g elijckoock van de Konincklijcke kafleelen , die ten meeftendeel by fted en fijn gelegen ^ uytgefon- dert eenige weynigen ; en voornamen tlijck ditheerlijckfle van allen, \'t

welckF reder icus deT we ede, in een feer vermakelijcke plaets , metfbnder lin ge toeftel, gebou wt, en nae fijnennaem F redericksburg h genoemt he eft. Dit e ylant heeft lèer veel Parochiën , ond erde welcke drie honder t feven-en- veertigh getelt wor den, die met kof telijcke kercken ver -cie rt fijn, behalven de ge nen, die in\'t naefteeylant Mo na fijn. D\'ackers en lan den fijn daerfee r vruchtbaer , en breng en , fbnder gemeft teworde n, een overvloedigen oogft van alderha n-de koren voort. Het wort by Adam van Bre-men voor feer ve rmaert g edacht, foo om d efterckheyt van des felfs inwoonder s, als om deovervioet van fijn vruchten . Het is de geboort- pla ets van Saxo Gr ammaticus , een feer ver-mae rt Hif toryfchrijver, die met r echt by deouden ve rgeleken mach v/or den , foo om fijnwelfpreken theyt,als om fijn hooge geleer theyt;en die van de gekerde lieden in de voo rgaendeee uw, e n voornamelijck van de gro ote Er af-mus van Rotterd am, niet onbecjuaem, omvan gauwe verftan den t\'oordeekn, f oo veel tewonderlijcke r is geacht, om dat hy , in een tijtlevende, die vol van alk woefthey t was, namelijck ontren t het jaer 120 0, tot foo hoog h eentrap van geleertheyt en welfpr eeckentheyt isgeraeckt. Ick bevind dat e enige d\'oorfpro ngvan de naem hie r uyt willen ha le n , dat het, inde zee gelegen , aen a le fijden van de golvenomringt is. Doch ander en, op iets ander sfiende , en oor deelende dat d efe reden nie t ge- oor jp rong^noegh is, om da t in defer voege n alk eylan den .Zeelant g enoemt foud en wo rden, hebb en defenaem liever aferendOyOÏvan fajen,m \\len afleyden;om dat het laet, dat dae r in gefaeyt wort, fe erovervloedighlijck , en fbnder eenige mefting , , ƒ.gelijckgefeg htis, weder uytgeeft. Want fejert , • ?en bet eecke nt by d\'in woon ders het gene \'da t by de Latijnen fer ere is, en faet, d at by henfegetes is. En hier uyt fpr uyt, dat Saxo Gram-ma ticus , van de we lcke gef prokenis, fich eenSialand er, geen Seelander , fchrijft, miftchien omdetwijfel-achtigheyt van\'t woort, van ^ee af-gekyt, te mijden, \'tis gedenckwaerdigh, enmoet oock niet in defe plaets overgeftage n wo r-den , to t geheugenis en m eerder e ere van deZ eelandtfche naem ,namentlijck\ 't ge ne de Zee- landtfche Kronijck, cap . 7, van Zeeland t, hetwelck ee n Landtfchap van Neder lant is, heeft ;te weten, d at de Zeeland ers van Denemarckende ftich ters daer a f fijn. En de Hiftorie too ntop haer pla ets, dat Rollo , Her togh der Dee- »nen , Wakheren , en des felfs geburige eylan -den, eenige t ijdt ingeh ouden heeft, eer hy naer Vran ckr ijck overtr ock. En elder s fal getoontworden^dat de Zeelander s van Ne derlant in hun M tael \'\ ' I i- Ili\' ?1 I ilii! !! I I .il\'?li

? Sep ten xçj î o. zg à \' \' 3&q uo t; SKJL NI^S I N V s Co V^ N VS ZEELANDIAIN SV L ADa ni ca ru m Ma xim a. ^jBMru p ffTS.Jye it e là U^ Tfâ lh y mo^ HAAI.BO.d^ \' ^ JS J^ VÛyby o , O° Eê Uerjo 7% 5 6 -SoÛerîrd- \' \'J Se la nâ sOdd e OP p ^ i t ^ . \' Ti tno J --- Stel ao ® - , \\ M ra msTtrt^ ^ io rî^ ^ ^^ Oit -r^^B^fi nîwî »^ Sku eîl el ef HlÛl \' fsrsl ^ Jp5 AM5Ô Iâ ti ds lt roo i i. ^tlu n-às Siee nl ^ lo &q uo t;^ arev Û O^ Vfex et ? ... „--^ -Œl yi So Ki rlcg rt^. Tutze mcù ^Tta sâ ard J Ùrs Uf &qu ot; O^ J^ \' .JÛrfy i ÏÏBREIT Tta UUff ^ o ? Br^ Ûrfy ® o î li ) TZ HER.^ ^ o « Swol Uni p ^l erUj SS oM ^ jî JEi t \' ^ ... .. tj î lAn, &qu ot; ^ fù rrej te l \\^rSnJs i i iy \'I ^fy n^ O ^ gl àn . Vtde n^. Tvtzx O jç ®: , Oureo ê / Ssh^ ^ ^«rff O&q uo t;-. âg i: Sû tôl îTt^ ?.A Offt /i •\' Torhe n: 0 ^ ^ Ttn e- H eu ., oSnô Mé rf o ICit s erug Wo lb urgs He rrii -.^ Uij o Ste nJ enu Û ,•J-^ i l /\ ' ® StÉn emO le > •A> Sa l éro d. Kimn uruO j Sm^si ed \'ô . ÎMi efii e rs hmv • l li NGSTE» HER. • ti\ ' ^rai n^j î \' ?? .3 mTVRSKo -M r_ a fl w &q uo t;à . Îh -oJJ iOri er^ SOBRBIRC^;^^^ Si rlHer^ O JCi erte m^nd e F I ONIJt Sru mmu -O S^rie m^\' i, [,. ..-?\' ffu dd em ^\'-y* SiM eV -J .^x uâ -\' i^ SL AM -GI^ ls i. îe ras t^ i Mi fl i ari ei êrma ni ca ^. \' Tre l^ atySMsh ctl m^ ^ Jffun. em merTaa mho rff JCe rh^\' -Sorfye Sh if i ^\'SUui rptt^ ytnt,\' Ty bj :er&s \'^h te r^ T\' la ckb bi erg s \'^Stam fà ( cj tun d . . Vê ® crab s\' ® ^^ ? O/i ,/^ / _ _ __ __ __ _^ l i o e ^ C Oj in drt^TCefl^ er .0 P^ O&q uo t; o -Ûe nÛ-b n-S^^^^ S^ ^^^ OJ ffu-d mo ® o \'Mm it ee i, i g» ,-^ - Spaftsl tt^ m\' ^roi ctm^ O C^h eb n- 33 Sn ôri SORSZ Su fe ni or^ ^ HERRÏT. o h imJ ly O Ke^ rt^ o Swe rhor^ fZan Jti ^P^/â cke i^ l o Ic Hntr Om ^ té yl StrJthd htt^ o â nl àe rl OIST^. To tte Utte O XAND. .^J lâ f ICafl n^ &qu ot; -O fi Côrj O ^ |Oi ^Stee i ^ ®o Ta ^âUe oXîtt de ye O \' ^(fd fle tO O IJÛtmi te Ay ICw^trt^ Ib .PETRO CHARISI0 \\1 Se r. Reg . M aj . &en era l3 e{ffic an œèe rati e Con ^taru i^^ ^^j Ji cei â to Orhma ru:;Iâ lu la m, ia nc J iH. mjs ^ eh re, o Xittel fre ni \' Té mi è\' .Aa^trt^ jCn ié li ^ ?® O ®&q uo t; FaLS oTRIA.. f Vei rè\' O Me iï i îd ie sT ta \\ /

