1
COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
2 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
3
Voorwoord Het zijn turbulente bouwtijden. Na jaren van recessie en voorzichtigheid, komen de plannen weer goed van de grond. Dat is voelbaar, ook in Aalsmeer en Amstelveen. Meer geld betekent echter niet altijd meer kwaliteit, en gaat soms zelfs ten koste van het publieke domein. Aan de commissie de taak om, naast het private en bedrijfsbelang, ook het publieke belang te dienen: de ruimte van de buren, de buurt, kortom de leefomgeving van ons allemaal. Willen al deze gebouwde plannen in de toekomst nog steeds gewaardeerd worden, dan moeten ze een ding gemeen hebben: ruimtelijke kwaliteit. Dat heeft niet alleen te maken met een goede woning, maar ook met een fijne buurt, een prettige straat, een mooie fietsroute, ruimte om te kunnen spelen, elkaar te ontmoeten. Een leefomgeving kortom, waar zorg aan is besteed, ook buiten de muren van het huis. Het is de optelsom van al deze plannen, groot en klein, die de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente vormgeven. Daarom waren we blij met de vele aanvragers die afgelopen jaar in een vroeg stadium van de planvorming bij ons langskwamen. Om te sparren, samen naar de beste oplossing te zoeken. Een dergelijk proces levert doorgaans de beste plannen op, waarop iedereen tevreden kan terugkijken. In het betrekken en voorlichten van de aanvragers spelen de plantoelichters een belangrijke rol. Het is dan ook voor een groot deel aan hen te danken dat dit is gelukt. Voor u ligt het verslag van onze werkzaamheden voor Aalsmeer (welstand en monumenten) en Amstelveen (alleen monumenten). De hierin getoonde voorbeelden laten zien op welke manier de commissie een constructieve bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit van het plan. We hopen dat we, met elkaar, beide gemeenten weer een klein beetje mooier hebben gemaakt.
2017 was het eerste jaar dat een geheel nieuwe Commissie Ruimtelijke Kwaliteit in werking trad, ditmaal onder de vlag van MOOI Noord-Holland. We danken de gemeenten Aalsmeer en Amstelveen voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. We verheugen ons erop deze samenwerking in 2018 te kunnen voortzetten. Drs. Sophie van Ginneken, Voorzitter Commissie Ruimtelijke Kwaliteit
4 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
5
Inhoud 1.
Het jaar 2017
7
2.
Commissie
8
BIJZONDER PLAN: rijwoningen WeBuildHomes Polderzoom
12
3.
Adviezen; cijfers en effecten
14
GROOT PLAN: Hotel Mr. Jac. Takkade 35 Aalsmeer
18
4.
Beoordelingskaders
21
HERBESTEMMING RIJKSMONUMENT: Kantoorgebouw Van Leer verbouwd tot school
22
5.
Op weg naar de Omgevingswet
24
KLEIN PLAN: uitbreiding woning aan de Wilgenlaan
28
6.
Evaluatie en aanbevelingen
31
Colofon
32
6 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
7
Hoofdstuk 1 Het jaar 2017 Omgevingskwaliteit in uw gemeente ‘In Aalsmeer kan het’; het zou een gemeentelijke slogan kunnen zijn want er kan veel in Aalsmeer, en dat is deels de aantrekkingskracht ervan. In de welstandsnota is dat vertaald in een aantal gebieden waar sinds 2013 een versoepeld welstandsregime geldt, in een zeker aantal KAN-bepalingen en welstandsvrije gebieden. Toch is er in Aalsmeer genoeg ruimtelijke kwaliteit het behouden waard. De dorpskern, de lange linten van het polderlandschap, de vele oevers (plassenlinten) en de Wilgenlaan zijn slechts enkele voorbeelden. Dit betekent natuurlijk niet dat er niks mogelijk is, maar wel dat we (aan de hand van de welstandscriteria) de kernkwaliteiten bewaken, versterken en daarmee herkenbaar houden. Dit geldt natuurlijk vooral voor monumenten: transformatie-opgaven voor monumentale gebouwen zoals die voor kerk aan de Zijdstraat en het gemeentehuis, maar ook voor de Oude Veiling, die vooral uit cultuurhistorisch oogpunt van belang is, geven aanleiding dit soort processen met zorg te begeleiden en waakzaam met erfgoed om te gaan.
Gemeente en commissie op pad
In Amstelveen kregen we te maken met een aantal erfgoed-aanvragen, waaronder het Van Leergebouw aan de Amsterdamseweg (Rijksmonument) Het voormalige kantoorgebouw uit 1958, een ontwerp van Marcel Breuer, is inmiddels verbouwd tot internationale school. Het project is interessant vanwege de zeldzaamheid van dit soort modernistische gebouwen in Nederland, de maat ervan, maar ook de kansen die het nieuwe programma biedt, onder leiding van een internationale eigenaar (Amity).
In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de nieuwe commissie in 2017 is verlopen en bespreken we de hoofdlijnen uit projecten waar we als commissie en organisatie aan werken. Gezien onze beperkte rol in de gemeente Amstelveen (alleen erfgoed), is dit met name het verslag van onze werkzaamheden in Aalsmeer. In Amstelveen is immers de ruimtelijke kwaliteit in handen van de stadsbouwmeester. Daarnaast gaan we (in hoofdstuk 5) in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet.
8 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
9
Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 De rol van de commissie De commissie adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In de afweging spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een constructieve dialoog, als onze belang-rijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de Omgevingswet wordt aangejaagd; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumenten- commissies naar brede advies-commissies met meerdere vormen van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie en monumenten). Klankbord ruimtelijke ontwikkelingen De CRK adviseert uw gemeente ook over omgevingskwaliteit in brede zin en wordt ingezet als klankbord voor grote en beeld-bepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeld-kwaliteitplannen en cultuurhistorische opgaven. Dit was het afgelopen jaar in Aalsmeer bijvoor-beeld het geval met betrekking tot de beeld-kwaliteitsplannen Polderzoom en Meervalstraat. In Amstelveen betrof het een aantal bijzondere verzoeken over de aanwijzing van monumenten en beschermde dorpsgezichten, waaronder de Bergenvaarderstraat (Elsrijk West) en een pand aan de Amsterdamseweg (twee schaarse voorbeelden van de Amsterdamse School in Amstelveen).
2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De CRK is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Aalsmeer. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Drs. Sophie van Ginneken architectuurhistoricus en voorzitter van de commissie. Architectuurhistoricus, is sinds 1 januari 2017 voorzitter van de commissie. Sophie werkte aan publicaties over architectuur en stedelijke ontwikkeling, en schreef diverse cultuurhistorische adviesrapporten. Daarnaast is zij docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
Egon Kuchlein architect AvB, is oprichter van Egeon Architecten. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten, tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Ir. Hans Kodde Hans is in 1987 afgestudeerd aan de Technische Hogeschool te Delft, afdeling Bouwkunde. Sinds 1996 is hij eigenaar van Kodde Architecten te Amsterdam, een bureau met grote kennis op het gebied van restauratie en renovatie. Als bestuurslid van de Stichting De Oude Kerk heeft hij het oudste gebouw van Amsterdam onder zijn hoede.
