ΔΙΕΤΘΤΝΗ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ ΔΤΣΙΚΗ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ
Στο παιδικό βιβλίο είναι αφιερωμένη η δεύτερη μέρα του Απριλίου. Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου. Είναι η ημέρα γέννησης του πιο γνωστού παραμυθά,του Φανς Κρίστιαν Άντερσεν. Η γιορτή αυτή καθιερώθηκε το 1966 από την Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (International Board on Books for Young People – IBBY) με σκοπό να τονίσουν την αξία του βιβλίου και της ανάγνωσης. Μια γιορτή για μικρούς και μεγάλους αναγνώστες, εκπαιδευτικούς, εκδοτικούς οίκους, εικονογράφους, βιβλιοθηκονόμους και συγγραφείς της παιδικής λογοτεχνίας σε όλες τις χώρες. Για τον σκοπό αυτό κάθε χρόνο ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αναλαμβάνει να δημιουργήσει το μήνυμα και την αφίσα που θα διανεμηθεί σε όλο τον κόσμο, για να αναδείξει τη σημασία της διεθνής συνεργασίας στη διάδοση της αξίας του παιδικού βιβλίου, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου τα παιδιά λόγω φυσικών καταστροφών ή πολεμικών συγκρούσεων στερούνται τη χαρά της λογοτεχνίας.
Κάθε δυο χρόνια η ΙΒΒΤ απονέμει τα βραβεία Φανς Κρίστιαν Άντερσεν σε ένα συγγραφέα και έναν εικονογράφο, των οποίων το συνολικό έργο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στην Παιδική Λογοτεχνία. Σο βραβείο Άντερσεν, ένα χρυσό μετάλλιο, είναι η ανώτερη διεθνής αναγνώριση για δημιουργούς παιδικών βιβλίων για αυτό και λέγεται το «μικρό Νόμπελ».
Ο Δανός συγγραφέας Φανς Κρίστιαν `Αντερσεν γεννήθηκε το 1805 στην πόλη Οντένσε και πέθανε στην Κοπεγχάγη το 1875. Καταγόταν από πολύ φτωχή οικογένεια και πέρασε τα παιδικά του χρόνια μέσα σε στερήσεις. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης και η μητέρα του τον μεγάλωσε ξενοδουλεύοντας. Έμεινε ορφανός από πατέρα στα 11 του χρόνια και έκανε διάφορες δουλειές για να τα φέρει βόλτα αυτός και η μητέρα του. Σο σχολείο ήταν μια πολυτέλεια για τον μικρό Φανς Κρίστιαν. Σο προσωπικό του καταφύγιο, τις όποιες ελεύθερες ώρες είχε, ήταν ένα μικρό κουκλοθέατρο. Έφτιαχνε με τα ίδια του τα χέρια τις κούκλες, τις έντυνε κι έδινε τις δικές του προσωπικές παραστάσεις, με έργα κυρίως του αίξπηρ, τα οποία απομνημόνευε με χαρακτηριστική ευκολία.
Σο σπίτι του Φανς Κ. Άντερσεν στο Οντένσε της Δανίας
Η χάρη του αυτή έφτασε στα αυτιά του βασιλιά της Δανίας, Υρειδερίκου του 6ου, ο οποίος ενδιαφέρθηκε προσωπικά για το παράξενο αυτό αγόρι. Σον έστειλε σ’ ένα από τα καλύτερα σχολεία της χώρας, καταβάλλοντας ο ίδιος τα δίδακτρα. Μετά κόπων και βασάνων, ο Φανς Κρίστιαν τελείωσε το Γυμνάσιο σε ηλικία 23 ετών. «Σα χρόνια αυτά ήταν τα πιο πικρά και σκοτεινά της ζωής μου», έγραψε στην αυτοβιογραφία του. τη συνέχεια γράφεται στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του.
Σο 1822 εκδίδει το πρώτο βιβλίο του, που θα περάσει απαρατήρητο. Σο 1829 γράφει μια ιστορία φαντασίας με τίτλο «Περίπατος από το κανάλι του Φόλμενς στο ανατολικό σημείο του νησιού Άμαγκερ» που θα σημειώσει μεγάλη επιτυχία. υνεχίζει να γράφει, ποιήματα, θεατρικά έργα, λιμπρέτα για λυρικά έργα, μυθιστορήματα, που γνωρίζουν επιτυχία περισσότερο στη Γερμανία, παρά στην πατρίδα του.
Σο 1835 δημοσιεύει τα πρώτα του «Παραμύθια για παιδιά» και μόνο 8 χρόνια αργότερα κερδίζουν την επιδοκιμασία του κόσμου. Θα γράψει συνολικά 168 παραμύθια ως το 1872 με πιο γνωστά: «Σα κόκκινα Παπούτσια», «Η πριγκίπισσα και το μπιζέλι», «Η βασίλισσα του χιονιού», «Σο ασχημόπαπο» «Σο μικρό έλατο», «Σο μολυβένιο στρατιωτάκι», «Η μικρή γοργόνα», «Σα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα», «Σο κοριτσάκι με τα σπίρτα» και «Η Σοσοδούλα».
Ενώ τα έργα του Άντερσεν είναι σχεδόν άγνωστα έξω από τη Δανία και τις γειτονικές της χώρες, τα παραμύθια του είναι από τα πιο πολυμεταφρασμένα έργα σ’ όλη την ιστορία της λογοτεχνίας. Μολονότι βασίζονται σε λαϊκούς θρύλους, τα περισσότερα χαρακτηρίζονται από έναν ηθικό ρεαλισμό, παρά απ’ την ανάγκη εκπλήρωσης μιας επιθυμίας. Οι κακοί δεν είναι δράκοι ή μάγισσες των λαϊκών μυθιστοριών, αλλά εκπρόσωποι ανθρώπινων αδυναμιών, όπως ματαιοδοξίας, σνομπισμού ή εγωιστικής αδιαφορίας. Ορισμένα από τα παραμύθια του αποκαλύπτουν μία αισιόδοξη πίστη στην επικράτηση του καλού και του ωραίου, άλλα είναι βαθιά απαισιόδοξα και έχουν δυσάρεστο τέλος.
Ο Χανσ Κρύςτιαν Άντερςεν θα διακριθεύ και ςτην ταξιδιωτικό λογοτεχνύα. Από το 1833 ωσ το 1857 πραγματοποιεύ 29 ταξύδια ςε Ευρώπη, Αςύα και Αφρικό. Γνωρύζεται με μεγϊλεσ προςωπικότητεσ τησ εποχόσ και καταγρϊφει τισ εμπειρύεσ του ςε ςειρϊ ταξιδιωτικών βιβλύων.
Σην Σρίτη 20 Απριλίου του 1841, ο Φανς Κρίστιαν Άντερσεν επιβιβάζεται στο πλοίο στον Πειραιά, ύστερα από διαμονή περίπου ενός μήνα στην Αθήνα, έχοντας ολοκληρώσει ένα από τα πολλά μεγάλα ταξίδια που πραγματοποίησε εκτός Δανίας από το 1833 έως το 1859. «Είμαι λυπημένος γιατί αισθάνομαι σαν το σπίτι μου εδώ», σημειώνει στο ημερολόγιό του, αφήνοντας πίσω του το μεγάλο λιμάνι της νέας πρωτεύουσας του πρόσφατου ελληνικού κράτους, στο οποίο λιμάνι, σύμφωνα με τη μαρτυρία του υπάρχουν μόλις 120 σπίτια. το «Οδοιπορικό στην Ελλάδα» περιγράφει λεπτομερώς τη διαμονή του στην Αθήνα. Παρά τις ανησυχίες και τις φοβίες του, δεν δίστασε να ταξιδέψει και να επισκεφτεί το Θησείο, το Υάληρο, τον Κολωνό και την Ακρόπολη, όπου ανέβαινε κάθε μέρα. Με ειδική άμαξα εξόρμησε στα χωριά των Μεσογείων αλλά και στις πλαγιές της Πεντέλης. Ήταν τότε 36 ετών και είχε ήδη εκδώσει (1835-1837) τρεις τόμους από τα παραμύθια του, που αν και έμελλε να τον καθιερώσουν στην παγκόσμια λογοτεχνία, αρχικά είχαν απογοητευτικές πωλήσεις· τον τέταρτο τόμο θα τον εξέδιδε το 1874.
Σο 1873, δύο χρόνια προτού ο Άντερσεν πεθάνει, ο Δημήτριος Βικέλας τυπώνει στη Λειψία την πρώτη αυτοτελή έκδοση παραμυθιών του σπουδαίου Δανού στα ελληνικά, μεταφράζοντας «Παραμύθια δανικά εκ των του Άνδερσεν» και ανοίγει το δρόμο στις πολλές εκδόσεις που θα ακολουθήσουν αλλά και στην προσωρινή απόδοση του ονόματος ηχητικά ελληνοποιημένου. τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο δανός παραμυθάς είναι ήδη εξαιρετικά δημοφιλής στην Ελλάδα. Από το 1880 και μετά, αποφασιστικό ρόλο ως προς αυτό διαδραματίζουν οπωσδήποτε και οι μεταφράσεις πολλών παραμυθιών του στο εικονογραφημένο περιοδικό για παιδιά, εφήβους και νέους «Η Διάπλασις των Παίδων» (1879-1948) από τον παιδαγωγό, λογοτέχνη και συγγραφέα αναγνωστικών βιβλίων Αριστοτέλη Κουρτίδη.
τα παραμύθια του, ο Άντερσεν, συνδυάζει δημιουργικά τη λαϊκή παράδοση με τα προσωπικά του βιώματα, προβάλλει το κοινωνικά αποδεκτό πρότυπο ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Σα παραμύθια του Άντερσεν περιλαμβάνονται στα σημαντικότερα της διεθνούς λογοτεχνικής παράδοσης και ο ίδιος θεωρείται κλασικός, με την έννοια που αποδίδει ο αιντ Μπεβ στον όρο, συγγραφέας δηλαδή, που έχει συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση του ανθρώπινου πνεύματος. Αυτό το οφείλει στην ευαισθησία της πένας του, στη διεισδυτική ψυχογράφηση των παιδιών, στην κατανόηση της παιδικής αθωότητας και στους βαθείς συμβολισμούς με τους οποίους ασκούσε κριτική για την κοινωνική αδικία σε συνδυασμό με το χαρακτηριστικό αβίαστο ύφος του και το αδιόρατο χιούμορ του.
Ο Άντερςεν αγαπούςε πολύ το ςχϋδιο και τη χαρτοκοπτικό. Έφτιαχνε ακόμη και inkblots, λεκϋδεσ από μελϊνι: ϋςταζε το μελϊνι ςτο χαρτύ και μετϊ το δύπλωνε με διϊφορουσ τρόπουσ, δημιουργώντασ ϋτςι μιςοελεγχόμενα μιςοτυχαύα ςυμμετρικϊ ςχόματα. Αςχολιόταν με το χαρτύ διαρκώσ, όλη του τη ζωό. την πραγματικότητα, όταν ϋνασ φετιχιςτόσ του χαρτιού. Σα περιςςότερα ςχϋδια του ϋγιναν κατϊ τη διϊρκεια των ταξιδιών του, ιδύωσ ςτην Ιταλύα (1833-34) και ςτη Μικρϊ Αςύα (1840-41). Χρηςιμοποιούςε μικρϊ λυτϊ φύλλα χαρτύ, που φρόντιζε πϊντα να ϋχει ςτισ τςϋπεσ του. Κατϊ κανόνα ϋκανε πρώτα το ςχϋδιο με μολύβι και το περνούςε αργότερα με μελϊνι.
Η χαρτοκοπτική αποτελούσε ακόμη μεγαλύτερη εμμονή για τον Άντερσεν. Δεν πήγαινε πουθενά χωρίς το ψαλίδι του, το οποίο συνήθως κρατούσε πάνω του — συνήθεια αρκετά επικίνδυνη, που του στοίχισε μερικούς μικροτραυματισμούς και έναν κάπως σοβαρότερο, στη διάρκεια ενός ταξιδιού με άμαξα στο νησί Funen. ώζονται χίλιες περίπου από τις χαρτοκοπτικές του — διασκέδαζε πολύ καθώς τις έφτιαχνε κι έπειτα συχνά τις χάριζε στους καλεσμένους του ή στους φίλους που επισκεπτόταν (ή στα παιδιά τους). Μεταξύ των φίλων στους οποίους έκανε τέτοιο πολύτιμο δώρο, ο Robert Browning και η Elizabeth Barret στη Ρώμη και ο Charles Dickens στο Λονδίνο.
Η προσωπική του ζωή δεν μοιάζει με την εικόνα ενός καλοκάγαθου τζέντλεμαν, που αφιέρωσε τη ζωή του ολοκληρωτικά στη συγγραφή έργων για παιδιά, μα πιο πολύ με την εικόνα ενός φιλόδοξου, τρωτού, ματαιόδοξου, ευαίσθητου και ευφυή άνδρα. Δεν έκανε οικογένεια, αν και πολλές φορές ερωτεύτηκε βαθιά, ιδιαίτερα τη διάσημη σουηδέζα τραγουδίστρια Γιένυ Λιντ. Σην άνοιξη του 1872, ο Άντερσεν έπεσε από το κρεβάτι του και χτύπησε σοβαρά. Δεν ξανάγινε ποτέ τελείως καλά και στις 4 Αυγούστου του 1875 πέθανε, σε ηλικία 70 ετών.
Διαβϊζουμε, εγώ κι εςύ. Σα γρϊμματα γύνονται λϋξεισ κι οι λϋξεισ ϋπειτα, όλεσ μαζύ, γύνονται βιβλύα να διαλϋξεισ. Άκου πώσ ψιθυρύζουν! Ποτϊμια ςτισ ςελύδεσ κελαρύζουν, αρκούδεσ τραγουδούν, όταν το φεγγϊρι αντικρύζουν. Μπαύνουμε ςε κϊςτρα φοβερϊ. Δϋντρα ςκαρφαλώνουν ωσ τα ςύννεφα. Γενναύα κορύτςια πετούν θαρρετϊ, αγόρια ψαρεύουν ϊςτρα λαμπερϊ. Εςύ κι εγώ διαβϊζουμε μαζύ, «βιβλιοχαρϊ» ς’ όλη τη γη. 2013, το μόνυμα ϋγραψε η πολυβραβευμϋνη αμερικανύδα ςυγγραφϋασ παιδικόσ Λογοτεχνύασ Pat Mora