1
ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
2 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Impressie nieuwbouw Westerduinweg
“Goede omgevingskwaliteit heeft betrekking op het belang van aspecten als cultureel erfgoed, architectonische kwaliteit van bouwwerken, stedenbouwkundige kwaliteit en kwaliteit van natuur en landschap. Het gaat daarbij zowel om de menselijke beleving van de fysieke leefomgeving als om de intrinsieke waarden die de maatschappij toekent aan de identiteit van gebieden en aan dier- en plantsoorten.” Memorie van toelichting, Omgevingswet
3
Voorwoord Genius loci De gemeente Bloemendaal omvat Aerdenhout, Bennebroek, Bloemendaal, Overveen en Vogelenzang. De Welstandsnota die de commissie gebruikt om adviezen te geven, bestaat uit 39 gebieden die gewoon of bijzonder welstandsgebied zijn, of zelfs een beschermd dorpsgezicht. Dan telt de gemeente ook nog eens een collectie rijks-, gemeente en provinciale monumenten die respect afdwingt. Kortom, Bloemendaal is een gemeente die barst van de ruimtelijke kwaliteit en mede daarom ook zo populair is bij bezoekers en bewoners. Maar wat is er nu precies ‘typisch’ Bloemendaals in zo’n uitgestrekt en tegelijkertijd in compartimenten onverdeeld gebied? De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit is er, met hulp van de Welstandsnota en jarenlange ervaring van overtuigd dat zij ondanks die enorme Bloemendaalse pluriformiteit, goed kan beoordelen of een plan past binnen dat typisch Bloemendaalse, of zich daar juist, en soms al te opzichtig of ongepast aan onttrekt. Uitgangspunt voor advisering is zonder uitzondering het respecteren en waar mogelijk verbeteren van de hoogwaardige ruimtelijke uitstraling van de gemeente. Dat gebeurt op kleine schaal, soms zelfs op het niveau van dakkapellen of uitbouwen aan particuliere woonhuizen, die moeten passen bij wat er al aanwezig is. Maar het komt regelmatig voor dat de commissie zich mag uitspreken over plannen die veel groter van schaal en impact op de omgeving zijn. Dan gaat het om stedenbouwkundige
Impressie nieuwbouw
plannen voor te (her)ontwikkelen gebieden, maar ook om zogenoemde beeldkwaliteitsplannen. Deze advisering biedt de commissie gelegenheid om haar expertise en kennis in te zetten om de ruimtelijke kwaliteit op grotere schaal en langdurig te waarborgen, zodat er bijvoorbeeld een kader ligt voor architecten en ontwikkelaars, om in een gebied nieuwe ontwikkelingen ruimte te geven en daarmee juist actief te sturen op dat typisch Bloemendaalse. Een goed voorbeeld is de nieuwbouw van zorgcentrum Wildhoef aan de Donkerelaan. Een ambitieus plan dat zich voegt in de omgeving waarbij goed gebruik wordt gemaakt van de bestaande situatie. dr. Freek Schmidt, voorzitter Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal
4 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Gevel villa Rapsodie
5
Inhoud 1.
Omgevingswet zet de toon
6
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
BIJZONDER PLAN Het effect van welstand bij een bijzondere aanvraag
12
3.
Uw adviezen in 2019
14
MONUMENT/HERBESTEMMING Restauratie en uitbreiding villa Rapsodie, Bloemendaal
22
DUURZAAMHEID Herendael, een duurzaam inbreiproject, Bloemendaal
24
4.
Evaluatie en aanbevelingen
26
HOE IS HET MET? Het Venetiaanse gebouw in het Vijverpark, Overveen
28
Colofon
30
6 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 1 Omgevingswet zet de toon Terugkijkend op het afgelopen jaar zien we dat de Noord-Hollandse gemeenten zich intensief aan het voorbereiden zijn op de Omgevingswet. Het is een immense opgave om op tijd klaar te zijn met de nieuwe vergunning processen en het digitale stelsel. De omgevingsvisie en het omgevingsplan moeten gestalte krijgen. En dan komt ook het vraagstuk van de kwaliteitsadvisering om de hoek kijken. Dat is urgent, want voor het inwerkingtreden van de Omgevingswet moeten alle gemeenteraden in Noord-Holland hun gemeentelijke adviescommissie ingesteld hebben. Zelfs als u niets wilt veranderen aan de advisering, moet de adviescommissie opnieuw worden ingesteld omdat de wettelijke grondslag van de oude commissie vervalt. Wel is het daarbij mogelijk om de oude commissie(s) over te laten gaan naar de nieuwe commissie. Dilemma’s Het afgelopen jaar bent u al geïnformeerd over de veranderingen ten aanzien van de advisering, zoals die in de Omgevingswet zijn opgenomen. In het voorgaande jaarverslag hebben we stilgestaan bij een aantal dilemma’s die daarmee samenhangen. Zoals de vraag hoe maatschappelijke participatie en advisering door deskundigen elkaar kunnen versterken. En de vraag of de advisering wordt ingezet tijdens het hele plan- of ontwerpproces, of alleen als een check aan het eind. Ook het dilemma van de proportionaliteit kwam aan de orde: hoe zorg je dat de advisering in goede verhouding staat tot de betekenis/invloed van een plan op de publieke ruimte, en hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? En last but not least: is kwaliteit een kwestie van regelgeving of van anders kijken? Het doel van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een zorgvuldige en begrijpelijke afweging: draagt een initiatief bij aan de prettige leefomgeving die de gemeente en de gemeenschap voor ogen heeft. Handreiking om uw kwaliteitsadvisering ‘Omgevingswet-proof’ te maken Het afgelopen jaar heeft MOOI Noord-Holland actief meegewerkt aan de totstandkoming van een
handreiking voor het adviesstelsel onder de Omgevingswet. Deze handreiking werd gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK). Op 17 februari 2020 werd het eerste deel van de handreiking gepubliceerd. Deel twee, met voorbeeldregels voor het instellingsbesluit van de nieuwe gemeentelijke adviescommissie volgt. De handreiking is een handig hulpmiddel om in de komende periode de advisering over goede omgevingskwaliteit ‘Omgevingswet-proof’ te maken. Hoe zit het precies? Na het inwerkingtreden van de Omgevingswet blijft veel beleid en regelgeving gewoon van kracht. Hier zorgt de ‘bruidsschat’ voor die het Rijk aan de gemeenten meegeeft. Uw bestemmingsplannen, maar ook uw welstandsnota en lokaal cultureel erfgoedbeleid gaan automatisch over naar de nieuwe situatie en maken straks direct of indirect onderdeel uit van het omgevingsplan. Uw huidige Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal is echter niet in die ‘bruidsschat’ opgenomen. In artikel 17.9 van de Omgevingswet wordt namelijk een nieuwe commissie geïntroduceerd: de gemeentelijke adviescommissie. Gemeenten hebben de taak om zelf invulling te geven aan deze commissie. Art 16.15a van de wet stelt dat gemeenten in ieder geval advies vragen aan de gemeentelijke adviescommissie bij een ingreep aan een rijksmonument en bij alle andere door de gemeenteraad en/of het college van B&W aangewezen gevallen. Dit kan zowel over omgevingsvergunningen als over beleid gaan. Op den duur kan in het omgevingsplan precies worden aangeven bij welke activiteiten advies gevraagd moet worden aan de commissie. Keuzes Met uitzondering van de genoemde advisering over rijksmonumenten, bepaalt u dus zelf hoe de advisering over omgevingskwaliteit wordt ingevuld en welke adviseurs daarbij worden ingeschakeld. De huidige adviescommissie kan vrij eenvoudig overgaan in de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. Maar de gemeente kan ook kiezen voor verdere doorgroei
7
Hofje van Verschuer- Brants uit 1900 in Bennebroek (RM), per woning wordt een voortuin ingericht
naar bredere en vroegtijdige advisering, waarvoor de Tweede Kamer in een vrijwel unaniem aangenomen motie zijn voorkeur heeft uitgesproken. Ook de VNG, opdrachtgever van de handreiking, benadrukt dit streven: brede en vroege kwaliteitsadvisering is nodig bij uitnodigend en meer op ondersteuning van de initiatiefnemer gericht omgevingsbeleid. Dat gebeurt bij voorkeur in een helder en samenhangend adviesstelsel, zodat iedereen weet wie wanneer over wat adviseert. En waarbij de onafhankelijke advisering de ambtelijke processen aanvult en ondersteunt. Verder met advisering over goede omgevingskwaliteit Voor zover wij weten is er in uw gemeente nog geen plan gemaakt voor het nieuwe adviesstelsel. Wij willen graag in de aankomende ronde van regulier overleg met de portefeuillehouders (april-mei 2020) met behulp van de VNG-handreiking verder praten over uw nieuwe adviesstelsel. Ons streven is om ervoor te zorgen dat we – in samenspraak met onze ambtelijke contactpersonen – in de eerste helft van 2020 een concreet ‘pakket’ kunnen aanbieden met
een concept instellingsbesluit, benoemingsvoorstel, commissie-reglement en eventueel een aangepaste dienstverleningsovereenkomst. De inhoud van het kwaliteitsbeleid Uiteraard zijn dit vooral procedurele zaken. Eigenlijk gaan we veel liever met uw gemeente in gesprek over de inhoud van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet. Wat zijn uw ambities? Wat is uw opvatting van omgevingskwaliteit. In welke mate neemt de gemeente regie en wat wordt aan de mensen zelf overgelaten. Wat betekent dat voor de verschillende gebieden in de gemeente? En hoe weerspiegelt dat in de omgevingsvisie, het omgevingsplan en ander beleid? De nieuwe vormgeving van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet is een zaak van onderzoeken en uitproberen. We doen dat graag samen met u.