De commissie wordt ondersteund door:
MariĂŤtte Bruin BureaucoĂśrdinator MOOI Noord-Holland
Jan Grupstra Stadsarchitect/adviseur welstand
Willemijn Paijmans Adviseur Cultureel Erfgoed
10 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
11
2.3 Werkwijze De CRK komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Aalsmeer bij elkaar. De verga-deringen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal en analoog gepresenteerd door de adviseur welstand van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen schuift Leo Kiep, stedenbouwkundige van de gemeente Aalsmeer aan en informeert de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Aalsmeer op www.mooinoord-holland.nl /gemeenten
Excursie door Aalsmeer, de Plassenlinten
Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het gebied (welstandsnota, beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoördinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De adviseur welstand zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI NoordHolland ontwikkeld planregi-stratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de bureaucoördinator en de architectsecretaris hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2018 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die
ambtelijk beoordeeld worden. MOOI NoordHolland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende bouwplannen graag al voor de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies ofwel vooroverleg. De kosten voor een preadvies worden bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller. 2.4 Contacten en activiteiten in de gemeente Excursie Op 27 juni organiseerde de commissie een excursie in de gemeente Aalsmeer. Verschillende locaties werden bezocht, zoals de oude dorpskern, de Wilgenlaan, de plassenlinten, en enkele projectlocaties (Meervalstraat, Polderzoom). Nadien werd de middag afgesloten op een mooie locatie aan het water met een drankje. De excursie was zeer waardevol, niet alleen omdat het voor de commissie de eerste echte kennismaking was met de zeer diverse kwaliteiten en toekomstige ontwikkelingen van Aalsmeer, maar ook de gelegenheid gaf hier samen met de stadsarchitect en stedenbouwkundige over te kunnen sparren. Halfjaarlijkse evaluatie Sinds 1 januari 2017 is de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit werkzaam voor de gemeente Aalsmeer en Amstelveen. Op 27 juni werd daarom het eerste half jaar van de nieuwe samenwerking met de commissie en de gemeenten geëvalueerd, samen met Dorine van Hoogstraten, strategisch beleidsadviseur van MOOI Noord-Holland. De samenwerking en werkwijze bleken naar tevredenheid te verlopen. Wel werd het verzoek geuit iets meer tijd in te ruimen voor grote plannen met vooroverleg en eventueel een locatiebezoek in te plannen indien zo’n situatie zich voordoet. Aan deze wensen is in de loop van het jaar gehoor gegeven door meer tijd in te roosteren.
t
12 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
13
13 PROJECT BIJZONDER PLAN
AALSMEER
24 grondgebonden rijwoningen Henk Korteweg
Voor drie rijen met in totaal 24 grondgebonden woningen aan de Polderzoom wordt een bouwsysteem voorgesteld waarbij de toekomstige kopers hun woningen met een toolbox kunnen aanpassen aan hun wensen. De commissie vindt de opzet interessant, maar constateert dat de aangeboden typen met elkaar een te stedelijk beeld opleveren. Dit wordt mede veroorzaakt door de beperkte hoeveelheid woningen met kap en de wijze van materialiseren. De beeldkwaliteitcriteria en welstandsnota sturen op een meer dorps type met kap. Ze vraagt de toolbox meer locatiespecifiek in te vullen, dat wil zeggen de spelregels zo te ontwerpen dat de dorpse beleving zoals geschetst in het beeldkwaliteitplan geborgd wordt. Dit plan vraagt om een straatbeeld dat bestaat uit overwegend woningen met kap (tenminste 50%) en vervaardigd in metselwerk. Tevens vraagt de commissie aandacht voor de terreinafscheidingen en de stedenbouwkundig in het oog springende kopgevels op straathoeken. In een aantal sessies worden de ins en outs van de toolbox/spelregels met de architect en ontwikkelaar besproken, waarbij uiteindelijk tenminste de helft van de woningen voorzien wordt van een kap en het merendeel van de woningen in metselwerk is uitgevoerd. De kopgevels worden verbijzonderd en de erfafscheidingen worden in het ontwerp meegenomen. De commissie is van mening dat met deze voorwaarden het experiment zich voldoende voegt in de omgeving en een goede aanvulling is op het woningpalet in Aalsmeer.
Totaal
91
119
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 34.
14 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten 3.1 Cijfers In 2017 heeft de commissie Ruimtelijke Kwaliteit Aalsmeer 91 vergunningaanvragen behandeld. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 119.
SOORT AANVRAAG
2017
2016,2015.2014
2013
Nieuwe aanvragen
91
0
76
Aanvragen van voorgaande jaren
0
8
Herhalingen
28
11
Totaal behandelingen
119
2017
Totaal behandelingen In de CRK behandeld
81 %
In de geïntegreerde commissie met monumentenleden behandeld
19 %
AANTAL BEHANDELINGEN AANTAL BEHANDELINGEN 60 60 3 3 40 40 17 17 44 44 2 2 3 3 10 10 119 119
Hoe vaak behandeld? Tabel 4
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2017
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
9%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
9%
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
4%
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 34. 34.
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
36 %
Aantal voorgaande jaren: jaren: Aantal planbehandelingen planbehandelingen ten ten opzichte opzichte voorgaande (in de periode 2014-2016 was de welstandsadvisering ondergebracht bij de commissie Amstelveen) (in de periode 2014-2016 wasten de welstandsadvisering ondergebracht Aantal planbehandelingen opzichte van voorgaande jaren bij de commissie Amstelveen) Tabel 2 Tabel 2
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
24 %
Totaal Totaal behandelingen behandelingen
119 119
2016,2015.2014 2016,2015.2014 00
2013 2013 76 76 88 11 11
00
95 95
Tabel Tabel 33 VERDELING VERDELING AANVRAGEN AANVRAGEN Totaal Totaal behandelingen behandelingen In In de de CRK CRK behandeld behandeld
2017 2017 119 119
2016 2016
81 % % 81
2015 2015
2015
0
0
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Erfgoedaanvragen Tabel 5 Op www.mooinoord-holland.nl/cijferbijlageaalsmeer2017 zijn meer ERFGOEDAANVRAGEN 2017 2016cijfers te vinden. Totaal aantal
Vorm Vorm van van behandelingen behandelingen
2016
89 18 %
00 28 28
2015
119
Bij eerste behandeling akkoord
Aanvragen Aanvragen van van voorgaande voorgaande jaren jaren Herhalingen Herhalingen
2016
Hoe vaak behandeld?
AANTAL AANVRAGEN AANTAL AANVRAGEN 47 47 3 3 29 29 15 15 32 32 2 2 2 2 8 8 91 91
2017 2017 91 91
95
Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN
Aantal Aantal planbehandelingen planbehandelingen
SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG Nieuwe aanvragen Nieuwe aanvragen
0
Vorm van behandelingen Tabel 3
Bij 25% van de aanvragen kon in één keer een positief advies gegeven worden. Bij 18% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig.
Tabel Aantal1 planbehandelingen Tabel 1 SOORT AANVRAAG SOORT AANVRAAG Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan een monument waarvan een monument waarvan nieuwbouw waarvan nieuwbouw waarvan verbouwing waarvan verbouwing Preadvies* Preadvies* Reclameaanvraag Reclameaanvraag Advies ruimtelijke plannen Advies ruimtelijke plannen Overige vergaderonderwerpen Overige vergaderonderwerpen Totaal Totaal
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 15de periode 2014-2016 was de welstandsadvisering ondergebracht bij de commissie Amstelveen) (in Tabel 2
17
0
rijksmonumenten
2
gemeentelijke monumenten
12
panden in beschermd gezicht
3
2015 0
16 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
17
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. In de beeldende pagina’s van dit jaarverslag wordt een aantal plannen uit de commissievergaderingen van het vorige jaar toegelicht. De Oude Veiling Een enkele keer is het college contrair gegaan met het advies van de commissie. Dit was het geval bij de renovatie van de Oude Veiling en Bibliotheek aan de Marktstraat 19. Het betreft een gebouw van bijzondere architectonische en cultuurhistorische betekenis voor Aalsmeer. De commissie adviseerde negatief over een aantal voorgestelde ingrepen, zoals het wijzigen van de kozijnindeling en het stuken van de gevel. Ze pleitte ervoor de kwaliteiten van het monument als uitganspunt te nemen, boven de functionaliteit en duurzaamheid in het programma van eisen. Het advies van de commissie is uiteindelijk gedeeltelijk overgenomen.
Oude Veiling, Marktstraat
3.3 Adviezen grote ruimtelijke plannen In 2017 zijn twee grote ruimtelijke plannen aan de orde geweest. Voor de gemeente Aalsmeer springen twee plannen in het oog: • het Beeldkwaliteitsplan Polderzoom fase 1 (WeBuildHomes): 24 grondgebonden rijwoningen • advies ten behoeve van Beeldkwaliteitsplan Meervalstraat
3.4 Waardestellingen MOOI Noord-Holland maakt in opdracht van gemeenten cultuurhistorische waardestellingen, adviesrapporten en erfgoednota’s. In opdracht van de gemeente Amstelveen maakte MOOI NoordHolland een waardestelling van de Randwicklaan 13. Het houten wijklokaal heeft een bewogen geschiedenis in de wijk Randwijck. Aanleiding waren de sloopplannen van de nieuwe eigenaar. Het rapport heeft het gebouwtje uitgebreid beschreven, de waarden benoemd en de geschiedenis verklaard. Op basis hiervan heeft de commissie begin 2018 positief geadviseerd over het verlenen van de gemeentelijke monumentenstatus.
t
18 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT PROJECT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) GROOT PLAN JAARVERSLAG 2017
19
AALSMEER
Hotel Mr. Jac. Takkade 35 Impressie Renaissance Marriott
Het plan voor een nieuw hotel aan de Mr. Jac. Takkade 35 is een strak ontworpen volume in een carrévorm, opgebouwd uit een gemetseld grid met gevelopeningen. De hoogte is gezocht aan de ringvaart, de overliggende zijde opent zich naar het landschap. Er is veel aandacht besteed aan de detaillering en materialisering.. Lastig punt voor de commissie is dat de welstandscriteria, die een landelijk beeld voorschrijven, weinig houvast geven voor de toetsing van het ontwerp (dat zelfs weerspreken). De commissie heeft waardering voor de plannen, maar mist de aansluiting met het omringende landschap. Ze is van mening dat de zorgvuldig gekozen materialisatie en detaillering niet voldoende zijn. Hieraan zouden bijvoorbeeld een opening van de massa, een verdere parcellering van de gevel en het zichtbaar maken van het groen een bijdrage kunnen leveren. Deze opmerkingen worden meegenomen in de uitwerking. De accentuering van de entree wordt kracht bijgezet door het aanleggen van een loper in het terrein en het groene karakter van de binnenhof wordt voortgezet in de ‘groene’ begroeide wanden van de entree. Met het aanbrengen van een grote opening in de gevel aan de ringvaartzijde is de architect tegemoetgekomen aan de suggestie de ritmiek van deze gevel te doorbreken.
Vogelvlucht perspectief Mulderblauw Architecten- IHCP International Hotel Capital Partners
20 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
21
Hoofdstuk 4 Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen.
Gemeentelijk monument Clubhuis Watersportvereniging Nieuwe meer
4.2 Monumentenbeleid Specifieke wijzigingen aan monumenten worden altijd gebaseerd op de redengevende omschrijvingen en eventuele cultuurhistorische en/of bouwhistorische rapporten van het desbetreffende object. Afhankelijk van de locatie, bijvoorbeeld in een beschermd dorpsgezicht, wordt daarbij (voor wat betreft Aalsmeer) ook de welstandsnota geraadpleegd (specifieke criteria die te maken hebben met het straatbeeld). De meeste aanvragen kunnen door de commissie zelf worden afgehandeld. Voor meer gespecialiseerde vraagstukken kan de commissie een plan doorverwijzen naar haar collega’s van de Erfgoedcommissie (vergadert maandelijks in Alkmaar). 4.3 Aanvullingen op het huidige beleid In de loop van 2017 bleek dat de commissie onvoldoende handvatten vond ten aanzien van de Zwarteweg (VVA terrein) in Aalsmeer. De ontwikkeling van de locatie verlegt de overgang van de gebouwde omgeving naar het open gebied met recreatieve functies. De commissie is benieuwd naar de visie van de gemeente ten aanzien van de overgang tussen beide gebieden.
22 PROJECT HERBESTEMMING MONUMENT
23
AMSTELVEEN
Kantoorgebouw Van Leer verbouwd tot school Amsterdamseweg 204 Het rijksmonument aan de Amsterdamseweg is een markant gebouw uit de wederopbouwperiode, in 1958 gebouwd door Marcel Breuer als hoofdkantoor van Van Leer’s Vatenfabrieken. De verbouwing tot internationale school behelst vooral wijzigingen aan het interieur: het vergroten van de lifthal, het plaatsen van een glazen pui op de tweede verdieping en het vervangen van de houten wandbekleding in de centrale hal. De commissie adviseert om een cultuurhistorische verkenning (cq bouwhistorisch onderzoek) te laten maken, zodat de huidige situatie en de gewenste situatie beter met elkaar vergeleken kunnen worden. Uit een bezoek ter plaatse en de verkenning volgt dat de symmetrie van de hal, en daarmee de gelijkvormigheid van de aansluiting van de beide vleugels op de hal van wezenlijk belang is voor de architectonische kwaliteit. De commissie adviseert de voorgestelde aanpassingen op de eerste en tweede verdieping daarom terughoudender vorm te geven dan in de plannen wordt voorgesteld. Bij de te verwachten uitbreiding van het schoolprogramma in de noordvleugel, zou de daar recent op de tweede verdieping uitgevoerde aanpassing ongedaan gemaakt kunnen worden waarmee de symmetrie kan worden teruggebracht. In de daaropvolgende presentatie komen de architect en ontwikkelaar aan deze opmerkingen tegemoet. De ingrepen zijn daardoor in voldoende mate ondergeschikt gemaakt en reversibel. De detaillering van de nieuwe binnenpuien worden gelijk gemaakt aan de bestaande binnenpuien. En ook de houten panelenwand zal, in tegenstelling tot eerdere plannen, gehandhaafd blijven.
Maquette Marcel Breuer 1958
24 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
25
Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet MOOIWAARTS MOOIWAARTS
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliteren te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog integraler beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering. Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI Noord-Holland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor uw gemeente beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct
beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie. 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI NoordHolland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt. Die principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevings-kwaliteiten, van uw ambities, uw maatschap-pelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www. mooinoord-holland.nl.
26 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
27
5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumenten- en de welstandscommissie.
Bebouwing langs Oude Linten
In 2017 heeft MOOI Noord-Holland, samen met enkele gemeenten die als voortrekker willen optreden, de rol en samenstelling van deze gemeentelijke adviescommissie globaal verkend. De verplichte kern van de commissie bestaat uit enkele deskundigen op het gebied van de monumentenzorg, die bevoegd zijn te adviseren over de rijksmonumenten. Maar in de Memorie van Toelichting wordt benadrukt dat gemeenten de vrijheid hebben om een generieke adviescommissie te benoemen die adviseert over aspecten van omgevingskwaliteit bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich specifiek richten op bijvoorbeeld (her)ontwikkelingsgebieden of bepaalde onderwerpen, zijn mogelijk (MvT Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. 3, p. 382). In 2018 wil MOOI Noord-Holland in de geest van de Omgevingswet verder werken aan de ontwikkeling van deze brede adviescommissies voor omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie heeft deskundigheid in huis over verschillende aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte en is in staat is om complexe afwegingen te maken op deze aspecten. Onder de vlag ‘Menukaart voor kwaliteitsadvisering’ werken we samen met geïnteresseerde gemeenten scenario’s uit die verschillende vormen van betrokkenheid van de adviescommissies tonen. We nodigen ook uw gemeente van harte uit om aan te haken bij dit project.
29
28 PROJECT KLEIN PLAN
AALSMEER
Aanbouw achterzijde woning Wilgenlaan 12 In juni komen de aanvragers in de commissie voor overleg. Het plan ligt voor eenwoning aan de Wilgenlaan uit te breiden met een schuur-achtig volume. Het gebied Wilgenlaan is een beschermd dorpsgezicht, dat wordt gekenmerkt door kleinschalige woonbebouwing op ruime erven in een groene setting. Deze woonbebouwing in relatie met z’n groene omgeving is zeer kenmerkend voor dit gebied. Kenmerkend zijn de zeer langgerekte kavels en zorgvuldige inpassing van de bebouwing, die doorzichten naar achteren mogelijk maken. De commissie mist in het plan een duidelijke keuze tussen enerzijds een harmonieuze verbinding met sterke overeenkomsten met de bestaande woning (materialisatie, dakhelling, gevelopeningen) of anderzijds een autonome toevoeging aan de woning
Tekening oorspronkelijk ontwerp
met een eigen karakter. De aanvragers onderkennen deze kwaliteiten, en beamen dat de ontwerper van het plan er niet in geslaagd is hun wensen op de bedoelde wijze vorm te geven en geven aan op zoek te gaan naar een andere ontwerper. In september wordt een geheel nieuw ontwerp gepresenteerd. De uitbreiding is vormgegeven is als autonoom, schuur-achtig volume. Hiermee beantwoordt het plan
5000+
5000+
5000
b.k. nok
b.k. nok
b.k. no
2500+
2500+
2500
peil = 0
peil =
aan de wensen van de opdrachtgevers ĂŠn aan de specifieke kwaliteiten van het gebied. goot
peil = 0
Houten latten (red cedar),
Alu. Kozijnen, kleur: RAL 9011
Zijgevel schaal 1:100
kleur: RAL 9011
goot
goot
Zijgevel
Houten latten (red cedar), kleur: RAL 9011
Alu. Kozijnen, kleur: RAL 9011
schaal 1:100
Bestaand
Bestaand
Nieuw ontwerp Studio Nowa Architecture & Interior 13890 4830 2910
960
6080 960
4830
4160
960
A-A
960
13890
2980
H.W.A
H.W.A
H.W.A
H.W.A
2980
6080
30 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT AALSMEER (WELSTAND EN MONUMENTEN) EN AMSTELVEEN (MONUMENTEN) JAARVERSLAG 2017
31
Hoofdstuk 6 Evaluatie en aanbevelingen 6.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 18 september 2018 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2017. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: De bijeenkomst heeft het karakter van een kennismaking. De commissie heeft een toelichting op de werkwijze, aan de hand van enkele projecten uit het voorgaande jaar. Aalsmeer is goed op weg in de voorbereidingen op de Omgevingswet. De wethouder geeft aan dat erfgoed een belangrijke rol zal spelen in de nieuwe Omgevingsvisie. Ontwikkellocaties op de zeer lange termijn (tot 2040) zijn Seringenpark (beschermd dorpsgezicht), Westeinderhagen (Kudelstaart), de Oosteinderweg, Hornweg (tussen de linten, oostzijde) en de driehoek Aalsmeerderweg-Legmeerdijk. Vanwege de beperkingen van Schiphol is de ruimte voor toekomstige ontwikkelingen beperkt. Het komt dus vooral aan op slim inbreiden, inpassen en herbestemmen. De commissie kan de komende jaren dan ook vooral transformatieprojecten verwachten, voor woningbouw, scholen, en een aantal kleinere locaties sloop-nieuwbouw. De wethouder geeft aan dat er geen concrete geluiden zijn de welstandszorg af te schaffen. De commissie geeft aan dat zij altijd open staat haar werkwijze toe te lichten en gezamenlijk het gesprek aan te gaan over welke kwaliteiten van Aalsmeer het behouden waard zijn (en waar het beleid eventueel losser kan). Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een presentatie van de commissie of een excursie met de raad.
6.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit de ervaringen en inzichten doet de CRK nog de volgende aanbevelingen: • Organiseer in uw gemeente een maatschappelijk debat over de maatschappelijke doelstellingen van de Omgevingswet: een gezonde en veilige leefomgeving met een goede omgevingskwaliteit. Wat verstaan burgers, ondernemers, bestuurders, maatschappelijke organisaties en deskundigen hieronder? Wat vindt men belangrijk? • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Bespreek de tien principes voor een omgevingsplan op kwaliteit en werk ze uit voor uw gemeente, als een ‘programma van eisen’ voor het omgevingsplan. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland en neem deel aan activiteiten en bijeenkomsten. 6.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de CRK, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over de omgevingskwaliteit en de ontwikkeling van het erfgoed binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag namens uw gemeente voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellende uit om in 2018 een vergadering bij te wonen.
32
Colofon Auteur Sophie van Ginneken, voorzitter commissie NHZ Met bijdragen van Egon Kuchlein, architect-secretaris commissie NHZ Hans Kodde, architect commissie NHZ Mariette bruin, coördinator commissie NHZ José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, oktober 2018
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh