1
ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
2 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
'Dank voor het dwingen van het maken van een keuze.' Quote architect; betreft de schuilschuur in het Hertenkamp
Zicht over de in ere gestelde bleekvelden in park Brederode
3
Voorwoord Landschappelijke inpassing en openheid Het overgrote deel van de adviezen die de commissie in 2017 heeft uitgebracht hebben te maken met wonen en bouwplannen op alle mogelijke schaalniveaus. De toenemende druk op de woningmarkt is in Bloemendaal goed merkbaar. Renovatie van complexen voor geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg, kloosters, kantoren en industriegebouwen, vaak monumenten worden verbouwd tot woningen. De nieuwe bestemming maakt ingrepen in de architectuur noodzakelijk. Daarbij dient een eigentijdse ingreep in de tuin dan ook zodanig aan te sluiten, dat de samenhang tussen beide ook een nieuwe fase in de ontwikkeling markeert. De commissie ziet op een kleiner schaalniveau een tendens onder burgers die liever hun woonoppervlak tot het uiterste uitbreiden dan dat zij besluiten te verhuizen naar een woning die beter past bij hun groeiende ruimtewens. Makelaars spelen hier handig op in door al op voorhand aan te geven waar de woning binnen standaardregels maximaal is te vergroten. Het faciliteren van de wensen van individuele bewoners, de vraag naar aanbouwen, uitbreidingen en dakkapellen vraagt om heldere afwegingen die consistent moeten zijn, juist om de hoge Bloemendaalse omgevingskwaliteit te waarborgen. De commissie heeft het afgelopen jaar in een groot aantal kleinere adviezen sturend kunnen optreden. De bijzondere ruimtelijke kwaliteit komt in Bloemendaal vooral tot uiting in de wisselwerking tussen architectuur en landschap, tussen bebouwing en open ruimte. Niet bebouwde ruimte is daarin van grote betekenis. De commissie let dan ook voortdurend op de manier waarop nieuwbouw en uitbreidingen zich voegen in het landschap, oftewel kwaliteit
toevoegen maar het landschap niet verder opvullen of zonder noodzaak ‘verrommelen’. Instrumenten die daar sturing aan geven, vooral bij grotere bouwprojecten, zijn beeldkwaliteit- en omgevingsplannen, waarover de commissie het afgelopen jaar regelmatig heeft geadviseerd. De Bloemendaler maakt meer en meer werk van erfafscheidingen, hekken en hagen, uit overwegingen van privacy of gevoelens van veiligheid. De welstandsnota heeft nog onvoldoende kaders om de wildgroei aan gewenste oplossingen in goede banen te leiden en te voorkomen dat het privédomein door particulieren volledig fysiek èn visueel wordt gescheiden van het openbare domein. Als ruimtelijke kwaliteit ophoudt bij de erfgrens, verliest het fraaie landschap van huizen en tuinen zijn aantrekkelijke openheid. In dit jaarverslag komen het behoud en de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in Bloemendaal aan de orde en wordt speciaal stilgestaan bij het actuele thema van de landschappelijke inpassing en het streven naar gevarieerde openheid.
4 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Interieur Boerderij Elswout
5
Inhoud 1.
Thema 2017: Landschappelijke inpassing
6
2.
Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal
10
3.
BIJZONDER PLAN: De Leybeek en graslanden
18
Adviezen; cijfers en effecten
20
GROOT PLAN: Dennenheuvel, landgoed met een missie
30
4. Beoordelingskaders
32
HERBESTEMMING: Theater en kapel krijgen een woonbestemming
34
5.
Op weg naar de Omgevingswet
36
‘Vrije’ kavels aan de Zijlweg
40
6.
Evaluatie en aanbevelingen
42
Colofon
44
6 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Grondgebonden woningen St. Luciaklooster
Sfeerreferentie “inpassing bestaande bomen geeft extra kwaliteit
7
Hoofdstuk 1 Landschappelijk inpassing Omgevingskwaliteit in uw gemeente In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal in 2017 is verlopen en bespreken we de hoofdlijnen uit projecten waar we als commissie en organisatie aan werken. We gaan ook in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet. In dit eerste hoofdstuk beginnen we met enkele voorbeelden over landschappelijke inpassing, een belangrijk thema in de gemeente Bloemendaal. Landschappelijke inpassing Ruimtelijke kwaliteit gaat over meer dan gebouwen. Bij elk project dat de commissie bekijkt speelt de omgeving van een gebouw een belangrijke rol. Hoe toont het gebouw zich in die omgeving? Is er bij nieuwbouw, maar ook bij een uitbreiding, een aanbouw of een wijziging vanwege een ander gebruik gelet op de plaatsing in de omgeving? In een gemeente als Bloemendaal lijkt de ruimtelijke kwaliteit vanaf het moment dat er mensen gingen wonen, een grote aantrekkingskracht te hebben gehad op zijn bewoners. Op veel plaatsen is de bebouwing met respect voor het fraaie aanwezige landschap neergezet. Die kwaliteit wordt breed erkend en zorgt voor de grote aantrekkingskracht die de gemeente heeft tot ver buiten zijn grenzen. Voor de (gemeente Bloemendaal en de) Commissie Ruimtelijke Kwaliteit is een zorgvuldige omgang met dat ruimtelijke karakter van groot belang voor de toekomst. Om die ruimtelijkheid zoveel mogelijk intact te houden, is landschappelijke inpassing een belangrijk thema. De groeiende druk op het optimaal benutten van ruimte, brengt het risico met zich mee dat het landschap niet meer als kwaliteit wordt gezien, maar als nog te vullen leegte! Behoud van ruimtelijkheid vraagt dus om een weloverwogen landschappelijke inpassing van nieuwe projecten, uitbreidingen en transformaties. Hoe kunnen nieuwe wensen