8 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Bloemendaal.
Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een initiatief of plan vraagt kennis, ervaring en vakmanschap. De adviseurs zijn specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw, cultuurhistorie en architectuur en zij zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en het gemeentebestuur. In 2019 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Freek Schmidt architectuurhistoricus en voorzitter van de commissie Hij werkt als universitair hoofddocent Architectuurgeschiedenis & Erfgoedstudies aan de VU Amsterdam.
Egon Kuchlein architectlid van de commissie en oprichter van Egeon Architecten. Hij is als cultureel entrepreneur tevens verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten en manifestaties.
Anke Zeinstra architectlid van de commissie en architect van Van der Waals/Zeinstra architekten Zij heeft daarnaast ervaring als docent aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam en als jurylid bij diverse architectuurprijzen.
De commissie werd ondersteund door:
Willy Meekes (foto) beleidscoรถrdinator MOOI Noord-Holland Paul Schaapman plantoelichter monumenten, Erfgoedadviseur gemeente Bloemendaal Peter Hoekstra plantoelichter, Afdeling Dienstverlening, Team Inwoners, Ondernemers en Vergunningen (IOV) gemeente Bloemendaal
9
2.2 Werkwijze De gemeente legt de plannen aan de commissie voor in een openbaar toegankelijke vergadering. Initiatiefnemers en eventueel hun adviseur en/of ontwerper worden in de gelegenheid gesteld om het initiatief toe te lichten. Belanghebbenden en geĂŻnteresseerden zijn van harte welkom om de behandeling van de plannen te volgen. Er wordt gezorgd voor een prettige en respectvolle gespreksomgeving. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link. De adviezen Van elke planbehandeling, of dit nu gaat om een vergunningaanvraag of om een vooroverleg, stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De gemeentelijke plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem Nu worden de adviezen nog vastgelegd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoĂśrdinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. In 2020 wordt een nieuw verbeterd systeem ingevoerd, dat het digitaal werken nog verder verbetert. Dit nieuwe systeem krijgt de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). Alle gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
Preadviezen Veel plannen worden pas in het stadium van de vergunningverlening aan de commissie voorgelegd. Als het plan niet groot is, vaker voorkomt en de uitkomst van de behandeling geen verstrekkende gevolgen heeft, is dit meestal geen probleem. Bij omvangrijke of complexe initiatieven wordt de commissie bij voorkeur in een eerder stadium betrokken. Dit zogenaamde vooroverleg vindt steeds vaker plaats en wordt door alle betrokkenen, de commissie, initiatiefnemer en gemeentelijke diensten, vaak erg gewaardeerd. Zo komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan haar inbreng nog relatief eenvoudig worden meegenomen door de initiatiefnemer of ontwerper. Bovendien kan het advies van nut zijn bij de afweging van de gemeente van een specifiek verzoek van een initiatiefnemer. Het vooroverleg bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag.
10 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Aanvraag legalisatie keerwand aan de Kennemerbeekweg
11
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere gemeentelijke beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De Welstandsnota gemeente Bloemendaal, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Ook het erfgoedbeleid is in de welstandsnota opgenomen. Naast de welstandsnota zijn er ook criteria opgenomen in ‘Hekken en hagen in Bloemendaal’. In veel gevallen is ook het bestemmingsplan en ander ruimtelijke ordeningsbeleid voor de commissie relevant. De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. In de loop van 2019 zijn wij echter wel een aantal verbeterpunten tegen gekomen. Op verschillende plaatsen binnen de gemeente is sprake van een glooiend terrein of een perceel met aanzienlijke hoogteverschillen, die van grote invloed kunnen zijn op hoe een nieuw of gewijzigd gebouw of volume zich vertoont in de omgeving. Bij het indienen van plannen zou het daarom in een aantal welstandsgebieden die de gemeentelijke welstandsnota noemt, verstandig zijn om standaard te vragen om tekeningen met een precieze stedenbouwkundige situering en een landschappelijk profiel. Naast de in de nota genoemde deelgebieden die elk met hun eigen ‘welstandsregime’ zijn gespecifieerd, ontbreekt het tot op heden aan een afzonderlijke omschrijving en waardering van de ruimtelijke kwaliteit van de provinciale weg in de gemeente (de Westelijke Randweg). Deze grenst deels aan buurgemeente Haarlem, maar ontwikkelingen die hier momenteel plaatsvinden, hebben een grote impact op de omgeving, die om een gerichte omschrijving van de weg als stedenbouwkundig element vragen, als kader voor beoordeling van ruimtelijke kwaliteit.
12 PROJECT BIJZONDER PLAN
BLOEMENDAAL
Het effect van welstand bij een bijzondere aanvraag Zonnepark met bijna 5000 panelen aan de kop van de Zeeweg
In januari werd aan de Adviescommissie de aanvraag voorgelegd om de parkeerplaatsen P1 en P2 gelegen aan de kop van de Zeeweg te voorzien van carports bedekt met een dak van zonnepanelen. Bedoeld om jaarlijks een hoeveelheid stroom te gaan opwekken die overeenkomt met de behoefte van 600 huishoudens. Aangezien het een aanzienlijk oppervlak betreft in Bloemendaal aan Zee is het plan ook besproken met het Kwaliteitsteam Bloemendaal aan Zee. Om de landschappelijke inpassing te waarborgen werd met name gekeken naar het behoud van zichtlijnen en openheid. Op verzoek van zowel het Kwaliteitsteam als de Adviescommissie werd de buitenste ring van panelen uit het ontwerp gehaald, werden de bestaande parkeerlijnen gevolgd, werd de dichte overkapping hoger aangebracht en werd de ruimte tussen de ondersteunende kolommen vergroot. Het aanvankelijke voorstel met enkelvoudige kappen werd gewijzigd in een dubbele overkapping met een Y- vormige doorsnede waardoor het ontwerp verbeterde. Bijkomend voordeel is dat de geparkeerde auto’s van de strandgangers tijdens zonnige dagen voortaan in de schaduw staan.
Zonnepark in aanbouw.
Eerste voorstel voor het opstellen van de panelen
14 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2019 3.1 Cijfers De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit aanpassing) een positief advies gegeven worden. In 2019 heeftheeft de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit 159 nieuwe vergunningaanvragen Bloemendaal in 2019 advies uitgebracht over Bij 45%Bloemendaal van de planbehandelingen was de initiatiefbehandeld, waarvan 13omgevingsvergunning. betrekking hadden opInaanvragen vanofvoorgaande jaren. In verband met die 157 aanvragen voor een nemer ontwerper aanwezig. In 2019 was plannen het In 2019 heeft de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal 159 nieuwe vergunningaanvragen meerdere behandelingen nodigadviezen. hadden,Bij was het totaal aantal planbehandelingen 248. van 55 gevallen 2018 waren er 204 uitgebrachte 54% aantal preadviezen 29 ten opzichte behandeld, waarvan 13 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die Hetdeaantal nieuwe plannen is met 17was % gedaald tenaantal van 2018. Het aantal van aanvragen kon in ĂŠĂŠn keer (ofcamet een kleine inopzichte 2018. meerdere behandelingen nodig hadden, het totaal planbehandelingen 248. behandelingen daalde met ca. 25 % ten opzichte van het vorige jaar. Het aantal nieuwe plannen is met ca 17 % gedaald ten opzichte van 2018. Het aantal behandelingen daalde met
Aantal planbehandelingen
Aantal planbehandelingen
ca. 25 % ten opzichte van het vorige jaar.
Tabel 1 Aantal planbehandelingen Tabel 1 AANVRAAG SOORT SOORT AANVRAAG Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning
waarvan een monument
AANTAL AANVRAGEN
AANTAL 221 BEHANDELINGEN
139
221
15
waarvan een monument
15
waarvan nieuwbouw
32
waarvan verbouwing
92
waarvan nieuwbouw
waarvan verbouwing
Preadvies*
AANTAL BEHANDELINGEN
AANTAL AANVRAGEN 139
13
32
58
92
Preadvies*
13
20
Reclameaanvraag
4
6
Adviesaanvraag handhaving
1
Totaal
157
Reclameaanvraag Adviesaanvraag handhaving Totaal
33 33
4 1
1
157
248
20
130
58 130
6 1 248
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 29. 29.
Aantalplanbehandelingen planbehandelingenten tenopzichte opzichte voorgaande jaren: Aantal voorgaande jaren: Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren Tabel22 Tabel SOORTAANVRAAG AANVRAAG 2019 SOORT 2019
2018 2018
20172017
176176
196 196
Aanvragenvan vanvoorgaande voorgaandejaren jaren 1313 Aanvragen
28 28
24 24
Herhalingen Herhalingen
9292
131131
123 123
Totaal Totaalbehandelingen behandelingen
251 251
335335
343 343
2018
2017
Nieuweaanvragen aanvragen Nieuwe
146 146
Hoe Hoe vaak vaakbehandeld? behandeld? Tabel 3
Tabel 3
ADVIEZEN AAN B&W
ADVIEZEN AAN B&W
Totaal nieuwe aanvragen*
Totaal nieuwe aanvragen*
Bij eerste behandeling akkoord, Bijtenzij eerste behandeling akkoord, of (kleine aanpassing of tenzij (kleine aanpassing nodig)
2019
2019
2018
142
175
142
2017
196
175
196
54 %
49 %
52 %
17 %
17 %
17 %
54 %
49 %
52 %
nodig)
Bij tweede behandeling akkoord Bij niet tweede behandeling (of akkoord tenzij) akkoord
(of niet akkoord tenzij)
Bij derde of verdere behandeling
17 %
17 %
17 %
Totaal
157
248
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 29.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 15 Tabel 2 SOORT AANVRAAG
2019
2018
2017
Nieuwe aanvragen
146
176
196
Aanvragen van voorgaande jaren
13
28
24
Herhalingen
92
131
123
Totaal behandelingen
251
335
343
2018
2017
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 3 ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2019 142
175
196
Bij eerste behandeling akkoord, of tenzij (kleine aanpassing nodig)
54 %
49 %
52 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
17 %
17 %
17 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
8%
13 %
10 %
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
16 %
17 %
16 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
5%
4%
6%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Tabel 4
ERFGOEDAANVRAGEN
2019
2018
2017
Totaal aantal
22
46
46
rijksmonumenten
10
15
14
gemeentelijke monumenten
8
20
18
panden in beschermd gezicht
3
10
12
provinciale monumenten
1
0
2
gebied met cultuurhist. waarde
0
1
0
Op de gemeentepagina van Bloemendaal op onze website zijn meer cijfers te vinden.