? K T &quot; I : N \'Jl I\' \' 2 E E L tael veel eygen fchappen der woord en van de Dee nen hebb en beho uden. Voorts, va n de ftede n, die wy opget elt heb-be n , is Rofchild de voor naemfte va n alle de ge -ne , die in de middelland en leggen, en was,lbo wy Ada m van Bremen gelooven, d e groot fle ,dus geno emt, gelijck men leg ht van de Ko-n in g Roe, en van Kille, dat i$,fo nteyn, welcke daer uyt een p la ets voortkom ende , die een weynighverh even was , door lijn ftroom feven meu le nsomdree f. Sy wor d oock van ee n leer gr ooteen vilch-r ijcke ze eboelem b elpoelt, Ifor e, ge-m enelijck I fejïort ge noemt. Sy was eertijts nieta lee nlij ck de hooft-ft adt van\'t geh eel Kon in ck- rijck , of, gelijck de felfde Ada m van Bremen fchryft, de Konincklijcke fetel der Denen, ma er oockde hooft-ft adt van \'t Bifdom van g eheel Ze e-landt welck Bifdom opg erecht wiert d oor Sue-n o , Su enotho g enoemt, Har aldus fbon, Ko- ninck van Denemar cken, Noorwege n en En-gelant , die daer , ontre nt het jaer ChriftiI0I2, Ger ehran d tot Biffchop ftelde . Ick be-vind by d e Tijtbelchrijvers, dat het on trent e eneeuw dae r nae do or Sueno Gr oot-hoo ft met ee nmuer omringt, en met gr achten e n bolwerc-ken ve rfterckt is en dat te vor en Harald, va -der va n Sue no, daer een he erlijcke ka pelle heeftg efticht, en da t hy felf daer begra ven is, ge-lijck oock fijn foon Suen otho, welckers lichaemu yt Eng elant derwae rts gebr acht wierd. En degr aven, doo r Chriftiaen d e Derde, e n Fre derickde T wee de heer lijck opg ebouwt, toon en nochhe den dat d e plaets doo r de gr af-fted en fèer ver-ma ert is. Ick fwijg noch van \ 't g raf van d e door- luchtighfte he ld in Marga reta, ee n feer mach-tigeKoningin van De nemar cke n, Swede n enNoorwege n, de welcke Alh ert, Koning vanSweden, in den ftrijdt g evangen h ebbende ,de wet-fleen , dewelcke Alher t een weynigh tevoren a en haer gelbnden had, als een verach-t elijck gef ch enck , en tot la fter en fpot van he tvrouwelijck geftacht ftr eckende , a en een p i- laer in de kerck van Rofchild , tot een eeu wigeg eheugen is, n ie t verre va n haer graf, de deftellen. De m enighte der verwoefte ke rcken, end e puynhoo pen der oude pa le yf en en kloofte rs,toonen oock klaerlijck genoeg h de verm aert- heyt, heer lijckheyt e n outheyt va n de ftadt gelijck oo ck de brief van den Paus Ale xa nder ,d ie , ontren t het jaer ii8 <5, in de h if torie wordting evoeght, d oor de welcke h y \'t e yla nt Ru-gen , foo veel het ke rckelijck r echt aeng aet,het Bifdom van Ro fchild onderwier p. In de t ijtvan Koning Ch riftoffel van Bèyere n, die in \'tjaer Chr ifti 1445 ge le eft heeft, gelijck da er ter plaetfe aen gewefèn word , wier t Haralsbur gh inRofchild , bene ffens ande re giften, tot eenho uwelijcks-gift t oegewefèn a en fijn bruyt deKon in ginne Dorot hea, m.et het Konincklijcker echts-gebied t, dat dae r was. En noch heden is

Rofchild feer vermaer t, om d e bequame geleg enheyt van d e plaets, en om de ver -gader inge en m enighte de r geleer de mann en,die dae r fijn. Want eer tijts h eeft Saxo Gram -maticus, Prooftva nde kerck, da er gelee ft,cn onlangs Nicolaus Hemm in gius,tc voren g edacht,« t: ) V JRo/child. liH f ii inlü;! ij\';Ü ?; ; ^ Mflf ; ! : !fi I; i\' \' \' ; t iiJ 1 l( t \' 1 \' ! T. o nder de Ca nonicken, gelijck fy geme nelijckge noemt wor den. Oock wort d e afch van d efebeyde m annen in d e hooftker ck van defè f tadtbewaer t. Kop penhaven , aen d\'ooftf ijde van \'t eylant ge- jcopptnhA-legen , word van e en zeeboe fèm van d\'Ooftze e w«,befpoe lt. Want het eylant Amagh , feer n a daer aen gelege n, maeckt da er een feer be quameha ve n, die doo r de nat uer van d e plaets vermaer t is. Dit eylan t, ontre nt vier ftadien ooft-waer ts in de Ooftze e uytloopend e , bree ckt ,door fijn fa nden en bancken , he t gewelt vande zee , die dickwijls feer krachtigh is, h etwelck t uffchen dit eylan t, en \'t lant van Kop- penhag en aen d \'oo ftfijde, eenveyliger ee voord e fehepe n geeft, va n vyf honder t fchred engroot . Do ch hoe ge ring de be ginfelen vande fe ftadt h ebben g ewe eft, blijckt hier uyt,da t Axillus Tidus, a nders Snare gebynaem t, vanSaxo altijdt Ah folon geno emt, Aerts-Biffchopvan Den emarcken , een man van adelijck ge-ft acht, wijs, grootmo edigh, een lie fhebfcr /van fijn vaderland t, en voor fpoedigh in f aec-ken uyt te voeren , fèkere ve fting in dat eylan t,en \'t welck nu \'t kafteel van Kopp enhagen is,d ede mae cke n, dewelcke hy nae r fijn naemAxelhuys noe mde\'y om de fe plaets vaer dighlijc- ker tege n de zeer oovers te b efcherm ên . Ickbevind, dat het te vor en en in \'t ee rft Stegel-- hurgh g enoemt h eeft geweeft -, Saxo Gram- maticus fegh t, dat Ahfolon dit e ylan t ( Amagh ) in dcgron tvefien uan e en nieu-^ kaflee l begreep , om de êe roo\'^Ver ste uer drijven. Defè plaet s dan, dewijl fy,om ha er welgelegénh eyt, niet alleen va n vif^fch ers hutjens wiert befet, m aer oock m et veelgroo te huyfen va n kooplieden b ebouwt, wierd - Kióbm anshafen, d at is. Ko opmanshave n, genoe mt,in \'t Latijn Mer catoi\'umpor tus met welcke ben a-ming oo ck eertijdts Saxo Gram maticus defèfta dt tot ver fcheyde malen heeft ge noemt, n a-melij ck in de hifto rie van Woldemar de Gro ote,Sy wor d heden in de Deenfche tael ^tobctt^âun/ eivby de Du yt fchen genoemt. De b enaming va n Ha fnia , gelijck nude m eefte La tyniften Ichryven , is uyt de tweelefte fylb en hafen , haVe n en haim verkort. Dae rfijn dieshalven ee nigen, die niet fchromen defèftad t Por tua in \'t Latijn te noemen 5 doch ick withier niet b eweeren o f dit recht is. Saxo, dieh aerPortm m ercator um,de Haven der koop lied enyhee£tge noemt, ka n fich met ee nige dierge lijcke be- naminge n van ftede n by de Oude n verant woo r-den , gelijck daer fijn Portus Her culis, Her cules

ha- Ven ; Por tus Au gufli, Aug uflus haven y Portus M onm,Mo nicu s haven y Portus lulii y lulius haven. M aerdef elfde Sa xo fchijnt, in fijn veert ie nde .boe ck,d elè ftadt Abfolons- fladt genoe mt te he bben. Ja- co bus Meyer , een ver maert Hiftor yfchrijvervan Vlaender en , gift u yt een belache lijckeoor fprong van de na em, dat fy 5 . lacobi Po rtus,Sin t lacob S\'h aVen genoemt is, va n Ko ppen, het welck by d e Vlaming en lacob be teeckent, enva n haven, in \'t La tijn portus g enoemt. Doch hoefy fede rt toege nomen, e n dickwijls met f èergro ote voor rechten b efchoncken,en eyndelijckmet een Academ ie , dat is een woo ning der Mu-Acadmie, fen N A D V i )I

? li ;l U lp Z Ë Ë L fen e n der wijflieyt is vercier t, fal de hiftorie opf ijn plaet sver toonen. Doch hoe grcotelijcksin onfè eeuw haer vercier ing en, door d e grooteweldadigheyt van Chr iftia en de Vier de tot hae r,toegenom en hebben , dit toonen over al devergroo tte wa len , de gemaeckte bo lwercken , mtpenhup. en het Ko nin cklijck wap enhuys, van \'t welckin geh eel Euro pa nauwelijcks weerga is, h et fymen op de kr ijgh s- gebouwen, en a ler handeoorlogh s- rufting , of op de plaets fiet, dae r hetfeer bequamelijck te lant en te water ten oor -logh uytgevoer t ka n wo rden. Daer is oock,tot h et gebruyck der ko oplie den, een hou tebrugh , m et een beur s daer neff ens ,• welckebrugh foo danigh is gemaeckt, dat fy h et naefLgelegen eyla nt Amag h, en de nieuwe fijde vande ftadt, die daer in le ght, met d\'oude ftadtte famen voeght; en ond er een ge deelte van debr ugh , dat hoo gh verheven is, konnen gela-de fchepe n , als fulcks no odigh is, naer het ka -fteel , en nae r het wapenhuys, de urvaren. Buy-<te n de Noordpoor t is des Konings kft- hof, hetwelck fèer ver makelijck , en o nla ngs feer gee -ftigh toegefte lt is, me t een paleys daer by, hetwelck me n oock een landthuys kan n oemen, enin tr effelijckheyt niet voo r het over ige be-fwijckt. De Hooftker ck van d e ftadt is aen Mar ia ge-wijdt , en de Koningen van Denem arcken wor-de n daer in geh ult , en gekroont . Delè ker ckh eeft eertydts ee n Co legie van Cano nicken g e-weeft. De tweede kerck is die van den HeyÜ-gen Ge eft. De derde voer t de naem va n S. Ni-colaes, niet verr e van de haven ftaende. Devierde is in \'t kafteel. De vyfde is S. Pietersker ck,die d oor Fr ederick de Tweede met groote koften weder o pgebouwt is , op dat de Duyt- fche volcke ren daer in hun heylige vergade rin-gen fou den houden . Het eylan dt Ama gh, van \'t welck gef proken is,oft, gelijck anderen het noemen, Amagr ia, leghtaen d\'ooftfijde van de ftadt Koppenha ve n , enis fes duyfent fchr eden lang, en vier duyfentfchrede n breet, he t vruchtbaer fte van allen,en feer bequaem t ot de jaght, en voo rname-lijck om hafen te vangen. In d it e ylan dt fijn twee parochiën, van de welcken d\'een van oudetijden daer heeft geweeft, en van inboorlingenbewoon t wor d ; d\'ander is een Colonie d er Hol-landers , voor een eeuw en lang er derwaer ts ge-voert , en dit door de beftelling, of ten minfte ndoor beh ulp van de fufter van Keyfer Kar ei deVijfde , die Chr iftiaen de Tweede to t fijn g e-malin aengen omen had. Defe Hollander s, oftAma cker s ve rforgen de ftadt, die do or de koop- handel en toevloeying van m enfchen feer ver-maer t is, met lijf tocht, en voorna melijck metb utter , kaes, wey, melck, en me t andere d ier -gelijcke eetwaren, de welcke fy, volgens degewoont e van hun volck , dagelijcks op demarckt, die d e naem van Amack draeg ht, tekoop bre ngen : in voegen dat men dit eylandtals het

treloor der Koppenhag ers kan noemen .Dit ftae t oock aen te mer cke n, dat defe n aem,daer het mee gen oemt word, eer tijts niets an -ders bete ecke nde , dan ee n huys en trefoo r, byVe nemarckm. Houtebr ngh.Be rns. Laßo f. Ker cken. A N D T. ï4 d\'oude Duytfchen , by de welcke heden Dnfo^magum , Borh etomagum , Rigomag mn, Dmvmagum ,en Magundacum is ; en in Italie n Magafino, \'t welckalse en trefoor der dingen , cn groote war en,die men verkoo pt, beteeckent. \'t Is mee r danvijfcig h jaren geleden , dat Chriftiaen de Vierdedit eylandt met een br ugh aen de f tadt Kop pen-hage n heeft o-e vo eght. O Ö 1 egen over Ko ppenhaven , na er \'t noorde n,\'is Elje neur, een ftadt, op de ft rant, aen d \'en gte E\'fenefir :der zeej Orefimd -genoemt, gelegen. D\'uytheem-fchen , en voornam elijck de Hollanders, en d\'a nderen, uyt Vrieslant, Hollandt, Vla ende-re n , Vr anckrijck , Spanjen , Engelant, Schot-landt , Pruyffe n , Sweden, Noor we gen, Moflco-vien , Pomere n, en uyt gehee lWendenlan t, enander en, dagelij cksd aer te fam en aenkomende ,noemen de fe plaets de ©mi^t- \'t Is wonder hoef eer de gen en , die onlangs d o orfprong va n defenaem nagevorfcht he bben , in hun m eening be-dr ogen fijn,- dewijl fy willen dat dit va n or isgefèght, \ 't welck in\'d\'o ude Deenfche tael lanthee ft beteeckent. Doch dat de fe engte der zeeOrefmdt wor d genoemt, van ore , \'t welck oor beteeckent , hier af is de f tadt felve een bewijs, dewelcke niet fbo feer va n de,Helfin gfche volcke nHelfingor a genoemt is, a ls fy wel van defe lan gezee-ftree ck, d ie va n\'t voo rgeberg hte Co/af totaen d \'en gte van d\'Or^J/mif toe voortloop t, metde ben aming vmHals, Halfingor a genoemt moetworden , g elijck Ad am van Br emen voor name-hjck getuyght, die oock gedurighlijck Ha lfing- burgh, n iet Helß nghurgh fchr ijft: in vo egen datd\'uytftre cking van defè zee een Hals gelijcke nde,en van dae r tot in d\'engte f treckende , van de welcke wy gefproken hebben , de geftalte vaneen o or vertoont . Wy hebb en oock gedachtdat d e He le^onen oft Ha lfe ^on en van Plinius hierge pla etft moeten wor den. En feker , dat f eerveel geweften van land en en zeen nae r de ledenvan \'t me nfchelijck lichaem geno emt worden ,dit to onen de voor geberghte n, die gemeene -lijck om h un uytfteecking Neufen oft T ongen wor^den g enoemtgelijck het voorgeb erghte vanNoor wege n de Neus. Doch dat de voor gebergh- ten, die niet hoog h fijn , maer allengs vlackneder gaen, Ton gen genoemt wor den , dit geveno nder ander en te kennen de plaetfen in \'t Ne-der lantfch Zeelandt gelegen, Nieuyoe Tong e enOude T onge genoem t. De Landt-belchr yver s enHifto ry-fchryvers fijn oock gewent d \'eng tender zee n iet anders danfa uces, halfen te noem en ;\'t we lck voor namelijck hier plaets heeft, dewijlHe lfingo ra niets ander s is, da n \'t oor yan halfen, oftrvan de ha ls i

niet gelijck eenige ^dfui^ qualijckver ftaende , dat het gefegent oor verklaren . Soli-nus no emt het \'voorhoo ft of hetyoorf ie derLokrer sd\'ee rfte zeeboef em van Eu ropa, van Cadis ge-lpr oten. En Tacitus noemt h et gene , \'t welckva n de Donau befchut is, F rontem Ge rmanü , he tni^oor hooft wan Duytslandt. Defe zeeboefè ms ont-fang en oock dickwijls van elders hun b enamin-gen, gelijck van de wer -sae, als ©JOtt fUltf/ da t is ,Gr oene zße- engte en oo ck van d e langte, als Lan^gefunt . In Grieckenlantis Trap efuntium,&quot;welcke zee ^bo efem de Grieken f onder twijffel dus genoem t\' N hebb en, ? .,4:\'???- ?SC\'li:!,; ; , I ! J\'.,\'sil te ? „ lil ?ME \'i: i\'.i^J i: ?? ir ? l\'V i

? T. DN A hebben , naer de gelijckenis van T rapezia , da t is,e en tafel, die dele p la ets vertoont. Hier ftaetaen te rnereken , dat de be naming van Sunt, diein def e No ordfclie geweften dikwijls voo rkomt,gelijck Str aeljimt \'m Pomer en , Karfund in Noor -wegen , Gr onfund en Langejmd in Denem arcken,en dit Or efimd, van \'t welck wy nu geiprokenhe bben , oock in Griecken p la ets heeft gekr e-gen, g elijck defe n aem aenwijft. Watfègh ick Griecken d\'Oofter lch e Indianen, en de Javanen, die o p het veerf te van ons afge legen lijn , noeme n fy defe eng te der zee , dietuftchen Sumatra en \\ eylandt Java is, niet SmdaCalapa ? Saxo Gr ammaticus noem t haer ee nsvol uyt de ftadt d er Ee lfing ers, in \'t veertiende boeck van Woldemars bed rijf. Hy h eeft oockelders ge feght, gelijck in\'t begin vanhet fe lfd e boeck, en oo ck de ftadt Uelfingumin\'t vijftiende boeck. M yh eught oock niet,d athy haer e ld ers ander s noemt, hoe wel me n , ge-lijck fchijn t, in defe lefte p la ets niet fbo feer He ifing orum, Elfeneur ka n verftaen, alsEelfenhur gh,\'t welckin Schoonen is, t egen over Elfeneur jdewijl hy fegh t : Toen men de lijftocht ten e yn de \'9casybeval de Koning dat me n naer de ftrant van Sialand,de &quot; ^elck fijn naem Van d e fladt Helfingum (Elfeneur) heeft j over va ren fou. Want ick bevind n iet datmen dit van een ander e ftrant moet verfta en,als van de ftr ant van Elfeneur , d ie tegen over Helfen burgh, of Ellenbur gh is. Saxo to ont oockhoe kor t d\'overvaert t uftchen de be yd e ftedenover defè eng te der zee is, als hy fèg ht, dat deKoning Hara ld , tegen de Sweedfche Ringo te fcheep ftrijden f ullen de , gelijck een ander eXer xes , defe zee m et fbo gr oot een me nightevan fehep en vervult heef t , dat de fè lve e enbrugh ve rftreckten, en dat men daer langs te vo et uyt Zeelan t naer Schoonen kon gaen. Hierdient o ock niet het geen ve rlwe gen, \'t welckAdam van Brem en van defe engte der zee ver-h aelt , de welck, van defcheep s- ftrijtfprekend e,die tuffchen Olau sd e No orweger, e n Suen othogefchiet is , gen oegh te kenn en geeft, d at degebur ige Kon in gen defe e ngte tot de pla ets vanhun fchee ps-ftrijden heb ben verkofen , als hyfeght; Ey y een ontellijck getal Van fehepen vergader thebbende , deè den Koning wan Dene marcken d\'oor log haen, tuffche n Schoo nen en Z eeland, daer de Koningenge- ^pe nt yparen te fcheep te flr jden : &quo t;^p ant te Ealfin burghis een ko rte oVerVaert oVer d\'Oofl^ee, in &quot;Spelcke plaetsmen Z eelant uyt Schoonen kan fien. En dat men \'t fienkanis fee r fèker, d ewijl hier na uwe lijcks eenhalf m ijl ru ym te tuffchen be yde is, gelijck

oockontr ent tuffchen Abydus en Seftus is. Doch ditis ooftwaert s, maer na er \'t zuyden is een r uymtevan ontr ent twee mijlen , nam elijck daer \'t ey-landt Euena , of Wien leght: in voegen dat m endefe en gten der ze e bequame lijck de Deenfche Eel-lefpo ntus fbu mog en noemen . En fijn wijtte naer het eylandt Wien kan een fèkere Propontis genoemt word en. De viffchery is hier niet m in der,dan in \ 't T hraciaenfche Bofpho rus, voorna me-lijckin d e Lenten, en in de Herfft; invoe gendat me n defe met recht voor e en goude, end\'andere vo or een ft lver e moet achte n, gelijcke ertijts, nae dege tuygenis der Schryvers, de Griecken hun viffchery a engewefen heb ben.Sa xo , een Schryver van fijn tijt, getu yght, hoegr oot hier de vangft van har ing , en van a nderevilch heeft g ewee ft, als de fehep en, tegen d e menightede r viffchen aenflote nde, nauyoelijcks (gelij ck hy lèght)me t riemen iiytgero eyt konden ypor den. Voorts , deft adt Elfen eur felve, dus lang e fonder murenge bleven , wierd eyndelijck , door \'t beleyt vanChriftiaen de Vierde, met walle n omringt, die nsVader , hoOghloffelijcker geh eugenis, Fr ede-rick de T we ede , Kronenbu rgh gebo uwt heb-bend e , niet alleenlijck een feer groote ver cie -ring, ma er oock vaftigheyt ae n defe ftad t heeftgevoeg ht. Wa nt dit kafteel is het fter ckfte vanalle kafteelen in Denem arcken , en foo wonder- lijck van gelege nheyt en kunft, dat het ond erd\'onwinbare veft ing en wort gete lt. De vef tin g ,die te voren in des lèlfs plaets was, Cr oge genoemt , uyt o orfaeck van ee n kromme b ochtop de ftr ant, is gantfchelijck uytgero eyt, gelijckoo ck Elondersbu rgh, \'t welck, gelijck de Hiftor ieaenwijft , op een ho oghte aen d e zee, niet verr evan Elfè neur , da er nu F lo nderupe is , t egen overh et voorgebe rghte van Col , ge ftaen heef t.Tegenwoor digh leght dae r Kr onenbur gh , tot Krone»\ 'be war in g van \'t uyterfte geweft van Zee lan dt,en van de fe engte de r zee , die, ge lijck wy alreêgefeg ht hebben , Orefund wor t genoemt. Dit iseen lèe r vaft gebou w, va n feer gr oote en on tel-lijcke ft eenen, van alle fijden t e famen ge bracht,en m et groote kracht op m alkan der gedr even,en ge lijck palen ingeh eyt, de welcke tot eenfo ndament ver ftrecken^ en in de fer voegen is ditge bouw uyt de gro nt van de zee f elve opge-tr ocke n, dat de woeft e baren, va n groote ftorm-winden vo ortgedr even, en me t fchrickelijck ge- druys tegen de wal en muur aenftaende , geenfchade daer ae n doen. Voorts , in d it geheelewerck is de bouw-kun ft nauwkeurigh waer ge-nome n , van binnen m et heerlijcke kamer s, ve r-tre cken en wandelryen ver kie rt, van de

welcke de groot fte de Koningen van Denem arcken,in tapijten g ewe ve n, in hun or dening vertoo nt.Het dack is van kopere pla ten. De mure n fijn cier elijck gem aeckt aen alle fijden van g ehouwefteen, de we lcke Gotlan t, een eylandt van De- nemarcken , verfchaft. Rontom op de wallenftaet ve el ko per gefchut , en ander e groot ekrijghs-gebouwen, en ftangftu cken , om, als hetnoo digh is , de deur tocht der fe hepen te b elet-ten , d e we lcke alle fo o gefchickt en vaerd igh fijn , dat ick acht dat men nauwelijcks er gensdiergelijcke toeftel van kr ijghs- rufting fal vin-d en. Ae n de voet van d it ka fteel, ooftwaerts,d aer men d\'u ytf icht n aer de zee , en naer \'t e ylan tWien he eft, is een feer groote f teen van won-d erlijcke g rootheyt, m et dit opfchrift: I n hetjaer 15 89 heeft F reder ick de Typeede, Koning Van De-nem arcken , def e fteen Van fijn eerft e plaets, daer &quot ;Vp ee reen and ere fteen is ge ftelt, naer d efe ftede d oen &q uot;Sp en-telen. Hier lan gs dan, en de ur d\'engten va n defezee, van de wekke n gefpro ke n is, ftroomen niet alleenlijck de fe groote vloe den van Duyts-landt , Sweden , L yflan t, Ru ffen, en Pruyffen, (die fich in d\'Ooftzee ontlafte n) in de Noor d- T> eettfcheFan tas enTr opmis. zee

? T. zL A Ö N zee, als deur £ ^kere fluylèn 5 maer oock de f clie-p en van geheel Europa , n aer Sweden , oft naerd \'Ooftzee ièylende , om daer h un koophandelte do en , en van daer met waren ge lad en we er-keere nde, lïjn gehouden alt ij t def e engte deur te varen. Doch indien \'er ee nig e kleyne Ichepenfijn , die van Lübeck, oft u yt de naefte fted envan Holft eyn oft Jutlandt vertr ecke n, de felfdekomen d eur de Belt, de welcke tuffchen Zee- landt en Jutlandt is, en van vee lkleyne eylanden , gelijckg efeght is, en droo ghten belem-m ert is, hun kours n emen; doch echter in diervoegen, da t ly te Nieubur gh, \'t welck , ge lijckwy g efeght hebben , een ftadt van F uynen is ,moeten a enkomen , en da er aen des Koningsfchip, \'t we lck defe engten bewaert, tol va nalle hun goeder en betalen. In voeg en dat ditvoor de poorten vande geheele Ooftzee, dae rfy fich naer Mof kovien , en naer de Sarma tenop het br eetfte uytftre ckt, g eacht moet worden :en voorname lijck defe engte van d Oiefont, dieniet alleenlijck door Kronenbur gh , maer oockd oor Elfe nburg, op d over-oever va n Schoone ngelegen, verfter ckt is : fo o dat alle de gene,d ie ooftwaerts of weftwaerts willen fch epen, ge-n ootfaeckt fijn, hier ftil te houden , Kro nen-burg h , als een Ko nin cklijcke Setel, me t be-hoor lijcke eerb ied igh eyt, t\'e eren , en, a le hu nfeyle n vallen la tende, en \'t ancker uytwerp ende,aen landt t e komen, en de t ol, die men denKoning fchuldighis, aen fijn ontfang ers, dievan de Koning in de ftadt Elfeneur g eltelt fijn ,t e betalen. Want de gene, die anders doet, is ingevaer van alle fijn goederen te verliefen. DeVor ften van Griecken ro emden eert ijts op hu nGoude Vlies j ander en op Hermus , T agus oftPaétolus , goude tacken d ragende i en a nderenop Jup iter s goude re gen , van de hem el gefbn-den. Maer gelijck defe dingen niet a nders fijndan fabelen van de Poèt en verdicht, om dég eeft te vermaken en te verluftigen , fb o heeftmen h ier de ware faeck en de fe mont vand\'Ooftzee mag h wa relijck goutd ragende ge -noemt worde n, om datfy over vloet van goutenfilver, alreê gemunt fijnde, als uyt een ho erenvan overvloet, fbnder dat m en met kommer engevaer b y dagh en nacht on der d\'aerde behoeftte foecken , in des Konings fchatkift ftor t. HetKoninckrijck felve heeft onder tuffchen fijnrijckdommen , en onder and eren oock filver-mijnen , voo rnamelijck ter plaets, daer Den e-marcken aen Noo rwe gen en Swed en paelt, dieonlangs door des Kom ngs vlijt geluckelijck g e-vonden , nu onderhoud en wo rden. Ick fwijg hnoch van de landt- vr uchten , en van d\ 'inkom- ftenderzee, en va n fop veel duyfenden van offen, en

kloeckmoedige paer den , voor de welcke men, o m hen in veyligheyt uyt het landtte voe ren, op feker e plaetfen de ge ftelde tollenmoet beta len ,• \'t welck oock den Koning f^rgr oote inkomften to ebrengt: ho ewel he t eerfteverr e d\'andere to len o ver treft, en met rechthoog er geacht moe t wor den, aen \'t welck bynageheel Europa, en alle d e landen, aen de zeegelegen , fich fchatbae r erkennen, vo or looveel fy met hun f che pen hier deur moeten var en. De ftadt Elfe neur heeft, behalven haer in* boorlingen, no ch ve el vr eemdelingen en u yt^heem fchen tot bur gers, uyt oorfa eckvan loo ve elvolcken, die da er dagelijcksu yt Schodant,Engelant, Vranckrijck, Spa nje n, Por tugael,Italien, Vlae nderen , Hollant, Ze ela nt, Vr ies- lan dt , Sweden , en uyt de gebur ige ftedenvan Wenden- lan dt, gelijck oock van elder s,aenkomen. Ontr ent drie rn jlen van Elfeneur is het ge - Pr edericktdenckwaerdigh Slo t Freder icksbur gh , van KoningFrede rickd e Tweede , die dat g eftich t heeft,dus geno emt. Wa nt het was eerft Ebelholt ge-hee ten y en heeft ee n klo ofter geweeft, ae nS. Paracletus gewijdt, van \'t we lck Willem VanP^r jfx Abt heef t gewe eft, die, in\'t jaer ChriftiI zo I geftor ven , federt in \ 't ge tal der Heylige nis ge ftelt, gelijck de Hiftorie ge tuyght. Her-molam T rolle y een man van Ridder lijcke ftaet,e n Admira el in d oorlogh , die te r zee tegen de Sweden gevoer t is, defè plaets fèer ver makelijckvindende, dewijl fy aen een meir van fbet water lag h , en van alle fijden met bof fch en wa s be-fcliaduwt, en dieshalven als van de natuur totde jaght j en t ot diergelijcke eerlijcke oe ffenin-gen beq uaem gemaeckt fchee n , had daer eerftbego nnen een kleyn kaiteel te fiichten , dewelcke daer n a van Fred erickd e Tweede , door des felfs treffelijcke gelegenheyt bewogen , metfèer g roote koflen volbouwt, en ae n de Kr oongevoeght is. Eyndelijck, men ka n met rechtlegge n, dat Chriftiaen de Vierde dit werck vol-komelij ck opgebouwt heeft , die, van alle fijd entreffelijcke wer ck- lied en, bouw-mieefter s, beelt-fnijders en fchÜder so ntboden hebb ende , hetkaftee lvan bin nen en buyten r net lbo veel heerlijcke beelden e n fcliilderyen , en andere kü nfti-ge wercken heeft ver kier t, dat fy eenighfins det reffelijckheyt d er Romeynen overt refien , often m inf ten tegen hen fch ij nen te ftrijden. Voorde de uren van \'t kafteel is een feer ruym pleyn,beha lven \ 't gen e , dat binnen is, daer men oockeen r carmere f onteyn fiet, de welcke klae r waterin overvloet tot ve rfcheyde gebr uyck uytgee ft,en om d\'uytfteeckende ver sie ringen van verfch eyde beelden gr ootelijcks gepr efen word.Hier is oock fbo gro ot een ruymte , dat fy lich -tc\\i]ck

alle des Konings Adel , en e en grootge tal va n ruyters, kan be rgen. Eyndelijck , ditverftr eckt oock tot geen Meyne becju aemheytvan defe p lae ts, dat fy ontrent even verre vanElfeneur, en van Kr onenburgh , alsvan Kop- penhaven , de ho oft-ftadt van \ 't Koninckrijck,g ele gen is. Nu f taet ons van Ringflad te fpre ke n.\' In dien Riftgß ^d*wy op des felfs oudtheyt fien, foo fal het d\'eerfte plaets, of ten m in ften de naefte aen Rofchildver dienen. Defè ftadt is heden door haer ou-der dom byna afgef teten, en leght om trent in \'tmidden van \'t eylant, da er eertijts de hee rlijckegr ave n der Koningen getoo nt wier den. Wa ntWaldema r d\'Eer fte , de Groot e gebynaemt, diein \'t Jaer ii8z te Varinbur gh geftorven is, leght hie r begraven , gelijck oock fijn beyde fone n ^de Koningen Canu tus en Waldem ar de T weede ,efamentlijck met fijn foon Wald mar de Dei de , wekkers i ; \' f If ;i iilifiti ? II 1 1 ? iill\' \'\'li &quot; ii i /

? \\velckers g eraaliii, Ko nin gin Eleon ora , ee ndochter des Ko nings van Spanjen, hier oockhaer begraf- plaets heeft verkrege n en oockMar gareta Da mour, d ochter van Per iflau s,Köninck van Bohem en die m \ 't jae r 1213 g e-ftor ve n is. Hier leght oock , d och-ter des Ko nings van Portugae l , in \'t ja er 1220 ,overleden , die beyde ae n Wa ld emar de Twee-de gehuwt heb ben geweeft. Ick fwijgh n ochvan S. Erich , oock een loon va n Wa ld emar de Tweede en van feer ve el andere Koning en enKoninginnen , die, uyt het a erdfche leve n ver-hu yft lijnd e, hier, da er hun gebeente begraven leght, h et geklanck van de hemelfche ba -fuyn ver wacht en. Wat d\'ander e fteden a engaet , welcker na-men wy h ie r voor g eftelt hebbe n , eenigen daeraf , die eertyts vlccken ware n , v/erde n nu onder de fteden ge telt : want Saxo, lib. 14, pa g.229, no emt Sla ngendor p een land tvle ck. M en kanoock, t en deel uyt Saxo felf, li en d at Ka len burgh,e er het t ot een fta dt gemaeckt wierd doorEsbern Snar e , volle bro eder van Abfalon Vi-du s, die in \'tjaer onlèr filigh eyt 1158, o ft 1171,d aer een kafteel by voegh de, met e en kerck,cie-r elijck geb ouwt, niets ander s was dan een woo -ning van viftche rs, uyt oor faeck van de b oefemder zee , die da er van na ture ee n bequam e ha-ven maeckt, en d at het Herwigh wiert geheeten ,fchoon Saxo het g edurighlijck Kallmda noemt;want lijn woor den , lib. 14, lu yden dus: Esbern, in defe tijdt de f tadt Kalmda met een nïem ne yefting iper -flerckt heb bende , m aeckte de ha lo en weylig h woor \'t ge- \'^ elt de r ^eeroo ye rs. Men wee t nauwelijcks vanwae r ly de naem heeft ge kr egen, te n waermiftchien va n de volcken, by Ptolemeu s Cha lige noemt, d ie hy in \'t Cimb rifche Cherlbne -liis, t egen over Kalund a, gelijckwy te vo-r en geleght h ebben, p la etften ,• daer o ock vanCailo e , cn van and ere plaet fen wort ge lpr o-ken. De h if torien geven kla erlijck t c ke nnen,dat defe ftadt federt, tot aen \'t jaer 1276, a l- tijd t in de macht der Snarer s en Vid i heeft gewe eft , daer van Ingeh urgh, d ochter van Esber nSna re, gewach wor d gemaeckt, d ie uyt hetKoninckrijck wier d verdr even. Doch of d itd oor hae r cyge fchult, o f door \'t m ildr ijf va nde hunn en is gefchiet, dit kan men niet klaer -iijck u yt de hiftor ie ve rftaen. Dit wort echtervoor feker g ehouden , dat by def e gelegenth eytKallenbu rgh en Sebur gard aen \'t Rijck fijn ge ko -men , gelijck de Schrijver der giften van hetkloofter te Sore ge tuyght. Men kan d outh eyt van Sla gel oock uyt Saxobemer cken , die het ve rfcheyde m alen noemt .Dicht h ie r aen legh t het kaftee lAnder fchoyp , in \'twelck Fre derick de T wee de , de lofte lijckfte de rKo ningen, gef torven is. Coage is wel niet f eer gr oot,maer heden f terck,en bloeyt va n koophan del, voornam elijck vang ranen. Defe ftadt leght aen d\'oofte rlijcke

ftra ntvan \'t eylant, om trent vier fteenworp va n Cop-penh aven naer \'t zuyden. Sy wo rt in \'t geme enniet Coage, maer Coeg e oft Koge geno emt : invoege n dat fy van \'t o ude volck der Cog enen,fchijnt te ko men , of te n minften h are geh eu-gen is tc ver nieuwen. I Ij I f : ;\' I Slang en-dor p. Mm- I ? I ^ I > , i; iI \' l; , \' \ ' ? M I \'\' iI p- \' tii! ?r .j ? \'l- ir ? t\' ? I SUgel. And er-[cho iv. I •\\\' j : ( ,: S »^ I!l h\' ^i I.&quot; i ! : Koge. t ^ l ï ^ } A N D T. Recht over delè p la ets, aen d a ndere f ijdeva n \'t eylant naer \'t we ften , leght Cor fore, d oorhet ko nincklijck kalleel verma ert, heb bender echt tegen f ich over, op d e kuft van F uynen,deft adt Nieuburgh , daer af hier voor geiproke n is.Sy hee ft de naem Co rfore va n de kruyff en , diedoor \'t by geloof o nfer voor ouders o veral geftelt wie r den , e n hier , g elijck waerfch ijne lijckis, in groo ter geta l, of feer a e n mcrckens- wa cr-digh g eftaen heb ben. Schelfore leg ht aen die f ijde va n \'t eylant, de- we lcke van de Belt, een zee e ygentlijck d us ge-no emt, befp oelt word,en h eeft Lang eland rech ttegen lich over . Ande ren noe men het Scelfifcore, en feggen dat defe naem van d e fchubben derviftchen , cn van de Iche lp viffch en , die dae r inovervloet op deftr ant fijn,fpruyt. Ne flyed e leght Neßved s,aen een kleyne inwijck van de fèlfde zee , a end\'ander e fijde van \'t eylant, e n heeft te gen fichover naer d\'oof tfijd e Pr eftÖ, \'t eylant der Pr ie ftersgeno emt, om dat de ge eftelijckhe yt en Prieftersdat d\'eerften hebben b eginnen te bewoonen.Nieman t heeft te dencken, dat dit de Preften,e en volck van Indien, fijn, aen de welcke Curtiusge denckt. Dele plaets is niet on aengena em, eenweynigh afgaende , en van ee n zeeboefè m, dieniet fèe r bree t is, als van een r ivier , omringt , enheeft overal fijn uytficht op boftchen,en boom- rij cke bergen . Hier tegen o ver leght h et eylantMone , dat, om fijn witte kr ijtb ergen ve rre inzee gefien wort, e n een fta dt heeft. Stege gQ- stege.n oemt. Mo na is van Preftö afg efcheyden d oorde kleyne ze eboefèm , van de welcke ick gefpr o-ken heb , die uyt de zee komt, en d it eyla nt, endef e ftadt, ge lijck een r ivie r, naer de fijde vanZ eelant, bef poelt. D\'andere fteden Mco pe en Holkd leggen in \'tnoorde rlijck ge weft van \'t eylant, van welcke delef te gelegen is ae n de zeebo efem , 3[ f^fÏ 0tt ge-n oemt , welcks arm, of eer r ivier , naer Ro fchild ftreckt.D\'andere ftadt leght in \'t la nt, ^(^^evritgenoem t, by Saxo \'t landtfchap Od da, door d\'over-vloet va n vruchten en ander e waren ver maert .Dit g eheel landt fta et onder de heer lchappy vaneen Lantvoogh t, door de Ko ning daer geftelt,en d ie fijn wo oning in \'t kafteel Dra ecksh olmheeft. Holb^k heeft befonder lijck fijn Steevoogh t Ho lb ek-en kafte el, en leght ae n een kuylachtige rivie r,daer af het oo ckd e naem h eeft. Nu geb reeckt \'er no ch de befchr ijving

der Kaß eelen,kaftee le n; \'t we lck a leen hier vere if ch t kan wor-d en. Doch dit werck fou te groot fijn , dewijldie n ie t allce nlijck aen de Koning , mae r eeni-g en, fèer treffelijck van gebo uw, en cierelijckfijn de, aen d \'A del beh oo ren. En echt er moet onder d e gene, d ie alreê ged acht fijn , Sore Sore,niet vergeten wor den ; \'t welck niet fbo feer ee nkafteel is, als een kon in cklijck kloofter , in eenfeer aengen ame plaets, n ie t verre va n Ring ftad,tuffche n boftchen gelegen , fe er naby f ich eenmeir van foet water hebbend e, dat over vlo etvan verfche yd e foort en van vifch heef t. Van welck tr effelijck klooft er Abfalon Vïdus, Aerts-biffcho p van Lund en., en de s felfs broed erEsb ern Celer, g emeenlijck Sna re gebyna emt, omtrent over vijf eeuwen ^ de f lichte rs hebben ge-weeft. o re*

? ZEEL wee ft. Beha lven de mildadigheyt van Ahfalon aendef è plaets, daer a f te voren ge waeh is ge maeckt,bevind ick dat Esber n veertien do rpen tot ditkloofter heeft geg even, en noch ver fch eyde ge-bou wen , en dat hy het f èlve m et een hof, enmet eenige a ndere wercken , h eeft vergro ot.De gebeenten van hun beyde legge n hier begr a-ven : Snare ftor fin \'t ja er iioz , en Ahfalon eenjaer te voren. Heden b ehoort het aen\'tRijck.Hie r moet oock niet ver geten worden , dat Fre -derick de T weed e, van hooghloffelijcke geheugenis , die te Fr edericksburgh e en hooge Schoolvoor d\'Adel hadt opger echt, de felfde n aer ditkloofter, als b equamervoor deMufen en Stu- denten fijnde, de ê vervoeren ,- en het g etal,en d\'inkomften , fbo der onder wijfer s, als d erleerhnge n, vermeer derde. Defe konincklijcke milda dig heyt van de vader heeft feder t niet op-ge houden in fijn fbon, n avolg er in\'t Rijck,Chriftiaen de Vierde , die in fijn tijt de felf defchool tot een h eerlijcker ftaet bra ch t, endaer, behalven d\'andere din gen, infonder heyttot behulp van d \'E delen, open bare Profeftor sbyvo eghde, en foo danigen , die niet alleenlijckde geeften in alle geleertheyt en t ale n, de La-t ijnfche,Gr ie ckfche, en Hebreeufche, ja o ockd eFranf che en Italiaenfche fbud en onderwij fèn,mae r oock hun lichamen na behoren oeffenen,eng ewen nen de wapenen en paerden te handelen\'twelck d\'Adel voorn amelijck gep refen mae ckt :o p dat in defèr voegen de jeucht a lengs b e-quaem g emaeckt fou worden , niet alleenlijck totde geleertheyt; m aer oock, om , g elijck hylèght, de kr \'jgs- oeffeninge en \'t ß pare pack des oo rlogs teverdr agen. Ick heb noch n iet d\'o orfpron g vande naem Sore kon nen bedencken. On dertuf^fchen moe t men niet met f wijgen voor bygaen ,dat b yStrabo en PHnius oock aen fe ke re ftadt,Sore ge noemt, een colon ie f ijnde ,gedacht word,aen de wegh Ap pia , op de rivier Lir is ge leg en. Omtrent drie mijlen van So re leght H^r/^/jr-holm, e en feer ver makelijcke plaets tuf fch en deboffchen, en aengena me fchaduwen der boo-men gelegen, eer tijts Schoukloofler geno emt,\'t we lck Bofchkloofter bet ekent, oft hever woo nin gder bofchgo den. Be rief Tro le, e en feer loffelijckman, in alle geleer theyt geoeffent , eertijtsRa etsheer en Admirael van\'t Rijck, heeft defètr effelijcke p lae ts, die hem aenge ërft was, omvan fijn geneg entheyt tot het va derlant, en to tde goede kunf ten een eeuwige get uyg enis na telaten, tot g emeen gebr uyck ve randert, en daeree n vrye en deur luch tig e School op gerecht,in \'t welckn ie t allee nlijck de kinder en der Ede-len, m aer oock van ande ren, eer lijck en wel op-ge voe d fijn de, in de lettere n en ware godvr uch-tigheyt onde rwefen fbuden wor den ^ daer hyno ch andere go ederen, die h yn aefl daer ae nJiad , byvoeghde. Dit is dek Ber ie f Trolle, een eeuwige geheuge- niswaer digh, die , Admirael van de

Deenfchevlootfijnde,in \'t jaer ee nbewenelijckedpo tftorf in de fche epsftrijt tegen de Sweden , dae rhy groote dapperhe yt betoonde. De bynaem Utr lefs\'ho lm . T. van Tr olle, met welcke naem oock eer tijts deGo tten , als wreeder fijnde , van de Wenden fijn fenoem t, gelijck Olympiodor us getuyght,is uytet oudtft e en voornae mfte geftacht d er Tro ler sonder de Denen gefproten . Want de gene,die uytdit ge ftacht fijn , voeren no ch heden Tr olle n inhun Ichilden, dat is, de r omp van een biincken- de duyvel, van dewelcke het hooft buyten op deto p van de helm uytfte eckt. Ick Ib u niet kon-nen feggen, by welcke voorval of gelege ntheytdit wapen, tot bewijs van hun dap perheyt, aen hen gegeven is : ma er dit is fèker, gelijck wyoo ck e lde rs gedacht hebb en, dat SuetoniusTr anquillu s, ter plaets daer hy fpreeckt bywelcke gelegenthed en het geftacht der Clau-dien de b yn amenvan Nero en Dr ufus aengeno- men heeft, onder and eren van Druliis defèwoorde n, cap. in Tiber io , bygebracht he eft:Dr ufus, d\'overfte d er wyanden, Draujusgeno emt, \'vannaby gedoot hebbende , heeft Vo or fich en voor fijn na ko me-lingen een bynaem gevonden : en Draufusok\'^i^té hby de Duytfchen even\'tfèlfde, als ÏI\'OÏ by deDenen , namelijck de duyvelg elijck de gen ekonnen getuyge n, die eenige kennis van deDuytfche en Dee nfche tael hebben : in voegendat de fe Velt- ove rfte Draufus, d oor Drufiis ge-doot , die toen over Vran ckr ijck geboo d , van,geboor te een Celt, of Ligur ie r fijnde,of eynde- ijckuyteenig n oorderlijck geweft gefpr oten,defe nae m by de volckeren hee ft verkregen, om de ftra fneyt van fijn gemoet , e n om degr oote kracht fijns lichaems, als fèer ver fchric-Ke lijck aen alle fijne vyanden f ijnde. En fèker ,devolcken, foo van Duytftant en Ned erlant,fijn noch hede n gewent niet alleenlijck h et genedat ver lchr ickelijck en affchuwelijckt e fien is,maer oock de d uyve lfè lf, ©?a tli? / oft ©jpc^ teno emen. Soo dat niet onwaer fchijne lijck de Got-te n om hun ge lijcke wreetheyt, T roli, Tro len , door de Wenden g ebynaemt fijn, gelijckOlympiod orus, alreê ge dacht, getuyghtj dewelcke echter , als uyt Theben in Egypten ge -fproten , en onkundigh da t dit Du y^elm de taelvan dat volck beteeckent, gelijck alreê geto ontis, als een naeuwkeurigh n avo rfcher, de kr achtvan dit woort van e en ander h eeft willen ver -ftaen, da er door hy de verdichting van een le u-Ten- achtigh menfch in fijn gefchr if t heeft ge- bracht , ais of d\'oor fprong van d efe naem uytee n fèer gr oote dierte van lijftocht was geko- in de welcke d e Gotten gedwongen wa- Mi-, rne n ren een trulle tarwe (feker e kleyne maet fijnde)van de Wen den, voor ee n ftuck goude mu nt,te koopen. De gen e, die uyt Zeelant , en van verder , alsva n Ween en Mona zuydoo ft waerts vertr ecken,ontmoete n op een r ye noch andere eyla nden,maer alle kleynde r dan de g ene, die alreê

ge-n oemt fijn, voornam elijck als defè t^ee,F unen enZ eeland ; van de wekken Saltholm het kleynfte is,en als een pleckt ot de zee uytfteeckt, oo ft-waerts tegen over Am agh gelegen , vr uchtbaervan h ooy en gras, m aer fbnder inwo onders, envlack en ope n. ND I ! Denem arcken. H U E O

? i wir ji iJlllfl iii S é -f ?X i r ,,, , ; \'1 , .. . V? > : ,\' .\'J : l,f - ) ii ? i .. in i] I 11 Ii F . -ï

? ïr h u e e. Egen over Elfèneur, enals vo or de fladt, f iet men het eylant Hmne,waer op, ontre nt in \'t midden van \'t felve ,Tycho Brahe h et ka-fteel Uranibur gh heeftgeb ouwt,\'t welck leghtop de breette van 55\' graden , e n 54 en eenh alf minuten, gelijck de gemelde T ycho \'t felveve rfcheyde reylèn h eeft aengem erckt en naer -ftigh waergeno men, en op d e lengte van gr a-den en 4 5&quot ; minuten; gelet fijnde o p de verfchey-d enheyt der M eridianen,door Ptoleme us en Co-pernicus geft elt en gebruyckt, gelijck wyo ockin o nfen Atlas ge daen hebben . Dit eylant legh tontrent twee m ijlen ter zee van\'t kafteel en def tadt Kr oonenbur gh, en byna fo o veel vanSchoon en en van Ze ela ndt s foo dat he t defe foowijt vermaer de deurto ch t, in \'t gemeen de Sontgen oemt, door fijne gelegenheyt tot e en cieraetftre ckt, en verheer lijckt. Ae n de fijde vanZee lan d , behalven Kroonenb urgh en Elfeneur,e n \'t ve rmakelijck g eficht va n een oneynde lijckgetal heen e n we derom var ende fehepe n , kanmen hier oock Koppe nhaven, de hoo ftftadtvan \'t Ko ningrijck, en feer ver maert doo r haerAcademie en koo phandel, befchouwen. Hel-fing borg, ten n oorden op de kuft van Schoonengelegen , is oo ck o ntrent twee mijlen van diteylant 5 en Landskroon aen de felve fijde , is\'erontr ent een mijl ten oofte n afgefcheyden. M enfiet hier oock Lur rdeyhocwd geen zee fi:a d,ontrentvier mijlen o oftwaerts gelegen. T en zuydoo-ft en kan men me de Malmuyen, dat byna vijfm ijlen van h ie r is, la ngs een helder e luch t, opeenige ho oghte ftaende , met het ge ficht b e-reycken. Behalven dit alles is de geheele zee- kuft van dit eylant ron tom feer a engenaem,fijnde op vele plaetfèn met boomen omr ingt j\'t welck oock, als men da er voorby vaer t, eenverm aeck vo or d\'aenfchouwers ge eft, te meer ,dewijl het h oogh uyt de zee is verh even. \'tHee ftS160 groote tr eden in fijn omgang , welcke omtrent twee kleyne Duytlche mijlen bedra gen;en is wat meer d an een half mijl bree t. Ho ewelhet hoogh geno egh is verheven, als ick gefeytheb, fb o is het evenwel boven plat, en b yn aover al eenpar igh, niet fteen- achtigh, noch lee-lijck in\'t aenfien. \'tis vruchtbaer va n goedegewaften , en heeft gee n deel dat dor en onge- bouwt is : daer is overvioet van a ler le yg rootvee : \'t voedt e en groote menighte van daft en,hafèn, lampr eyen , en pa tryfèn. De viftchery isrontom goet: hier is oock een kleyn bo fch va nhafèlaren e n noteboome n , van welcke de notennoch \ 't pit de r fèlve nooit van de wor men gege^ten word en. Men vint hier geen ratte n nochmollen. Eertijts war en hier vier kaft eelen , die\'t eylant aenhen lijck maeckten, wannee r dekinderen va n de reufinne Hue nelle hie r woon-den , onder welcke Hugo en Grun ilde f èer vermaert fijn in de hiftor ie van de Ridders enkamp ve ch ters by de Duytfchen fbo m en dieboecken mag h gelooven. De namen

der voo r-fèyde kafte ele n wo rden noch ge noemt, als Sjtt- derhor gh, in \'t zuyden gelegen, en daer te gen overNordbo rgh; een a nder lagh in \'t weften ; m aerH^w^r^ in \'t ooften. Men het noch d e fonda-m enten van de g emelde kafteelen 5 d och daer isgeen m etfelwe rck van overigh. Dit eylant heeftg een rivier ; mae r menighte van beecxke ns enfonteynen van foet water , ond er ander e eene ,die no oit bevrieft, dat feltfa em is in defe gewe-ften . D\'oor fprong van d e naem Huene br engenfbmm ig e af van de ma nnin, oft heldelijcke vrou,Huenele, van welcke wy gelj- iroken hebbe n : hoe-wel men o ockkan feggen , dat dit eyla nt en fijngelegenheyt, \'t welck niets heeft noch f iet dan\'t gene aeng enaem , fchoon en vermakelijck is ,d us genoemt wort va n de woorden Huene enHenelle y die niets anders in de Deenf ch e enHooghduytfche talen beteekenen : om de fèlvereden en wort het oock Venußa geheeten, fè lfd oor Jonas Jacobus van Huene ,een uytftekendma n, en Koninglijck Profeffor in d\'A cademiete Koppenh aven, en eyndelijck Pre fid ent van\'t kloofter te Sore, d ie \'t fe lve d ickmaels foo noemt in fijne brieven : oock wete n wy , d at degemelde Jon as Ja co bus zelf , door een ige Venuß amsy om dat hy hier is geboren,word t gebynaemt.Dat he t va n fbmmige vree mdelingen Sca rlatimwort geheete n, daer van fullen wy, als onno o-digh, niets mee rder feg gen. \'Den emarcken. HET iV<,c • f

? fl i l) ; m I

? -1 / \' I 4 . \' . If • . .ii--\' \' M • »V; II