in de vorm van wijzigingen en toevoegingen zo begrijpelijk en passend mogelijk worden gemaakt in de omgeving? Dat vraagt om maatwerk. Bergingen in de voormalige kloostertuin Bij de bewoners van het gerestaureerde Sint Luciaklooster in Bennebroek ontstond de vraag om bergingen en fietsenschuren te mogen plaatsen. De kloostertuin is sterk met de geschiedenis en het gebruik van het oude klooster verbonden en heeft dus een grote cultuurhistorische en landschappelijke betekenis voor het complex. Kloostergebouw en tuin zijn twee belangrijke componenten van ĂŠĂŠn monument. Tegelijkertijd maakt de nieuwe bestemming van het complex een eigentijdse ingreep in de tuin begrijpelijk, als die met het gewijzigde gebruik samenhangt. Binnen de ruimte die het bestemmingsplan bood, kwamen de aanvrager en commissie tot het voorstel om de individuele bergingen per twee te clusteren en de gemeenschappelijke berging hierin ook mee te nemen. Op deze manier ontstond een logische inpassing met doorzichten waardoor de openheid van de tuin voldoende werd gewaarborgd. Zorgwoongebouwen in het park Voor een nieuwbouwcomplex van twee afzonderlijke zorgwoongebouwen in een parkgebied (Park Vogelenzang) aan de Rijksstraatweg in Bennebroek heeft de commissie op verzoek van de gemeente uitvoerig gedelibereerd met de aanvrager, de architect en de stedenbouwkundig adviseur en supervisor. Inzet was om de gebouwen zo goed mogelijk in het landschap in te bedden, waarbij bestaande bomen zijn gehandhaafd en houten verharde frames een zachte overgang tussen wonen en park bewerkstelligen. Tevens zijn een fietsenberging en de vuilberging ondergronds opgelost, liggen de parkeerplaatsen in het groen en zijn deze zoveel mogelijk aan het zicht onttrokken. Door deze landschappelijke inpassing was het mogelijk om in de
8 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Portierswoning
Natuurbrug Zeepoort
9
architectonische uitwerking van de gebouwen een sterke relatie met de gebouwen in de omgeving tot uitdrukking te brengen. Een uitbreiding binnen een monumentaal complex Het monumentale complex Meerenberg, het voormalige provinciaal ziekenhuis, maakt momenteel een grote transformatie door. De voormalige portierswoning van dit complex, een eenlaags woonhuis met zadeldak werd uitgebreid nadat op verzoek van de commissie een analyse was gemaakt van de omgeving en de aanwezige bomen om als uitgangspunt voor inpassing van het plan te dienen. Het resultaat is een aanbouw die in plaatsing, vormgeving en massa, door middel van een tussenlid een herkenbaar nieuwe, verlaagde toevoeging achter het pand vormt. Een aanbouw die zich op logische wijze verhoudt tot het historische ruimtelijke karakter van het ensemble en de architectonische vernieuwingen die aan de aanwezige rijksmonumenten van Meerenberg plaatsvinden. Brug in het duinlandschap De natuurbrug aan de Zeeweg is dit jaar gereed gekomen. De commissie is in een vroeg stadium betrokken bij de totstandkoming van deze elegante brug die op harmonische wijze is ingepast in het landschap. Het is een uitgebreid proces geweest vanaf de formulering de randvoorwaarden, aanbestedingsproces tot de uitvoering. Het resultaat is een natuurverbinding die op logische wijze aansluit bij de omliggende duinen. Collectie MOOI De leefomgeving is de plek waar je woont, werkt of wandelt. Als je geluk hebt, is dat een mooie plek. Een mooie buurt heeft economische waarde en is gezond, veilig en duurzaam. Mensen houden van zo’n plek en gaan er zorgvuldig mee om. Iedereen kan zijn foto’s van mooiste plekken in Noord-Holland uploaden in de collectie MOOI in Noord-
Holland. Van bankje, brug, voordeur, huis, kantoor, stal, tot plein, erf en landschap. MOOI Noord- Holland maakt met deze collectie nieuwe vormen van participatie bij ruimtelijke processen mogelijk en de beeldbank biedt inspirerende praktijkvoorbeelden voor vormgevers en bouwers. Wij nodigen u van harte uit uw mooiste, opvallendste of interessante plek in de gemeente Bloemendaal te delen via www.collectiemooi.nl.
10 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 De rol van de commissie De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In de afweging spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een constructieve dialoog, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de Omgevingswet wordt aangejaagd; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede
adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie en monumenten). Klankbord ruimtelijke ontwikkelingen De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal adviseert uw gemeente ook over omgevingskwaliteit in brede zin en wordt ingezet als klankbord voor grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteitplannen en cultuurhistorische opgaven. 2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Bloemendaal. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Jacob Ouderkerken mr. Jacob Ouderkerken, tot 1 juni 2017 voorzitter van de commissie, actief geweest als wethouder in de gemeente Heiloo en belast met de portefeuilles RO, Verkeer en vervoer, Onderwijs, Welzijn en Cultuur. Zorg en projectwethouder van de decentralisatie van de Jeugdzorg ZWBZ begeleiding en de Participatiewet. Sinds 2014 is hij als voorzitter verbonden geweest aan MOOI Noord- Holland.
Freek Schmidt dr. Freek Schmidt, voorzitter van de commissie sinds 1 juni 2017, architectuurhistoricus, geeft als universitair hoofddocent momenteel leiding aan Architectuurgeschiedenis & Erfgoedstudies aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij heeft daarvoor gewerkt bij Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam en was eerder lid van de provinciale monumentencommissie Noord-Holland en de commissie Welstand Amsterdam. Daarnaast verricht hij onderzoek binnen het VU onderzoeksinstituut CLUE+ en schrijft hij regelmatig over architectuur en erfgoed.
11
Egon Kuchlein Architectlid van de commissie en oprichter van Egeon Architecten. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten en tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten en manifestaties en als adviseur beeldende kunst heeft hij diverse gemeente en provincie overheden van advies voorzien. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
ir. Anke Zeinstra Architectlid van de commissie en medeoprichter van Van der Waals/Zeinstra architekten, gespecialiseerd in woningbouw, zorg- en stedenbouw. Zij heeft ervaring als docent aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam en is jurylid geweest van enkele architectuurprijzen. Daarnaast is zij lid geweest van diverse welstandscommissie in het land. Sinds 2010 is zij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Nico Zimmermann Directeur / eigenaar van ITZ-Architecten b.v. Daarnaast is hij actief als adviseur vormgeving voor de Provincie Noord- Holland en in die hoedanigheid betrokken bij multidisciplinair overleg met betrekking tot het realiseren van grote infrastructurele projecten. Hij is bestuurslid van KIVI afdeling bouw. Ook is hij auteur en redactielid van het architectuurtijdschrift FORUM en Jellema Hogere Bouwkunde, het Nederlandse standaardwerk voor bouwkundigen. Sinds 2007 is hij als architect en als monumentendeskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
De commissie wordt ondersteund door: Willy Meekes Commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Rob Perquin plantoelichter, afd. dienstverlening van de gemeente Bloemendaal Robert van Heyst plantoelichter, afd. dienstverlening van de gemeente Bloemendaal
ing. Paul Schaapman beleidsmedewerker Cultureel Erfgoed, gemeente Bloemendaal
12 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
De commissie in gesprek met architecten
13
2.3 Werkwijze De Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal komt op donderdagmiddag in de oneven weken in het gemeentehuis van Bloemendaal bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geĂŻnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevings-kwaliteit. Over het algemeen worden de plannen analoog in combinatie met het omgevingsinformatiesysteem aan de commissie gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen schuift een stedenbouwkundige van de gemeente aan en informeert de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Bloemendaal op www.mooinoord-holland.nl/gemeenten. Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het gebied (welstandsnota, beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoĂśrdinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de commissiecoĂśrdinator als de plantoelichter
hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2018 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI NoordHolland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeld stellende bouwplannen graag al voor de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies. De kosten voor een preadvies wordt bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller.
14 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Excursie Duin en Beek
Excursie Haringbuys
15
Locatiebezoek Om meer inzicht te krijgen over de locatie en de daarbij behorende vergunningaanvraag gaan leden van de commissie regelmatig ter plaatse kijken. Bennebroek • Aan de voorzijde van een geschakelde woning aan de Kortenaerlaan wordt het dichtzetten van het dakterras op de 1ste verdieping aangevraagd. Aangezien in de wijk al een aanpassing als trendsetter is aangewezen heeft de commissie een bezoek ter plaatse gebracht om de eenheid in architectuur binnen de wijk te waarborgen. • Aan de Bennebroekerlaan is gekeken naar een zonnescherm dat is geplaatst aan een origineel, houten winkelpui behorend bij een gemeentelijk monument. Overveen • In verband met een voorgenomen herbestemming wordt Boerderij Elswout, een rijksmonument uit 1844 bezocht, alwaar de commissie een rondleiding krijgt van een gemachtigde van Staatsbosbeheer. Een bezoek aan de Bloemendaalse weg was nodig om een beter inzicht te krijgen in de huidige staat van een serre gelegen aan de achterzijde van een gemeentelijk monument. • In het Vijverpark heeft de commissie gekeken naar de beoogde locatie van een te plaatsen fietsenberging in de voortuin van een woning. • Om een goede inschatting te kunnen maken van de schaal van de uitbreiding is een bezoek gebracht aan een voormalige dienstwoning (rijksmonument) aan de Elswoutslaan.
16 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Commissie op locatie Boerderij Elswout
Erfafscheiding
Commissie op locatie, Korte Kleverlaan
17
Bloemendaal • Naar aanleiding van een ontvangen zienswijze hebben commissieleden de erfafscheiding van gevlochten takken aan de Duin en Beeklaan in Park Brederode geïnspecteerd om vast te stellen of deze als een exces gezien kan worden. • In verband met het verhogen van een balustrade is de commissie gaan kijken bij de Rijperweg, en bij de Ing. Bispincklaan heeft de commissie met de aanvrager de mogelijkheden voor het plaatsen van een berging besproken. • Naar aanleiding van een aanvraag voor een opbouw bij een hoekwoning aan de Korte Kleverlaan, deel uitmakend van een ensemble is de commissie ook ter plaatse geweest Aerdenhout • In de Asterlaan werd een beoogde uitbreiding op de verdieping van een twee- onder- een- kapwoning in ogenschouw genomen waarbij een aangekapte dakkapel zou komen te vervallen. • Om een overkapping te legaliseren is de commissie op bezoek geweest bij huis Meerzicht, een provinciaal monument en behorend bij het voormalige complex Meer en Berg. De luifel is niet zichtbaar vanaf de openbare weg.
Overleg met Er is met de projectleider van de gemeente overleg geweest over het concept Beeldkwaliteitplan Park Vogelenzang waarvan het grondgebied is aangewezen als gemeentelijk monument. Hierbij waren naast de aanvrager ook aanwezig de landschapsarchitect en de architect die verantwoordelijk zijn voor het stedenbouwkundig plan. Er is gesproken met een jurist van de gemeente over het bouwplan voor een appartementencomplex aan de Potgieterweg. Juridisch beleidsmedewerkers van de gemeente hebben ook een toelichting gegeven op een ontvangen aanvullende zienswijze betreffende een erfafscheiding aan de Duin en Beeklaan. De stedenbouwkundige en de projectleider van de gemeente hebben het Stedenbouwkundig Plan voor Dennenheuvel, een landgoed in het bezit van een kloosterorde toegelicht. Het plan is ontwikkeld naar aanleiding van een participatietraject. Het beeldkwaliteitsplan Raak- terrein in Bennebroek is door de projectleider van de gemeente, in gezelschap van de opdrachtgever en de stedenbouwkundige van het plan toegelicht.
18 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL PROJECT JAARVERSLAG 2017
De Leybeek en graslanden Het behoud van een natuurlijk beek Het project van Landschap Noord- Holland ‘De Leybeek op de buitenplaats Leyduin, een natuurlijke beek met vochtige bloemrijke graslanden’, heeft als doel het watersysteem van Leyduin robuust te maken en de belevingskwaliteit ervan te versterken. De herinrichting werd aan de commissie voorgelegd. Buitenplaats Leyduin is aangewezen als rijksmonument en ligt binnen een erkend aardkundig waardevol gebied. De Leybeek is al vóór 1647 ge- of vergraven om het natuurlijke aanwezige kwelwater uit de duinen op te vangen en beter te geleiden. Van oudsher verbindt de beek het geaccidenteerde duinlandschap met wandelbos in het noordwesten met het open weide landschap met moestuinen. De natuurlijke duinrel werd al vrij snel gecultiveerd tot nut en verfraaiing van de buitenplaats. Restanten van de in de 18de eeuw aangelegde cascade zijn nog waarneembaar. Eeuwenlang heeft de beek de mensen op de buitenplaats Leyduin, en later ook de bewoners van Amsterdam voorzien van schoon water. Uitgangspunten voor de werkzaamheden ‘behoud door ontwikkeling’: aanleg van een nieuw wandelpad (zandpad), graslanden krijgen de bestemming ‘water beleefplaats’ en de noordelijke oevers van de Leybeek worden als natuurvriendelijke oevers opnieuw aangelegd. Ook wordt hier en daar een klaphek of kleine brug geplaatst en worden dammen met duikers en stuwtjes aangepast. Al met al een prachtig initiatief waarbij de beoogde werken en werkzaamheden geen afbreuk doen aan de status van beschermd Rijksmonument.
De Natuurbrug Leybeek Zeepoort
19
Leybeek Lentebeek
De Leybeek op de kaart
20 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten 3.1 Cijfers In 2017 heeft de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal 220 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 24 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 343.
vergunningaanvragen was een bezwaarmaker aanwezig. Bij ongeveer 52% van de aanvragen kon in ĂŠĂŠn keer, of met een kleine aanpassing, een positief advies gegeven worden
In 2017 werden 52 preadviezen aan de com-
Het aantal nieuwe plannen is met ca 21 % gestegen ten opzichte van 2016. Het aantal behandelingen steeg met ca 23 % ten opzichte van het vorige jaar. Bij 44% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of Tabel 1 ontwerper aanwezig en bij drie SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN
Aantal planbehandelingen
missie voorgelegd, ten opzichte van 56 in 2016 AANTAL BEHANDELINGEN
Aantal planbehandelingen Omgevingsvergunning Aantal Tabel 1 planbehandelingen waarvan een monument SOORT AANVRAAG waarvan nieuwbouw Omgevingsvergunning waarvan verbouwing waarvan een monument Preadvies* waarvan nieuwbouw Reclameaanvraag waarvan verbouwing Adviesaanvraag handhaving Preadvies* Advies ruimtelijke plannen Reclameaanvraag Overige vergaderonderwerpen Adviesaanvraag handhaving Totaalruimtelijke plannen Advies
175
277 25
53
AANTAL AANVRAGEN
AANTAL BEHANDELINGEN
175
277
36
24 6 24 6
1
25
54
114
53
30
36
54
8
114 30
4
8
170
170
2 5
1 10
2
21
4 220
5
343
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Overige vergaderonderwerpen 10 21 52.
Totaal
220
343
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 52. Aantal Tabel 2 planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren:
SOORT AANVRAAG
2017
Tabel 2 aanvragen Nieuwe
2016
196
2015
162
168
SOORT AANVRAAG
2017
2016
2015
Nieuwe aanvragen
196
162
168
Aanvragen van voorgaande jaren
24
20
Herhalingen
123
98
Totaal behandelingen
343
280
Aanvragen van voorgaande jaren Herhalingen
Totaal behandelingen
24 123 343
Vorm van behandelingen Vorm Tabel 3 van behandelingen
20 98 280
22 161 351
22 161 351
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 52.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 21 2 Tabel
SOORT AANVRAAG
2017
2016
2015
Nieuwe aanvragen
196
162
168
Aanvragen van voorgaande jaren
24
20
22
Herhalingen
123
98
161
Totaal behandelingen
343
280
351
2016
2015
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN
2017
Totaal behandelingen
343
In de welstandscommissie behandeld
Hoe vaak behandeld? In de geĂŻntegreerde commissie met monumentenleden behandeld Tabel 4
280 75 %
82 %
78 %
25 %
18 %
22 %
Hoe vaak behandeld? ADVIEZEN AAN B&W 2017 Hoe vaak behandeld? Totaal Tabel 4 nieuwe aanvragen* Bij eerste behandeling ADVIEZEN AAN B&W akkoord
Bij eerste behandeling niet Totaal nieuwe aanvragen* akkoord tenzij (kleine aanpassing Bij eerste behandeling akkoord nodig) Bij eerste behandeling niet Bij tweede behandeling akkoord akkoord tenzij (kleine aanpassing (of niet akkoord tenzij) nodig) Bij verdere behandeling Bij derde tweedeofbehandeling akkoord akkoord (of niet tenzij) akkoord tenzij) (of niet akkoord
2016
193 2017 193
351
2015
162 38 % 14 % 38 %
2016 162
168 37 % 11 % 37 %
2015 168
27 % 8% 27 %
14 18%%
1114 %%
8% 20 %
10%% 18
1413 %%
2019 %%
Nog in behandeling of definitief Bij derde of verdere behandeling 1015%% 1319 %% niet akkoord of aanvraag akkoord (of niet akkoord tenzij) ingetrokken Nog in behandeling of definitief Plan wel akkoord op hoofdlijnen niet akkoord of aanvraag 15 % 19 % 6% 6% maar nog geen aanvraag voor ingetrokken vergunning Plan wel akkoord op hoofdlijnen * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. maar nog geen aanvraag voor 6% 6% vergunning
1918 %% 18 % 7% 7%
Erfgoedaanvragen * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. Erfgoedaanvragen Tabel 5
Erfgoedaanvragen ERFGOEDAANVRAGEN Tabel 5 aantal Totaal ERFGOEDAANVRAGEN rijksmonumenten Totaal aantal gemeentelijke monumenten rijksmonumenten panden in beschermd gezicht gemeentelijke monumenten provinciale monumenten panden in beschermd gezicht
2017 46 2017 46
2016 14 18 14 12 18 2 12
36 2016 36
2015 11 12 11 11 12 2 11
40 2015
16
40 16 13 10
provinciale monumenten 2 2 1 Op www.mooinoord-holland.nl/cijferbijlagebloemendaal2017 kunt u meer cijfers vinden.
13 10 1
22 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Binnenweg 1ste ontwerp
Binnenweg 2de ontwerp
Impressie schuilstal
23
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 is het college van B&W één keer contrair gegaan. Aangezien het om een gevoelige locatie ging heeft de commissie een negatief advies uitgebracht over een te plaatsen bijgebouw in een hoek van de kavel vóór de voorgevelrooilijn. Omdat andere bouwlocaties op het perceel niet mogelijk zijn door ontoereikende maatvoering en vanwege de bijzondere gezinsomstandigheden heeft het college besloten contrair te gaan. Effect van welstand: Uitbreiding aan de Binnenweg Bij een voormalige boerderij met langskap met daarnaast een stalgebouw eveneens met langskap wordt het gedeelte van de voormalige boerderij gerenoveerd en uitgebreid. De uitbreidingen vinden plaats aan de achterzijde: de kap op de aanbouw wordt opgetild en vergroot, de serre wordt vernieuwd en voorzien van een afgeknot schilddak waarbij de ontstane kap als borstwering voor een dakterras zal dienen. Het bestaande dakterras krijgt een nieuw hekwerk. De commissie constateerde een veelheid aan toevoegingen en na overleg met de architect en aanvrager werd het plan aangepast.
3.3 Advies grote ruimtelijke plannen Een nieuwe schuilstal in de Hertenkamp In de Hertenkamp, aangelegd in 1929 door architect L.A. Springer, is een markante, in chaletstijl uitgevoerde dierenverblijf aanwezig. Er wordt een nieuwe schuilschuur aan het kamp toegevoegd, uitgevoerd in houtskelet met gevels van betontriplex en afgedekt met een driedelig dak van gepotdekseld hout dat meeloopt met het hoogteverschil op het terrein. De vorm van de schuur is uitgesproken eigentijds en vormt zo een sterk contrast met het bestaande dierenverblijf. In eerste instantie stelde de commissie vragen over de situering, de vormgeving, de massa en de materiaalkeuze. Er zou meer aandacht moeten zijn voor de schuur als eenvormig object. In het nieuwe plan is de schuur uitgewerkt als sculpturaal volume dat volledig in hout wordt uitgevoerd. De gevels worden onder een hoek bij de punt naar binnen gezet en in de twee schuine zijgevels komen insnedes met schuine insteken naar beneden.
24 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Luchtfoto oude kern Bennebroek met in het midden het plangebied
Werkzaamheden Bloemendaal station
25
3.3 Adviezen ruimtelijke plannen In 2017 zijn vier grote ruimtelijke plannen aan de orde geweest. Het Beeldkwaliteitplan Park Vogelenzang is meerdere malen met de commissie besproken. Bij de herontwikkeling van het voormalige complex Vogelenzang ( gemeentelijk monument) zijn de cultuurhistorische waarden van het ensemble en daarbij de bebouwingsmogelijkheden en de herbestemming van de bestaande gebouwen van belang. Op verzoek van de Stichting Landschap Noord- Holland werd het cultuurhistorisch advies over de herinrichting van het terrein van het complex Leybeek besproken. Dit project is in het verslag opgenomen. Het Beeldkwaliteitsplan van het Raak- terrein werd door de stedenbouwkundig ontwerper van het plan toegelicht. Bij een omsloten locatie aan de Witte de Withlaan, in de oude kern van Bennebroek wordt het huidige gebouw vervangen en komen er grondgebonden parkwoningen bij. Op het landgoed Dennenheuvel zullen het zorggebouw, de dienstwoning, het klooster en het opvanghuis worden gesloopt. Het stedenbouwkundig plan voor Dennenheuvel is met de commissie besproken. Dit project is in het verslag opgenomen. In verband met het landelijke programma van ProRail om de toegankelijkheid van stations te verbeteren werd het plan voor het plaatsen van twee liften bij het spoorwegstation Bloemendaal met de commissie besproken.
3.4 Procesbegeleiding De advieswerkzaamheden van MOOI NoordHolland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaat verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Voor de gemeente Bloemendaal hebben wij in 2017 de volgende adviseurs geleverd die werden toegevoegd aan een Kwaliteitsteam om zo een gestroomlijnd planproces te waarborgen. • Kwaliteitsteam Marine Hospitaalterrein: ir. Anke Zeinstra, architect en Marlies van Diest, landschapsontwerper • Vormgevingscommissie natuurbrug Zeepoort: Egon Kuchlein, architect • Kwaliteitsteam Bloemendaal aan Zee: ing. N. Zimmermann, architect en ir. Richard Colombijn, landschapsarchitect en stedenbouwkundige • Beoordelingscommissie Park Brederode: ing. N. Zimmermann • Q-team Haringbuys: ing. N. Zimmermann
26 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Impressie Nieuwbouw Brederodelaan
27
Supervisie Park Brederode De planontwikkeling in het gebied rond het voormalig Provinciaal Ziekenhuis aan de Brederodelaan, is een proces van lange adem gebleken. Het oorspronkelijke idee om totaalplannen op wijkniveau te realiseren, bleek in 2010 niet langer uitvoerbaar, deels door de financiĂŤle crisis maar vooral door het feit dat de huidige koper een mondige consument is geworden. Het deelgebied Duin en Beek herbergt daarom in afwijking van het meer behoudende Duinzicht een bonte verzameling droomhuizen die slechts aan een paar randvoorwaarden werden getoetst door de Beoordelingscommissie. Landschappelijke inpassing van villa's lijkt in Park Brederode voor de hand te liggen. Duin en Beek ligt aan de teen van het hoge duin en vormt door de geaccidenteerde aanleg, volgens het masterplan van DS landschapsarchitecten, een uitdaging voor opdrachtgevers en architecten om een bijzonder ontwerp te realiseren. De beoordelingscommissie stelt vast dat dit door de inmiddels mooi opgeschoten groene duinvegetatie geslaagd is. Er is een verscheidenheid aan architectonische beeldmiddelen ingezet door de architecten, terwijl de villa's door materiaal en kleur familie van elkaar zijn gebleven. De villa's zijn te gast in het duinlandschap, precies zoals de landschapsarchitect het heeft voorzien. Toen de kavels aan de Brederodelaan 54, 56 en 58 werden verkocht was de Beoordelingscommissie dan ook verheugd dat de ontwerpers op creatieve wijze ook hier aan de rand van Park Brederode op zoek gingen naar een eigentijds resultaat. Naast de sociale woningbouw op de nrs. 60 en 62 zijn twee nieuwe villa's aan de commissie voorgelegd, waarvan de architectonische typologie zichtbaar is afgestemd op de nog aanwezige groenstructuur. Dat dit zowel tot een eigentijdse uitwerking van een traditionele villa kan leiden
met baksteen en riet (nr. 56-58) als tot een eigenzinnig ontwerp in hoofdzakelijk hout (nr. 54), draagt volgens de beoordelingscommissie bij aan de diversiteit in architectuur langs de Brederodelaan, waar sinds het begin van de vorige eeuw naast de bloksgewijze ontwikkeling van woningbouw ook eigenzinnige vrijstaande woningen werden gebouwd. Het is passend dat het voormalige Provinciaal Ziekenhuis van Zocher, dat momenteel ontwikkeld wordt, in de geest herkenbaar blijft aan de meanderende Brederodelaan door de verrassende eigenzinnigheid van nieuwe architectuur.
28 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Ontwerp hotel Bloemendaal aan Zee
Ontwerp snackbar Henri
29
Supervisie Bloemendaal aan Zee De ontwikkelingsvisie Bloemendaal aan Zee van bureau Hosper is opgesteld als kwaliteitsimpuls voor de boulevard recreatie aan de kop van de Zeeweg. Het biedt bovendien kaders voor het ontwikkelen van jaarronde paviljoens in plaats van de bekende tijdelijke seizoensgebonden strandtenten. Voor het kwaliteitsteam is landschappelijke inpassing het leidmotief bij de beoordeling van nieuwe of verbouwingsplannen. In 2017 werd de vervangende nieuwbouw voor het kenmerkende uit drie Pyramide daken samengestelde paviljoen Duna voor het eerst voorgelegd. Het nieuwe hotel Duna is groter en bestaat uit twee lagen en een gedeeltelijk derde laag onder een samengesteld dak. De architectuur refereert duidelijk aan gebouwen aan zee. Het kwaliteitsteam is vooral benieuwd hoe het gebouw aansluit op het geaccidenteerde duin en hoe de ontsluiting is naar de weg. Ook de relatie met het te handhaven gebouwtje met de strandwacht roept nog vragen op. Diezelfde aandacht wordt ook gevraagd van aanvragers met kleinere bouwinitiatieven zoals de vervangende nieuwbouw voor de snackbar Henri. Het ontwerp van twee in elkaar gedraaide sheddaken is door de verwijzing naar de vorm van een 'zuidwester' zeer passend voor architectuur aan zee. Ook hier vraagt het kwaliteitsteam aandacht voor de inpassing van architectuur in de aansluitende verharding van de boulevard. Kleine horecavoorzieningen als deze kunnen in de zomermaanden uitgroeien tot verrommelde terrasvoorzieningen met tijdelijke zitelementen. Het kwaliteitsteam vraagt in zo'n geval aan de architect om de directe omgeving van het gebouw mee te ontwerpen en voorzieningen te treffen voor windschermen, zonneschermen en zitmeubilair.
3.5 Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland De gemeente Bloemendaal heeft nog geen gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft, om te sparren over ingewikkelde kwesties of om mee te lezen met nieuwe beleidsstukken. Ook kunnen gemeenten concrete cases voordragen voor een expertmeeting, onderzoek of als interessant voorbeeldproject.
t
30 PROJECT GROOT PLAN
BLOEMENDAAL
Landgoed Dennenheuvel Landgoederen achter de Hollandse duinen kennen een lange historie, ze liggen op een ingenieuze manier ingebed in het landschap. Landgoed Dennenheuvel is een typisch voorbeeld van een strandwallandgoed. Eind maart werd het Stedenbouwkundig Plan voor Dennenheuvel, een landgoed in het bezit van een kloosterorde, aan de commissie voorgelegd. Dit plan is tot stand gekomen na een participatietraject. Op het landgoed worden het zorggebouw, de dienstwoning, het kloostergebouw en het opvanghuis gesloopt. De bebouwingsvlekken zullen voor nieuwbouw worden aangehouden. De woning op de terp aan de straat blijft behouden. Voor wat betreft het welstandsbeleid zullen de vrije kavels worden getoetst aan de gebiedsgerichte criteria en voor de nieuwbouw aan de Dennenweg wordt een regieplan opgesteld waarin het ambitieniveau gewaarborgd kan worden. Met name de carrĂŠvorm en het behoud van de kloostersfeer scheppen hoge architectonische verwachtingen. De gemeente vraag de commissie of het mogelijk is de vrije kavels op het deel Pelletier te toetsen aan de gebiedsgerichte criteria en welk toetsingskader voor bebouwing aan de Dennenweg (een ensemble van gebouwen rond een binnenhof) opgesteld dient te worden. De commissie geeft aan dat het opgestelde regieplan kan dienen als onderlegger voor het BKP als toetsingskader voor de bebouwing aan de Dennenweg en dat zij kan volstaan met het vigerende welstandsbeleid voor de nieuw te bouwen woningen op de zogenaamde vrije kavels.
Dennenheuvel, huis op de terp
31
Begraafplaats van de zusters op het landgoed Dennenheuvel
Maquette Dennenheuvel Spread
32 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Impressie aanbouw aan een monumentale villa aan de Duinwijckweg
33
Hoofdstuk 4 Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. 4.2 Monumentenbeleid De adviezen over ingrepen aan monumenten worden gebaseerd op een afzonderlijk beoordelingskader met specifieke welstandsadviezen. De welstandscriteria voor een monument zijn gericht op handhaven, herstel en het versterken van de historische karakteristiek van het monument (exterieur en interieur) en de samenhang van het monument met zijn omgeving.
In 2017 werden 46 erfgoedaanvragen aan de commissie voorgelegd. 4.3 Aanvullingen op het huidige beleidd In de loop van 2017 bleek dat de commissie onvoldoende handvatten vond ten aanzien van het omgaan met de plaatsing, afmetingen en vormen van erfafscheidingen. Niettemin gaat het hier om belangrijke en visueel zeer aanwezige en vaak bepalende elementen in de ervaring van ruimtelijke kwaliteit. In de praktijk blijkt dat de huidige regels met betrekking tot hekken en hagen naar de burger toe onvoldoende helder zijn en voor de gemeente
ontoereikend om de gewenste en vanouds bestaande gevarieerde ruimtelijke en landschappelijke kwaliteiten van Bloemendaal te waarborgen. Enkele jaren geleden gaf de gemeente opdracht aan Bureau Peter de Ruyter Landschapsarchitectuur om een rapport op te stellen over Hekken en hagen in Bloemendaal. Inspiratie en aanvulling op het bestaande beleid, dat in maart 2015 gereed kwam. Dit rapport biedt, samen met de ervaringen van de commissie en de betrokken deskundigen van de gemeente voldoende aanknopingspunten om het bestaande beleid inzake ruimtelijke kwaliteit hieromtrent aan te scherpen en in een aangepaste welstandnota op te nemen.
t
34 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL PROJECT JAARVERSLAG 2017 HERBESTEMMING
BLOEMENDAAL
Theater en kapel Woonbestemming Het betreft de in- en aanvulling van de westvleugel van het complex Meerenberg, het voormalige hoofdgebouw van het Provinciaal Ziekenhuis Bloemendaal. In eerste instantie werd in 1848 alleen de begane grond laag van de achtervleugel van het carré van Zocher gebouwd. Later is in het midden, boven op de gang en van buitenaf gezien het theatergebouw geplaatst, uitgevoerd met pilasters en een strenge raamverdeling. Achter het theater, aan de binnenzijde van het carré en ook óp de gang staat een bescheiden kapelgebouw, uitgevoerd met boogramen en een tweedeling in de kap. Deze kapel staat vrij in het midden van de vleugel. Aan weerszijden van de kapel en het theater worden losse bouwblokken geplaatst waardoor de prominente positie van deze twee gebouwen, waar ook de nieuwe hoofdentree van het complex komt, wordt geaccentueerd. Op de valreep van 2017 werd een plan ingediend voor het verbouwen van de kapel en het theater. Tussen beide volumes wordt op de verdieping een tussenstuk geplaatst zodat het theater en de kapel met elkaar verbonden worden en gezien kunnen worden als één woning. De nieuwe entree van het gehele complex komt op begane grond niveau en loopt onder de kapel en het theater door.
Bestaande toestand theater en kapel
35
Impressie nieuwbouw met onderdoorgang
Maquette
36 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
MOOIWAARTS MOOIWAARTS
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
Binnenhoek Meerenberg
37
Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet 5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog integraler beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering. Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI NoordHolland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor uw gemeente beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog
maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie. 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI Noord-Holland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt: 1. 2. 3. 4.
Voor en door mensen Publieke en private belangen Zorg voor cultureel erfgoed Zorg voor goede omgevingskwaliteit bestaande leefomgeving 5. Zorg voor goede omgevingskwaliteit nieuwe initiatieven 6. Doelen voor goede omgevingskwaliteit 7. Gebiedsgerichte kwaliteiten 8. Vergunningenstelsel 9. Interpretatie van open regels en beleidsregels 10. Per saldo meer waarde bij buitenplanse initiatieven De principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen door de gemeente zelf instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het
38 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Luchtfoto St. Luciaklooster Bennebroek
39
algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, van uw ambities, uw maatschappelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www. mooinoord-holland.nl. 5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumentenen de welstandscommissie. In 2017 heeft MOOI Noord-Holland, samen met enkele gemeenten die als voortrekker willen optreden, de rol en samenstelling van deze gemeentelijke adviescommissie globaal verkend. De verplichte kern van de commissie bestaat uit enkele deskundigen op het gebied van de monumentenzorg, die bevoegd zijn te adviseren over de rijksmonumenten. Maar in de Memorie van Toelichting wordt benadrukt dat gemeenten de vrijheid hebben om een generieke adviescommissie te benoemen die adviseert over aspecten van omgevingskwaliteit bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich specifiek richten op bijvoorbeeld (her) ontwikkelingsgebieden of bepaalde onderwerpen, zijn mogelijk (MvT Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. 3, p. 382).
In 2018 wil MOOI Noord-Holland in de geest van de Omgevingswet verder werken aan de ontwikkeling van deze brede adviescommissies voor omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie heeft deskundigheid in huis over verschillende aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte en is in staat is om complexe afwegingen te maken op deze aspecten. In maart 2018 organiseren we met ondersteuning van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en bureau Over Morgen de expertmeeting ‘Wie adviseert over goede omgevingskwaliteit’. Naar aanleiding daarvan werken we samen met geïnteresseerde gemeenten scenario’s uit die verschillende vormen van betrokkenheid van de adviescommissies tonen. We nodigen ook uw gemeente van harte uit om aan te haken bij dit project.
40 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL PROJECT JAARVERSLAG 2017 KLEIN PLAN
BLOEMENDAAL
Kwaliteitsteam Marine hospitaal Terrein, Vijverpark Het plan voor het Vijverpark wordt gedragen door een centraal gelegen vijver met daaraan vrijstaande en geschakelde woningen en een appartementencomplex in het noord- oostelijk deel, nabij spoor en Hogeschool. Zoveel mogelijk blijven bestaande bomen gehandhaafd; het moet een park worden. De beeldkwaliteit uit de omgeving, ‘Overveense stijl’, dient als inspiratie: diversiteit, uitgesproken daklandschappen, uit- en aanbouwen, grote dakoverstekken, rijke ornamenten en materialen die mooi verouderen. Voor 2017 resteren drie vrije kavels langs de Zijlweg. Op dit terrein zijn veel beperkende voorwaarden: minimale afstanden tot de monumentale villa Tetterode en tot beschermde bomen. Ook dient het aantal inritten op dit smalle deel van de Zijlweg beperkt te blijven. Uiteindelijk zijn er kavelpaspoorten opgesteld voor één vrijstaande woning en één tweekapper op de hoek met een inrit met garage bereikbaar vanaf de Bijdorplaan. De kopers hebben op advies van het Kwaliteitsteam een bomenrapport op laten stellen waarin ook geadviseerd wordt over bouwen nabij beschermde bomen. Hoe is de kwaliteit van de bomen, hoe ver lopen de wortels, hoe bescherm je de boomwortels? De architecten zijn de puzzel gaan oplossen, inritten naar de garage gaan om de boom heen en vergunning vrije delen van de woning kunnen buiten het bouwvlak geplaatst worden. Al zijn de kavels kleiner, in architectuur sluiten de woningen aan op de stijl van de nieuwbouw van het Vijverpark en op de bestaande bebouwing in de omgeving. Er is getoetst op alzijdigheid van de woningen en op verfijning in detaillering en materiaalgebruik.
41
Tegenoverliggende bebouwing aan de Zijlweg Zijl
we
g1 7 KAVELPASPOORT 1 VRIJSTAAND, 2 TWEE^KAP Zijl
we
Openbare ruimte (toegankelijk vanuit achtertuinen) in eigendom van de gemeente
g1
7
Beplanting (heesters) Bebouwingsvlak waarbinnen de hoofdgebouwen wordt gepositioneerd. Hoofdgebouw is een gekoppelde 2-onder-1-kap of een vrijstaande woning. Het hoofdgebouw is ten minste 2 m van de nieuwe en bestaande erfgrens gebouwd. 29.0
Bestemmingsplanregels:
gB1
6.0
6.0
3.0
636 perceel
Inri
gevel hoofdgebouw parallel aan as Zijlweg
tB
Mogelijkheid voor inrit Parkeren op eigen terrein 2 parkeerplaatsen per woning
Kavel  A 211 bouwvlak
1.0 0 1 .0
verplichte haag: ligustrum ovalifolium, minimaal 1,0m hoog
Kavel  B2 183 bouwvlak
Kavel  B1 194 bouwvlak
2
haagbeplanting: ligustrum ovalifolium, minimaal 1,0m hoog
cB2
15.0
Maximale bouwhoogte hoofdgebouw 13 m boven 0.60+NAP De gezamenlijke oppervlakte van de aan- en uitbouwen en bijgebouwen mag per woning niet meer bedragen dan 40% van de bestemming 'Wonen' buiten het bouwvlak, tot maximaal het oppervlak dat op de verbeelding is aangegeven met de aanduiding 'maximum bebouwd oppervlak bijgebouwen ( 35m2)' ; De bouwhoogte van aan- en uitbouwen van tussenwoningen mag niet meer bedragen dan 3 meter of de hoogte van de eerste bouwlaag van de woning; De goothoogte van aan- en uitbouwen van eind-, vrijstaande en twee aaneengebouwde woningen mag niet meer bedragen dan 3 meter of de hoogte van de eerste bouwlaag van de woning; De bouwhoogte van aan- en uitbouwen van eind-, vrijstaande en twee aaneengebouwde woningen mag maximaal 3 meter hoger zijn dan de goothoogte van de aan- en uitbouw; De diepte van aanbouwen mag bij tussen- en eindwoningen niet meer bedragen dan 4 meter; Voor het bouwen van bijgebouwen gelden de volgende bepalingen: de goothoogte van bijgebouwen mag niet meer bedragen dan 3 meter; de bouwhoogte van bijgebouwen mag niet meer bedragen dan 6 meter; de bouw van overdekte zwembaden is niet toegestaan;
7.3
as
Zijl
we
g
411 perceel
0.75
kroonprojectie bestaande, beschermde boom; onder kroonprojectie gelden de bestemminsplanregels, zoals aangegeven in het bestemmingsplan onder art. 3.4.1 en 3.4.2:
tA
446 perceel
Inri
nieuwe boom
solitaire heesters Qr
Py
2AaRH
DATUM 9-6-2016 SCHAAL 1:200 - A1, 1:400 A3
Voor de eisen die gesteld worden aan de architectuur van de te ontwerpen woningen wordt verwezen naar het beeldkwaliteitsplan d.d. september 2014, welke onderdeel is van het bestemmingsplan. De voorgenoemde ontwerpen zullen door het kwaliteitsteam getoetst worden.
MARINEHOSPITAALTERREIN TE OVERVEEN MULLENERS + MULLENERS ARCHITECTEN
gB1
mogelijkheid voor enkele garage
cB2
mogelijkheid voor enkele carport waarbij in de constructie rekening wordt gehouden met de belasitng van het wortelpakkert van de bestaande bomen.
KAVELPASPOORT 3 kavels VRIJE KAVELS
Kavelpaspoorten
Ontwerp tweekapper
42 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT BLOEMENDAAL JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 6 Evaluatie en aanbevelingen 6.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Op 12 maart 2018 zijn, tijdens het evaluatiegesprek over 2017 met de heer Heijink de belangrijkste ontwikkelingen binnen de gemeente Bloemendaal besproken. Tevens kwamen de werkwijze van zowel de gemeente als de commissie, de toekomstige digitale planbehandeling en de aanbevelingen zoals in het jaarverslag genoemd ter sprake. 6.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit de ervaringen en inzichten doet de Adviescommissie voor ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal nog de volgende aanbevelingen: • Voor een vloeiend proces in de behandeling van bouwplannen is vroegtijdig vooroverleg met de Adviescommissie over projecten, zoals steeds vaker gebeurt, nuttig. Overleg in een voorstadium voorkomt mogelijke ruis later in het traject en leidt doorgaans eerder tot consensus, met name rondom complexe bouwopgaven, omgevingsplannen en beeldkwaliteitplannen. • De commissie ziet de toenemende druk op de huizenmarkt terug in een neiging de dichtheid van het wonen op te voeren waar dat maar kan. Dit vraagt om principiële keuzes met betrekking tot het behoud van de hoge ruimtelijke, landschappelijke en monumentale kwaliteiten die nu nog aanwezig zijn in grote delen van de gemeente.
• Blijf de Adviescommissie bij planbehandeling vanuit de gemeente ondersteunen met ervaren deskundigen. De opgebouwde kennis en expertise van met name ook de monumentendeskundige van de gemeente, leveren een belangrijke meerwaarde aan een adequate advisering. • Bij het evalueren van de gemeentelijke welstandsnota zal de Adviescommissie graag vanuit haar ervaringen bijdragen en suggesties aanreiken • Organiseer in uw gemeente een maatschappelijk debat over de maatschappelijke doelstellingen van de Omgevingswet: een gezonde en veilige leefomgeving met een goede omgevingskwaliteit. Wat verstaan burgers, ondernemers, bestuurders, maatschappelijke organisaties en deskundigen hieronder? Wat vindt men belangrijk? • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Bespreek de tien principes voor een omgevingsplan op kwaliteit en werk ze uit voor uw gemeente, als een ‘programma van eisen’ voor het omgevingsplan. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland en neem deel aan activiteiten en bijeenkomsten.
43
Impressie inrit naar het binnenterrein van het Zocher carrĂŠ
6.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over de omgevingskwaliteit en de ontwikkeling van het erfgoed binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag namens uw gemeente voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellenden uit om in 2018 een vergadering bij te wonen.
44
Colofon Auteur Willy Meekes, coördinator Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bloemendaal Met bijdragen van Freek Schmidt, voorzitter Anke Zeinstra, architectlid Nico Zimmermann, lid Kwaliteitsteam José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, april 2018
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh