Een nieuw gebouw voor een nieuwe generatie Presentatie Janneke Stam bij de offciële start nieuwbouw op 27 november 2012 Dit zijn de leerlingen waar we het voor doen, voor deze kinderen, nu en in de toekomst, bouwen jullie aan onze school.
Vorige week was ik op een symposium met als titel ‘Levenskunst’ in het kader van het thema: “De school als waardengemeenschap” en afgelopen weekend las ik een artikel in NRC met als titel: “Het onderwijs is hard toe aan een update.” Het ging over Bildung in het onderwijs en over de menselijke factor. Ik vroeg me af, waar komt deze behoefte aan een update voor het onderwijs vandaan? En ik realiseerde me …
Wij bouwen voor een nieuwe generatie!!
Wie zijn die kinderen van de toekomst? En wat hebben zij nodig in het onderwijs? Emma was 1,5 toen ze merkte dat ze met de smartphone van haar vader kon toveren. Ze zag haar ouders het apparaatje regelmatig in de hand nemen, en alles met knopjes is voor die leeftijd interessant: afstandsbedieningen, telefoons en natuurlijk ook die glimmende smartphones. In no time zijn de icoontjes haar duidelijk, herkent ze het zonnebloemetje, kan ze foto’s bekijken en is het vanzelf duidelijk als de foto een filmpje blijkt te zijn en … plotseling komt er ook nog muziek uit. Het is interessant speelgoed geworden. Spelenderwijs wordt het gebruik duidelijk. Haar moeder weet wel dat het goed is om het kind ook nog gewoon een potlood en een stuk papier te geven, zodat de ‘vertraagde tijd’, het ‘tot stand’ komen, het ‘creëren, het ontstaan van iets’, en de motoriek geoefend worden. Emma komt over 10 jaar naar onze school. Dat lijkt nog een hele tijd te duren, of is het toch dichterbij? Natuurlijk, veel kinderen van 8 hebben al een telefoon en gebruiken dagelijks een laptop of een computer. De computer verdwijnt al uit beeld bij de nieuwe generatie: Is dit zo’n apparaat met een apart beeldscherm- een apart toetsenbord en een kast ernaast en kan dat gebruikt worden? De kleiner behuisden zijn al overgestapt op de laptop en de tablet. Deze ontwikkelingen gaan snel en een school moet daar ook op inspelen. Maar waarvoor bouwen wij nou echt een school? Met al deze techniek kun je ook prima afstandsonderwijs organiseren, toch? 1
Nee! Wij bouwen bewust een school omdat de ontmoeting tussen mensen belangrijk blijft. Het gaat om leren en om ontwikkelen. Het gaat om het vinden van je plek en om samenleven. Camus zei: het valt niet mee om te worden wie je bent. Om dat te kunnen heb je anderen nodig. Een mens is een sociaal wezen. En de kinderen van nu hebben het daarin niet makkelijk! Er wordt veel van hen verwacht! In ‘onze’ tijd was het thema: emancipatie. Ons hield bezig wie er over ons de baas was: ouders, leraren, de baas op het werk en voor velen de kerk! Die fase van emancipatie is nu grotendeels voorbij! Kinderen worden minder gedwongen, mogen meer zichzelf zijn. Het gaat nu over WIE BEN IK? En niet over wie is mijn onderdrukker! Dus elk kind moet zich nu bezighouden met zichzelf, met zijn eigen identiteit. Falen wordt ook aan het individu toegeschreven, dus als het niet goed gaat, heb je het ook zelf gedaan… Naast al die afleidingen die kinderen van nu om zich heen hebben (reden waarom veel studenten ervoor kiezen om in de bieb te gaan studeren, weg van de tv, de laptop, en alle andere afleiding), al die contacten, die honderden vrienden op Facebook, al die los-vaste contacten (weak ties= zwakke verbindingen), naast al deze zaken, wordt er dus ook veel van hen verwacht, moeten zij het zelf maken. De school zal de plek zijn waar krachtige verbanden worden gemaakt (strong ties). Op het Montessori College, waar Emma gedurende een belangrijke oordeelsvormende periode relatief veel tijd zal doorbrengen. Helemaal als wij in de toekomst in de school (net als bij AH) meer openingstijd gaan realiseren. De Emma van nu en zeker van de toekomst krijgt te maken met grote uitdagingen, ook omdat er grotere onzekerheden zijn. De arbeidsmarkt zal mondialer zijn en de maatschappij zal meer flexibiliteit vragen. Een offline status zal niet meer bestaan en slimme robots zullen een belangrijker rol gaan spelen. Daarmee zal Emma bepaalde praktische vaardigheden maar ook sociale vaardigheden minder oefenen en misschien wel kwijtraken. Het Montessori College is dan een plaats waar zij leert om te worden wie zij is. Wat heeft zij daar dan voor nodig? Een omgeving die haar leert haar eigen leven te leiden, te kunnen oordelen om de juiste keuzes te maken. We moeten Emma levenskunst leren. Haar leren hoe ze vorm geeft aan haar eigen leven - autonoom, zelfstandig, authentiek. Socrates zei: het zou mooi zijn als kennis van iemand die vol is kon stromen naar iemand die leeg is. Helaas kan dat niet, je moet het zelf leren, je moet voor jezelf zorgen. Daarvoor heb je zelfkennis nodig en motivatie: wat wil je echt! Er wordt van Emma verwacht dat zij leert oordelen. Daarin kan de school wel behulpzaam zijn. Martha Nussbaum heeft een mooi boekje geschreven: ‘Niet voor de winst’ Waarin ze een pleidooi houdt voor de kunstvakken en morele educatie. Het leren oordelen en daar de goede woorden voor vinden, een gevoeligheid/sensibiliteit ontwikkelen, bijvoorbeeld via gesprekken met medeleerlingen over film, over beeldende kunst of over literatuur. De kunst is op meerdere manieren te beschouwen. Je kunt er verschillende dingen van vinden en daarom is dat zo interessant als gespreksonderwerp. Jouw antwoord is niet goed of fout, maar een mogelijkheid. Het is niet zwart of wit, maar een inkleuring, een perspectief. Net als filosoferen over alledaagse dingen, over verlangens, over ambities, vriendschappen sluiten en over de omgang met tijd.
2
Empathie wordt belangrijker naarmate de contacten losser worden en de omgangsvormen informeler. En het ontwikkelen van mededogen doet ertoe in een periode waarin het individu steeds belangrijker wordt: leren aanvaarden dat je als mens kwetsbaar en afhankelijk bent, dat tegenslag er ook bij hoort. Als je weet, als je je realiseert, dat er ernstig leed is, dat iemand dat niet verdient en dat het jou ook kan treffen ontstaat mededogen. Maar dat kan alleen als daar ook aandacht voor is en dat kun je ook leren aan de hand van beschrijvingen in de literatuur, film, en kunst. Levenskunst ontwikkelen met leerlingen is die houding van weerbaarheid, zelfstandigheid en mededogen bijbrengen. Het is een mooie opdracht voor het Montessori College en een mooi begrip voor de bouwers als zij weten dat zij voor die kwetsbare maar ook zo krachtige nieuwe generaties, dat ZIJ daar de fundamenten voor mogen leggen en de muren omheen mogen zetten! Ik dank jullie voor de aandacht!
3