Wel
16
magazine
VlaamsBrabant
België – Belgique P.B. – PP 3000 Leuven Masspost BC 31991
Dossier • Onze relatie met Brussel In de kijker • Omgaan met NAH Het wereldje wel • Inclusief spelen
Provinciaal informatieblad voor de welzijnssector • juli – augustus – september 2014 Verschijnt vier keer per jaar. P911755 • Dienst Welzijn, Provincieplein 1, 3010 Leuven
1
08
in dit nr 04 kort
12 het Wereldje Wel
Gespot: revalidatiecentrum Walden Leer(r)echt in Rizsas Vrijwilligers gezocht Voordrachten opvoedingsondersteuning
06 dossier
15 agenda
2
13 focus op thuiszorg
Steun voor mantelzorg
Naar Brussel en terug
10 in de kijker
Inclusief spelen: hoe pak je dat aan?
Omgaan met NAH: als je partner de man niet meer is die je kende
Wat staat er de komende maanden op het programma?
16 als ik baas was
Frederik Van Baelen, YAR-vrijwilliger
“
De druk op de Vlaams-Brabantse welzijnssector komt niet zozeer uit Brussel, maar vooral uit de provincie zelf Filip De Maesschalck, Tine De Rijck en Vicky Heylen
Welkom Beste Vlaams-Brabander,
Dossier
het Wereldje Wel
12
Studiedag sociale plattegrond Blik op welzijn De provincie organiseert 4 regionale studiedagen Sociale Plattegrond voor al wie beroepshalve met de welzijns- en gezondheidssector te maken heeft. De studiedagen zijn gratis, maar inschrijven is verplicht. De dag start met een blik op welzijn in uw regio via cijfers van het steunpunt sociale planning: jongeren, minderheden, ouderen, armoede, gezinnen. Daarna volgt een overzicht van de nieuwe tendensen, ontwikkelingen, organisaties en methodieken in de verschillende welzijnssectoren. Namiddag-workshops: • Proactief handelen • omgaan met diversiteit binnen hulpverlening • Vermaatschappelijking van de zorg Tot slot wordt het ondersteunings aanbod van de provincie toegelicht.
Nieuwe sociale kaart Binnen enkele weken wordt een ver-
Om een doeltreffend beleid te voeren, is een goed begrip van de huidige situatie onmisbaar. Dit was voor de provincie het uitgangspunt om de wisselwerking tussen Vlaams-Brabant en Brussel voor de eerste maal in kaart te brengen Zo blijkt dat de laatste vijf jaar meer dan 70.000 mensen verhuisden van Brussel naar Vlaams-Brabant. Anderzijds lopen bijna 25.000 Vlaams-Brabantse leerlingen school in Brussel. De cijfers bevestigen wat velen al aanvoelden: als ergens een tekort is, gaan mensen elders op zoek naar een oplossing, los van administratieve grenzen. Dit stelt deze regio voor specifieke uitdagingen, zoals u kan lezen in het dossier op pagina 6. Als fysieke of mentale beperkingen een grens stellen aan iemands zelfredzaamheid, kunnen organisaties soms helpen. Zo richten het support-team NAH en de vrijetijdszorgorganisaties (p10,11 en 12) zich tot verschillende doelgroepen, maar delen ze hetzelfde doel: ze zorgen dat het dagelijkse leven van hun cliëntenvlotter verloopt door de buitenwereld een beter inzicht te geven in hun leefwereld. Ik wens u veel leesplezier en een deugddoende vakantie,
beterde en gebruiksvriendelijke versie van de sociale kaart gelanceerd. Tijdens de sessie maakt u uitgebreid kennis met de nieuwe schermen en zoekmogelijkheden.
Monique Swinnen Gedeputeerde voor welzijn
Meer info en inschrijving: Online inschrijven kan tot 1 week vooraf op www.vlaamsbrabant.be/ socialeplattegrond. Deelname is gratis. Meer informatie: 016 26 77 87 – welzijnsoverleg@vlaamsbrabant.be. De studiedagen vinden plaats: •o p maandag 6/10: PIVO, Relegemsestraat 40, 1731 Asse (regio Halle-Vilvoorde noord), •o p maandag 13/10: Sociaal huis Tienen, Kabbeekvest 110, 3300 Tienen (regio Tienen), •o p maandag 20/10: Provinciehuis, Provincieplein 1, 3010 Leuven (regio Leuven), •o p vrijdag 24/10: Coloma, Jozef Depauwstraat 25, 1600 Sint-Pieters-Leeuw (regio Halle-Vilvoorde West).
.
Wel magazine is een driemaandelijkse uitgave van de provincie Vlaams-Brabant met nieuws uit en voor de welzijnssector. • Redactie en realisatie: Jansen & Janssen, www. jaja. be • Verantwoordelijke uitgever: Marc Collier, provinciegriffier, Provincieplein 1, 3010 Leuven • Redactiecontact: wel@vlaamsbrabant.be • Wel.magazine wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier. Etikettering en verzending gebeuren in samenwerking met een beschutte werkplaats. Hebt u ideeën om het blad nog beter te maken? Voorstellen voor een artikel, initiatieven die u in het zonnetje wilt zetten? Laat het ons gerust weten op wel@vlaamsbrabant.be, en we gaan ermee aan de slag!
3
KORT
Welgeteld
72.000 Leer(r)echt in Rizsas YAR Vlaanderen Vrijwilligers gezocht YAR Vlaanderen biedt jongeren
met een dossier bij de jeugdrechter een kans om hun leven weer op de sporen te krijgen. Via de programma’s YAR Coaching en YAR Wonen ervaren de jongeren dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de keuzes die ze maken. En het maken van bewuste keuzes is de eerste stap om je leven of woonsituatie zelf in handen te nemen. Beide programma’s drijven grotendeels op vrijwilligers, in heel uiteenlopende functies: van motivator over logistiek medewerker tot persoonlijke coach. Hoe zo’n vrijwilligersfunctie eruit kan zien, leest u op de achtercover van dit blad.
Meer info: Zin om zelf YAR-vrijwilliger te worden? Neem contact op met Olivier Dirickx, Programmaverantwoordelijke Vlaams-Brabant en Brussel: 0483 362 125, olivier.dirickx@ yarvlaanderen.be. Of kom naar een van de infoavonden. De data vindt u op www.yarvlaanderen.be. Klik op Agenda of op YAR zoekt vrijwilligers.
4
GESPOT
Revalidatiecentr Vzw Walden in Heverlee is een
organisatie die mensen met een gestabiliseerde psychiatrische problematiek herintegreert in de maatschappij. Naast onder meer een ontmoetingshuis en activiteiten rond Beschut Wonen heeft de vzw recent ook een revalidatiecentrum opgericht. Het revalidatiecentrum wil een aanvullend aanbod creëren binnen het bestaande
dat is het aantal mensen dat tussen
2008 en 2012 van Brussel naar Vlaams-Brabant verhuisde. Met meer dan 37.000 verhuizers in de omgekeerde richting, blijft dat een netto-aangroei van bijna 35.000 mensen in vijf jaar tijd, of meer dan zes personen per 1.000 inwoners. Het is een van de opvallendste cijfers uit het dossier Wisselwerking Vlaams-Brabant en Brussel waarmee de provincie onze soms ingewikkelde relatie met Brussel in kaart brengt. U leest er meer over op p. 6 van dit magazine. Overigens is die sterke aangroei nog lang geen record. In de jaren 60 en 70 liep de netto-instroom op tot meer dan 15 personen per 1.000 inwoners: meer dan het dubbele van vandaag.
Voordrachten opvoedingsondersteuning GELEZE
Er komt een nieuwe reeks voor-
N
Het schoolvervangend dagcentrum Annick Haesendonck
echt Rizsas in het boerderijtje MolenmoesLeer in(r)Wezemaal is een onderdeel van vzw De Wissel. Omdat lang onduidelijkheid bestond over de naam van de verschillende activiteiten in het boerderijtje, zijn die nu gebundeld onder de naam Centrum Molenmoes. Bij de feestelijke opening van het centrum Molenmoes, eind mei, werd ook het boek Leer(r)echt in Rizsas, Institutionele pedagogiek (IP), Praktijk en refle ctie voorgesteld. Het boek onderzoekt en verduidelijkt de pedagogische praktijk op Rizsas. Dat gebeurt met verhalen en getuigenissen, maar ook met reflecties van beleidsmakers, professoren en kunstenaars die Rizsas van dichtbij of veraf kennen. Zo krijgt de lezer een goed beeld van wat Rizsas precies wil bereiken, hoe dat gebeurt, en wat de kern is van de institutionele pedagogie (IP) waar Rizsas om draait. Dirk De Rijdt
in Rizsas
Ian
Jan Nijs
© Koen Broos
Karel Devos
Koen Van Mechelen
Lieve Polfliet
Marc Van Steenwinckel Maria Bouverne-De Bie Marit Janssens
Mathias Goossens Melek
Nele Steeno
René Bouwen Rudi Roose
Leer(r)echt heeft een dubbele betekenis. Enerzijds betreft het een engagement om ook voor de meest kwetsbare jongeren het recht op leren blijvend te garanderen. Er bestaan immers geen ‘onschoolbare’ jongeren, enkel eindige schoolsystemen. Anderzijds gaat het om een andere visie op leren. Het gaat over de groei en de ontwikkeling van de jongere in relatie met een gepassioneerde andere, door een ervaring of activiteit die voor de jongere zelf de moeite waard is.
Het louter psychologiseren van wat er met de jongere aan de hand is, wordt bij Rizsas vermeden. Deze actueel overheersende benadering focust immers op het tekort, leidt vaak tot reducerende diagnoses, vergroot het risico op een standaardbehandeling en legitimeert de schijnbare eindigheid van een schoolsysteem. In de werking van Rizsas is de institutionele pedagogie een inspiratiebron en bezielende kracht. Ze staat voor het samen maken en dragen van een geheel waarin ieder met zijn bijzonderheden een eigen plaats kan vinden. De nadruk ligt op de instituten, die tussen alle deelnemers staan en het samenzijn vormgeven, niet op de jongere en zijn problematiek. Het werken met de jongeren gebeurt onrechtstreeks. Het is een visie die werkt bij de organisatie van leefgroepen in residentiële centra en wellicht toepasbaar is in vele andere pedagogische contexten die het samenleven centraal stellen. Dit boek brengt verhalen, getuigenissen en reflecties van de mensen die dagelijks Rizsas (mee)maken. Ze worden aangevuld met diverse theoretische bijdragen van professoren, beleidsmakers en een kunstenaar. Zo wordt duidelijk wat er zich afspeelt op Rizsas en waartoe deze bevrijdende pedagogie kan leiden.
Leer(r)echt in Rizsas
Laurent Thys, Luc Deneffe & Koen Elsen
Laura
Rizsas is een schoolvervangend dagcentrum in Wezemaal. Rizsas voert een pedagogische praktijk die ‘werkt’, zelfs voor jongeren die op geen enkele school nog welkom zijn.
Leer(r)echt
Hans Van Ewijk
Institutionele Pedagogie (IP) Praktijk & reflectie Laurent Thys, Luc Deneffe & Koen Elsen
Sieg Pauwels Veerle Maes
ISBN 978-90-441-3178-9
Wendy Marcoen
Koen Elsen (°1955) is maatschappelijk werker die na een gevarieerde loopbaan o.a. als ondernemer, ongeveer 10 jaar geleden startte als vrijwillige opvoeder in De Wissel; een open voorziening voor Bijzondere Jeugdbijstand voor meisjes te Leuven. Hij is momenteel voltijds begeleider en coördinator op Rizsas/Centrum Molenmoes en werkt vanuit deze positie mee aan de uitbouw en de werking van het Netwerk Leerrecht Vlaams-Brabant’
Laurent Thys (°1948) is pedagoog. Na een loopbaan als wetenschappelijk onderzoeker, PMS-begeleider en CLB-directeur engageerde hij zich in verschillende pedagogische projecten ten behoeve van de meest kwetsbare kinderen en jongeren. Laurent stond mee aan de wieg van het Netwerk Leerrecht Vlaams Brabant en coördineerde het Ris-K project van het LOP SO Leuven (Ris-K = Risicosituatie op school (uitval) positief doen kantelen). Sedert vorig jaar is hij actief als vrijwilligers op Rizsas.
Luc Deneffe (°1962) was als economist verschillende jaren werkzaam in het bankwezen tot hij besliste zijn actieterrein te verleggen naar de Bijzondere Jeugdzorg. Hij werd directeur van de vzw De Wissel en lag van daar uit mee aan de basis van innoverende projecten in de Jeugdzorg, waaronder dus ook Rizsas. Luc is momenteel voorzitter van het netwerk van CANO-voorzieningen in Vlaanderen en van het Platform Bijzonder Jeugdbijstand Vlaams-Brabant.
Zita Hox
leerrecht 4.indd 1
drachten aan rond opvoedingsondersteuning in de reeks Waarom? Daarom! Ouders en welzijnswerkers kunnen tijdens de lezingen meer leren over onder meer peuters en hun emoties, hoe je moet omgaan met pubers of kinderangsten, maar ook hoe je je kinderen kunt leren om een moestuin te onderhouden. Voor elk wat wils!
Meer info: Het volledige programma is te vinden op www.vlaamsbrabant.be/waaromdaarom. Daar kunt u zich ook inschrijven. Deelnemen is gratis, inschrijven verplicht.
5/05/14 10:50
Meer info: Het boek Leer(r)echt kost 25 € en is te verkrijgen via vzw De Wissel (www.wissel.be) of uitgeverij Garant (www.garant-uitgevers.be).
um Walden zorgnetwerk in de regio Leuven-Tervuren. Het is bedoeld voor cliënten met een gestabiliseerde problematiek die geen nood hebben aan een opname, maar tijdelijk meer ondersteuning nodig hebben dan hun ambulant netwerk kan geven. Met een revalidatieprogramma op maat wil het centrum hen helpen om te (her)ontdekken wie
ze zijn en waar ze goed in zijn, om zich zo te herintegreren in de maatschappij.
Meer info: Revalidatiecentrum Walden, Naamsesteenweg 91, 3001 Heverlee T 016 22 98 61 www.vzwwalden.be
5
“ Naar Brussel en terug Bewegingen tussen onze provincie en de hoofdstad Brussel is een blinde vlek op de Vlaamse kaart, maar mensen trekken zich vaak weinig aan van administratieve grenzen. De provincie VlaamsBrabant brengt de migratie- en pendelstromen tussen Brussel en de provincie duidelijk in kaart. Ook de bewegingen in de welzijnssector werden voor het eerst in beeld gebracht. 6
f
ilip De Maesschalck, Tine De Rijck en Vicky Heylen van het Steunpunt sociale planning van de provincie voerden het onderzoek uit. 'Voor heel wat voorzieningen was er geen duidelijk beeld van de cliëntenstromen: maken veel inwoners uit Brussel gebruik van voorzieningen in de rand, of is het net omgekeerd? Dat hebben we nu in kaart gebracht, als aanvulling op eerdere dossiers over de situatie in VlaamsBrabant zelf', zeggen de auteurs. 'Ook hier geldt dat een goede kennis van de werkelijkheid noodzakelijk is voor een goed beleid.’
DOSSIER • WISSELWERKING VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL
jonger door. De verhuizers uit Brussel zijn ook vaker aan het werk en hebben een hoger inkomen dan gemiddeld in Brussel.' Opvallend: zelfs iemand die verhuist, blijft honkvast. ‘De meerderheid van de migraties gebeurt naar naburige gemeenten, of verder weg in dezelfde richting. Zo vormt de Zennevallei, van Halle over Brussel tot Vilvoorde, één socio-economisch gebied met relatief lage inkomens en bescheiden huizen. Het omgekeerde geldt voor het zuidoosten van Brussel en de aanpalende gemeenten in Vlaams-Brabant. Die gebieden lopen dwars door de administratieve grenzen heen.'
PENDELEN NAAR BRUSSEL
Onderzoekers Vicky Heylen, Tine De Rijck en Filip De Maesschalck
De pendelbeweging gaat de andere richting uit. De enorme arbeidsmarkt in Brussel heeft een aanzuigeffect op heel Vlaanderen, maar speelt nog sterker in Vlaams-Brabant. 'In vrijwel alle gemeenten zijn er meer pendelaars naar Brussel dan omgekeerd. Alleen in Zaventem en Machelen loopt de stroom in de andere richting.' Met die pendelaars komen ook hun kinderen mee. Net zoals in andere centrumsteden en tewerkstellingspolen, trekken de Brusselse kinderopvang en scholen heel wat kinderen aan die door hun ouders worden afgezet en opgehaald op de weg van en naar het werk. Het aantal Vlaams-Brabantse leerlingen dat in Brussel school loopt, is veel groter dan het aantal Brusselaars dat in Vlaams-Brabant naar school gaat. Maar die situatie is aan het veranderen, zeggen de auteurs. ‘Vlaams-Brabanders kiezen meer en meer voor scholen in VlaamsBrabant zelf. Ook de instroom vanuit Brussel groeit. Maar dat laatste is een gevolg van de Brusselse bevolkingsexplosie: het aantal Brusselse leerlingen in Brusselse scholen stijgt nog veel meer.'
WELZIJN VERHUIZEN NAAR DE PROVINCIE Wat zijn de belangrijkste conclusies uit het dossier? In de eerste plaats: de migratie vanuit Brussel naar Vlaams-Brabant is veel groter dan omgekeerd (zie ook de rubriek Welgeteld op p. 4 van dit magazine). ‘Vooral jonge gezinnen verlaten Brussel, vooral alleenstaanden maken de omgekeerde beweging. De migratie vanuit Brussel is duidelijk de grootste factor in de bevolkingsaangroei van onze provincie, veel meer dan het aantal geboortes. Brabant wordt er ook een stuk
Zien we dezelfde bewegingen in de welzijnssector? ‘Net als in het onderwijs, is ook in de welzijnssector de stroom van VlaamsBrabant naar Brussel vaak groter dan omgekeerd', zeggen de auteurs. ‘Zo zijn er veel meer Vlaams-Brabanders cliënt van de Brusselse CAW’s dan andersom. Een groot deel van de Brusselse personen met een handicap komt wel terecht in een zorgvoorziening in Vlaams-Brabant, terwijl Vlaams-Brabanders vaker een zorgvoorziening in de eigen provincie vinden. Maar het aantal zorgvragen vanuit Brussel is veel kleiner dan het aantal zorgvragen vanuit Vlaams-Brabant, en
daarom is er in absolute termen een nettostroom van Vlaams-Brabant naar Brussel.' De opvangmogelijkheden voor thuislozen zijn bijna uitsluitend in Brussel geconcentreerd. Ook de meeste cliënten van die opvang zijn Brusselaars, maar 10% komt nog altijd uit Vlaanderen.
“
Vooral jonge gezinnen verlaten Brussel, vooral alleenstaanden maken de omgekeerde beweging. Tot slot zijn er ook sectoren waarin Brussel en Vlaams-Brabant broederlijk verenigd zijn, maar dan helaas in negatieve zin. 'In de bijzondere jeugdbijstand is het aanbod zeer beperkt, zowel in Brussel als in VlaamsBrabant, en dan vooral in Halle-Vilvoorde. Daardoor zijn er ook weinig jongeren die in Halle-Vilvoorde effectief ondersteuning krijgen.'
CONCLUSIES Welke conclusies trekken de onderzoekers uit die gegevens? 'Heel algemeen: tussen Brussel en de omgeving is er dezelfde dynamiek als bij andere centrumsteden, alleen wordt die dynamiek vaak anders bekeken doordat Brussel een ander gewest is. Suburbanisatie, pendelbewegingen naar de stad, kinderen die meekomen en er naar de opvang en naar scholen gaan: dat zie je pakweg ook in Antwerpen en omgeving.' 'Uit onze cijfers blijkt ook dat de druk op de Vlaams-Brabantse welzijnssector niet zozeer uit Brussel komt, maar vooral uit de provincie zelf. Dat heeft ook te maken met de bevolkingsgroei in Vlaams-Brabant, die door migratie uit Brussel wordt beïnvloed.' Tot slot: zowel in Brussel als in VlaamsBrabant blijft het tekort aan mensen en middelen in sommige welzijnssectoren schrijnend. 'Of en waar sommige voorzieningen kunnen worden versterkt, is natuurlijk een politieke keuze. Maar de feiten zijn nu in elk geval in kaart gebracht.'
Meer info: Het dossier Wisselwerking VlaamsBrabant en Brussel is te vinden op www.vlaamsbrabant.be/ dossierwisselwerking.
7
DOSSIER • WISSELWERKING VLAAMS-BRABANT EN BRUSSEL
“
Crisisopvang wel degelijk een probleem
Wim Decoodt bekijkt het Brussel-dossier vanuit de praktijk Komen de cijfers van het dossier Wisselwerking Vlaams-Brabant en Brussel overeen met wat de mensen op het terrein ervaren? Ja en nee, zegt Wim Decoodt van het CAW Halle-Vilvoorde. ‘Enerzijds bevestigt het dossier wat we al een tijdje aanvoelden. Anderzijds wil ik toch nuanceren.’
h
et is in elk geval goed dat het dossier er is, vindt Wim Decoodt. ‘Het interessante is dat onze vermoedens nu in cijfers zijn vastgelegd, zodat ze het beleid kunnen onderbouwen.’
zijn. Mensen van hier die naar Brussel zijn verhuisd, kunnen daar dus geen gebruik van maken. Dat is een problematiek waar we vaak mee worden geconfronteerd.’
WEINIG GESCHIKTE WONINGEN
Het feit dat veel mensen uit Vlaams-Brabant gebruikmaken van de Brusselse CAW-dienstverlening, verrast Wim Decoodt niet. ‘Maar het is niet zo dat ze speciaal voor het CAW naar Brussel gaan. Ze maken gewoon gebruik van de CAW-dienstverlening op de plaats waar ze werken of andere activiteiten hebben. Plus: het is vaak gemakkelijker om van een Vlaams-Brabantse gemeente in Brussel te raken dan van Dilbeek in Asse.’ Dat neemt niet weg dat de CAW’s in Vlaams-Brabant best wat meer mensen en middelen kunnen gebruiken. ‘Maar op het
Een van de vaststellingen uit het dossier is dat vooral (jonge) alleenstaanden naar Brussel verhuizen. ‘De verklaring daarvoor staat ook in het dossier, al zal niet iedereen het verband leggen: er zijn gewoon te weinig geschikte woningen voor alleenstaanden in VlaamsBrabant. Als je een studio of appartement wilt huren, moet je in Brussel zijn.’ ‘Maar wie later weer naar Vlaams-Brabant wil verhuizen, heeft het vaak moeilijk om nog terug te keren. Want om een sociale woning te krijgen, moet je in de regio gedomicilieerd
8
CRISISOPVANG OVERBEVRAAGD
aantal mensen die in de eerste lijn worden opgevangen, heeft dat geen invloed. Het is niet zo dat de mensen naar Brussel moeten omdat ze bij ons geen gehoor vinden.’ Een tweede kanttekening gaat over de crisisopvang. ‘Daar merken we in de praktijk wél druk vanuit Brussel. Dat blijkt niet uit de cijfers van het dossier, omdat die een algemeen overzicht geven van alle CAW-activiteiten. Maar als je de cijfers van de crisisopvang eruit zou lichten, zou blijken dat mensen uit Brussel vaak van ons aanbod gebruikmaken. Zo vaak dat mensen uit Vlaams-Brabant geen plaats meer vinden bij ons omdat de plaatsen al zijn ingenomen. Natuurlijk moet ook dat weer worden genuanceerd: er zijn veel meer plaatsen in de Brusselse crisisopvang dan in de Vlaams-Brabantse. Maar blijkbaar zitten zelfs die vele plaatsen toch nog vol, zodat de druk op onze plaatsen stijgt.’
praktisch.
Een eigen vakantieopvang
Het is niet altijd eenvoudig om kinderopvang te vinden tijdens de zomermaanden. Meer en meer ouders nemen zelf het heft in handen, samen met de buren. De provincie Vlaams-Brabant zet mee haar schouders onder je initiatief.
d
e provincie publiceerde een inspiratieboek 'Start je eigen buurtvakantieopvang' Dit draaiboek geeft uitgebreide tips om gezamenlijk kinderopvang te starten, op basis van de ervaringen van de wijkopvang Keierberg in Asse. In de derde week van augustusworden de kinderen uit de buurt er elke dag bij een andere gastmoeder opgevangen. De wijkopvang won dit jaar de wedstrijd van de Koning Boudewijnstichting, Radio 2 en de vijf Vlaamse provincies Goed gezien, hier wordt je buurt beter van.
‘Omgekeerd kun je als Brusselaar haast geen kinderopvang meer vinden omdat alle plaatsen bezet zijn door mensen uit Vlaams-Brabant. Ik woon zelf in Brussel; je moet hier naar opvang op zoek vóór je zwanger bent.’
COMMUNICERENDE VATEN Dat laatste is een belangrijke constante in de cijfers, vindt Decoodt: als ergens een tekort is, gaan mensen elders op zoek naar een oplossing, los van administratieve grenzen. ‘Vlaamse politici willen wel investeren in Brussel maar niet te veel, want ook de andere overheden mogen hun deel doen. Dat is begrijpelijk, maar wat je niet hebt in Brussel, gaan de mensen zoeken in Vlaams-Brabant en omgekeerd. Als Brusselaars in Brussel geen plaats vinden in het onderwijs, trekken ze bijvoorbeeld naar Wemmel en Dilbeek.’
TIPS Een kleine bloemlezing van tips die je terugvindt in het boekje: • Beperk het organiserend comité tot vijf à zes mensen om het productief te houden. • Betrek eventueel ook jonge kinderen bij je startvergadering. Het kan leuk zijn om te horen hoe zij de opvang invullen. • Zorg voor een duidelijke communicatie naar buren, zodat niemand zich uitgesloten voelt. • Geef de deelnemende ouders op de laatste dag van de opvang een evaluatieformulier mee, of vraag ze om kort op mail te zetten wat ze ervan vonden. • De meeste gezinnen plannen hun vakanties lang op voorhand. Communiceer tijdig over de buurtopvang. • Bepaal vooraf welke kosten je zal maken,
en probeer hiervan af te leiden of je een bijdrage vraagt of niet. Tel al je kosten bijeen, deel dat door het aantal deelnemers en dan krijg je de deelnameprijs.
DE PROVINCIE STEUNT De provincie steunt je financieel met 250 euro als je kinderopvang in je buurt wil opzetten. Om te maken dat de vrijwilligers niet de dupe worden als er een ongeval plaatsvindt, biedt de provincie je een gratis vrijwilligersverzekering aan. Bij de provinciale uitleendienst kan je gratis materiaal uitlenen voor de organisatie van de opvang: spelmateriaal, tenten, muziekinstallaties, enzovoort. Je moet wel een vrijwilligersverzekering hebben om van de uitleendienst gebruik te kunnen maken.
INSPIRATIE Vitamine (G)roen is een leuk boek boordevol tips en ideeën om kinderen buiten te laten spelen. Het boek is gratis te verkrijgen op www.vlaamsbrabant.be/publicaties. De website www.groeimee.be geeft naast uiteenlopende opvoedingstips ook ideeën voor activiteiten met kinderen.
Meer info: Het inspiratieboek van de provincie is gratis te bestellen via vlaamsbrabant.be/ publicaties.
9
“
Omgaan met NAH
Als je partner de man niet meer is die je kende
Guy Lorent (klinisch neuropsycholoog en doelgroepcoördinator) en Peter Vanisterbecq (gezinsbegeleider en coördinator aanmeldingspunt) van het support-team NAH.
10
IN DE KIJKER
Een hersenletsel kan de relaties in het gezin van het slachtoffer helemaal dooreen schudden. Ook voor eerstelijnshulpverleners is het niet eenvoudig om de naasten tijdens die moeilijke periode te begeleiden. Daarom biedt het support-team NAH voor deze problematiek ondersteuning aan de omgeving en aan eerstelijnshulpverleners.
r
esidentiële voorzieningen voor mensen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) staan onder druk om patiënten naar huis te sturen. Op zich is het ook goed dat die mensen verder in hun thuisomgeving opgevangen worden. Alleen ligt er vaak geen pasklaar antwoord klaar zodra de patiënt terug thuis is: gezinnen zijn overbelast en nauwelijks voorbereid, en de zorgvragen overstijgen dikwijls de mogelijkheden van de mantelzorgers. Eerstelijnshulpverleners aan huis kunnen wel een heel groot deel van die zorgvragen opvangen. Maar met de veranderende gezinsdynamiek weten ze niet altijd raad. ‘Daarom bieden wij ondersteuning aan de omgeving van de persoon met een NAH en de organisaties die bij hem aan huis komen’, zeggen Guy Lorent (klinisch neuropsycholoog en doelgroepcoördinator) en Peter Vanisterbecq (gezinsbegeleider en coördinator aanmeldingspunt) van het support-team NAH. ‘Niet door er nog een extra zorgverlener bij te plaatsen – voor een persoon met NAH is zijn omgeving vaak al druk en verwarrend genoeg – maar door de mantelverzorgers en eerstelijnshulpverleners bij te staan.’
GEZONDE VERSTANDHOUDING Het team biedt op verschillende terreinen ondersteuning, vertelt Guy Lorent. ‘Meestal is vorming een eerste belangrijk aspect. Om te begrijpen waarom iemand na een verkeersongeval of een operatie zich helemaal anders gedraagt, heb je wat inzicht in de neuropsychologie nodig. Door mantelzorgers en hulpverleners uit te leggen wat er concreet in het hoofd van een persoon met een NAH omgaat, kun je al heel veel misverstanden en frustraties de wereld uit helpen.’
Een voorbeeld? ‘Bij neglect (een hersentrauma waardoor de persoon zijn omgeving niet volledig waarneemt) hebben de naasten soms de indruk dat ze opzettelijk genegeerd worden. Als je dan kunt uitleggen hoe dat komt en ook tips kunt geven (ga rechts zitten als je tegen hem praat; praat niet zo snel, er zit een vertraging in de infoverwerking, ...), dan krijg je meer begrip en een gezondere verstandhouding.’ Maar het support-team gaat verder dan alleen maar vorming geven. ‘We kunnen ook meehelpen om complexe dynamieken in het gezin te ontrafelen’, zegt Peter Vanisterbecq. ‘Een man die een NAH had opgelopen, kookte vroeger graag. Hij wilde dat blijven doen, maar dat verliep veel rommeliger dan vroeger. Voor zijn vrouw is het belangrijk dat het huis netjes blijft, voor anderen binnen het gezin is het belangrijk dat hij bezig is. Bij het zoeken naar een goede manier om samen te leven, proberen we aan de wensen van al die mensen tegemoet te komen. Na enkele gesprekken hebben we daarom een vormingsmoment georganiseerd voor de hele familie en de zorgverleners. Op die manier begrepen ze beter waarom hij zich anders gedroeg dan vroeger en hoe ze daarmee om konden gaan. Vervolgens kon iedereen zijn ergernissen ventileren en bespreken, en hebben we constructieve afspraken gemaakt.’
WONINGINRICHTING ‘We richten ons dus voornamelijk op de thuissituatie van de persoon met een NAH’, zeggen Peter en Guy. ‘Ons doel is om samen met de naasten en de hulpverleners de persoon met een NAH zo lang en zo goed mogelijk in
zijn vertrouwde thuisomgeving te houden. Daarom geven we ook adviezen op het vlak van woninginrichting en hulpmiddelen. We kunnen op vraag van een werkgever ook langskomen op de werkvloer.’ Het support team NAH wordt gedragen door vijf organisaties: UPC Sint-Kamillus, Open Therapeuticum Leuven, Begeleid Wonen Tienen, Begeleid Wonen Leuven en de Brabantse Dienst voor Thuisbegeleiding. Afhankelijk van de soort vraag die het meldingspunt ontvangt, neemt een van die organisaties (soms ook in tandem) de oproep binnen de week ter harte.
ANDERE PROVINCIES Een NAH zet een emotionele en relationele rollercoaster in gang, zeggen Peter en Guy. ‘We horen naasten vaak letterlijk zeggen: Ik heb een andere man of andere zoon teruggekregen. Voor de mensen die hen omringen – mantelzorgers en eerstelijnshulpverleners – was er in onze provincie geen ondersteuning. Die is er nu sinds midden vorig jaar wel. En er is wel degelijk nood aan. Vanuit West-Vlaanderen en Antwerpen is er zelfs al interesse om dit project te kopiëren.’
Meer info: Zelf een hulpvraag? Bel 0491 56 12 22 of mail nah.vlabra@gmail.com. Elke oproep wordt binnen de 24 uur beantwoord.
DE PROVINCIE STEUNT De provincie Vlaams-Brabant ondersteunt het support-team NAH financieel (18.000 euro voor het eerste werkjaar). Daarnaast werkt ze ook mee aan de promotie van het project.
11
HET WERELDJE WEL
Amy Mason (Indivo): 'Je komt al een heel eind door te denken in mogelijkheden in plaats van moeilijkheden.'
Kom maar in de kring
Inclusief spelen: hoe pak je dat aan? Veel speelpleinen willen openstaan voor kinderen met een beperking, maar in de praktijk is dat niet altijd zo gemakkelijk. Vier Vlaams-Brabantse organisaties hebben een cursus ontwikkeld om inclusief spelen aan te moedigen.
h
et initiatief voor de cursus komt van KVG, Het Balanske, Gehandicapten & Solidariteit, en Indivo. Amy Mason (Indivo): 'We hebben een syllabus gemaakt die de basis vormt voor een opleiding op maat. Geïnteresseerde gemeenten kunnen ons de vragen doorgeven waar hun speelpleinwerking mee zit, en die proberen we dan tijdens de opleiding te beantwoorden. Bijvoorbeeld: hoe ga je om met moeilijk gedrag, of waarop moet je letten om te maken dat ook kinderen met een beperking kunnen meedoen?'
MOGELIJKHEDEN ZIEN De opleiding duurt twee uur, eventueel gevolgd door een vormingsweekend om een
12
en ander uit te diepen. Later volgt nog een evaluatiedag waarop de monitoren en animatoren ervaringen kunnen uitwisselen. 'Waar we vooral op willen wijzen, is dat je al een heel eind komt door te denken in mogelijkheden in plaats van moeilijkheden. Veel organisaties denken dat ze het niet zullen aankunnen zonder extra mankracht, maar met wat flexibiliteit en een goede organisatie kun je al veel doen.' 'Het is bijvoorbeeld goed mogelijk dat een kind met een beperking niet de volle twee uur geconcentreerd kan schilderen. Maar in plaats van er een volledig apart programma voor te ontwikkelen, kun je het ook een paar keer een time-out geven. Als het kind daar zelf geen probleem mee heeft, is er ook geen probleem.'
Goed communiceren kan ook helpen, vindt Amy. 'Zorg dat in je team alle neuzen in dezelfde richting staan. Werk ook samen als een team: als een kind zich moeilijk gedraagt en het wordt je te veel, vraag dan aan een andere monitor om het even over te nemen. En vraag de ouders in het begin hoe zij met hun kind omgaan: wat werkt wel en wat niet?'
PRAKTISCHE AANPAK De gemeenten zijn alvast enthousiast over het initiatief, en op de eerste cursusdag in Vilvoorde waren ook de monitoren zelf aangenaam verrast. 'Vilvoorde had verschillende workshops georganiseerd waarvan wij er één waren. Van de 14 monitoren waren er verschillende die al ervaring hadden met kinderen met een beperking, bijvoorbeeld door hun opleiding als opvoeder, maar ook zij vonden het interessant. Vooral de praktische aanpak viel in de smaak!'
Meer info: Per gemeente betaal je € 220 voor een volledig uitgewerkte vorming op maat. Contact: • Indivo (Brussel): T 02 521 15 36, info@indivo.be • Gehandicapten & Solidariteit (Brussel): T 02 546 15 91, info@gehandicaptenensolidariteit.be • Het Balanske (Tielt-Winge): T 016 63 90 21, info@balanske.be • KVG Vrijetijdswerking (Kessel-Lo): T 016 23 51 61, vrijetijd.vlaams-brabant@kvg.be.
FOCUS OP THUISZORG
Steun voor mantelzorg Mantelzorg is een belangrijke steunpijler van thuiszorg. De provincie wil mantelzorg ondersteunen en stimuleren en subsidieerde daarom de volgende zes projecten. 1
EMENTIE VROEGTIJDIG D HERKENNEN
Vzw Okra organiseert een voordrachtenreeks rond het vroegtijdig herkennen van beginnende dementie. De lezingen gaan niet alleen om vorming en sensibilisering, maar roepen ook op om gepast (mild) om te gaan met de doelgroep, in houding en in taalgebruik. De Okra-afdelingen worden ook aangemoedigd om mensen met (beginnende) dementie zo lang mogelijk te betrekken bij de reguliere werking van de vereniging. 2
ERVOER VOOR V NACHTOPPASSERS
Het project Nachtzorg Halle-Vilvoorde vervoert vrijwilligers die als nachtoppas willen werken in de Vlaamse rand en in de landelijke gemeenten. Op die manier kunnen heel wat extra cliënten uit VlaamsBrabant nachtoppas krijgen en worden de mantelzorgers ontlast. De vereniging kreeg ook vroeger al een subsidie, die nu wordt verlengd. 3
BROCHURE GRENZEN STELLEN
Voor onbepaalde duur intensieve zorgtaken opnemen, kan erg zwaar zijn. Soms wordt het evenwicht draaglast-draagkracht zelfs verstoord. Ook de zorgbehoevende is daar niet bij gebaat. Steunpunt Thuiszorg wil daarom een brochure ontwikkelen over hoe je je grenzen kunt stellen, met vooral concrete tips voor de mantelzorger.
DE PROVINCIE STEUNT De provincie steunde deze projecten met in totaal 50.500 euro.
4
(GROOT)OUDERS ALS MANTELZORGER
Wie over mantelzorg spreekt, denkt vaak in de eerste plaats aan de hulp van kinderen voor hun hulpbehoevende (groot)ouders. Maar ook de omgekeerde situatie komt vaker voor dan je denkt: (groot)ouders die voor (klein)kinderen zorgen, bijvoorbeeld omdat ze een handicap hebben. Het is een groep die vaak vergeten wordt en met specifieke vragen zit. Vzw Ons Zorgnetwerk wil daarom een brochure maken met getuigenissen en tips over hoe je dergelijke mantelzorg het best aanpakt. 5
BLINDE VLEKKEN
Er zijn in de provincie Vlaams-Brabant nog steeds blinde vlekken waar het moeilijker is om mantelzorgers te bereiken. Vzw Ziekenzorg Leuven heeft een project opgestart om die locaties op te sporen en er een reeks bijeenkomsten te organiseren voor een zo breed mogelijke groep mantelzorgers. Er wordt bij iedere bijeenkomst bijzondere aandacht besteed aan lotgenotencontact: er wordt tijd voorzien waarin de mantelzorgers elkaar kunnen ontmoeten en een praatje maken. Ook dit project kreeg vroeger al ondersteuning van de provincie. 6
ANTELZORG EN M VRIJWILLIGERSWERK
Mantelzorgers zijn soms onvoldoende vertrouwd met het zorglandschap. Vrijwilligers in de plaatselijke Ziekenzorg-afdelingen spelen een belangrijke rol als brugfiguren en kunnen mantelzorgers helpen in hun zoektocht naar hulp en ondersteuning. Vzw Ziekenzorg Sint-Michielsbond ontwikkelt een concreet hulmiddel in de doorverwijzing.
13
FOCUS OP THUISZORG
Zorgkamer van de Toekomst Steeds meer mensen wil-
len zorg in hun thuissituatie. Of, als dat niet meer gaat, in een situatie die daar zo dicht mogelijk bij aanleunt. Woonzorgcentrum Damiaan in Tremelo speelt daarop in met de ‘Zorgkamer van de Toekomst’. Recent is het eerste exemplaar in gebruik genomen. De zorgkamer van de toekomst ziet er zoveel mogelijk uit als een gewone kamer, en dus niet als de klassieke ziekenhuiskamer. Een verschuifbare wand onttrekt de medische aspecten aan het oog en ook de verlichting is gezelliger dan de klassieke heldere verlichting. Pas
als verzorging nodig is, wordt de wand weggeschoven en gaan de lampen feller branden. Dankzij de zorgkamer van de toekomst wordt de drempel voor het woonzorgcentrum verlaagd, ook voor mensen die nu nog thuis willen blijven omdat ze bang zijn van een ziekenhuisachtige sfeer. Het is overigens de eerste dergelijke zorgkamer die in een bestaand centrum wordt gerealiseerd. Woonzorgcentrum Damiaan wil het nieuwe systeem als leidraad nemen voor de kamers die in de toekomst moeten worden verbouwd.
Provinciaal draaiboek verbetert kwaliteit De provincie Vlaams-Brabant
heeft een draaiboek ontwikkeld voor diensten Gezinszorg en Aanvullende Thuiszorg. Het draaiboek moet hen helpen om de kwaliteit van de zorg te bewaken en te bevorderen. Het kwaliteitsdecreet verplicht diensten voor gezinszorg en aanvullende thuiszorg om minstens tweejaarlijks een tevredenheidsmeting uit te voeren bij hun cliënteel. Op basis van de resultaten moeten de diensten een kwaliteitshandboek opstellen dat hun kwaliteitsbeleid weergeeft. Om diensten gezinszorg te helpen met die taak, ontwikkelde de provincie VlaamsBrabant een methodiek om cliënten te bevragen. De vragenlijst werd voor de eerste keer uitgetest bij het cliënteel van de dienst voor gezinszorg van het OCMW van Scherpenheuvel-Zichem. Op basis van die ervaringen heeft de provincie nu een draaiboek uitgewerkt voor alle diensten.
Meer info over het draaiboek: socialeplanning@vlaamsbrabant.be of T 016 26 77 78
14
agenda. 28 juni
Zomereditie voor jong en minder jong ‘Klei-atelier’ Workshop voor personen met jongdementie Kessel-lo Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
DOSSIER • XXXXX
9 september Oblivium
Toneelvoorstelling over dementie Heikruis Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
9 september
De kracht van massage in de zorgsector
G-Sportkampen voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking
dynamische massage en polariteitsmassage Kessel-Lo Info en inschrijvingen: www.vibeg.be
30 juni t.e.m. 04 juli
15 september
Grimbergen Info en inschrijvingen: 016-26 76 60
14 juni t.e.m. 18 juli Keerbergen Info en inschrijvingen: 016-26 76 60
12 juni t.e.m. 14 augustus Gooik Info en inschrijvingen: 016-26 76 62
18 juni t.e.m. 22 augustus Huldenberg Info en inschrijvingen: 016-26 76 66
25 juni t.e.m. 29 augustus Kortenberg Info en inschrijvingen: 016-26 76 66
9 september Zoefdag
Sportdag voor kinderen met een verstandelijke beperking Tielt-Winge Info en inschrijvingen: 016 - 26 76 57
11 september Vita-MIN
Sportdag voor volwassenen met een verstandelijke beperking Rotselaar Info en inschrijvingen: 016 - 26 76 57
Documentaire film ‘Vergeet me niet’ Dilbeek Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
15 september
een fysieke beperking Vlezenbeek Info en inschrijvingen: 016-26 76 66
19 & 26 september
Psychiatrische problemen bij personen met een verstandelijke beperking Kessel-Lo Info en inschrijvingen: www.vibeg.be
22 september
Het maaltijdgebeuren bij personen met dementie Lezing Asse Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
22 september
Creatief aan de slag met Instagram
Dementie en voorafgaande wilsverklaring met euthanasieverzoek, een ethische visie
Vrijwilligersacademie Asse Info en inschrijvingen: www.archeduc.be
Lezing Tielt-Winge Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
Wat is er van dementie? Altijd opnieuw afscheid nemen
16 september
Vragen staat vrij Lezing over dementie Zaventem Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
16 september
Aromatherapie in de dagelijkse zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Kessel-Lo Info en inschrijvingen: www.vibeg.be
17 september
Met vallen en opstaan zo goed mogelijk zorg dragen Lezing Affligem Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
19 september
23 september
Lezing Tervuren Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
25 september Oblivium
Theatervoorstelling over dementie Aarschot Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
25 september
Moeilijk hanteerbaar gedrag bij dementie Lezing Sint-Pieters-Leeuw Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
30 september ‘Va’
Educatieve theatermonoloog over dementie Haacht Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
6 oktober
Rekruteren en selecteren van vrijwilligers Vrijwilligersacademie Halle Info en inschrijvingen: www.archeduc.be
6 oktober
Studiedag sociale plattegrond Asse Info en inschrijvingen: www.vlaamsbrabant.be/ socialeplattegrond
13, 20 en 27 oktober
Stoomcursus evenementen organiseren Diest Info en inschrijvingen: www.vorminplusob.be/ vrijwilligers
25 september
Mensen met dementie: een ethische benadering van wat wel en niet verantwoord is Lezing Londerzeel Info en inschrijvingen: www.ecdmemo.be
25 september
Sportdag Inkendaal
Als eten moeilijk wordt bij dementie
Sportdag voor personen met
Neerijse
Voor meer info surf naar:
www.vlaamsbrabant.be/ kalender
15
als ik baas was …
“ a
Tweede kans Frederik Van Baelen, YAR-vrijwilliger
ls ik baas was, zouden scholen
sneller geneigd zijn om moeilijke jongeren een tweede kans te geven. Let op, ik snap het dilemma: het is vaak geen goede reclame om iemand met pakweg drugsproblemen op school te aanvaarden. Maar ik merk dat bijvoorbeeld justitie vaak wél kan zeggen: je hebt wat op je kerfstok, maar we zien dat je je wilt herpakken, dus krijg je een tweede kans. Het is een probleem waar ik recent mee geconfronteerd ben door mijn vrijwilligerswerk bij YAR Vlaanderen. Daar proberen we jongeren die op het verkeerde pad zijn geraakt, weer in de goede richting te krijgen. Coachen bij YAR is veeleisender dan ik dacht, maar het geeft ook veel voldoening. Ik merk dat we vooruitgang maken. Behalve dus in de zoektocht naar een school. Intellectueel kan ‘mijn’ gast de school perfect aan, maar het wantrouwen is blijkbaar groot. En dat is een gemiste kans: voor ons, maar ook voor de maatschappij.
16