16 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Impressie nieuwbouw aan de Vijverweg
“Met veel plezier kijk ik terug op de constructieve vergaderingen (ik maak helaas ook anders mee...) en het resultaat mag er zijn.” Architect van het nieuwbouw complex aan de Vijverweg
17
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2019 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. De invloed van de Adviescommissie komt naar voren in het eerder in dit verslag besproken plan over de aanleg van het Zonnepark aan de Zeeweg. Ook bij het vergroten van de tennishal aan de Tetterodeweg is het effect van de welstandsadvisering positief door de opdrachtgever ervaren. Door het verplaatsen van de voorgestelde nieuwe massa bleef het bestaande silhouet meer intact en werd de nieuwe entreepartij voorzien van meer geleding en raampartijen. 3.3 Adviezen ruimtelijke plannen Ook in 2019 zijn er een aantal ruimtelijke plannen aan de orde geweest, zoals het plaatsen van de zonnepanelen aan de Zeeweg (zie ‘Bijzonder plan’). Daarnaast heeft de Adviescommissie in het kader van vooroverleg en planbeoordeling geadviseerd over voorgenomen ruimtelijke ontwikkelingen op het terrein van het waterwincomplex Overveen (‘Waterleiding Zuid-Kennemerland’ en de herontwikkeling van Park Vogelenzang. Zogenoemde beeldkwaliteitsplannen, waarin de aanwezige kwaliteit van een gebied als drager voor nieuwe planvorming wordt vastgelegd, worden regelmatig door de commissie van advies voorzien. De commissie kan daarin als objectief adviseur optreden, ook in gevallen waarbij een beeldkwaliteitsplan teveel neigt naar een door de ontwikkelaar gewenste inrichting en exploitatie, en daarmee een te grote aantasting zouden betekenen van de aanwezige kwaliteiten. Bij voorgenomen plannen van een grote schaal brengt de commissie ook vaak een verkennend bezoek, om het terrein, de stedenbouwkundige en landschappelijke situatie en architectonische bijzonderheden in samenhang te bekijken én om zich goed te kunnen voorstellen welke veranderingen voorstelbaar zijn in de vaak historisch gewaardeerde en ruimtelijk bijzondere omgeving. Ook verdiept de commissie zich regelmatig in de bredere ruimtelijke context bij plannen die in eerste instantie lijken te
gaan over afzonderlijke gebouwen, maar in de praktijk vaak een grotere impact op de omgeving te hebben, dan in eerste instantie voorgesteld door massa, situering en ontsluiting, zoals bij de nieuwbouw van het ensemble van twee appartementsgebouwen ‘Kweekduin’ aan de Bloemendaalseweg.
18 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Topografische kaart met hoogtekaart op de achtergrond: Meertje van Caprera
Impressie nieuwbouw Bloemendaal aan Zee
19
3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Bloemendaal hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd: • Jeroen Zomer (beleidsadviseur landschap en cultuur MOOI Noord- Holland) heeft in januari een notitie uitgebracht betreffende de aanvraag tot aanwijzing van monument van ‘het meertje van Caprera’. Dit naar aanleiding van een verzoek van Stichting Ons Bloemendaal; • in februari vond de eerste bijeenkomst voor de omgevingsvisies voor Heemstede en Bloemendaal plaats. De omgevingsvisies geven straks de hoofdlijnen weer van de ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving. Naast, onder andere ambtenaren van Bloemendaal en Heemstede zijn ook Freek Schmidt (voorzitter Adviescommissie) en Dorine van Hoogstraten (adjunct directeur MOOI Noord- Holland) bij deze bijeenkomsten aanwezig; • het Kwaliteitsteam Bloemendaal aan Zee is in 2019 een aantal keren bij elkaar gekomen. Hierbij waren aanwezig Nico Zimmermann (adviseur architect), Richard Colombijn (adviseur stedenbouwkundige) en Peter de Ruyter (adviseur landschapsarchitect). Er is advies uitgebracht over het zonnepark, het nieuw te bouwen hotel en het naastgelegen kamercomplex aan het strand en het nieuw te bouwen restaurant aan de Zeeweg;
• in januari is Henk Wijkhuisen (wethouder Omgevingsbeleid) aanwezig geweest bij de Workshop Leidraad Landschap en Cultuurhistorie in Hilversum De workshop werd georganiseerd in samenwerking met de provincie Noord- Holland en de gemeente Hilversum. Met de nieuwe Leidraad landschap en Cultuurhistorie wil de provincie in de komende jaren richting geven aan ruimtelijke kwaliteit in het landelijk gebied. Hoe zij dat voor ogen heeft wordt in workshops uitgewerkt.
20 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Excursie zonneweides. Beeld: Daniel Nicolas
Netwerk bijeenkomst met bezoek aan de Ned. Hervormde Kerk in Bloemendaal
21
3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland terecht met vragen over alles wat met erfgoed en cultuurlandschap te maken heeft. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen en levert informatie over erfgoed in de Omgevingswet en het landschaps- en erfgoedbeleid van diverse overheden. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid en herbestemming of het inpassen van zonnevelden in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl. En de Steunpunt-kaartviewer biedt een rijke bron aan informatie over allerlei erfgoedzaken, ook in uw gemeente. De gemeente Bloemendaal heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Namens de gemeente is Paul Schaapman (erfgoedadviseur) aanwezig geweest bij de cursus Erfgoed in de Omgevingswet die werd georganiseerd in samenwerking met de RCE: wat moet er allemaal geregeld worden om het erfgoed in het omgevingsplan te verankeren? Ook was Paul aanwezig bij de themabijeenkomst ‘Innovatie bij restauratie’ in november: welke kansen bieden nieuwe technieken eigenlijk voor het behoud van erfgoed? Wat heeft het voor gevolgen voor de authenticiteit van een monument als details en materiaal straks niet meer te onderscheiden zijn van het oorspronkelijke?
22 PROJECT MONUMENT OF HERBESTEMMING
BLOEMENDAAL
Restauratie en uitbreiding van een bijzondere Rietveld villa Villa Rapsodie werd in 1934 door Gerrit Rietveld ontworpen volgens de principes van het Nieuwe Bouwen. De woning heeft een uit ronde en vierkante vormen samengestelde plattegrond met vlakke, wit gepleisterde bakstenengevels met een zwarte plint. De smalle, stalen kozijnen, met horizontale en verticale onderverdeling zijn, op basis van een vaste maateenheid harmonisch en variĂŤrend in grootte over de gevels verdeeld. De woning wordt van algemeen belang geacht vanwege de betekenis voor de ontwikkeling van de moderne architectuur. In verband met een voorgenomen restauratie en uitbreiding werd het plan aan de commissie voorgelegd. In gezelschap van de opdrachtgevers, de architect en een vertegenwoordiger van de RCE heeft de commissie een locatiebezoek gebracht om zowel het exterieur als het interieur te kunnen beoordelen. Voor de commissie was het van belang dat de bestaande kwaliteiten als uitgangspunt werden genomen voor zowel de restauratieve als reconstruerende ingrepen. Na intensief overleg bleef de zwarte plint aan de voorzijde van de woning zichtbaar, werden de lijnen van bestaande kozijnen aangehouden om de bestaande vlakverdeling en het lijnenspel te behouden en werd ook de nieuwe aanbouw aan de achterzijde van de woning voldoende ondergeschikt en in de stijl van Rietveld uitgevoerd.
Op locatie in gesprek met de architect
Interieur villa Rapsodie
24 PROJECT DUURZAAMHEID
BLOEMENDAAL
Herendael, een duurzaam inbrei project aan de dr. Dirk Bakkerlaan Ter plaatse van een voormalig autobedrijf aan de Dr. Dirk Bakkerlaan worden vier grondgebonden woningen gerealiseerd met op het achterliggende terrein een zogenoemd Koetshuis met twee woningen. De woningen zijn bijzonder energiezuinig door toepassing van extra geïsoleerde gevels, daken, beglazing en energieopwekking middels een warmtepomp. De rij met de herenhuizen wordt uitgevoerd in een kenmerkende baksteen architectuur en bestaat uit twee verdiepingen met een zolderverdieping in de langskap. De linker hoekwoning wordt haaks op de rij geplaatst. Het Koetshuis wordt in een meer historiserende stijl voorgesteld met een afgeknot schilddak en roedeverdeling in de vensters. Het Koetshuis ligt aan een klein plein waaraan ook twee bijgebouwen en zes overdekte parkeerplaatsen komen. Om de kwaliteit van het plein te waarborgen werd op verzoek van de commissie meer aandacht besteed aan de indeling en inrichting van het plein: twee parkeerplaatsen werden niet overkapt en één van de bijgebouwen werd verplaatst. Door deze aanpassingen wordt het binnenterrein verruimd en is er meer (door-)zicht naar het er achter liggende groengebied grenzend aan het Bispinckpark. Nadat de commissie tot de ontdekking kwam dat er op het terrein een behoorlijk hoogteverschil bestaat werd nog een uitgewerkte tekening van de terreininrichting met een getekend profiel aangeleverd waaruit duidelijk werd hoe de hoogteverschillen kunnen worden opgelost.
Impressie van de inbreiwoning
25
Voormalige autobedrijf aan de dr. Dirk Bakkerlaan
Plan van de inbreilocatie
26 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 4 Evaluatie en aanbevelingen 4.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Binnenkort vindt dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2019. 4.2 Overige aanbevelingen door de commissie De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal doet - vanuit haar ervaringen en inzichten - nog de volgende aanbevelingen: • Neem in de bouwaanvragen de verplichting op om stedenbouwkundige situering en een landschappelijk profiel (met hoogtelijnen) aan te leveren; • De toenemende vraag naar verduurzaming van particuliere woningen kan worden gezien als een uitnodiging aan de gemeente om burgers tijdig en bijvoorbeeld via gemeentelijke informatie proactief te informeren over de mogelijkheden en landelijke richtlijnen. Stimuleer daarbij onderzoek naar de mogelijkheid tot meer collectieve in plaats van individuele oplossingen. Zo kan de energietransitie in Bloemendaal plaatsvinden vanuit een lange termijnperspectief met erkenning van de aanwezige ruimtelijke kwaliteit. Bij bouwprojecten van grotere omvang is het bovendien van belang dat de nieuwe installaties worden geïntegreerd in de architectuur en vanaf het begin worden mee ontworpen. Op die manier kunnen we voorkomen dat zorgvuldige architectuur door ontsierende technische voorzieningen teniet wordt gedaan;
• Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit, inclusief het cultureel erfgoed, kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Hoewel bestaande beleidskaders, zoals de welstandsnota, na inwerkingtreding van de Omgevingswet automatisch onderdeel worden van het omgevingsplan (de zogenaamde ‘bruidsschat’), kan actualisatie van de huidige beleidskaders – gericht op een meer integrale, uitnodigende én meer inspirerende regelgeving – zeer nuttig zijn; • In 2020 zal de gemeenteraad moeten besluiten over de toekomst van de kwaliteitsadvisering, die begint na de invoering van de Omgevingswet. De kaders in de omgevingsvisie en het omgevingsplan zullen zeker aanleiding geven om de gemeentelijke adviescommissie constructiever en nog effectiever in te zetten. Eind dit jaar brengen wij samen met de VNG een handreiking uit over hoe dat zou kunnen. Het ambtelijke gesprek hierover is in uw gemeente al begonnen. Wij bevelen u aan begin volgend jaar met de VNG-handreiking in de hand het debat met ons te voeren; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt is door provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ingesteld om gemeenten te ondersteunen bij alle vragen die spelen rond (het verduurzamen van) monumenten, cultuurlandschap, herbestemming en andere erfgoed-gerelateerde zaken. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten.
27
Locatiebezoek portierswoning aan de Duinlustweg
4.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie voor Ruimtelijke kwaliteit Bloemendaal aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen.
De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2020 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
28 PROJECT HOE IS HET MET?
OVERVEEN
Hoe is het nu met het ‘Venetiaanse’ gebouw in het Vijverpark In het jaarverslag van 2015 werd de roerige geschiedenis van de nieuwbouw op het voormalige Marine Hospitaalterrein in Overveen besproken. Begin dat jaar is een kwaliteitsteam van start gegaan waar Anke Zeinstra vanuit de commissie als vast teamlid deel van uit maakte. Tijdens diverse ontwerpsessies werd uiterst gedetailleerd gekeken naar het inrichtingsplan en de bouwplannen. De bouwwand van het appartementenblok is opgebouwd uit gebouwen in verschillende architectuurstijlen. De verschijningsvormen van de gebouwen variëren in breedte, goothoogte, nokhoogte, materiaal keuze en kleur. Door deze pandsgewijze opbouw ontstaat een sterk beeld, met een overtuigende samenhang. Eind 2016 is er door omwonenden bezwaar ingediend tegen de hoogte van het zogenaamde Venetiaanse gebouw gelegen op de zuidhoek van de reeks appartementen gebouwen. Het gebouw werd in eerste instantie afgedekt met een steile kap (vier bouwlagen plus kap), waarin hoge dakkapellen in de goot. Om dit gebouw toch meer expressie te geven kreeg het Venetiaanse huis een 5e bouwlaag met kroonlijst waardoor een hoogte accent ontstond. Naar aanleiding van de bezwaren is het ontwerp, met name de 5e bouwlaag aangepast. In plaats van de 5e bouwlaag wordt weer een kap met daarin twee door-gemetselde dakopbouwen voorgesteld. Hiertussen bevindt zich in de voorgevel een loggia (buitenruimte). Het uiteindelijk gerealiseerde ontwerp oogt door de verbijzonderde dakkapellen rijzig en mede daardoor is een positief totaalbeeld ontstaan.
Het Venetiaanse appartementengebouw uitgevoerd
29
Eerste voorstel
Tweede voorstel
30
Colofon Auteur Willy Meekes, coördinator Adviescommisie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal Met bijdragen van Anke Zeinstra, architectlid Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatieadviseur MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, december 2020
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh