АЯЛЛЫН БЭЛТГЭЛ Аливаа аяллын амжилтын үндэс нь аялагчдын аяллын тұрұл хэлбэр, улирлаас хамааруулан бэлтгэсэн хувийн болон багийн бэлтгэлээс шууд шалтгаалдаг. Явган аялал нь аливаа техник хэрэглэгдэхүүн тұдийлұн шаардагдахгүй, цаг хугацаа орон зайн ұұрчлұлтұнд хялбар зохицож чаддаг аяллын тұрұл бұгұұд явган аялагчийн хувийн бэлтгэл нь гутал, хувцас, үүргэвч хийгээд бусад бэлтгэл, харин багийн бэлтгэл нь багийн зохион байгуулалт буюу гишүүдийн үүрэг, хоол хүнсний асуудал байдаг.
ЯВГАН АЯЛАГЧИЙН ХУВИЙН БЭЛТГЭЛ А. ГУТАЛ ХУВЦАС Явган аялагчийн гадуур хувцас нь тухайн аялал зохиогдож буй улиралд биеийн хұдұлгұұнд саад учруулахгүй хұнгұн бұгұұд салхи нэвтрүүлдэггүй, дулаан бага алдах материалаар хийгдсэн байвал зохино. Түүнчлэн аялагчийн куртка болон хүрэм нь малгайтай байх нь тохиромжтой, харин их урт байх шаардлагагүй юм. Дотуур ұмсұх 2-оос 3 ноосон цамцтай явах хэрэгтэй. Гэхдээ алхаж явах үедээ бүгдийг нь ұмсұх бус харин үдэш орой буудаллах үедээ биеийн хұлсийг салхи авахуулах болон даарч хұрұхгүйн тулд давхарлан ұмсұх юм шүү. Аялагчийн гутал нь дулаан, том байх нь тийм ч чухал биш, харин гаднаас чийг бага нэвтрүүлдэг, хамгийн гол нь хұлд тохирсон байх хэрэгтэй. Шороон шуурга, нарны туяанаас хамгаалж хар нүдний шил авч явах хэрэгтэй. Ихэнхи шинэ аялагчдын хувьд эхэндээ хэт зузаалаад аяллын явцад халууцахаараа хувцсаа хамаагүй тайлж эхэлдэг, ингэснээрээ тэд ұұрсдийн нұұц хувцсыг хұлсний чийг авахуулдагаас үдэш буудалласан үедээ ұмсұх аргагүй болдог тұдийгүй ұұрсдұұ ч хатгаа авах зэрэг ұвчин ч тусахад хүрдэг юм шүү. 2
Б. ҮҮРГЭВЧ Аяллын үүргэвч нь цэвэрхэн эсвэл шинэ байх нь тийм ч чухал биш, харин мұрұвч хийгээд бусад холбоос, бэхлээсүүд нь бат бұх байх хэрэгтэй юм. Тэр тусмаа та уг аялал зориулан шинээр үүргэвч худалдан авсан буюу бусдаас урьд нь ұұрұұ авч явж байгаагүй үүргэвчийг нь түр авсан бол бүх холбоос, бэхлээсийг нь сайтар шалгаж, боломжтой бол мяндсан зэрэг бат бұх утсаар бұхұлж ұгвұл Аяллын үед танд аливаа бэрхшээл гарахгүй юм шүү. Түүнчлэн охид, эмэгтэйчүүд ачааны хүндээс айж, ұұрт байгаа том үүргэвч, цүнхийг орхиж үлдээдэг нь буруу, уг үүргэвчээ авчраад аль жижиг үүргэвчтэй багийн нұхұдтэйгээ сольж үүрэх хэрэгтэй шүү. Энэ нь ұұрийн болон багийн ачааг жигд хуваарилахад ач холбогдолтой байдаг. Явган аяллын үед ұұрт тохирсон ачаатай явах нь харьцангуй бага ядраадаг гэдгийг санаж яваарай. Учир нь та хэт бага ачаатай бол хұдұлгұұн ихтэй байж, энергээ түргэн алдаж, дулаанаа алдсанаас даардаг бас их ядардаг юм. Ачаагаа үүргэвчиндээ хийхийн ұмнұ бүх бэлтгэлээ эргэж нэг сайтар шалгаарай. Анхны удаа аялалд явахад ихэнхи хүмүүс сэтгэл догдолсноосоо болоод аяга халбага, эмийн сан, тэмдэглэл хұтлұх дэвтэр, харандаагаа орхидог юм шүү. Үүргэвчинд ачаагаа хийхдээ хүнд хұнгұнийг нь тохируулан болж ұгвұл чихэсхийж хийгээрэй. Эцэст нь сануулахад таны үүргэвчинд ұұрийн тань хувийн ачаанаас гадна багийн ачаанаас бас орно гэдгийг тооцож хийхээ мартуузай. В.МЕШОК /АЯНЫ ХҰНЖИЛ/ Аяны хұнжил бол аяллын буудалласан газар аялагчийг тав тухтай амрахад чухал нұлұұ үзүүлдэг тул сонголт зұв байх хэрэгтэй. Аль улиралд яваагаас шалтгаалан аяны хұнжилұұ сонгох нь илүү үр дүнтэй. Аяны хұнжилийн урт, ұргұн нь тухайн аялагч дотор нь чұлұұтэй хұдұлгұұнтэй байхаар байвал зохимжтой. Хұнгұн, сұдұн хұнжлүүд явган аяллын үед авч явахдаа ус нэвтрүүлдэггүй уутанд давхар хийж цүнхэнд баглах нь сұд норж мұддұұ хатахгүй байх эрсдлээс сэргийлдэг. Сентифон материалаар хийгдсэн хұнжил цаг хугацааны хувьд аажимдаа элэгдэн нимгэрдэг тул дахин задалж сентифон нэмэх тохиолдол ч бий. 3
Ер нь ямар ч аяллын үед аяны хұнжилұұ майхандаа болон гадаа ил дэвсэн унтах тохиолдолд доор нь зайлшгүй газрын чийг, хүйтнээс тусгаарласан тұрұл бүрийн авсаархан гудсуудыг авч явбал тав тухтай унтаж амарч чадна.
ЯВГАН АЯЛЛЫН БАГИЙН БЭЛТГЭЛ А.БАГИЙН ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ Аяллын баг бүхэн ұұрийн дотоод зохион байгуулалттай, мұн ахлагчтай байх шаардлагатай. Буудаллах үед гал түлэх, үндсэн отог барих газраа цэвэрлэх, майханаа барих, мод түлээ бэлтгэх, усанд явах болон хоол хийх гэх зэрэг ажлыг урьдаас багийн гишүүн тус бүр хуваарилж авсан байх нь цаг алдахгүй сайн талтай байдаг. Аяллын ямар ч тұрұл хэлбэрийн үед амжилт зұвхұн багийнх байдаг юм шүү. Б. ХООЛ ХҮНС Аяллын үед хэрэглэх хоол хүнсний зүйлийг сонгохдоо аль болох илчлэг сайтай, шингэц удаан витаминлаг хүнсийг сонгож аваарай. Хоолныхоо материалуудыг аялалд явахын ұмнұх ұдұр шуузлах, хуурах, шарах зэрэг хагас боловсруулсан байдлаар бэлтгэж, гэмтэж муутгахгүйгээр савлаж бэлтгэсэн байвал тохиромжтой. Зарим тохиолдолд ил задгай гол, нуураас хол, худаггүй газар буудаллах магадлалтай тул цэвэр ус авч явбал тохиромжтой. Хоол, цайны ус авч буй гол, горхины эхэн хэсэгт бороо орж үерлэснээр тухайн ус нь булингартаж уух аргагүй болох үе бишгүй. Ийм үед саванд хийж хұдұлгұұнгүй 10-20 минут байлгаснаар усны булингартсан шороо доороо тунарч дээд хэсэг харьцангуй цэвэр болдог. Гэвч ходоод болон дотор эрхтэн муутай хүмүүст бэрхшээлтэй учир маарлиар шүүх тохиолдол бий. Ямар ч аяллын үед усыг буцалгаж хэрэглэх нь илүү аюулгүй байдаг. Хуурай хүнсний зүйлсийг сонгохдоо ам бага цангуулдаг тул тослог ихтэйгээс нь сонгох хэрэгтэй. Аяллын үед аялагчдын ам ихээр цангадаг, энэ үед цас мұс ихээр идвэл уруул хавдан /өвлийн улиралд/ хоолой ұвддұг тул ааруул, чихэр, шоколад ахиухан аваарай. Тэгээд ч явган аяллын үед хүний биенээс хұлсұұр дамжин их хэмжээний шингэн гадагшилдаг тул цус ұтгұрч, амархан ядардаг. Ийм үед чихэр, шоколад зэрэг зүйлс цус шингэлэх ач холбогдолтой байдаг юм. 4
В. БУСАД БЭЛТГЭЛ Багийн бусад бэлтгэлд майхан, майханы бүрэн гадас, жижиг сүх, хүрз, газан плитка, аяны газ, тагтай тогоо, тулга, хоолны халбага, газрын зураг, луужин, зургийн аппарат, шүдэнз, зай, олс болон эмийн санг бэлтгэх хэрэгтэй. Зарим газар отоглосон газрын ойр хавиас тулга хийчихээр чулуу олддоггүй тул тулга урьдчилан хийлгээд авч явбал илүү үр дүнтэй. Тулгыг бэлтгэхдээ 34 ширхэг, үзүүрлэж бэлтгэсэн тұмұр гадсаар хийх нь тохиромжтой. Эмийн санд ұвчин намдаах болон ходоод, гэдэсний янз бүрийн эмүүдийг хұвұн, марль, цэнхэр спирт, марганц, иод, шархны лент зэрэг зүйлсийг бэлтгэж авахаа мартуузай. Майхан нь мұн улирлаас шалтгаалан янз бүр байх авч болж ұгвұл шал сайтай, цахилгаан, оосор бүч, ялааны тор, баганууд бүрэн бүтэн, гадаснууд сайн, дотороо гар чийдэн ұлгұх уяа, нүдний шил, утас, цаг зэргийг хийх карматай байх нь илүү сайн. Майханаа сонгохдоо багийн гишүүдийн тоо зэргээс хамаарч үүрч явахад ачаалал багатай, гадар, дотор, баганууд зэргээр нь үүргэвчинд хийхэд багтахаар байх. Аяллын үед ямар ч бэрхшээл тохиолдож болох тул хэний цүнхэнд ямар зүйлсээ хийснээ сайтар тогтоож аваарай.
АЯЛЛЫН ЗАМ ТАНЬ ДАРДАН БАЙХ БОЛТУГАЙ
5
6